Archives for October 2013

Letërkëmbimi i Mit’hat Frashërit: Si u grabitën çamët në ‘25

October 23, 2013 by dgreca

Në vitin 1925, pasuria që i ishte grabitur popullsisë çame nga grekët llogaritej 2.700.000 napolona ari.

Ne Foto: Kopertina e librit “Çështja çame”/

Kanë kaluar plot 90 vjet që kur ambasadori shqiptar në Athinë, apo ministri fuqiplotë, si quhej asokohe, luftonte për çështjen çame.
Kur flitet shumë për diplomacinë dhe për marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Greqisë, ku mollë sherri është pa dyshim Çamëria, vjen për lexuesin një përmbledhje letrash, që Mid’hat Frashëri, ministri fuqiplotë i Shqipërisë në Athinë u dërgon eprorëve apo homologëve të vet gjatë periudhës që ai shërbeu në Athinë. Historianët Luan Malltezi e Sherif Delvina kanë përgatitur librin “Çështja Çame- Mid’hat Frashëri Ministër Fuqiplotë, Athinë (1923-1926)”. Një qëmtim i kujdesshëm i materialeve, nxjerrë kryesisht nga Arkivi Qendror i Shtetit, që na sjell në vëmendje një temë të nxehtë si ajo e Çamërisë. Janë komunikime me ish-ministrin e Jashtëm, me atë të brendshëm, me vetë Presidentin e Republikës, asokohe, Ahmet Zogu, por edhe me homologët grekë. Është një raportim i rregullt për marrëdhëniet me vendin fqinj, por më së shumti për çështjen çame, për shpërnguljet, burgimet, vjedhjen e pasurisë, depërtimin në Turqi. Frashëri ishte këmbëngulës në kërkesat e veta dhe nuk përtonte t’u dërgonte qindra letra eprorëve të tij, edhe pse shumë herë nuk merrte përgjigje, ndonëse gjendja siç thoshte ai ishte katastrofike. Madje ai shkonte dhe më tej, pa pritur reagimin e shtetit të tij, i propozon Kryeministrit grek Pangallos, të ndërrojë popullsinë çame me atë të minoritetit grek në Shqipëri.

Letra që Mid’hat Frashëri u dërgon eprorëve të tij në Tiranë

Athinë, 8 shtator 1925
Shkëlqesës së Tij
Zotit Ministrë të P. të Mbrendëshme
Tiranë

Zoti Ministrë,

Si mbas vendimit të komisionit për nënshtetësin e Shqiptarëvet në Greqi, në mbledhje të tij të 7 corente, kam nderin të paraqit shënimet e mëposhtme mbi atitudën e autoriteteve Greke drejt Shqipëtarëvet.
Elementi shqiptar në Greqi duhet t’a ndajmë në dy pjesë:
A.Elementi Orthodhoks,
B.Elementi Mysliman
Orthodhoksët Greqija i quan si grekër, me qenë se, pas mentalitetit të Helenëvet, një orthodhoks nuk mund të jetë përveç se Grek.
Do të shtyrtojmë pra situatën e Shqiptarëvet Myslimanë.
Këta gjendenë:
A. Si popullsi kompakte në Çamëri, dua të them në zallë të dett që zgjatet nga Stilos gjer në Prevezë. Largë zallit gjejmë shqiptar muhamedanë: Në Janinë, Konicë, Voshtinë.
B. Popullsi kompakte e dytë, në Prefekturat Fllorinë dhe Kostur, me 37 katunde dhe 2 qytete, me afro 35.000 njerëz.
C. Popullsi e përndarë (sporadike) në shumë qytete të Maqedhonisë: Selanik, Karaferia, Vodena, Niausta, katerinë, Allasonjë, kavalle.
S’dihetë numuri i drejtë i këtyre shqiptarëve; po mund të jetë gadi 100.000 frymë, mbase ma tepër dhe jo më i pakët.
Tani të shohim çë ka qenë atituda e Greqisë kundrejt këtyre minoriteteve?
Që ditën e nesërme të luftës Ballkanike, politika helenike u shfaq çiltazi për të ndjekurë dhe të përzënë elementin mysliman Shqiptar nga Epiri dhe Maqedhonija.
Realizimi i kësaj politike filloi me anë të çetave hajdutësh dhe të sjelljeve të autoriteteve sivil dhe militarë.
Po, kjo politikë morri nji gjyrë të re dhe fare militante pas motit 1920.
Në atë mot Greqija mori do masa për elementin turk të Maqedhonisë, nga shkaku se gjendesh në luftë me Turqinë, masa të cilat duke dashurë, dhe me gjithë protestimet dhe rekomandimet, i zbatoj edhe mbi elementin Shqiptar, mbase në nji mënurë më të fortë dhe më të rëndë se nga ato që zbatonte mbi Turqit.
Këto masa janë:
1. U përzunë me dru dhe me të rahurë prej gjindarmërisë greke, të 35.000 shqiptarët e Follorinës dhe Kosturit.
Këta të ndjekur u bë me një program dhe enkas, me qenë se Përfaqësonjësi Shqiptar në Athinë i kishte dhënë komisionit Mikst nji radhua të atyne katundaret, si edhe vetë popullsia që reklamoj origjinën shqiptare dhe të drejtën për të ndenjurë.
2. Prapë kundra dekllaratësë që bëri Delegati Grek në Lausanne Z. Caclamanos, në Janar 1922, u përzunë me pahir dhe me dru:
A. Të tërë Shqiptarët e Prevezës
B. Të tërë Shqiptarët e Janinës.
C. Një pjes e madhe e shqiptarëvet të Konicësë
D. Të tërë Shqiptarët e Pargës
E. Një shumicë shqiptarësh të vetë Çamërisë.
3. Shqiptarët mysliman në Epir ose në Maqedhoni s’kanë të drejtë as të shesin as të japin me qera, as të marrin të hollat e pasunivet të tyne.
4. As nji shtëpi s’ka mbetur e lirë: tekdo kanë kallur me pahir refugjatë, duke hedhurë rrugaçet të zotërit e shtëpivet.
Shumë shtëpi rrijnë të zbrazura dhe prapë refugjatët grek qeverija i instalon në shtëpi të shqiptarëvet.
5. Refugjatët me lejen e autoriteteve, grabitin pasuninë, kopshtet, ullinjtë, fiqtë, vneshtët dhe drithit e Shqiptarëvet.
6. Pasuni e grabiturë gjer më sot me llogarinë më të poshtme arin vleftën 2.700.000 napolona ari.
7. Dyert e drejtësis janë të mbylluna për Shqiptarët, dhe të rrahurët, të grabiturët, të burgosurët, janë buka e përditëshme për ta. Kjo situatë tragjike është dëftyerë edhe në raportet e Z. Carl Bratli, që udhëtoj në Çamëri, nga ana e Shoqënisë së Kombevet. Qëllimi i këtyne sjelljeve është që të shtrëngohenë Shqiptarët të ikin nga Greqija, dhe të grabitet e doravisht pasuni e tyre.
8. Mbi këto Qeverija Greke ka bërë dhe nomin eksproprimit, e cila, në realitet është një mënyrë konfiskimi dhe grabitje pa çdëmtim. Ky eksproprim do të jetë edhe më i keq akoma për ata myslimanë shqiptarë nënshtetas grekë.
9. Ligji i eksproprimit gjer më tani ka lënë rrugaçet me qindra fëmijë të pasurë, të cilët tani s’kan bukë të hanë.
10. Po pika më esenciale është: Shqiptarët në Greqi s’kanë:
A. Të drejtë për votim;
B. S’kanë deputet;
C. S’kanë të drejtë për shkolla;
D. Xhamitë dhe Teqetë e bektashivet janë të konfiskuarë prej Qeverisë.
Këto janë pikat kryesore me të cilat Greqija ka dëftyerë se nuk do të respektojë shqiptarët muslimanë as si minoritet kombësije, as si individ, që ka të drejtë për rrojtje.
Pritni ju lutem, Zoti Ministrë, të falat e mia me nderime.
Përfaqësuesi i Shqipërisë në Athinë
Midhat Frashëri

Athinë, 17 tetor 1925
Nr. 1310
Shkëlqesës së Tij
Zotit Ministrë të P. të Jashtme
Tiranë

Zoti Ministrë,

Nga shperngulja e popullsise Çame ne fillim te shekullit te kaluar

Ditën e dytë të ardhjesë s’ime këtu në Athinë poqa Z. Rendis, Ministrë të P. të Jashtme, si dhe Kartanxhogllu, sekretarin (drejtorin) gjeneral të Ministrisë.
Mbemë dakord me ta që më shënojnë ditën kur do të mundim të fillojmë bisedimet për lidhjen e marrëveshjesë relative me nënshtetësinë.
Sot poqa Z.-in Pangalos.
Sipas porosisë që më kishte bëtë zoti Kryetar i Republikës, i thashë të falat dhe shtova se, jam porositurë të them që marrëdhanëjet nërmiet të shteteve i kemi dhe më teprë akoma i ka në dorë Greqija, që t’i bëjmë miqësore.
U përgjigj se dëshëron edhe ay fort shumë që të jemi miq, dhe pandaj ka dhën urdhrë në Ministri të Pun. të Jashtme të kërkohetë nga Shqipërija agrementi për Gjeneral Kondulin, si Ministrë. Shtoj se Kondulin e ka mik personal dhe se është shovinist shqiptar.
Duke sjellë fjalën, pas një bisedimi tjatrë, mbi çështjen e Shqipëtarëvet të Greqisë dhe sidomos të Çamëvet, i thashë se, situata e tyre dhe komentet e shumë që bëjnë gazetat Shqipëtare, krijon pakë pengim për harmoninë midis dy shteteve.
I kallëzova qysh autoritetet lokale bëjnë ekses zelli dhe si 104 Çamër janë të arrestuarë dhe burgosurë pa nonjë shkak real. I rrëfeva pastaj shtrëngimet e bërë në Çamëri duke marrë shtëpitë dhe pasurinë e tyre.
Z. Pangalos, duke marrë shënim, më premtoj që të japë urdhra kategorike ne komandanti i Janinës dhe ne Ministri i Bujqësisë që të këqyrin këtë punë. Z. Pangalos nuk dinte, ose bëri sikur ignoronte zotimin e Greqisë të bërë në Lauzanë, në favor të Çamëvet. I thashë se, në qoftë se Greqija ka qëllim që t’i përzërë Çamët, ose t’i shtrëngoje gjer sa të ikin, atëherë më mirë të marrim masa që tani për të bërë dhe ne si Tyrqija, do me thënë për të këmbyerë grekofonët tanë me Çamët e Greqisë.
Me këtë rast Zoti Ministrë, do të përsërit ato që pata nderin të parashtronj në raportin t’im Nr. 1289, me datë 15 Ct.
Se është më mirë të na qahen dhe të na luten neve grekët, se sa ne tyreve. Sot, një mik që ka udhëtuarë nga Parga, më rrëfente se, sekretari i dytë i asaj Krahine, i kish thënë “Të ju them të vërtetën, Qeverija ka marrë në sy që t’i shtrëngojë Çamërit dhe të ikin. Edhe Musa Demin që arrestojnë çdo muaj dhe e burgosin, nuk’ ka no një shkak tjetrë.
Për Kondulin do të them se është nga Levsina (Elevsis) si dhe Pngalloj, dhe ka lënë një kujtim të mirë në Korçë, në kohë të luftësë, ku ka qenë si prefekt.
Po marr vesh se qarket Vorio-epirote kanë shkelurë këmbë që të mos vejë Konduli në Shqipëri; ata duanë të emërohetë Z. Jorgopullo, një shef zyre i ministrisë së P. Të jashtme, të cilit i kanë marrë më teprë besim për politikën e tyre.
Z. Pangallos duke bërë fjalë për Z. Panurjas (të cilin pa dyshim un e lëndova) më tha se ka bërë shumë gafe.
Pritni ju lutem, Zoti Ministrë, të falat e mia me nderime.
Midhat Frashëri

Athinë, 4 nëntor 1925
Nr 1433
Shkëlqesës së Tij
Zotit Ahmed Zogu
Kryetar i Republikës
Tiranës

Zotni Kryetar,
I inkurajuarë prej porosisë që më bëtë të ju shkronj drejt për drejt kur të kem nevojë për no një send, po marr lirinë të ju bënj këto lutje që më vijojnë më posht:
1. Punët tona në Shoqërin e Kombevet sa vete po shtohenë, dhe e shoh fort të nevojëshme qi të emërohetë në Genevë një zyrtari i zoti, me vullnet të math, dhe që të dijë mirë punët e Shqipërisë.
2. Puna e Shqiptarëvet të Greqisë, dhe në teprë ajo e Çamëvet, ka ardhurë në një fazë kritike që nuk mund të durojë më teprë kështu të mvrauarë.
Kam bërë çdo javë më teprë se një raport në Ministrit tënë, dhe kam rekomanduarë masa reciproke.
Edhe die kuvendonja me një koleg t’im mbi këtë punë. Më pyeti në kemi edhe ne në Shqipëri grekër. I thashë se kemi disa mijë. “Po atëherë çë i mbani? Pa i përzeni, le të vijnë këtu në Greqi, pa atëherë Qeveri e Athinës të ju lutet juve.
3. Puna e refugjatëvet që po vijnë në Shqipëri, ose duanë që të vijnë, ka nji importancë fare kryesore për neve, mjerisht transportimi dhe instalimi i refugjatëvet nuk po bëhetë as pak në rregull, dhe nga kjo parregullsi mund qi të na ngjajë no një fatkeqësi e madhe.
Shkëlqesa Juaj kishte pasurë mirësinë të më premtoni se një njeri i zoti, energjik dhe i ndershmë do të emërohetë si Drejtor i Përgjithshëm për Instalimin dhe Rikonstruktim.
Kjo nevojë sot më duket edhe më e madhe akoma, se çështja na kanoset me një katastrofë kombiare, Zoti mos e dhantë.
Pranoni Ju lutem, Zoti Kryetar, të falat e mia me nderime.
Midhat Frasheri d.v.

Athinë, 11 nëntor 1925
Zotit Sir Erik Drumond
Sekretar i Përgjithshëm i Lidhjes së Kombeve
Gjenevë
Nr. 1483

Qeveria shqiptare sapo u njoftua që një projekt do të ishte përpiluar në Komisionin Mikst, në Kostandinopoli, për të dënuar nga atdheu i tyre 5000 (5 mijë) çamë (shqiptarë shtetas grekë të Epirit) duke iu nënshtruar shkëmbimit të detyruar. Në emër të qeverisë sime unë jam i detyruar të protestoj me të gjitha energjitë e mia kundër një vendimi të tillë. Sikundër keni dijeni ju, zoti Sekretar i Përgjithshëm, shkëmbimi i popullsisë është vënë në jetë nga Greqia dhe Turqia në Konferencën e Lozanës, ku, sipas kërkesës së Shqipërisë, myslimanëve me origjinë shqiptare u është njohur e drejta e përjashtimit nga ky shkëmbim. (janar 1922)…
Dua të shtoj se deri tashti, më tepër se 60.000 (gjashtëdhjetë mijë) shqiptarë janë dëbuar prej vatrave të tyre dhe janë dërguar në Azi të Vogël kundër dëshirës së tyre.
Duke pasur parasysh atë që paraprin projekti për të shpërngulur 5000 shqiptarë të tjerë, është në kontradiktë të dukshme me letrën dhe frymën e zotimeve të qeverisë greke dhe turke, si dhe vendimeve të marra nga vetë Këshilli i Lidhjes së Kombeve. Do të isha shumë mirënjohës nëse ju dëshironi të merreni me këtë ngjarje dhe me urgjencë të tërhiqni vëmendjen e Komisionit Mikst, duke ftuar të heqë dorë nga planet për dëbime të reja të shqiptarëve.
Ju lutem, zoti Sekretar i Përgjithshëm, pranoni konsideratën time më të lartë.
Ministri i Shqipërisë në Athinë(Materialin e solli per Diellin Sali Bollati)

Rrexhep Llaja, patrioti çam që nuk u preh dot në vendlindje, Çamëri

October 23, 2013 by dgreca

Dega e Vatrës në Jacksonville përkujton bashkëthemeluesin e degës/
Nga Lek Gjoka/Jacksonville Florida/
Jeta dhe vdekja shpesh herë qëndrojnë shumë afer njëri-tjetrit.Para pak javesh dega e Vatres në Jacksonville Florida mori një lajm jo të mirë nga Tirana.Gjyshi siç e therrisnin të gjithë xha Regjepin kishtë ndërruar jete pa arritur të kthehej me në Florida.Pa arritur të ishtë prezent në një vjetorin e themelimit të deges se Vatres ku sebashku me bashkshorten e tij zonjën Aferdita Plaku e cila u zgjodh edhe në bordin drejtues ishin nismetaret e pare të themelimin të Vatres në Jacksonville Florida.
Kush ishtë patrioti Rexhep Llaja ?
Një çam i nderuar që lindi në Filat të Çamërise dhe që u persekutua dy here edhe nga greket qe e përzuan dhunshem nga trojet e tij të lindjes,nga Çameria martire, por u përndoq edhe nga regjimi diktorial komunist i Hoxhës.
Kaloi nëpër një kalvar të hidhur të vështirë jetësor.Sapo kishtë mbushur të trembedhjetat shovinistat greke qe u lëshuan me egersinë e tyre mbi trojet etnike shqiptare të Çamerise nuk e kursyen as Rexhepin, familjen dhe fisin e tij dhe tere Çamërinë për arsyen e vetme që ishin shqiptarë.I arrestuan dhe si i burgosën disa kohe i larguan forcerisht nga vendlidja, Filati, qyteti çam, ku u lind dhe u rrit xha Rexhepi. Por as në Shqipërinë amë nuk i priten ashtu sikur pret nëna bijtë e tij.Lufta e klasave dhe egërsia komuniste nuk kishin kufi.Si i arrestuan babain, Shuaip Llaja dhe vjeherrin Rexho Plaku nuk vonoi shumë dhe i erdhi rradha e egersise komuniste te hidhte kthetrat edhe mbi Rexhepin.E arrestuan dhe e burgosen për shtate vite më radhe me akuzen e fabrikuar”për agjitacion dhe propogante” kunder komunizmit. Me dhimbje në shpirt , plot lodhje kaloi ato vite vuajtje në burgun famekeq të Spaçit dhe në burgun e punës në Fishte të Lezhes.Si doli nga burgu u mundua të ndërtonte një jetë me te mire sebashku me bashkshorten por hija e trishte e komunizmit e ndiqte nga pas pa ndalesë.Ulkonja komuniste vdiq ne fillimet e vitit 91 dhe xha Rexhepit, sikur i mori një frymarrje tjeter jeta.Te pakten ishte i barabarte me te gjithe shqiptaret e tjere, por dhimbja i vazhdonte.Çameria martire ishte aneksuar përfundimisht në shtetin Grek dhe asnjë politikan shqiptar nuk e ngrinte zërin sikur duhej ndaj atij genocodi të tmerrshem pas luftes se dyte boterore.Rexhep Llaja ishte nder nismetaret e pare në Tiranë në themelimin e shoqates patriotike Çamëri ,shoqate qe mbron interesat e çameve të përsekutuar,që kerkon në rruge shtetërorë pasurinë e çamevë që pa të drejte i sekustruan nga shovinizmi grek.

Vitet askush s’i ndalon dot.Ashtu edhe largimin në amshin plot dhimbje të xha Rexhepit por perkujtimi ështe ai që ringjall historine, kujtesen për brezin e baballareve tanë që kaluan në një jete të tere plot tallaze dhe vuajtje shpirterore në diktaturen komuniste dhe u larguan nga kjo botë më plot dhimbje.Kështu edhe bashkshortja Aferdita Plaku dhe dega e Vatres në Jacksonville Florida përkujtuan 40 ditëshin e mungeses se xha Rexhepit në restorantin e biznesmenit shqiptar Leandro Canaj, antear i Vatres. Zonja Afërdita duke falenderuar pjesmarresit dhe në vecanti miqte e bashkëshortit, antaret e deges se Vatres, foli shkurtimisht për kalvarin e dhimbjeve të saja dhe bashkshortit të saj në diktaturen komunistë.Edhe ajo ndihej shpirterisht e brengosur sepse bashkshorti nuk arriti të prehej dot në vendlindje në Filatin e Çamerise, ku prehen të paret e tij. Me pas,e mori fjalen zoti Adem Demneri, i cil u kërkoi pjesmarresve të mbajnë një minut heshtje.E mori fjalen edhe kryetari i deges se Vatres në Jacksonville Florida, zoti Adriatik Spahiu. Pasi i shprehu familjes Llaja ngushellimet ne emer te vatarneve te deges se Jacksonville, z. Saphiu, foli shkurtimisht për “Gjyshin” siç e quanin gjithmone vatranet e Jacksonvilles xha Rexhepin, foli për cilësite e tij patriotike teper të spikatura ndaj Shqipërise dhe Amerikes- ky shtet që ishte i bekuar nga vete Zoti -sikur thoshte gjithmone i ndjeri.I papërtuar, bujar dhe i sinqerte, fjale paket dhe dashamires e kujtojme dhe do ta kujtojme gjithmonë.Që në fillim sebashku me bashkshorten, zonjen e nderuar Aferdita Llaja(Plaku) iu bashkua Vatres se madhe shqiptare të Nolit e Konices duke drejtuar edhe mbledhjen e pare të themelimit të deges para një viti.Sigurisht ndiej dhimbje që nuk arriti dot ta shijonte nje vjetorin e themelimit të Vatres por me bindje të plote ëndrren e tij të bashkimit të shqiptareve te Jacksonvilles do mundohemi ta bejme realitet, u shpreh Spahiu.

Minutat iken me vrap duke marre me vetë në kujtese shqiptarin patriot çam që do të kujtohet jo vetem nga familja, Çameria por edhe nga shqiptaret e Jacksonvilles.U prehtë në paqen e perjetshme shpirti i patriotit Rexhep Llaja dhe një ditë ëndrra për tu prehur eshtrat perjetesisht tëk të paret e tu në Filat të Çamërise, u befte realitet pa mendur më gjate se Çamëria tani është pjese e shtetit Grek, por në ëndrrën Evropiane, i gjithë trualli i coptuar padrejtesisht nga fuqitë e mëdha i kombit shqiptar,do të jete një në Evropen e Bashkuar.

Histori: Çfarë ka ndodhur më 22 tetor?

October 22, 2013 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI/

1867 – Franz Bopp, filolog gjerman dhe albanolog, vdiq në Berlin në moshën 76 vjeçare. Si profesor i gramatikës krahasuese sanskrite në Universitetin e Berlinit, në vitin 1854, Bopp vërtetoi teorinë e herëshme se shqipja i përket familjes se gjuheve indoevropiane – dhe paraqiti të gjitha faktet shkencore në dispozicion në mbështetje të kësaj teze. Pas këtij demonstrimi të Boppit, asnjë filolog deri me sot nuk ka mundur të sfidojë vendin e shqipes në këtë familje, ku bëjnë pjesë thuajse të gjitha gjuhet evropiane, me përjashtim të hungarishtes, turqishtes dhe finlandishtes. Pas zgjidhjes së kesaj çështjeje, në vazhdën e arsyetimit, Bopp iu përqas një tjetër problemi: Çfarë vendi zë shqipja brenda familjes indoevropiane? Pas shqyrtimit të thellë dhe krahasimeve të shumta, ai arriti në përfundimin se shqipja nuk ka lidhje me asnjë nga gjuhët indo-evropiane, por qëndron degë mëvete si greqishtja, persishtja, armenishtja dhe lituanishtja. Që nga viti 1860, kur Bopp doli me këtë përcaktim, studimet mbi shqipen – që tërhoqën linguistë nga më të shquarit e shekullit XIX, XX – u përqëndruan dhe vazhdojnë të përqendrohen në çeshtjen edhe më të vështirë; Cila është prejardhja e shqipes? Dhe për këtë ekzistojnë shumë ide a supozime, por vetëm dy teza janë pjesë e diskutimit; A është shqipja pasardhëse e Ilirishtes apo trakishtes? Që nga vleresimet e Norbert Joklit, i cili aty nga vitet e fundit te jetes se tij në fillim të viteve1940 filloi të prirej drejt përfundimit se gjuha shqipe është njësoj e lidhur si me ilirishten edhe trakishten, debati vazhdon. Por, “më e argumentuar nga ana historike dhe gjuhësore është teza sipas së cilës Shqiptarët janë pasardhës të Ilireve dhe shqipja pasardhesë e ilirishtes”. (FESH)

1922 – Lindi në Shkodër, Marije Shllaku. Studio filozofi në universitetin e Romës, dhe zotëronte shume gjuhëve të huaja si italisht,latinisht, frëngjisht, gjermanisht, dhe greqishten e vjetër. Për një kohë, në vitet 1940 ajo punoi si sekretare e Xhafer Devës. Më 24 nëntor 1946, në moshen 23 vjeçare, Marije Shllaku u pushkatua me vendim të një gjykate në Prizren nën akuzat për bashkepunim me legjendarin Shaban Polluzha në përpjekjet me armë për një Shqiperi me shqiptarët të gjithë bashkë. Studiuesi shqiptaro amerikan Tom Mrijaj ka shkruar një monografi për Marije Shllakun, emrin e së cilës mbajnë sot disa rrugë e shkolla në Kosovë e Shqipëri.

1946 – Katër anije luftarake britanike dalin nga Porti i Korfuzit, kalojnë nëpër kanal dhe ndeshin në mina; 44 marinarë britanikë u vranë, mbi 40 të tjerë u plagosën dhe dy anije u dëmtuan (njëra përtej riparmit). Britania e çoi çështjen në Gjykatën Ndërkombëtare të Hagës, duke e akuzuar Tiranën zyrtare se minat në ujërat e Kanalit të Korfuzit ishin vendosur nga Shqipëria; ose Shqipëria kishte dijeni se kush i vendosi dhe nuk tregoi; apo rojet bregdetare shqiptare duhet t’i kenë parë anijet që kishin vendosur minat dhe për mos-ndërhyrje për t’i ndalur mbajnë përgjegjësi penale. Pas shqyrtimit të çështjes, Gjykata e Hagës arriti në përfundimin se Shqipëria ishte fajtore për incidentin dhe duhej t’i paguante Britanisë dëmet e shkaktuara. Qeveria shqiptare nuk e pranoi vendimin dhe qeveria britanike kërkoi bllokimin e arit të gjetur në Gjermani mbas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, i cili do tu shpërndahej proporcionalisht shteteve që Gjermania u kishte grabitur thesaret e bankave kombëtare. Për dekada çështja mbeti ngërç dhe sasia e arit të caktuar për t’iu kthyer Shqipërisë, e bllokuar. Në vitin 1990, ndërsa Shqipëria po përpiqej të dilte nga izolimi 45 vjeçar, bisedimet mbi zgjidhjen e këtij problemi filluan mes diplomatëve amerikanë e britanikë dhe atyre shqiptarë, edhe pse të dyja palkët nuk kishin marrëdhënie diplomatike.(Albania, New York University Press, M. Vickers, J. Pettifer). Në maj të vitit 1992, delegacionet britanike dhe shqiptare u takuan në Romë ku firmosën një memorandum mirëkuptimi dhe për çështjen u arrit një kompromis mbi kthimin e arit dhe çështjen e dëmshpërbilimeve.

1964 – Jean-Paul Sartre nderohet me Çmimin Nobel në letërsi, “për punën e tij plot ide të mbushur me frymën e lirisë në kërkim të së vërtetës, duke ushtruar ndikim shumë të gjerë në epokën tonë”. Shumë njerëz u çuditën, kur Sartri e refuzoi çmimin, duke thënë se ai gjithmonë i ka mohuar nderimet zyrtare dhe se “një shkrimtar nuk duhet t’a lejojë veten që të shndërrohet në institucion”. Sartri (1905 – 1980) ishte filozof, dramaturg, novelist, skenarist, aktivist politik, biograf, dhe kritik arti. Në vitin 1946, fotografi i njohur shqiptaro-amerikan, Gjon Mili hapi një ekspozitë me fotografitë e tij në Paris. Zhan Pol Sartri, në rolin e kritikut e vizitoi ekspozitën dhe shkroi: “Para se t’a takoja Milin, kisha njohur vetëm fotografë që të nxjerrin në fotografi nisur nga një lloj zemërimi, si ai që vret. Mili nuk fyen; ai pëlqen çdo gjë: të ngrënët, të pirët, vallzimin. Harlemin e njeh më mirë se çdo i bardhë, Nju Jorkun, më mirë se kushdo tjetër. Ai është njeri i qeshur. Të vret – më keq akoma – kërkon të robërojë…, të mban në kurth të gjallë, në fotografinë e tij, dhe ti vazhdon të luftosh me veten, si peshku në rrjetë. Mili është njeri i kurtheve. Ai është plot marifete që të ç’armatosin; çdo fotografi e tij është provë, përpjekje. Për Milin, mënyrat për të fotografuar janë të shumta sa edhe njerëzit. Nëse të ka zgjedhur për të përfshirë në koleksonin e vet, ai jo vetëm që do të ngulë me thumb në tabelën e specieve të tij, të gjitha si të gjalla, por do të vëzhgojë a shqyrtojë për të njohur thellë e më thellë.Thuhet se banorët primitivë të deteve të Jugut nuk pranojnë të fotografohen, sepse besojnë se mund të bëhen përgjithmonë robër të fotografit. Për të kuptuar urtësinë e tyre ju duhet vetëm të shikoni disa nga portretet e Gjon Milit.”
(marrë nga “Photographs & Recollections” by Gjon Mili, 1980)

1972 – Lufta e Vietnamit: Në Saigon, Henry Kissinger dhe presidenti i Vietnamit të Jugut, Nguyen Van Thieu takohen për të diskutuar një propozim për armëpushim që ishte hartuar midis amerikanëve dhe vietnamezo-veriorëve gjatë bisedimeve në Paris. Në fakt, projekt-amerrëveshja ishte përgatitur nga vetë Henry Kissinger, këshilltari kryesor për politikë të jashtme të Presidentit Richard Nixon, në bisedime sekrete në Paris me homologun vietnamezo-verior Le Duc Tho. Edhe pse veprimtaritë e shumta diplomatike krijuan spekulime rreth një fundi të mundshëm të Luftës së Vietnamit, luftimet në terren vazhdonin me ashpërsi.

1997 – Vdiq arqipeshkvi i Shkodrës, Frano Ilia. Lindi në Juban, pranë Shkodrës më 1918; u shugurua meshtar më 1943; shërbeu në Tiranë, Shkodër, Milot e rrethina. Kur Shqipëria komuniste u shpall ateiste më1967, Frano Ilia u arrestua; më 1968 u dënua me vdekje; dënimi iu kthye në burgim të përjetshëm. 25 vjet pas këtij dënimi, do të shugurohej ipeshkëv nga vetë Papa Gjon Pali II. (shkoder.net). Dom Frano Ilia, ishte edhe etnograf. Më 1993, ai botoi librin me materiale të grumbulluara me ndërprerje e prej dekadash lidhur me të drejtën zakonore në krahinën e Kurbinit, dhe zonat për rreth të Shqipërisë mesme. Libri e quajti “Kanuni i Skënderbeut” sepse heroi kombëtar bëri disa ligje kanunore të veçanta në krahinat e veta apo nën ndikimin e tij, që përbënin Arbërinë, prandaj disa thonë se Kanuni i Skënderbeut mund të quhet edhe Kanuni i Arbërit.

2002 – Nëna mbretereshë e shqiptarëve, Geraldina vdiq në Tiranë nga një semundje në mushkeri dhe pas 3 goditjeve në zemër. Ajo ishte konteshë hungareze, para se të bëhej princeshë me 1937, kur u fejua me mbretin Zog; dhe mbretereshë nga prilli 1938, kur ata u martuan. Në dasmën e çiftit mbretëror morrën pjesë ose dërguan urime a dhurata shumë diplomatë dhe personalitete të larta të kohës, si Musolini e Hitleri – ky i fundit i dërgoi çiftit mbretëror automobil, model sport Mercedes-Benz. Por Geraldina, ose siç e quanin, “Trendafili i bardhë i Hungarise”, mbretëroi më pak se një vit – në prill 1939, së bashku me mbretin dhe djalin dy-ditësh, ikën. Mbreteria e saj ishte pushtuar nga Italia. Kështu i shkoi jeta, shpërngulje nga vendi në vend, pranë mbretit Zog, mes shqiptarëve të oborrit mbreteror. Kur mbreti Zog vdiq në Hauts-de-Seine, Francë, në vitin 1961, djali i tyre, Princi i Kurorës Leka, u shpall Mbreti Leka I nga qeveria monarkiste në mërgim dhe Geraldina filloi të quhej Nëna Mbretëreshë. Në qershor 2002, ajo u kthye nga Afrika e Jugut për të jetuar në Shqipëri, pas shfuqizimit të ligji që i kishte ndaluar prej dekadash hyrjen në vend. Nëna Mbretëreshë Geraldinë vdiq pesë muaj më vonë, në moshën 87 vjeçare, në Tiranë, ku u varros me nderime të larta shtetërore.

Mendim i ditës
“Një betejë është e humbur kur mendon se e ke humbur”.
Zhan Pol Sartri

(Kortezi:VOA)

LETRA NE VATER- KËRKOJMË TË DHËNA PËR PITI CICI, ANËTAR I BANDËS “VATRA”

October 22, 2013 by dgreca

Më quajnë Aleksandra Toro. Të më falni nëse po ju shqetësoj, por kisha nevojë t’ iu bëj një pyetje. Ju lutem, mund të më ndihmoni për një adresë emaili të Shoqërisë “Vatra” të Worcesterit – it Mass. Gjyshi im Mihal Cici është i interesuar të ketë një lidhje online, pasi i ati, Piti Cici, ka qenë pjesë e bandës “Vatra”në Worcesterit – it Mass. Unë nuk po mundem të gjej dot adresën e emailit të kësaj shoqërie. I ati gjyshit Piti Cici ka qenë pjesë e Bandës “Vatra”. Intersohemi për këtë Shoqëri pasi babai i gjyshit ka pasur pashaport amerikane, dhe ne duam të ndjekim procedurat që edhe gjyshi të marrë pashaportën amerikane. Për shkak të regjimit të atërshëm në Shqipëri gjyshit nuk iu lejua të mbante pashaportën amerikane dhe nuk e ka më. Gjyshi është 86 vjeç, dhe ai do të gëzojë të drejtën për këtë pashaportë të cili regjjimi i atërshëm ia mohoi këtë të drejtë që i takonte. Do t’iu lutesha, të më ndihmonit me kë mund të kontaktoj që dhe ne të na plotësohet një e drejtë e mohuar.. ”

Me respekt, Aleksandra Toro

PËRGJIGJA E KRYETARIT TË VATRËS

Përshëndetje, Aleksandra!

Nuk është shqetsim aspak për mua kërkesa juaj. Këtë kërkesë ma pat bërë të njohur edhe z. Dalip Greca, editoi i gazetes “Dielli”, si dhe znj Merita B. McCormack, para ca kohe. Editori ka kërkuar në arkivin që ka “Vatra” në dispozicion sot, por nuk ka gjetur evidencë mbi sa kërkoni ju. Dega e Worcester-it nuk ekziston prej dekadash dhe nuk dihet në se arkivi lokal i asaj dege është i ruajtur nga ndonjë antar i vjetër i saj; pothuaj se të gjithë vatranët e vjetër të asaj kohe nuk jetojnë më. Mjerisht ndima më e madhe që mund të bëjmë ështe botimi në “Dielli” i kërkesës suaj, me shpresën se ndokush ka ndonjë informatë të dobishme.

Një pyetje: në shkrimin tuaj ju theksoni se “…..duam të ndjekim procedurat për të bërë gjyshi pashaportën se për shkak të regjimit të atërshëm në Shqipëri gjyshit nuk iu lejua të mbante pashaportën amerikane dhe nuk e ka më”. A do të thotë kjo së gjyshi e kishte një herë pasaportën amerikane?. Në se po, atëherë mund të kërkohet nga arkivat shtetërore amerikane me anë të Shërbimit Konsullar (Consular Service) të Ambasadës Amerikane në Tiranë.

Uroj të keni sukses në kërkesën tuaj dhe ju dëshiroj shëndet e të mira,

Kryetari i Vatrës

Gjon Buçaj.

NA SHKRUANi

Të nderuar lexues të interesuar për të afërmit tuaj që kanë qenë pjesë e Federatës Vatra, na shkruani në Emailin e Gazetës Dielli gazetadielli@gmail.com. Përgjigjet tuaja do të mund t’i lexoni edhe në Dielli online në adresën www.gazetadielli.com

POLITIKA SHQIPTARE NËNSHTRUESE NDAJ INTERESAVE HUAJA

October 22, 2013 by dgreca

…Sa ironik është fakti që Kryeministri i Turqisë, pasardhëse e Perandorisë Otomane, Z. Rexhep Taip Erdogan kërkon të shkojë në Prizren së bashku me dy kryeministrat shqiptarë, aty në Prizrenin e Abdyl Frashërit, aty në zemrën dhe në shpirtin e Lidhjes së Prizrenit, aty ku shqiptarët e të gjitha krahinave i deklaruan botës së ka Shqiptarë dhe se ka Shqipëri, aty ku u dha kushtërimi për bashkim qëllimi e ideje. Sado tërheqse që të jenë premtimet për ndihma financiare dhe investimet nga të huajt, siç ka thënë edhe Midhat Frashëri me një rast, “Përpjekja për Atdhe nuk është si puna e ryshveteve, që njeriu bën hesap a del a s’del, behet hesap a fitohet a humbet — por jo në çështjen kombëtare.”/

Nga Frank Shkreli/

Gjatë disa viteve të fundit Turqia ka ndërmarrë një fushatë, që disa e quajnë si një ofensivë të gjithanshme, diplomatike, politike, shoqërore dhe fetaro-kuturore në Ballkanin perëndimor, kryesisht e përqëndruar në vendet me shumicë myslimane, si Shqipëria, Kosova dhe Bosna-Hercegovina. Siç duket në frymën e kësaj fushate diplomatike, Kryeministri turk Rexhep Taip Erdogan do të vizitojë Kosovën të Mërkurën, ë 23 tetor. Mediat e Prishtinës njoftojnë se zyrtarisht udhëheqsi turk po viziton Kosovën për të inauguruar terminalin e ri të aeroportit, “Adem Jashari” në kryeqytetin e Kosovës, por sipas të njëjtave burime, Z. Erdogan do të vizitojë edhe Prizrenin, kryeqytetin e të gjithë shqiptarëve, i shoqëruar nga Kryeministri i Kosovës, Z. Hashim Thaçi. Dhe ajo që e bën këtë vizitë në Prizren edhe më interesante, është fakti se Kryeministrit të Turqisë dhe atij të Kosovës do t’i bashkohet edhe Kryeministri i Shqipërisë, Z. Edi Rama, e gjithë këjo gjatë një fushate elektorale për zgjedhjet vendore në Kosovë, gjë që disa analistë e kanë cilësuar si një përpjekje për të influencuar zgjedhjet në favor të partisë në pushtet dhe për më tepër si një ndërhyrje në punët e mbrendshme të Kosovës.

Fatkeqsisht, influencat e huaja ashtu si edhe në të kaluarën, po gjëjnë edhe sot mbështetje në trojet shqiptare, për arsye të përkohëshme politike, ekonomike e të tjera. Duket se asgjë nuk është mësuar nga historia. Fushata diplomatike turke e viteve të fundit për të ushtruar një influencë dominuese, sidomos në vendet me shumicë myslimane si Shqipëria dhe Kosova po bëhet me një zhurmë të madhe dhe në një mënyrë arrogante sa që kërkohet edhe rishqyrtimi i historisë së okupimit 5-shekullorë të trojeve të kombit shqiptar nga otomanët. Ndërkohë, Rusia një perandori tjetër të cilës shqiptarët gjithmonë ia kanë pa sherrin, influenca politike dhe financiare e së cilës gjithnjë vjen e shtohet në Ballkanin Perëndimor, ka thënë se çdo përkrahje për pavarësinë e Kosovës është ilegale dhe imorale, ndërkohë që sa për sy e faqe zhvillon bisedime me Prishtinën në Bruksel. Në këtë boshllëk të një politike dhe diplomacie të vendosur dhe të bashkrenduar mirë ndaj interesave kombëtare nga Tirana dhe Prishtina — Kryeministri serb Daçiq — deklaroi ditët e fundit se është duke menduar që në vend të bisedimeve të Brukselit — dialogun ta vazhdojë me Kryeministrin e ri të Shqipërisë, Z. Rama. Kemi të bëjmë gjithnjë me arrogancën e atyre që për shekuj donin të zhduknin racën shqiptare nga Ballkani. Në prak të vizitës në Kosovë, Kryeministri turk Erdogan deklaron se,“Turqia dhe Kosova kanë marrëdhënie miqësore dhe vëllazërore që rrjedhin nga thellësitë e historisë, por është e vogël dhe nuk ka të drejtë të flas kundër Islamit,” ka thënë Erdogan për televizionin turk TRT.
Kosova, është tepër e vogël për të folur kundër Islamit! Se kush në Kosovë është duke folur kundër Islamit, veç ai e di, por në të vërtetë është duke thënë se Kosova është tepër e vogël për çdo gjë dhe si e tillë është nën mëshirën e tij. Por megjithkëtë, shqiptarët në përgjithësi dhe shqiptarët e Kosovës në veçanti, ashtu siç i shkruan Z. Erdogan në prak të vizitës së tij në Kosovë, edhe deputetja e pavarur e Kosovës, Alma Lama, “Ne në Kosovë, por shqiptarët edhe më gjerë jemi shumë të interesuar të kemi raporte të mira me shtetin e sotëm turk pavarësisht nga e shkuara jonë e hidhur. Krijimi i raporteve të mira do të thotë në radhë të parë respekt reciprok, do të thotë respektim i kulturës dhe traditës së tjetrit. Ne, si ish-pjesë e perandorisë turke, të pushtuar prej saj jo vetëm politikisht por edhe kulturalisht e fetarisht, para një shekulli bëmë përpjekje të jashtëzakonshme si komb për të rilindur vetveten. Ia dolëm. Sfida numër një për ne ishte pikërisht feja. Vendosëm që asaj të mos i jepnim rëndësi të dorës së parë, por kombi të ishte formula jonë e ekzistencës. U përcaktuam për këtë dhe ecëm përpara. E kundërta do të na kishte fundosur. Ashtu sikurse mund të na fundosë tani, nëse ne nuk tregohemi të vëmendshëm”, i shkruan deputetja e Kosovës Alma Lama, Kryeminsitrit turk në vigjiljen e vizitës së tij në Kosovë.

Edhe udhëheqsi serb Daçiq, ndërsa sa për sy e faqe zhvillon bisedime në Bruksel me Kryeministrin e Kosovës, në një ëndërr teatrale të tijën, ai nënçmon udhëheqsit shqiptarë të Kosovës duke deklaruar se për fatin e Kosovës, ose më mirë të themi, për ndarjen e Kosovës, tani ai dëshiron të flasë me Tiranën zyrtare, pikërisht me Kryeminsitrin e ri, Z. Rama. Hajde dreq e merre vesh këtë punë. Edhe Greqia nga jugu i kufijve të kombit, vazhdon me politikën e saj të pandërprerë anti-shqiptare. Asnjë përgjigje as deklaratë zyrtare as nga Prishtina as nga Tirana! Quo vadis, Kombi Shqiptar?

Shqiptarët gjatë gjithë historisë së tyre nuk kanë sulmuar askënd as nuk kanë pretenduar toka e territore të tjerëve, nuk kanë imponuar fenë dhe as nuk gjykojnë historinë e të tjerve. Shqiptarët megjithë vuajtjet e tyre nga pushtime të ndryshme nga fqinjtë dhe mbështetsit e tyre, sot më shumë se kurrë janë tepër të interesuar për marrëdhënje të mira me të gjitha vendet e rajonit, përfshirë Turqinë, Serbinë dhe Greqinë. Por siç thotë edhe deputetja e Kosovës Alma Lama në letrën drejtuar Z. Erdogan, një gjë e tillë kërkon mirëkuptim të dyanshëm. “Ne nuk mund t’ju akuzojmë ju për atë që kanë bërë paraardhësit tuaj” thotë deputetja shqiptare, “por në momentin që na kërkoni që ne të ndërrojmë historinë, që të zezës t’i themi e bardhë, të përgjakshmes lulëzim, në momentin pra kur ju nuk distancoheni nga prapësitë e paraardhësve tuaj, por përkundrazi na kërkoni që edhe ne t’i shohim me sytë tuaj, atëherë mos pritni prej nesh mirëkuptim.”

Duke shprehur ato që unë mendoj se janë ndjenja të shumicës së shqiptarëve kudo, deputetja e Kuvendit të Kosovës, në letrën e saj drejtuar Kryeminstrit Erdogan thotë gjithashtu se, “Ne si komb kemi luftuar shumë hegjemoninë e të tjerëve, dhe tani që po shijojmë lirinë, kurrsesi s’mund të pranojmë që dikush, sado i fuqishëm, të na e shkruajë historinë sipas qejfit të vet. Asnjë shtet perëndimor, as ata që na çliruan nga pushtuesi tjetër Serbia, nuk na ka ardhur me një kërkesë të tillë primitive. Primitive, pasi së pari historinë e shkruajnë historianët, jo politikanët, aq më tepër politikanët e vendeve ish-pushtuese; dhe së dyti, sepse bie tërësisht ndesh me fondamentin tonë, iluminizmin dhe të vërtetat që burojnë nën dritën e tij”, shkruan deputetja e pavarur në Kuvendin e Kosovës.

Sa ironik është fakti që Kryeministri i Turqisë, pasardhëse e Perandorisë Otomane, Z. Rexhep Taip Erdogan kërkon të shkojë në Prizren së bashku me dy kryeministrat shqiptarë, aty në Prizrenin e Abdyl Frashërit, aty në zemrën dhe në shpirtin e Lidhjes së Prizrenit, aty ku shqiptarët e të gjitha krahinave i deklaruan botës së ka Shqiptarë dhe se ka Shqipëri, aty ku u dha kushtërimi për bashkim qëllimi e ideje. Sado tërheqse që të jenë premtimet për ndihma financiare dhe investimet nga të huajt, siç ka thënë edhe Midhat Frashëri me një rast, “Përpjekja për Atdhe nuk është si puna e ryshveteve, që njeriu bën hesap a del a s’del, behet hesap a fitohet a humbet — por jo në çështjen kombëtare.”

Në takimin e Prizrenit me kryeministrin turk, kryeministrat shqiptarë duhet të jenë të vetdijshëm dhe ndërgjegjës ndaj parimeve të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit që shqiptarët pas pesë shekuj robërie, më fund të vendosnin vet fatin e tyre, që të shpëtonin Shqipërinë dhe Shqiptarët. Obligimet e tyre morale dhe politike ndaj këtyre parimeve si përfaqsues të kombit shqiptar sot, janë po aq të rëndësishme dhe historike sa ç’ishin edhe më 1878.