Dr. Ines Murzaku/
Fjalimi i Nolit në Asamblenë e Kombeve ne Gjeneve ne 10 shtator 1924, ishte i shkëlqyer nga aspekti letrar dhe retorik.Por fjalimi I Nolit ishte i pasur dhe I organizuar ne tematikat politike dhe teologjike me te spikatura te kohes per ti dhen Shqiperise qe Noli e quante nje “një kaçkë e fortë” vendin qe meritonte ne Lidhjen e Kombeve. Lidhja e Kombeve, e themeluar në vitin 1920 pas Luftës së Parë Botërore, ishte organizata e parë ndërkombëtare që kishte si mision kryesor ruajtjen e paqes botërore. Ajo përfaqësonte një përpjekje novatore për të krijuar një forum ku kombet mund të zgjidhnin mosmarrëveshjet përmes diplomacisë në vend të luftës.
Nder temat me intersante e trajtuar nga Noli eshte paqja dhe edukimi – teme qe kurre nuk dalin nga moda. Mbasi Noli krtitikon rende ne menyre publike Asamblene qe deri atehere kishe pasur vetem:
Fjalë, fjalë dhe vetëm fjalë”, dmth. erë dhe e asgjë më tepër.
Noli ofron nje qasje te re per paqen – duke e lidhur paqen me edukimin, ose duke mos e kuptuar paqen pa edukimin me paqen. Sipas Nolit, edukimin shkollor eshte mjet I efektshem per te arritur nje paqe pa fjale por me vepra. Ky eshte nje mendim I perparuar dhe pionier per kohen, qe I jep nje rendesi te vecante forces dhe efektit te shkollimit, qe ishte gjithashtu nje nga pikat e programit te qeverise se Nolit paraqitur ne 19 qershor 1924. Pra, ai po I paraqiste Lidhjes se Kombeve cafre program I tij kishte ne plan te arise ne Shqiperine shume-fetare.
Dhe ne fjalimin e tije ne Lidhjen e Kombeve ai thekson:
Por, paqja nuk do të vijë prej traktateve. Këto janë të destinuara të hidhen shpejt a vonë në shportë. Paqja do të vijë nga edukimi shkollor. Duhet t’ua mësojmë fëmijëve tanë se vrasjet me shumicë janë po aq krime sa edhe vrasjet me pakicë.
Noli ishe kryeminister I nje vendi me tre fe, Islamin, Krishterimin dhe Bektashismin. Por ne menyre fetare dhe ekumenike Noli shihte paqen dhe edukimin me parimet paqesore si je mjet qe bashkonte te Krishteret per edhe Myslimanet. Dhembshuria, Drejtësia dhe paqja – jane parime qe teologjia Islame dhe ajo e Krishtere theksojnë si vlera. Pra ketu shihet nje qasje pionere, moderne, ekumenike dhe inter-religjiose dhe larhgepamese e Nolit per te sjelle te Krishteret (Katoliket dhe Ortodokset) dhe Myslimanet dhe te Krishteret ne dialog mbi keto parime universale- edukimin dhe paqen universale. Paqja per Nolin ishte rezultat I nje “çarmatimin moral që do t’i parprijë çarmatimit material”.
Noli ketu flet, si prift ortodoks, per investim ne nje paqe te brendeshme, ku njerezit e te ghitha racave te bashkepunojne per sigurimin e paqes universal.
Noli e mbyll fjalen e tij drestuar Asamblese se Kombeve me:
Bota është gati për Ungjillin e ri – qe per Nolin eshte Ungjilli I bashkimit nderkombetar pa dallime race e feje.
Edhe pse Noli e kritikoi Lidhjen e Kombeve, ai eshte I ndergjgeshem se nuk ka paqe te qendrueshme pa organizatat nderkombetare dhe udheheqes si presidenti Willson. Lidhja e Kombeve, qe Noli e vleresonte, vendosi bazat për organizatat e ardhshme ndërkombëtare, veçanërisht për Kombet e Bashkuara (OKB) qe na bene te mundur kete conference qe ne jemi mirenjohes.