Historia- Tragjedi në shtëpinë ku qëndiseshin flamujt Shqiptarë

March 3, 2019 by dgreca

Nga Vepror Hasani/

Në qytetin e “Luleve të Verës” kishte ndodhur një ngjarje tragjike. Kështu e quante Korçën tregtari i madh i këtij qyteti, Abedin efendi Tyxhari. Me këtë emër e pagëzoi kur i ra në dorë libri me poezi “Lulet e Verës”. Ka shumë gjasa që libri t’i jetë dhuruar nga vetë Naimi në vitin 1890, kur kjo vepër e bukur me 16 poezi lirike doli në dritë. Në Stamboll shkonte shpesh. Gjithë jetën ia kushtoi gjuhës shqipe. Aty takohej me vëllëzërit Frashëri, të cilët dëshironin ta kthenin Korçën në qendër të rëndësishme të Jugut. Njohja me frashërllinjtë duhet të ketë qenë me e hershme, pasi edhe studimet Abidini i kishte kryer në Stamboll. Studiuesi Hamza Koçiu vë në dukje bashkëpunimin e Abedin efendi Tyxharit edhe me patriotët e Stambollit: “Patrioti Abedin Seit Tyxhari ishte një nga pjesëmarrësit aktivë në lëvizjen e Rilindjes Kombëtare në Korçë, dhe një nga luftëtarët e vendosur në zhvillimin dhe përparimin e shkollës dhe të arsimit shqip në Shqipëri. Ai u lind dhe u rrit në qytetin e bukur të Korçës, në një vatër të vjetër të familjes së madhe të Tyxharëve, me tradita të mirënjohura shqipdashëse. Ky Rilindas i pasionuar i gjuhës shqipe, ky pishtar i ndritur i saj, ka një biografi të ngjeshur me një sërë veprimtarish të zhvilluara në Korçë, Bukuresht, Manastir e deri në Stambollin e largët”. (Hamza Koçiu, “Portrete patriotësh të qarkut Korçë”, vëllimi I, f. 26). Një prej poezive të vëllimit “Lulet e Verës”, poeti Naim Frashëri e shkroi enkas për Korçën. Nga Korça ishte nëna e tij, Emineja, bijë e Mirahorëve, themeluesve të qytetit të Korçës, saktësisht bijë e Islam Mirahorit dhe e Zymbyles. Vetë Zymbylja (nëna e Eminesë), ishte bijë e Mehmet pashë Zëmblakut, pasardhës të Sinan Pashës, pashait më të fuqishëm të Toskërisë. Emineja u martua në Frashër me Halitin, me të cilin pati 6 djem dhe 2 vajza.

Por tashmë në fisin e Tyxharëve, në shtëpinë ku qëndiseshin prej vitesh flamujt shqiptarë, kishte ndodhur një ngjarje e rëndë. Në shtëpinë e madhe ku jetonin, poshtë në bodrum ku mbanin zairenë e dimrit dhe pijet, më 30 prill 1948, duke u gdhirë 1 maj, ishte gjetur i vdekur Shefqet Tyxhari, tregtar i njohur i qytetit të Korçës, djali i patriotit të madh, Abedin Seit Tyxhari. Shefqeti u gjet që në çastin e parë, kur sapo ishte ndarë nga jeta, nga tri vajzat e tij: Verorja, Sajdeja, Erveheja dhe bashkëshortja, Neimeja, Atë çast u gjend aty edhe motra e të ndjerit, Razia, e cila ishte martuar në familjen e Kolanecëve. Gjaku i ngrohtë i rridhte ende nga damarët e prerë të duarve si një rrjedhë që s’kishte të pushuar. Shumë afër me trupin e tij u gjet një thikë e gjakosur. Tyxharët mbetën të shokuar. Ishte vrarë apo vetëvrarë?! Pas pak mbërriti doktori, i cili pasi kreu ekzaminimin, tha: “Shefqeti është vetëvrarë!” Megjithatë, njerëzit e familjes as e pohonin dhe as e mohonin vetëvrasjen, druheshin të shprehnin atë që ndjenin. Thjesht thoshin: “Na iku edhe Shefqeti”, njësoj sikur paralajmëronin vdekje të tjera. Alarmi për vdekjen e Shefqet Tyxharit u dha nga gratë me kujë e vajtime: “Të vranë o bir, të vranë…”. Pas kësaj, zëra të tjerë grash mbuluan shtëpinë: “Mallkuar qofshin ata që ta morën jetën”! Sa herë që në dhomën e të vdekurit hynin gra të tjera, ato që gjendeshin pranë arkivolit, jepnin lajmin e vdekjes me qarje dhe lot: “Na e vranë Shefqet efendinë oiii…”. Vetëm burrat rrinin të heshtur dhe prisnin mysafirët për ngushëllim. Të ardhurit, pasi dridhin cigaren, pyesnin: “Po si ndodhi”? Nipi i Shefqetit, Aliqemal Tyxhari, pasi shpjegonte atë që kishte parë me sytë e vet, shtonte: “Na iku pa e kuptuar as vetë”. “Po përse duhej ta vriste veten”?! – pyesnin njerëzit të habitur. E shoqja e Shefqetit, Neime Rakip Bilishti, nuk përmbahej dot. Fillimisht ajo qe martuar me Neim Abedin Tyxharin, me të cilin pati një djalë, Aliqemalin, por kur i shoqi vdiq, u martua me vëllanë e tij, Shefqet Abedin Tyxharin. Nga kjo martesë lindën Samimi, Verorja, Sajdeja, Skënderi, Nazimi dhe Erveheja; bashkë me Aliqemalin nga martesa e parë, bëheshin 7 fëmijë; 4 djem dhe tri vajza, që të gjithë qanin me mallëngjim e brengë bashkë. Atë çast dukej sikur qante edhe flamuri me shqiponjë, vendosur te muri i odës së madhe, ku prisnin mysafirët.

Abedin efendi Tyxhari, (edhe pse i vdekur), duhet ta kishte ndjerë dhimbjen therëse të vdekjes së djalit të tij. Ai ishte ndarë nga jeta, 27 vjet më parë, në moshën 70 vjeç, por dhimbje të tilla trondisin edhe varrin. Nëse do të ishte gjallë, kurrë s’do ta kuptonte dot tmerrin që kishte nisur të përjetonte qyteti i “Luleve të Verës”, por njerëzve të qeverisë do t’u thoshte: “Tyxharët i shpenzuan florinjtë për mësonjëtoren e parë shqipe, për shkollën e vashave, për çeljen e shkollave të tjera kudo që ishte e mundur, për sigurimin e librave dhe fletoreve të nxënësve, për pagesat e mësuesve etj, etj”. Abedin Tuxhari ishte bërë pjesë e Komitetit kombëtar të fshehtë të Korçës, që nga nisja e përpjekjeve për krijimin e tij më 1885-1886. Në pranverën e vitit 1887, pothuajse gjithçka ishte gati. Më 1888, Komiteti u quajt “Këshilli i mësonjëtores shqipe”. Kjo shoqëri arsimore, sipas studiuesit Hysni Myzyri, “kishte si detyrë të kujdesej për sigurimin e mjeteve financiare e të personelit arsimor, për botimin e teksteve shkollore, për botimin e një gazete javore ose mujore në gjuhën shqipe, dhe të ndihmonte për mbrojtjen e shkollave shqipe nga armiqtë e tyre dhe kapërcimin e të gjitha vështirësive e pengesave që do t’i dilnin përpara shkollës shqipe”. (Shkollat e para kombëtare shqipe, Hysni Myzyri, f. 69, Tiranë 1973).

Mirëpo për këtë Këshill përmenden vetëm tri emra: Thimi Marko, Orhan Pojani dhe Vani Cico Kosturi, ndërsa lihen pa përmendur Qani bej Dishnica, kryetari i “Këshillit të mësonjëtores”, dora e fortë e tij, Abedin efendi Tyxhari, truri i kësaj organizate, Sami bej Pojani, botuesi i gazetës së parë shqiptare në Shqipëri, dhe shumë emra të tjerë që tashmë janë harruar, edhe pse kjo shoqëri në krye të herës pati jo 3 anëtarë, por 160. Kështu shkruan studiuesi Hysni Myzyri: “Shoqëria kishte mbi 160 anëtarë, në të bënin pjesë shqiptarë të të dy besimeve dhe u përkisnin shtresave të ndryshe shoqërore”. (Shkollat e para kombëtare shqipe, Hysni Myzyri, f. 70, Tiranë 1973). Por, nga sa kuptohet nga vdekja e Shefqet Tyxharit, njerëzit e ardhur në pushtet kishin vendosur t’i hiqnin nga lista njerëzit e pasur, pavarësisht nga kontributet e tyre.

Në vdekjen e Shefqet Tyxharit kishin ardhur edhe tregtarët e Korçës; ishin aty edhe Merdanët, tregtarët e mirënjohur. Me ta kishin patur krushqi të herëpashershme: Nadireja, motra e tregtarit Fuat Merdani ishte martuar në derën e Tyxharëve, me Aliqemalin; kurse Verorja e Tyxharëve, bijë e Shefqet Tyxharit, ishte martur me tregtarin e madh Reshat Merdani. Vite më parë, në vitin 1914, ishte ndarë nga jeta dhe vëllai i Shefqetit, Neim Tyxhari. Gjatë viteve 1910 e në vijim, ai punoi si sekretar në Prefekturën e Korçës. Edhe në ambientet e saj vendosi flamurin shqiptar, stampuar me shqiponjën e gdhendur nga babai i tij, Abedin Tyxhari. Edhe Neimi studimet i kishte kryer në Stamboll; ashtu si i ati edhe ai njihej me Frashërllinjtë. Jepte mësim edhe në Mësonjëtoren e parë shqipe. Nga derë e madhe vinte edhe e shoqja e të ndjerit, Neimeja. Xhaxhai i saj, Halit Arda nga Bilishti, kishte studiuar në Stamboll për arkitekturë. Megjithatë, ai mbahet mend edhe për projekte rrugësh dhe hekurudhash. Fal pasurisë së madhe që kishte, bleu në lagjen e të pasurve “Kadikaj” të Stambollit, përballë me “Urën e Bosforit”, shtëpinë e sulltanit. Vajzën e vet, Myqeremen e martoi me shqiptarin Hilmi Koyaturk, mjek personal i Qemal Ataturkut. Biri i tyre që erdhi nga kjo martesë, Sezai Koyaturk, studioi në Gjermani për ekonomi; fal zotësisë së tij e mbajtën atje edhe pas përfundimit të studimeve. Në Turqi u kthye pas 15 vjetësh, ku iu ngarkuan detyra të rëndësishme shtetërore. Pas vitit 1983-1984, Sezaiu punoi si President i Bankës Industriale të Turqisë. I tillë ishte rrethi miqësor i Tyxharëve, por ditën e vdekjes së Shefqet Tyxharit, të gjithë ndiheshin të mjerë.

Shpesh dëgjohej vajtimi drithëronjës i Razies, motrës së Shefqet Tyxharit, të cilën përpiqeshin ta qetësonin dhe nuk e qetësonin dot, teksa shkulte flokët. Po aq të dëshpëruar ndiheshin edhe gjithë të tjerët, e shoqja dhe 3 vajzat, nuk gjenin dot asnjë lloj ngushëllimi. Burrat pinin duhan të trishtuar. Kohët e fundit, Shefqet Tyxharin kishin filluar ta thërrisnin shpesh e më shpesh në degën e Punëve të Brendshme. Herën e fundit i kishin thënë: “Nëse nuk i shlyeni tatimet, atëherë duhet të lini shtëpinë dhe të strehoheni në ndonjë bodrum, qoftë edhe në bodrumin e shtëpive tuaja, sepse sipër jush do të rrinë të tjerë njerëz. Dhe nëse nuk nxirrni floririn e fshehur, shtëpia juaj do të jetë burgu”. Përgjigjja e Shefqet Tyxharit kishte qenë e ashpër. U kishte treguar çfarë kishin bërë Tyxharët për çlirimin e vendit. Shtëpia e tyre ishte shndërrua në një nga bazat më të rëndësishme të luftës për Rëzën e qarkut Korçë, ku ruheshin armë dhe municione, shtypeshin trakte dhe komunikata dhe mjekoheshin të plagosurit. Djemtë e tij: Samimi i studiuar në Itali, pati rolin e intendentit për sigurimin e ushqimeve dhe të hollave për luftën; Skënderi që punonte te mulliri në lagjen “Radanec”, pronë e familjes, mbante me bukë njerëzit e luftës. Doli edhe vetë partizan. Edhe tri vajzat e Shefqetit: Verorja, Sajdeja dhe Erveheja, morën pjesë në të gjitha aktivitetet ilegale, pa shmangur as studimet në shkollat e kohës. Rol të veçantë luajti edhe nipi i tij, Aliqemali, i cili vuri në dispozicion të luftës shtëpinë dykatëshe, që gjendej në rrugën e Qatromit, mes vreshtave dhe bahçes me pemë dhe dyqanin e tij, ku strehoheshin njerëzit që punonin në fshehehtësi. Aktiviteti patriotik i familjes u drejtua nga Aliqemali dhe Samimi, por tashmë të gjithë ndjenin se mundi i tyre kishte shkuar humbur. Ndryshe ishte thënë gjatë viteve të luftës dhe ndryshe po vepronin tani. Flitej veç për arrestime e dënime me vdekje.

6
Shefqet Tyxhari u kishte folur edhe për të atin, Abedin efendi Tyxharin. Ndihma e tij për shkollat shqipe s’pati të reshtur kurrë. Sot, përpjekjet e tij i mësojmë nga studiuesi, Hamza Koçiu, i cili shkruan: “Puna e tij e dukshme u konkretizua në mitingun madhështor të Alfabetit shqip, mbajtur më 14 shkurt 1910 në Korçë. Pas këtij mitingu u zgjodh në komisionin që do të merrej me hapjen e shkollave të reja shqipe, dhe mbrojtjen e tyre nga xhonturqit dhe kleri ortodoks reaksionar. Sipas gazetës “Lidhja Orthodhokse”, dt. 22 shkurt 1910, në Komision u zgjodhën patriotët: Çerçiz Zavalani, Abedin efendi Tuxhari, Haki Hysen Floqi, Stavre Karoli, Qazim Dërsniku dhe Sulejman Mborja. Po sipas kësaj gazete, Abedin Tyxhari si anëtar i komisionit, mori pjesë në hartimin e alfabetit dhe vuri firmën në këtë dokument ku proklamohej hapur shkrimi dhe leximi në gjuhën shqipe në të gjithë qytetet e Shqipërisë. Ky dokument iu dërgua në Stamboll vezirit të madh, ministrit të Brendshëm, Parlamentit të Turqisë dhe deputetëve shqiptarë. Pas kongresit të dytë të Manastirit (1910) Abedin Seit Tyxhari, i cili mori pjesë edhe vetë në këtë ngjarje të madhe historike për zhvillimin e arsimit shqip, e zhvilloi veprimtarinë e tij në shoqërinë shkollore “Përparimi”. (Hamza Koçiu, “Portrete patriotësh të qarkut Korçë”, vëllimi I, f. 26-27).

7
Që nga kjo kohë, Abedin efendi Tyxhari mbeti i përzgjedhuri i përhershëm me votë të fshehtë i të gjitha shoqërive shkollare. Gazeta “Koha”, shkruan: “Më 5 të këtij, te “Banda e Lirisë” ku gjendet sot shkolla e djemve u mbajt mbledhja e përgjithshme e Shoqërisë Shkollare… Pastaj me vota, u zgjodh sipas kanonizmës, komisioni i përhershëm, kësisoj: Siri bej Leskoviku kontrollor, Riza efendi Leskoviku, Stavre Karoli, Viskë Gorguzi, Qani bej Dishnica, Vasfi Iljaz Kole, Hazo Progri, Kristaq Aristidhi, dr. Haki Mborja, dr. Kristaq Zografi, Mihal Grameno, Qamil Panariti, Mustafa Selenica, Memdu bej Zavalani, Sotir Peci, Spiro Xega, Nepsi Kerenxhi, Vani Qirko, Fehim Xhaferi, Memda Panariti dhe Abedin Tuxhari, anëtarë. …Program dhe qëllimi i kësaj shoqërie është vetëm shkollare dhe do të kujdeset për të përmbajtur shkollat e Korçës edhe qark Korçës, kur të mund t’i përmbajë, andaj nuk dyshojmë që gjithë atdhetarët do ta ndihmojnë këtë shoqëri”. (Gazeta “Koha”, 18 shënëndre 1911).

Edhe një vit më vonë e njëjta gazetë shkruante: “Pas darke u mblodhën të gjithë në shkollën shqipe me shumë zotërinj, të cilët biseduan në duhet mbajtur shkolla apo jo nga shkaku që vjet pleqësia shkollare me shumë mundime mundi t’u përgjigjet nevojave të shkollës se fort pak atdhetarë ndihmuan shkollën dhe vendosën që shkolla do mbajtur. Kështu pra u zgjodh një pleqësi e re, e cila do të përkujdeset nga këta zotërinj: Orhan Pojani, Islam bej Këlcyra, Mina Frashëri, Abedin efendi Tuxhari, Stavri Karoli, Riza efendi Dërsiniku, Idhomene Kosturi dhe Andrea N. Katundi. “Gazeta Koha 22 vjesht e I-rë, 1912).
8

Miqtë më të mirë të Abedin efendi Tyxharit ishin ata që përpiqeshin për gjuhën shqipe. Po përmendim disa prej tyre, për të cilët ka shkruar edhe shtypi: “Atdhetari i Flaktë Emin efendiu, i cili është nëpunës i tapive në Korçë, kuptoi se gjuha e vet lartëson mendimin e njeriut dhe forcon kombësinë, vuri kombin përpara dhe hapi një shkollë në fshat të tij në Selenicë (Frashër)
(Gazeta Korça 20 mars 1909); “ Baba Abedini i teqesë së Frashërit, shtëpinë e tij që ka në fshatin Krushovë, e ndërtoi mirë dhe e bëri shkollë shqipe dhe me qenë se shtëpia është e madhe ka ndarë edhe ca dhoma që të flenë nxënësit, të cilët i kanë katundet larg”. (Gazeta “Korca”, 18 shkurt 1909); Për Qani Dishnicën, që nuk i trembej as vdekjes, thuhej: “Në çdo çështje kombiare ka qenë i pandarë nga qëllimi kombiar. Vjet mori një barrë fort të rëndë duke marrë kryesinë e Shoqërisë Shkollore, por nuk mundi ta mbushë këtë barrë se një tjetër detyrë kombiare e thirri gjetkë. Qani Dishnica ishte i pari, që rrëmbeu armët dhe mori malet për të kërkuar të drejtat kombiare. Të veçanta karaktere të Qani bej Dishnicës janë këto: popullor, i urtë, i ndershëm edhe një atdhetar i vërtetë”. Kurse vdekja e Ymer Zavalani, helmoi gjithkënd: “Me helm të madh lajmërojmë vdekjen e një atdhetari dhe luftëtari të vjetër,Ymer bej Zavalani, i cili mbaroi jetë më 11 të këtij, pas një sëmundje të gjatë. I ndjeri ishte një luftëtar kombëtar edhe në çdo lëvizje kishte marrë anë duke mbrojtur të drejtat kombiare, andaj gjithë atdhetarët myslimanë dhe të krishterë e shpunë me nder të madh te i përjetshmi vend…” (Gazeta Koha, 30 janar 1913). Nuk po harrojmë këtu as, Orhan bej Pojanin, punëtorin e palodhur të gjuhës shqipe.

Më 2 prill 1914, Abedin efendi Tyxhari luftoi pa iu dhimbsur jeta, kundër bandave greke që synonin aneksimin e Korçës. Sipas studiuesit, Hamza Koçiu. Abedin Tyxhari mori pjesë në komisionin qeveritar për mbrojtjen e Korçës. “Anëtarë të komisionit ishin: Emin efendi, Ahmet efendi, Shaqir efendi, Rakip efendi. Abedin efendi Mborja, Miçe Çikozi, Abedin efendi Tyxhari, Andrea Turtulli dhe Xhafer bej Luarasi. Patrioti i ndritur Abedin Seit Tyxhari kurrë nuk e ndau pushkën nga pena dhe asnjëherë nuk u tërhoq në kohën kur Shqipërinë e kërcënonte rreziku i madh i xhonturqve dhe i shovinistëve fqinj”. Gjithashtu, Abedin efendi Tyxhari, u zgjodh anëtar edhe në Komisionin e Marrëdhënieve dhe i të Dërguarve, i cili raportonte gjendjen te autoritetet vendase dhe të huaja. Anëtarë të këtij komisioni ishin: “Kryetar Emin Efendi, anëtarë: Maliq Bej, Ahmet Efendi kryetari i Bashkisë; Shaqir Efendi, Emin Efendi, Rakipi Aga, Abedin efendi Mborja, Miçe Çikozi, Vani Qirko, Abedin efendi Tregtari (Tyxhari), Xhafer bej Luarasi, Mehmet Ali Bej, Rakip Aga Jemenli dhe Andrea Turtulli.”. (Gazeta Koha e shtunë, 24 maj 1914).

Dhe megjithse kishin bërë kaq shumë për Korçën dhe vendin, tashmë në shtëpinë e tyre kishin një të vdekur, për shkak të represionit. Megjithatë, me t’u përhapur lajmi i vdekjes së Shefqet efendi Tyxharit, lumi i madh i njerëzve u derdh drejt shtëpisë së Tyxharëve. Respekti për njerëzit e këtij fisi ishte i madh. Abedin efendi Tyxhari dhe pasardhësit e tij ishin bamirësit më të mëdhenj të qytetit dhe gjithnjë të heshtur, nuk i kujtonin kurrë mirësitë e tyre, sepse e quanin mëkat. Studiuesi i mirënjohur Ilo Mitkë Qafëzezi, ndërsa gjen rastësisht një dokument të vitit 1637, ku flitet për një takim, që ndoshta edhe mund të mos ketë ndodhur, ndërsa vëren se aty mungojnë Tyxharët, habinë e tij e shpreh në këtë mënyrë: “Është për të venë re dhe puna se në këtë lidhje kuvendi janë vetëm shtatë rufetëra zanatçinjësh. Mungojnë sidomos isnafi i math i Kondakçinjvet (dyfekçinjtë) dhe ay i Bakërxhinjvet të cilët kanë vlukuar (përparuar) me qindvjete në Korçë, sikurse dhe në Voskopojë. Le këta, po mungojnë dhe korporatat e Tyxharëvet!”. (Revista “Leka”, viti 1936). Pra, për Ilo Mitkë Qafëzezin, Tyxharët janë korporata të mëdha të aktivitetit tregtar. Ata bënin pjesë në shoqërinë “Vëllazëria” që nga viti 1870, për të ndihmuar njerëzit në nevojë. Qëllimi i shoqërisë në fjalë: “Në vitin 1870 në qytetin e Korçës u themelua shoqëria “Vëllazëria e miqve të të vobektëve” që kishin për qëllim ndihmën e të vobektëve pavarësisht nga feja apo kombësia Mungesa e dallimeve të tilla për grupin që synonte të mbështeste do të edhe në përbërje. Kështu anëtarësimi në këtë vllazëri nuk kushtëzohej nga profesioni apo feja çka e bënte atë shoqëri të vërtetë filantropike. Veprimtaria e saj nuk do të kufizohej vetëm në ndihmën ndaj të mjerëve por edhe në mbështetjen për hapjen e shumë shkollave të krahinës së Korçës.” (Një vështrim historik mbi zhvillimin e filantropisë në Shqipëri, f. 135).

Megjithatë, pas vdekjes se Shefqet Tyxharit, njerëzit e qeverisë u kërkuan Tyxharëve të zbrisnin në Bodrum. Tyxharët mblodhën gjërat më të shenjta që kishin dhe dolën. Mes sendeve me vlerë ishin edhe dy vula (myhyrë) të Abedin efendi Tyxharit si tregtar, dhe emblemën ku sipkaste një shqiponjë e gdhendur me mjeshtëri. Poshtë saj shkruhet “Rroftë Shqipëria” Me këtë shqiponjë vuloseshin copat e flamurit që qëndiseshin prej grave të kësaj familje të madhe. Edhe flamuri i Krahinës Autonome, që u ngrit në Korçë më 10 dhjetor 1916, kishte të stampuar këtë shqipnjë. Deri më sot nuk ka patur ndonjë shpjegim kur u gdhend së pari modeli i shqiponjës, por mundësia më e madhe është që kjo emblemë të jetë përgatitur për Komitetin kombëtar të fshehtë në Korçë. Gjatë kësaj kohe, Abidin Tyxhari shkonte shpesh në Stamboll, tashmë jo vetëm për çështje tregtie. Më 30 shtator 1879, patriotët e atjeshëm kishin krijuar “Shoqërinë e të Shtypurit Shkronja Shqip”, ose siç njihej ndryshe “Shoqëria e Stambollit”, kishin edhe flamurin e shoqërisë së tyre. Ndoshta modeli i shqiponjës ishte marrë prej Shoqërisë së Stambollit. E, pra, të tillë ishin njerëzit e fisit Tyxhari në Korçë, gjithnjë mendonin më të mirën për vendin dhe njerëzit.

12
Dhe ndërsa zhvendosnin plaçkat drejt bodrumit, kujtonin revoltën e Shefqet Tyxharit përballë njerëzve të Degës së Punëve të Brendshme. Në gjaknxehtësi e sipër ai kishte ngritur zërin edhe më shumë se ata: “Tyxharët kanë lindur në Korçë dhe e duan Korçën, im’at ishte pjesë e Komisionit Qeveritar për Mbrojtjen e saj, për të luftoi edhe me armë në dorë. Ndoshta më duhet t’ju pyes: Ku ishit atëherë ju zotërinj?! Baba im, Abedin Seit Tuxhari shkonte sa në Stamboll në Bukuresht, sa në Manastir dhe në Sofje që ju të mësonit gjuhën shqipe. Seit Abdin Tuxhari ishte në krye të mitingut për alfabetin e gjuhës shqipe, hartoi alfabetin e shqipes. Në shtëpinë tonë mblidheshin njerëz të tillë si Emin Efendi, Ahmet Efendi, Shaqir Efendi, Rakip Efendi, Abedin Efendi Mborja, Miçi Çikizi, Andrea Turtulli Xhafer bej Luarasi etj, etj, por ata ishin efendilerë. Ishin efendilerë, përsëriti ai. Me fjalën “efendilerë” përmbushi gjithë zemërimin e vet. Pala tjetër kishte mbetur edhe më e irrituar kur dëgjoi të flitej për pasanikë. Për ata, Shqipëria ishte vetëm e të varfërve; të pasurit duhej të vdisnin burgjeve, internimeve dhe bodrumeve. “Ik, i thanë, do ta shohim punën tënde!”. “Nëse do të më burgosni, ua ktheu ai, ejani merrni edhe dy vulat që ka lënë babai im, ku thuhet “Rroftë Shqipëra!” . Pas kësaj ai u gjet i vdekur në bodrum, askush nuk e di si ndodhi…
Më 27.5. 2010, Korça e shpalli Abedin Tyxharin Qytetar Nderi.

Shënim: Ky shkrim i dërguar Gazetës DIELLI u referohet dokumenteve të citura në material dhe kujtimeve familjare të Maksimit, Neimit, Abedin dhe Pëllumb Tyxharit

TRAGJEDIA E SELENICES-ARRESTOHET VRASESI I TETEFISHTE

August 11, 2018 by dgreca

Më në fund është arrestuar shkaktari i tragjedisë se tetefishte në Resulaj të Vlorës, ku një i ri ekzekutoi me breshëri automatiku kushërinjtë e tij. Ngjarja makabre ndodhi pasditen e se premtes, 10 gusht 2018.

Nga sherri për pulat e detit tek vrasja e 8-fishtë, zbardhet krimi në Selenicë/

Detaje të reja dalin në dritë nga krimi i 8-fishtë në Resulaj të Vlorës, ku një i ri ekzekutoi me breshëri automatiku kushërinjtë e tij. Ngjarja makabre ndodhi pasditen e se premtes, 10 gusht 2018…

Gjithçka kishte nisur disa vite më parë kur familja Zykaj kishte akuzuar autorin e krimit, se i kishte vjedhur 4 pula deti.

Pas shumë debateve përgjatë kësaj kohe, siç duket 24-vjeçari nuk e ka përtypur dot këtë akuzë, ndërsa vendosi që të hakmerrej në mënyrën më monstruoze, duke shuar dy familje. ‘BW’ shkruan se debati më i fundit mes autorit dhe familjes Zyka kishte ndodhur vetëm para pak ditësh për bagëtitë. Ndërkohë, ditën e sotme i riu bashkë me familjen e tij, (jetonte me prindërit, motrën dhe vëllain) kishin qenë në një drekë familjare tek një kushëriri i tij, pasi ky i fundit ishte kthyer nga emigrimit. Teksa dyshohet se ka qenë në efektin e alkoolit, i riu është ngritur më herët se familja e tij nga dreka, ndërsa është drejtuar për në shtëpi. Bazuar tek të dhënat e grupit hetimor, por edhe të banorëve të zonës,
I riu pasi ka rrëmbyer kallashnikovin, ka hyrë në banesën e Demir Zykajt, vëllait të gjyshit të tij (familja me të cilën kishte konflikte) dhe ka hapur zjarr, duke e lënë të vdekur.

Fill pas tij ka vrarë edhe gruan e tij, bashkë me djalin dhe nusen e tij. Por Ridvani nuk është ndalur me kaq. Pasi ka dalë nga banesa e parë, i është drejtuar tjetrës ngjitur, ndërsa ka qëlluar ndaj djalit të Demirit, gruas së tij dhe dy fëmijëve të mitur, 17 dhe 9 vjeç. Fill pas krimit të rëndë, që la pas 8 të vdekur, autori është larguar bashkë me armën. Sapo u sinjalizua për ngjarjen, forca të shumta të Policisë, Renea, Delta Forcë, Fnsh, dhe forcat e Drejtorisë Vendore të Policisë Vlorë janë vënë në ndjekje të tij. Ndërkohë ai nuk dihet se ku është fshehur, ndërsa nuk përjashtohet fakti se mund edhe të dalë drejt autostradës Levan-Tepelene.

VIKTIMAT
1-Demir Zyka, 75 vjec (Vellai i gjyshit të autorit)

2- Ferie Zyka, 72 vjece, (Gruaja e Demirit)

3-Besim Zyka, 42 vjeç (Djali i demirit)

4-Vasilika Zyka, (Gruaja e Besimit)

5-Sara Zyka, 17 vjeçe (Vajza e Besimit)

6-Ledjon Zyka 9 vjec (Djali i Besimit)

7-Azem Zyka (Djali i Demirit)

8-Afërdita Zyka (Gruaja e Azemit)

TRAGJEDIA E “MENDJEVE TE MBYLLUNA”

April 18, 2018 by dgreca

1-Repishti-300x212

Shkruan: Sami Repishti , Ph.D.*/

Në kujtimet e tia, historiani i ndjerë Arben Puto, tregon se gjatë demonstratave studenteske të 8 dhetorit 1990, në nji vizitë tek e motra, Nefo Myftiu, bashkëshorte e kriminelit Manush Myftiu, -ish-kryetar i Komisionit për Internimet e familjarëve të personave të arratisun, kryesisht fëmijë, gra e pleq,- ajo e priti me britma histerike:”More Arben, ku të vemi tani? I kemi duart e lyera me gjak!”

Vëllau bani perpjekje me e qetësue, se nuk do të ngjante nji e keqe me ndryshimin e gjendjes. Dhe ashtu doli! Asnji pjesëtar, përsëris asnji, nga anëtarët e familjeve të ish-udhëheqësve komunistë në Shqipëri, nuk u arrestue, burgos, torturue, internue, dënue e natyrisht as pushkatue. As edhe familja e diktatorit E.Hoxha. Shembull qytetnimi të njimendtë, dhe unë, i persekutuemi, jam kryenalt!

Në Shqipëri, ky parim themelor i së drejtës civile,(vetëm “personi” që kryen krimin ashtë përgjegjës për krimin), nuk respektohej. Në vendin tonë, komunistët kishin zgjedhë “të drejtën zakonore” që konsideronte “anmik” të gjithë familjen, dhe fisin e “fajtorit”. Nji tjetër “udhëheqës”, mesjetari Haxhi Lleshi, edhe ai ish-kryetar i Komisionit për internimet, e përcaktonte: “internohen të gjithë ata që kanë ngranë në nji sofër me fajtorin”. Kështu veprohej në Shqipëri në fund të shekullit njizetë. E pabesueshme!

“Shembulli i qytetnimit të njimendtë” jepej mbas nji periudhe 45 vjeçare të diktaturës së proletariatit në vendin tonë: ma shumë se 7.000 shqiptarë, burra e gra, të pushkatuem me gjyq e pa gjyq, dhjetëra mijëra të burgosun e të torturuem, dhe ma shumë se 50.000 të internuem, kryesisht fëmijë, gra e pleq, mjaft prej tyne për nji periudhë 45 vjeçare! Nji bilanc i pabesueshëm për nji vend të vogël si Shqipëria e jonë. Shprehja e frikës së zonjës Nefo vjen nga nji personë që ka qenë plotësisht në dijeni të krimeve të bame në Shqipëri nga rregjimi komunist. Si bashkëshorte e kriminelit, ajo ka pa dhe ndigjue ma shumë se të tjerët. Ajo e dinte se nuk ka pasë lagje qyteti, as fshat të rretheve e malësive tona ku te mos kishte nji ose ma shumë të vramë, arrestuem, torturuem, burgosun, internuem ose te shpronësuem me dhunë, kur “partizanët” zbriten nga mali dhe u vendosën me terror në shtëpitë e “reaksionarëve”. Shprehja e zonjës Nefo ishte shprehja e frikës së përsëritjes së ngjarjeve të viteve 1944 dhe 1945. Për hir të frymës njerëzore që ushqejshin ish të persekutuemët, ajo katarofë nuk u përsërit. Nji fitore e madhe morale për shqiptarët!

Heshtja që i mbuloi këto krime, ka qenë nji fyemje kriminale, vrasje e dytë për viktimët, nji qendrim i pandershëm i “udhëheqësve” të vendit, pabesueshmënisht jo-koshientë të seriozitetit të katastrofës së pësueme, të plagëve të hapuna, të familjeve të sakatueme për jetë…. e për qindëra mijëra jetësh njerëzore të damtueme pa shpresë shërimi. Akoma sot, këto viktima të terrorit të kuq nuk besojnë atë që shohin e ndigjojnë rreth e rrotull tyne. Kur e paprituna kalon kufijtë e arsyes normale, bota hynë në fushën e absurdit, ku gjithçka ashtë e mundun.…edhe heshtja që vret e që mbulon krimin komunist. Ky ashtë absurdi që përballojmë sot në Shqipëri! e gjendjes së sotme në Shqipërinë tonë ai shkruen:

Në edicionin e ditës 11 prill, gazeta Panorama botoi opinionin e nji mendje të ndritun, atë të Dom Gjergj Metës, i Ipeshkvisë së Mirditës. Tue trajtue “absurditetin”..

”Po! Ai sistem ishte kriminal, anti-shqiptar e anti-njerëzor. Nuk duan të dorëzohen qoftë ata që ishin protagonistë , në administratë apo në propagandë, e qoftë pasardhësit e tyne biologjikë e ideologjikë. Deri tani, një njeri kam hasur që ka qenë i qartë, i vendosur, fisnikërisht njeri me një sens përgjegjsie për t’u admiruar, e ky është Bashkim Shehu”. (Shenim: djali i kryekriminelit Mehmet Shehu-SR). Ai shton:

”Me vetëdije apo pa vetëdije, shohim nji përpjekje për krijimin e një nenstarti të ri, në të cilin idetë komuniste të vlerësohen përsëri e të kenë mundësi të ri-propozohen edhe politikisht”.

Nji gjykim i matun dhe korrekt i këtill më kujtoi esejen e filozofit françez Bernard Henry-Levy:“Të mbetun në kohën e errësinës”. Ai shkruen:

”Unë jam i bindun se me kolapsin e kështjellit komunist pothuej kudo në botë, në disa raste kemi pasë edhe efektin anësor e të papritun me shlye gjurmët e krimeve të tia, bile disa shenja të dukshëm të deshtimit tij, që kanë lejue disa persona me rifillue andrrimet për nji komunizëm të papërlyem, të pakomprometuem nga krimet, dhe të lumtun!”. Në anormalitetin e gjendjes sonë, a ka mundësi të përjetojmë nji paturpësi të këtill?

Fatkeqsisht po! Sidomos me polemikat e këtyne kohëve të fundit. Për shumë shqiptarë që mendojnë dhe për shumë shqiptarë që kanë vuejtë randë nga krimet komuniste kjo ashtë nji tragjedi. Por, njikohësisht, kjo ashtë nji tragjedi sidomos edhe për elementë me përgatitje intelektuale por “mendje-mbyllun” (“close-minded”) që, tue mohue të kaluemen terroriste, “ri-andrrojnë” nji komunizëm të pafaj dhe të lumtun. Dhe ky fenomen ashtë shqetësues, me tone tragjike personale dhe kombëtare që rrjedh nga “pika e dobët” në formimin e andrruesve, shkaktare e tragjedisë së tyne të paevitueshme.

Tragjedia, shprehjet e saja, u çƒaqen që në ditët e para të qytetnimit, Teorikisht, Aristoteli na mëson se ajo provokon terrorin dhe mëshirën. Mëshira lindë nga fatkeqsia e pameritueme e viktimës. Dinjiteti i viktimës rritet nga fisnikëria e kauzës që ai mbron me rrezikun e jetës, qoftë ai qytetar i thjeshtë, qoftë si masë popullore që ngren kokën.

Fisnikëria e kauzës na shërben si mësim i historisë, si nji shembull moraliteti suprem, si nji shpalosje e psikologjisë sonë që na udhëheq, dhe si fortësi e karakterit me ndjekë pa u lëkund imperativët e kauzës. Nji fisnikëri të këtill e kemi përjetue gjatë ditëve të pushtimit të huej, në vitet e Luftës së Dytë Botënore, në vitet kur rezistenca naltësonte shpirtin tonë të luftës për çlirim, në luftën kundër të huejit dhe kundër shnjerëzimit që kërcënonte personalitetet tona. Kështu u krijue nji përkrahje e plotë e luftës çlirimtare nga zgjedha e të huejit me të gjitha zhvillimet tragjike që ajo luftë solli në vendin tonë, e që na pranuem me mendje të hapun e zemër të përgatitun për flijim.

Kanë qenë ditet e lavdishme që premtuen të nesërmet plotë kangë, “bukë e paqë edhe liri!” e që realiteti komunist i mohoi mbas “çlirimit”, tue i zevendsue me vajin, dnesën e ulurimën e viktimës së pafajshme, dhe urrejtjen e përpunueme me shkencë. Shumë shqiptarë të ndershëm ranë viktimë e kësaj kurthe monstruoze dhe e ndertesës së re që i mbështjelli pa asnji mëshirë!

Tragjedia ashtë edhe ma e randë për ata që janë të arsimuem, për ata që mendojnë si qenie të pavaruna, për ata “që dialogojnë me elementë që tejkalojnë forcat e tyne”. Në luftën e tyne të mbrendshme, ata përfundojnë ose me nënshtrimin tue pranue logjiken që jepet, dhe aksionin që imponohet, për hir të nji jete me konforte, ose në nji konflikt të mbrendshëm me njohë vetëveten, e që përfundon “me nji dashuni për botën, e zbulimin e nji farë harmonie në mes vetes dhe botës për rreth”(Jacques Morel) Ose me nji akt revoltues që i jep aksionit tonin e nevojshëm tragjik që merr përpjekja me u afirmue në momentin me nji akt të veçantë, që shpesh herë ka karakter dëshprimi. Tragjedia e përgjithëshme përvehtësohet nga heroj individ që pranon konfliktin e mbrendshëm, që krijon situatën kur ai ndërgjegjsohet me dhimbje për fatin ose fatalitetin që e pret, e natyrën e saj. Ashtë fryma e rezistencës kundër së keqes që na imponohet e nuk pranohet. Me marrjen e nji aksioni që e shkatërron, qytetari rezistues kryen aktin ma sublim të jetës: luftën kundër fatit dhe siguron, qoftë edhe për nji minut, lirinë e tij absolute. Qenie e lirë!

Kjo ashtë madhështia e shqiptarëve dhe shqiptareve që ngritën kokën në rezistencën kundër të huejit që i vrau gjatë pushtimit të vendit tonë, dhe ma vonë, e shqiptarëve dhe shqiptareve që ngritën kokën kunder diktaturës së proletariatit që i dërmoi pa mëshirë!

*****

Nji ndryshim i shpejtë nga nji botë e mbyllun në nji shoqëni të hapun nuk mund të kalonte pa rrjedhime negative, njena nga të cilat ashtë fenomeni i “mendjeve të mbylluna” në kallepin ideologjik ku ata u formuen dhe pranuen pa rezistencë. Kjo kategori ashtë, për vetë qendrimin e tyne, i nji natyre ”konservative” pavarësisht se nominalisht ata kanë jetue nen “socializëm” ide teorikisht përparimtare me rezultate shgënjyese. Ky negativitet shihet në qendrimet e tyne në kulturë, art, letërsi e tjera. Ata frikësohen nga spontaneiteti ose ndryshimi i botës së tyne.

Personat “me mendje të mbylluna” mund të jenë si rezultat i nji sistemi politik të veçantë që i prodhon ata ose përforcon tek ata ideologjinë e vet, siç ashtë rasti i jonë “komunist”. Nga nji herë kjo rrjedh edhe nga nji situatë traumatike në jetë; si rrjedhim, ata izolojnë vehten nga emocionet, afeksionet e tjera.

Për ma tepër, ata mendojnë ngushtësisht në “kategori” që nuk mund të hapen (e bardhë ose e zezë!) gjatë procesit të mendimit tyne. (P.sh. të gjithë ata që ishin “ballistë” ose ‘”zogistë” dje, ose “komunistë” sot, janë njerëz të këqij”. “Të gjithë ata që nuk binden, duhen ndeshkue” e tjera) Psikologët mendojnë se “mendjet e mbylluna” nuk shërohen lehtë, sepse ata mendojnë që kanë të drejtë kur çfaqin nji mendim, nji qendrim, nji ide, nji përceptim etj.

Por, ata duhet të ekspozohen me ndihmën e personave që kanë qenë viktima të nji rregjimi të veçantë politik; ata duhet të ndigjojnë rregullisht historitë e njerëzve që kanë vuejtë. (Ky sistem quhet “hypothesis of contact” -hipoteza e kontaktit”). Ky ashtë nji sugjerim për shërimin e tyne, tue i ndihmue ata të vijnë në kontakt me realitetin. Megjithate, dyshohet në se ata kanë mundësi të “shërohen plotësisht”.

Pak ditë ma parë, unë tregova në këte fletore dy raste ekstreme torturash shnjerëzore. Qellimi? Me ndihmue “mendjet e mbylluna” të ri-konsiderojnë pozicionin e tyne. Sot do të shtoj dy raste tjera, të njohuna ma shumë:

1)Në muejin tetor 1946, oficerët e Sigurimit Kolonel Vaskë Koleci dhe Majori Zoi Themeli, torturuen avokatin shkodran, të ndjerin Myzafer Pipa, me hekur te skuqun në zjarr të vendosun në shtyllën kurrizore. Zyrtarisht, “ai u vra sepse tentoi arratisjen”. Në vitin 1949, i pyetun nga Gjykatësi, Kolonel Koleci tha se ka marrë udhëzime nga Koçi Xoxe. I pyetun “trockisti” Koçi Xoxe, deklaroi se ka pasë “udhëzime nga Komandanti”…!

2)Mbas dënimit me vdekje të ish Admiralit Teme Sejko, (1961) u dhanë udhëzime të torturohet përsëri me qellim që të nxirrnin të reja nga ai. Tre oficerë, kryekrimineli Nevzat Haznedari, nji nga torturuesët ma të frikëshëm në Shqipëri, tregon se e morën viktimën (ishin tre shokë), e shpunë në nji shtëpi afër Shijakut, porositën disa shkopij të fortë, dhe e vranë fare. Për të qenë të sigurtë se ka vdekë, shkruente ai në shtypin shqiptar te mbas 1991-it, ‘morëm nji kazëm dhe dërmuem kafkën e tij’.

Përsëri, unë tregoj këto shembuj me ndihmue “mendjet e

mbylluna” me ardhë në kontakt me realitetin.

*****

Në fund të L2B, Gjenerali D. Eisenhower, kryekomandant i forcave aleate në kontinentin europian, detyroi forcat ushtarake amerikane, dhe autoritetet lokale gjermane, si dhe popullsinë e vendit me vizitue kampet e përqendrimit, dhe me deshmue egërsinë e pabesueshme naziste; për ushtarët amerikanë me pa dhe me u njoftue me natyrën e anmikut nazist kundër të cilit ata luftojshin. Efekti ka qenë i fortë dhe i pa harrueshëm.

Përse jo edhe në Shqipëri? Le të zbulohen zonat e shumëta të krimeve komuniste:qendra torture, ekzekutime, varreza, kampe internimi, faltore të shkaterrueme e klerikë të vramë, e pronarë të pafajshëm e të shpronësuem padrejtësisht me dhunë, djegje librash e biblioteka të shkatërrueme…. e le të deklarohen ata “objekte shenjte” për popullsinë në përgjithësi, veçanërisht për nxanësit e shkollave. Le të bahen objekte pelegrinazhi e reflektimi, e sidomos reflektimi…. për të gjithë! Na do të zbulojshim shembujt ma fisnikë të historisë shqiptare, dhe të karakterit sublim të shqiptarit që guxoi të luftojë deri në sakrificë të huejin pushtues, dhe shqiptarin shtypës të pamëshirëshëm, shembullin ma të ulët e ma të urrejtun të shoqënisë shqiptare….!

Le të organizojmë nji fushatë për mbledhjen, koleksionimin, klasifikimin, dhe ma në fund paraqitjen publike të të gjitha krimeve komuniste, të çdo natyre qofshin ata, si dokumentacion të domosdoshëm me shkrue ndershmënisht historinë e trishtë të 45 vjetëve të terrorit komunist në vendin tonë. E mirë ose jo e mirë, ajo ashtë historia e jonë, dhe duhet ta pranojmë. Ata që paguen me çmimin ma të naltë rezistencën e tyne, e kerkojnë! Dekomunizimin shoqënia shqiptare e kerkon; breznia e re në shkollët tona, e kerkon; dhe tekstet tona presin momentin kur ata të plotësojnë këte mision. Nji veprimtari e këtill ashtë nji imperativ kategorik!

Nji përpjekje e organizueme, nga Qeveria dhe organizatat jo-qeveritare me identifikue vendet, me ndihmue, me këshillue dhe me dhanë burime financiare –shtëpi, punë, pensione etj.- dhe sidomos me krijue mundësitë për arsim- kryesisht arsimin e naltë- për viktimët e familjet e tyne të harrueme, për të gjithë ata që dhanë çdo gja për vendin e popullin e tyne, ashtë nji imperativ kategorik

Kështu, qellimi i arsimit progresiv ka mundësi të ketë suksesin e pritun, vumjen e theksit në nxitjen e kuriozitetit tonë për ngritjen e zemërmirësisë sonë të mbrendshme, dhe përjashtimin e mbrapshtisë së ideologjive totalitare.

Në “Botën e Lirë”, tregu i ideve ashtë i gjanë, dhe eventualisht zgjidhen ato që janë ma të “mira”, në shërbim të njerëzimit pa dallim, pa përjashtim, nji sistem që na sjellë në mendje “darwinizmin” dhe zgjedhjen e “ma të përshtatëshmes”. Por, në nji treg ideshë të këtilla, eksperienca na mëson se fashizmi, nazismi, komunizmi, militarizmi japonez dhe “-izmat” tjera me karakter totalitar, – siç ishte ‘enverizmi’ në Shqipëri, -forma ma e mbrapshtë e “humanizmit” marksist- nuk kanë vend.

Ka ardhë koha edhe për ne me ba hapin e madh kualifikativ, me u ba “zot të vetëvetes”, me fillue tranzicionin tonë nga faza fëminore dhe logjika e saj, në atë të burrënimit me sensin e plotë të përgjegjsisë personale; me arrijtë fazën e jetës kur kërkohet zotënimi i plotë i pasioneve të errëta, dhe tentimeve satanike, efektet e të cilave shqiptarët i njohin shumë mirë. Ka ardhë koha “me qetësue bishën që kemi përmbrenda”. Le të bajmë përpjekje me rindertue modelin e karakterit të njeriut shqiptar, me nji kulturë që inkurajon identifikimin e “të metave tona”. Kjo ashtë rruga ma e mirë me evitue tragjedi të reja në vendin tonë martir.

Identifikimi i “të metave tona” ashte hapi i parë; hapi i dytë, ashtë identifikimi i “pikave të përbashkëta, dhe bashkëpunimi me të gjithë”.

Kështu mund të arrihet “pjekunia e shoqënisë shqiptare”!

——————————————————————————-

* ish i burgosun politik (1946-56)

Ja Si e Shënon Bota 11 Shtatorin?

September 10, 2016 by dgreca

Në 15 vjetorin e sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001, ish-lokacioni i “World Trade Center” në Nju Jork …../Një skulpturë e flamurit amerikan qëndron në memorialin për 11 shtatorin në Motza, Izrael, në perëndim të Jerusalemit. Emrat e viktimave, përfshirë edhe pesë qytetarë izraelitë, janë të shkruar në pllakën përkujtimore të memorialit./

Artistja amerikane, Miya Ando, pozon në Londër pranë punimit të saj të quajtur “Pas 11 shtatorit”, i punuar nga çeliku i gjetur në “World Trade Center”. Skulptura ishte lëvizur nga lokacioni i përkohshëm në Battersea, në Parkun Olimpik të Londrës, pi pasojë e vonesave në dizajnimin e “shtëpisë së përhershme” të punimit. Kjo ishte një dhuratë nga Autoriteti i Portit të Nju Jorkut dhe Nju Xhërsit për Mbretërinë e Bashkuar.

Një skulpturë nga artisti ruso-gjeorgjian, Zurab Tsereteli, i titulluar “Kushtuar luftës kundër terrorizmit botëror”, qëndron në Bayonne, Nju Xhërsi, në afërsi të Manhattan. Punimi me gjatësi prej 30 metrash i është dhuruar Shteteve të Bashkuara si dhuratë zyrtare nga qeveria ruse në shtator të vitit 2006.

Fëmijët lëshojnë pëllumba të bardhë përpara monumentit kushtuar viktimave të terrorizmit në Kiev të Ukrainës, më 11 shtator 2014. Monumenti, i cili u përurua në vitin 2005, ka të gdhendur mbishkrimin “Ti nuk duhet të vrasësh”, në 120 gjuhë të botës.

TRAGJEDIA E REVOLUCIONIT KULTUROR KINEZO-SHQIPTAR

May 17, 2016 by dgreca

Nga Frank Shkreli/

16 Maji, 1966 shënoi 50-vjetorin e revolucionit ideologjik dhe “kulturor” kinez. Kjo ditë shënon mbledhjen e Byrosë Politike të Partisë Komuniste të Kinës që konsiderohet si data zyrtare e fillimit të Revolucionit Kulturor, një ngjarje që nuk ishte as revolucion dhe nuk kishte aspak të bënte me kulturën. Përkundrazi, ishte një periudhë që shkroi një kapitull të tmershëm dhe të dhimbshëm në historinë e popullit kinez, një periudhë vrasjesh e torturash, linçimesh dhe gjyqe linçi, duke e këthyer vendin në një eksperiment tragjik, në dorë të të ashtuquajturave masa revolucionare të rinjshë, kryesisht, por edhe të shtresave të tjera të shoqërisë kineze.

Është ky një përvjetor i një historie të shëmtuar dhe gjakatare të komunizmit kinez kundër popullit të vet, që sipas mediave ndërkombëtare pothuaj nuk u përmend aspak në Pekin, as zyrtarisht dhe as në median kineze, duke pasqyruar kështu ndjenjat e thella që ekzistojnë ndaj një periudhe që me të drejtë është cilësuar si një katastrofë në historinë e Kinës. Ishte një lëvizje që bënte thirrje për luftë të pa mëshirëshme klasash me qëllim të zhdukjes së elitës intelektuale dhe kundërshtarëve politikë të udhëheqsit numër një dhe të Partisë Komuniste. Revolucioni Kulturor është cilësuar si një kapitull dhune politike dhe fizike në historinë e Kinës për të cilin udhëheqsit e sotëm të Kinës turpërohen dhe për të cilin as nuk duan të flasin publikisht as zyrtarisht.
Ndonëse në Kinë, siç thashë më lartë, sipas mediave ndërkombëtare, ky përvjetor nuk u përmend nga Pekini zyrtar dhe u injorua nga media kineze, e njëjta gjë duket se ndodhi edhe në Shqipëri, ku ndonëse në dy tre raste media përmendi 50-vjetorin e Revolucionit Kulturor kinez, por pa thënë asgjë për Revolucionin Kulturor të Shqipërisë, pjellë e së cilës ishte. Me fjalimin e Enver Hoxhës në shkurt të vitit 1967, Shqipëria komuniste kishte nisur gjithashtu revolucionin e saj me kopjimin e Revolucionit Kulturor kinez, duke e zhytur kombin shqiptar në një katastrofë përmasash historike, ndërkohë që ndërmori krimet më çnjërzore kundër popullit të vet, elitës intelektuale dhe fetare shqiptare si dhe kundër kulturës dhe traditave mija vjeçare të kombit shqiptar, me fjalë të tjera një fushatë kundër çdo gjëje të “vjetër”.
Gjatë 1960-ave, Kina dhe Shqipëria ishin aleatë të ngushtë në një kohë kur asnjëra palë nuk kishte shumë miqë anë e mbanë botës. Kjo aleancë midis dy vendeve komuniste, që shumë ekspertë e kanë karakterizuar si jo natyrale, u përforcua më tepër pas vdekjes së Stalinit. Në mospajtim me politikën e ish- udhëheqsit sovjetik Nikita Krushçev për destalinizimin e vendit, Tirana komuniste vendosë lidhje të ngushta, jo vetëm në fushën ideologjike, por edhe në fushën strategjike me Kinën komuniste. Të frikësuar nga kërcënimet që mund t’i vinin pushtetit komunist nga pakënaqësitë e popullit shqiptar në lidhje me gjëndjen ekonomike dhe politike në vend, pasi Mao Tse Dungu kishte deklaruar tanimë Revolucionin Kulturor dhe Ideologjik në Kinë në vitin 1965, — Enver Hoxha, në fjalimin e tij famëkeq të 6 shkurtit, 1967 njoftoi Revolucionin e vet Kulturor dhe Ideologjik. Si përfundim, Shqipëria u u përshkua me ndryshime rrënjësore në jetën e përditshme, përfshirë ndër të tjera ndryshimet në ushtri dhe në burokracinë shtetërore dhe qeveritare.
Eliminoi ministri të tëra, përfshirë edhe Ministrinë e Drejtësisë. Kolektivizimi i tokave dhe shtetëzimi i pasurisë u përhapën anë e mbanë vendit, përfshirë edhe zonat më të izoluara të Shqipërisë. Por, rezultati më famëkeq i Revolucionit Kulturor në Shqipëri, ishte pikërisht zhdukja e kulturës kombëtare dhe përfaqsuesve të saj, shfarosja e fesë dhe e traditave shumë shekullore shqiptare, pasojat e të cilit, fatkeqsisht, shihen edhe sot në jetën politike, kulturore dhe shoqërore të Shqipërisë, madje edhe 25-vjetë pas shëmbjes së komunizmit. Gjatë 1960-ave, regjimi komunist enverist, duke u bazura në përvojn e revolucionit kinez, kritikoi, torturoi, arrestoi, vrau, internoi dhe ridënoi deri në zhdukje elitën kombëtare, përfshirë shkrimtarë, klerikë dhe artistë të dalluar. Ndër të tjera, regjimi enverist ndryshoi sistemin arsimor dhe ndaloi fenë duke e shpallur me krenari Shqipërinë si vendin e parë ateist në botë, ndërkohë që organizoi grupe agjitatorësh, të rinjshë e të rejash, për të shkatërruar objektet fetare anë e mbanë Shqipërisë duke zhvilluar një fushatë të egër anti-fetare, sidomos kundër klerit katolik, të pa parë askund tjetër në botë.
Ishte kjo një përpjekje e qëllimshme nga ana e regjimit komunist shqiptar që ta izolonte edhe më shumë Shqipërinë nga rrënjët e saja të kulturës dhe të traditave europiane duke e vet-izoluar popullin shqiptar, me objektivin për ta mbajtur Shqipërinë larg atyre që regjimi komunist i kohës i konsideronte si “influenca të huaja”. Duke zhdukur në këtë mënyrë, trashëgiminë, kulturën dhe traditën e vjetër të shqiptarëve, për t’i hapur rrugën, sipas regjimit, një revolucioni të ri kulturor për të krijuar “njeriun e ri”, por në të vërtetë ishte një fushatë që u këthye menejëherë në një barbarizëm të vërtetë shfarosës kundër qytetërimit shqiptar dhe evropian.
I parë nga përspektiva e sotëme, në këtë 50-vjetor, i ashtuquajturi Revolucioni Kulturor në Shqipëri – një kopje fatzezë e Revolucionit Kulturor dhe Ideologjik të Kinës Komuniste – nuk ishte gjë tjetër veçse një krim përmasash kombëtare, i kryer nga një regjim anti-kombëtar, në emër të një ideologjie sllavo-aziatike kundër historisë dhe kulturës së kombit shqiptar.
Disa vjetë më parë, Radio Vatikani do ta cilësonte fjalimin e Enver Hoxhës të 6 shkurtit 1967, që në fakt shënoi fillimin e revolucionit kulturor në Shqipëri, si një ”kopje e turpshme e revolucionit kinez dhe një njollë e zezë në historinë e një kombi.” Ishte kjo një kohë, thuhej në komentin e Radio Vatikanit, kur një aventurier ballkanik duke ndaluar Zotin me ligj, ëndërronte të ulej vetë në fronin e Perëndisë. Thuhet se ishte një periudhë kur, “Viktimat qenë të shumta: biblioteka me libra të rrallë, ikona të vjetra të papërsëritshme, vlera arkitektonike dhe etnografike. Në atë pranverë të akullt, Shqipëria ngrohej në flakët e zjarreve, ndezur me një lëndë të veçantë: libra. Ngrohej a digjej? Kur digjej Ungjilli, Lajmi i Mirë, që ia kishte ngrohur zemrën dhe Lahuta e Malcís, që ia kishte mbajtur gjallë kujtesën kombëtare”, popullit shqiptar. Ishte ky një kapitull i shëmtuar i historisë së shqiptarëve, “Kur shembeshin një mori ndërtesash dhe kur njeriu shqiptar bëhej më pak njeri, duke humbur shumë nga vlerat njerëzore e shqiptare.” Revolucioni Kulturor i diktaturës ateisto-komuniste rrënoi faltoret e shpirtit, “duke lënë njolla kaq të zeza në historinë e kombit, njolla e farsa që kërkojnë rishkrimin e ndershëm e të paanshëm të kësaj periudhe të historisë së Shqipërisë”. Radio Vatikani më në fund ka cituar Dom Simon Jubanin, i cili gjatë meshës së parë në nëntor të vitit 1990, qe shprehur se megjithë përpjekjet e Enver Hoxhës për të zhdukur përgjithmonë fenë në Shqipëri, me shëmbjen e komunizmit në Shqipëri, “kishat e xhamitë i lartësojnë përsëri këmbënaret dhe minaretë e tyre drejtë qiellit si rrufepritëse, sinjal i shembjes së vet diktaturës”.
50-vjetori i katastrofës së Revolucionit Kulturor kinezo-shqiptar duhet të shërbejë si një kujtim për ta gjykuar dhe për ta dënuar zyrtarisht atë tragjedi kombëtare, kur “njeriu shqiptar bëhej më pak njeri” dhe kur populli shqiptar humbi shumë prej vlerave historike shpirtërore dhe kombëtare shekullore të tija. Duke shkruar me rastin e 50-vjetorit të Revolucionit Kulturor, eksperti gjerman i çështjeve kineze Felix Wernheuer thotë se ka giasë që Revolucioni Kulturor të ketë shkatërruar për gjithmonë kulturën dhe marrëdhëniet njerzore të shoqërisë. Ekziston mendimi, shton ai, se problemet e sotëme, siç janë lakmia e tepëruar për mall e para, korrupcioni dhe rënja e moralit nëpërgjtihsi, e kanë origjinën në “shkatërrimin e qytetërimit”, të shkaktuar nga Revolucioni Kulturor Kinez. Eksperti gjerman përfundon duke thënë se, “Nëqoftse shoqëria kineze merret ndonjëherë seriozisht me të kaluarën e saj, ajo nuk do të mund të injorojë as padrejtësitë e sotëme në atë vend”, të cilat janë rezultat i të kaluarës 50-vjeçare. Kjo vlenë edhe për Shqipërinë! Edhe Shqipëria duhet, jo vetëm ta kujtojë këtë katastrofë historike duke zbardhur njollat e zeza të Revolucionit të saj Kulturor, por njëkoshisht edhe të dënojë krimet e bëra. Ashtu si edhe për krimet e tjera të komunizmit pothuaj gjysëm shekullor, nëqoftse ato krime nuk gjykohen, nëqoftse nuk ndëshkohen dhe nëqoftse, të pakën nuk kujtohen në raste siç është 50-vjetori i krimeve të Revolucionit Kulturor në Shqipëri, atëherë vendi është i destinuar që t’a përsërisë atë histori tragjike të popullit shqiptar. Njëkohsisht, nëqoftse nuk zbulon të vërtetën mbi njollat e zeza të historisë së saj, siç është revolucioni kulturor dhe të periudhës komuniste në përgjithësi dhe nëqoftse nuk mëson prej saj, atëherë Shqipëria nuk mund të ketë as një vizion të qartë dhe as të drejtë për një të ardhme më të mirë të vendit dhe të kombit shqiptar në përgjithësi dhe si rrjedhim as nuk mund të bëjë pjesë në botën e vendeve të përparuara pa ndëshkimin e krimeve anti-njerëzore dhe anti-kombëtare, të shkaktuara nga Revolucioni Kulturor shqiptar 50-vjetë më parë.