Ph.D. Can Rinalda Proko

Cell and Molecular Biology

University of Arkansas/

Pathogjenët fungal përbëjnë një rrezik për sigurinë ushqimore sidomos në kushtet aktuale kur së pari kërkesat për ushqim janë rritur për shkak të rritjes së popullsisë dhe së dyti, për shkak të ngrohjes globale që mundëson qarkullimin e pathogjenëve fungal në rajone të ndryshme. Humbjet në të korrurat të shkaktuar nga pathogjenët fungal shkaktojnë dëme të konsiderueshme ekonomike. Një nga pathogjenët bimor fungal, që përbën një kërcënim sërioz për sigurinë ushqimore globale është dhe M.oryzae. Ky pathogjen infekton orizin, që është ushqimi kryesor i gjysmës së popullsisë globale, duke kontribuar në 20% të kalorive ditore të konsumuara në mbarë botën. Humbjet e shkaktuara nga M. oryzae shkojnë dëri në 30%, shifër kjo e barasvlerëshme më të ushqyerin e 60 milion njerëzve çdo vit. Gjetjet e fundit tregojnë se M.oryzae ka infektuar madje dhe grurin në vendet si Brazil, Bangladesh dhe Indi. Ky fakt dëshmon për natyrën invasive dhe potencialin katastrofik të këtij pathogjeni fungal sidomos në zonat që zhvillimi i tyre mbështetet në bujqësi. Në këto kushte lipsen ndërhyrje globale për ta parandaluar përhapjën e këtij “vrasësi të drithëravë” të mbështetura në kërkimet shkencore me fokus studimin e proçeseve biologjike të këtij pathogjeni. Ndonëse disa bimë, përfshirë dhe orizin mund të kenë mekanizma për të luftuar pathogjenët fungal, strategjitë aktuale për të luftuar M.oryzae mbështeten në përdorimin e fungicideve, megjithatë përdormi i tyre përbën një sfidë më vete për shkak të rezistencës antifungalë që zhvillohet më kalimin e kohës .

Nga ana tjetër rreth 300 pathogjenë fungal janë njohur të shkaktojnë sëmundje tek njërëzit, duke shkaktuar vdekshmëri në nivele të krahasueshme më atë të shkaktuar nga turbekulozi dhe HIV-i, sipas një studimi të vitit 2018 të shëndetit publik të Imperial College në Londër.

A. fumigatus është një pathogjen oportunist fungal në mushkëritë e njeriut dhe gjendet gjithashtu në tokë pasi luan rol në dekompozimin e materies organike. Sporet e Aspergillus janë të pranishme zakonisht tek kondicionerët, kompostet dhë tek ndërtesat me lagështirë. Megjithatë njihet që sporet e këtij pathogjeni shkaktojnë sëmundje vetëm tek njerëzit që kanë alergji, mushkëri të dëmtuara dhe sistem imunitar të kompromentuar. Sipas CDC (Centers for Disease Control and Prevention) është rritur numri i rasteve i pacientëve me infeksione të rënda të frymëmarrjës siç është gripi dhe COVID-19 dhe që janë diagnostikuar me Aspergillosis. A.fumigatus është përgjegjës për shkaktimin e infeksioneve invasive ose kronike në më shumë së 3 milion njërëz duke shkaktuar më shumë së 600,000 vdekje çdo vit. Trajtimi i vetëm mjekësor efektiv i disponueshëm deri tani për të luftuar infeksionin nga A. fumigatus qëndron në përdorimin e barnave që përmbajnë azole. Këto të fundit kanë gjithashtu përdorim të gjerë edhe në bujqësi si mjet për të luftuar pathogjenet fungal bimor. Mekanizmi i të vepruarit të azoleve qëndron në inhibimin e prodhimit të ergosterolit, që është përbërës i membranës qelizore fungale. Në këtë mënyrë duke shkatërruar membranën qelizore fungale shkatërrohet për pasojë edhe i gjithë pathogjeni. Efektshmëria e azoleve ka çuar në përdorimin masiv të tyre dhe rrjedhimisht është shoqëruar më rezistencën azolike antifungale, duke e futur A. fumigatus në vitin 2019 në Watch Listën e Raportit për Rezistencën Antibiotike të hartuar nga CDC.

Po çfarë është rezistenca antifungale? Disa specie të pathogjenëve fungal janë natyralisht rezistent, pasi është mëkanizmi i tyre biologjik për të mbijetuar nga sulmet e organizmit bujtës, por ka dhe raste që rezistenca fungale zhvillohet më kalimin e kohës për shkak të plasticitetit të gjenomit dhe shpejtësisë së riprodhimit të pathogjenit edhe kur medikamentet antifungal përdoren në dozat e duhura. Një studim i fundit, që ka rritur më shumë ndjeshmërinë e problemit të rezistëncës antifungale, i studiuesve të Universiteti i Georgia, ka treguar se izolantët e A. fumigatus rezistent ndaj azoleve të marra nga mostrat klinike, kishin origjinë nga bujqësia. Kjo tregon që jemi në kushtet që duhet të konsiderojmë peshën dhe impaktin e pathogjenëve fungal me seriozitetin e duhur.

Rezistenca antifungale është rrëziku i ri global, që na kanoset dhe ndonëse janë marrë masa për ta ndaluar, ka ende sfida që kërkojnë bashkëpunim të vazhdueshëm të stafeve të kërkuesve shkencor, klinik dhe politikbërësve për një shoqëri më zhvillim të qëndrueshëm dhe me shëndet publik cilësor.

Referencat

1. Fisher, M. (2018). [PDF] Worldwide emergence of resistance to antifungal drugs challenges human health and food security | Semantic Scholar. Semantic Scholar.

2. Fukagawa NK, Ziska LH. Rice: Importance for Global Nutrition. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2019;65(Supplement):S2-S3. doi: 10.3177/jnsv.65.S2. PMID: 31619630.

3. Gsaller F., Hortschansky P., Furukawa T., Carr P. D., Rash B., Capilla J., et al. (2016). Sterol biosynthesis and azole tolerance is governed by the opposing actions of SrbA and the CCAAT binding complex. PLoS Pathog. 12:e1005775 10.1371/journal.ppat.1005775

4. Jørgensen, L. N. (2021). Azole Use in Agriculture, Horticulture, and Wood Preservation – Is It Indispensable? Frontiers.

5. Kang, E. S. (2020, January 1). Evidence for the agricultural origin of antimicrobial resistance in a fungal pathogen of humans. bioRxiv.

6. One Health: Fungal Pathogens of Humans, Animals, and Plants: Report on an American Academy of Microbiology Colloquium held on Oct. 18, 2017. Washington (DC): American Society for Microbiology; 2019.