Archives for August 2014

FADIL KRAJA NË PANTEONIN E SHQIPTARISË

August 3, 2014 by dgreca

Nga ARIAN SUKNIQI/*
Koreograf/
Përpara disa ditësh rastësisht ndoqa një dokumentar të realizuar mjeshtërisht nga skenaristi Ilir Buçpapaj me regji të Osman Mulës. I çoroditur nga pamundësitë e injorancës që na përplasën tanë ditën e Perëndisë përpara fytyrës, ku djallëzia është bërë si sheqeri i kafesë së mëngjesit, ku shpresa është bërë eter, u bëra dëshmitar i një përkushtimi i dy “arkeologëve” të botës reale.
Them kështu, pasi personazhi që trajtohej është në kulmet e krijimtarisë dhe kështu ky dokumentar nuk kish si të fillonte ashtu siç jemi mësuar mjerisht ku sekuenca e parë filmike fillon në një varr të shprishur, ku ca fije bari të shpërndara kuturu të japin simbolikisht idenë e një njeriu të harruar sa ishte gjallë. A thua se bota e përtejme ja shton më shumë vlerat. Por jo! Lavdi zotit këtë herë autorët me përkushtimin e tyre bënë që të harrohej batuta që rëndom belbëzohet si gjetje “Po kërkush su kujtu për së gjalli për Të”.
Një personazh simpatik trajtohej në këto sekuenca, i pa zhurmshëm, pa ceremonitë e trumpetave të kohës, por butësisht i pranuar organikisht nga të tërë. Një Gegë imcak me talent dhe intelekt prej gjigandësh do të kishte fatin të materializonte amanetin e Mjedës, ”Për Shqiptarinë gacen e zjermit të atdhedashurisë kurr njiherë s’duhet me e lan me u fik”. E kështu ky amanet një mot gërsiti mbi pullazin e Krajanëve dhe kjo derë e madhe u hap butë duke i dhanë më shumë dashuri këtij amaneti njërin prej pinjollëve të familjes. Në turr të vrapit pa mëdyshje djaloshi 15 -vjeçar e mbajti frymën në Mjedë aty ku vite më parë dramaturgu i “Toka Jonë” Kolë Jakova kishte hedhur farën e dijes, aty ku Mjeda i madh predikonte bashkimin, aty ku dhe zogjtë këndojnë kangën e trimnisë. Aty do të ishte fillesa e kësaj pene mahnitëse të mbarsur natyrshëm nga legjendat, nga historia e kishës së Shën Mërisë, nga Meshari i Buzukut, nga Fishta e nga Migjeni, por edhe nga kushtetuta e Malësisë ajo e kanunit të Lek Dugagjinit të cilën e zbërtheu në cdo molekulë për ta bërë më vonë si udhërëfyese në krijimtarinë e tij. Pena e tij do të uluriste me i tregu gjithkuj se ne ishim, jemi dhe do të jemi këtu si trashëgimni e shekujve në paqe dhe pa ju përzi kërkuj në konakun e vet. Kjo staturë intelektuale e formatuar natyrshëm në një brishtësi fizike ishte ngjizur nga dy prindër intelektual që kanë mbetur në memorjen historike të një qyteti që menunë kryesore ka kulturën.
Nga një nënë e shkolluar, mësonjësja e parë femër në të gjithë qarkun e Shkodrës e cila studioi në kolegjin Anglez në Stamboll me shumë kurajo solli oksidentin duke i gjetur hapësirë për të qëndruar me dinjitet në influencat dhe korentet e kohës. Eksperimenti i parë i kësaj zonje ishte fëmija e saj që u bë shembull dhe model i qytetarisë një polyglot, një shkencëtar i letrave një sqimatar skrupuloz i volumeve gjigante, por dhe rifiniturave detajore.
Kjo mbarsje e tillë në shpirtin e një gjeniu me koshiencë të plotë artistike hapi siparin e një prodhimtarie marramendëse letrare ku romanet, prozat, skicat, dramat dhe komeditë do të ndiqnin njëra tjetren, dhe këto bashkë bëhen rreth 80 të tilla.
Tronditëse janë “Melodi Malësore”, “Fisheku në Pajë”, “Flamur në Darsëm”, “Baca i Gjetajve”, “Gjaku i Arbërit”, etj, të gjithëve na kujtohen emocionet dhe gulçitjet që këto vepra krijonin në sallë, sigurisht për ata që fati i ledhatonte duke i bërë prezent.
Tek shikoja ato sekuenca një emocion më përshkoi qënien, natyrisht dhe i ngarkuar nga përditshmëria me paudhësitë mjerane që na përplasen çdo ditë si dyer të ndryshkura në fytyrë, nuk më vjen turp ta them se lotët nuk më bindeshin, ndaj dhe gjumi bëri divorc me mua.
Po nuk kish si të ndodhte ndryshe kur ky burrë shpatull ngushtë u ba oksigjen për dhjetra aktorë të mrekullueshëm, në një teatër të mrekullueshëm që në vendin e kulturës mbante emrin e Migjenit të madh. Ky teatër i hapi krahët dramës së Fadil Krajës, dramë e cila i ftoi varzat dhe djelmoshat dhe i rriti ndër vite si aktorë profesionistë ku tash me thinja janë personazhe shumë të dashura të skenës teatrale shqiptare. Dramat e Fadil Krajës i dhanë mundësinë çdo aktori të krijonte personalitetin artistik, konfiguracionet e roleve mbanin kontraste të theksuara, ku epikja dhe lirikja ecnin mbi shtratin e vet të pahallakatur nga trazimet që i impononte mjedisi.
Unë pashë Tinka Kurtin, Bruno Shllakun, Zyliha Milotin, Elez Kadrinë, etj me një sinqeritet fëmije dhe plot mirënjohje dhe me padurim kërkonin të shpreheshin me fjalë zemre për njeriun që me veprat e tij u krijoi mundësinë për t‘u personifikuar me dinjitet si aktorë profesionistë.
Të gjithë transmetonin një ndjesi ku tashmë ata kishin binjakëzuar shpirtrat e tyre për një gjë të madhe me dëshmitarë spektatorin dhe me noter paqen.

Pra sigurisht duke parë sekuencat filmike aspak nuk më duken të rastësishme përqasjet që ky njeri kishte për profesionalizmin e vërtetë. Krijesat e tij, Ai gjithmonë përpiqej t‘ua besonte atyre që shpirti i pulsonte në ritmet e përgjegjshmërisë dhe dashurive të mëdha!!! E ku mund të gjente tjetër kënd që shpirti dhe talenti ti bënin kimi mes vedit ma mirë se me të madhin Serafin Fanko. E filluan bashkë këtë rrugëtim duke marrë dhe dhënë gjak nga gjaku i tyre cdo krijesë që kishin vendosur ta sillnin në jetë. Një bashkëpunim i cili strukte cdo bicimsez që përpiqej me buri kafiqesh të amortizonte britmat e harresës ato që për faj të gjeneratave të pavemendshme në injorance të plotë po mbyllën ndër sundukë e peshtafte duke i trajtuar si antikuare demode per ti zevendesuar me adoptime që identitetin e masakrojnë. Askush nuk i harron dot se çfarë force i dha thjeshtësisë së fjalës apo frazës regjia virtuoze e Serafinit. Dhe kështu me hap të kujdesshëm ecnin ndër majat e madhështisë ndër dekada e kështu vazhduan bashkë deri sa njeri u detyrua të largohej nga ky mission. Por mjeshtri Kraja edhe me vitet e moshës ndër shpatulla thiri rininë për të çuar përpara amanetet e besës që ndër dekada kishin lidh me shoqi shojin. Një bashkëpunim deri në përkryeje artistike ku me ‘brutalitetin e të pakonkurueshmes ” zunë vend në panteonin e dritave të ndezura perjetësisht të Shqiptarisë.
Nuk u çudita aspak kur gjithkush rendëte për me e thanë diçka për profesorin. Jo, jo nuk u çudita kur shumë prej atyne djelmoshave artikulonin qartë dhe plot krenari se jam nxanës i Fadil Krajës.
Dridhërim teksa dëgjoje mesazhe mirësie në çdo cep të SHKODRËS, KRAJËS, MJEDËS tanë atyre ZONAVE QË E QUAJTËN FATLUM VEDIN ku gjithkush donte me marrë nga kjo madhështi e këtij lisi që mbiu në Shkodër e që lulet dhe gjethet e dijes ju shpërndanë në të gjithë Shqiptarinë.
Dikush tha se në momente të caktume ka përjetuar situata që dhe kërkonin me i hup zanin!!
Jo, ky za nuk kish lind me hup se edhe Fishtës, Mjedës, Migjenit, Konicës dhe Nolit u përpoqën në kohë të ndryshme me ja mbyll tefterët, por S’mujtën, se ata erdhen si misionarë në këtë botë për ta majt thëngjillin e shqiptarisë gjithëherë të ndezun.
Shkodrani i urtë Kraja erdhi si misionar NË ATË QYTET QË I AFROI ME BUJARI flladin e aromës së sherebeles së Taraboshit, vrullin rinor të Drinit, qetesinë dhe zotnillekun e liqenit, por edhe ” brutalitetin” e Kirit, dhe misionarë të tillë zoti i shëndron në engjuj që kurdoherë me sperkatë me aromen e mirësisë dhe mos harresës të një ndëgjegjeje kombëtare të formume dhe të trashëgume bash në ato troje prej qindra shekujsh.
Unë pash një intelektuale prej derës së mirë që rrëfente në konakun e Krajanëve me një sinqeritet dhe plot humanizëm një histori shumë vjeçare bashkëshortore. Pash inamorimin e kirurges së parë femër në Shkodër asaj që ndau dhe përjetoi shumë emocione për vite të tëra me njeriun që zoti i kish ngjizur shpirtin misionar. Unë pash një bashkëpunëtore që filtronte dashamirësisht çdo fragment të veprës së bashkëshortit, sigurisht kjo ndodhte sa herë që bisturia ishte në qetësi.
Unë ndjeva, se pash të shkruar! por gjithkund në atë shtëpi fanitej Betimi i Hipokratit, një fole që pareshtur prodhonte mirësinë.
Unë pashë njerëz që kërkonin ta “bënin” të tyren këtë figurë tashmë ikonë të shqiptarisë dhe kuptova shpejt se vërtet ky nuk kish projektuar Brooklyn Bridge, por kish endur me shumë urtësi fillin e mos harresës këtej e andej kufirit, kish mbajt shpresën se gjymtyrët sado gjatë s‘munden me qënë funksional pa trungun e tyre. Dhe tu i kujtu gjithkuj se këtej dhe andej bukës i thonë buk dhe nanës nanë. Askush s’mundet me harru dridhërimat që dramat e tij shkaktuan në Kosovë dhe Maqedoni. Forca e fjalës dhe mjeshtëria regjizoriale e Serafin Fankos improvizuan një log gjigant ku Gjakovari Ndrek Luca me batutat e ujitura me qumësht shqiptarie depertoi në çdo shpirt ku zaptimi i huaj i kish ba zgavër ku melhemi i vetëm qe shpresa dhe korri i logut ku dirigjent pat padurimin ju pergjigj Batutës Së bacës së Gjetajve kur ai i pyet A jeni ju me Bacën !? dhe korri u logut si oshëtima e maleve artikulonte, Po, Po.
Kjo oshëtimë me shpejtësinë e erës përshkoi tana hapësirat Shqiptare duke u shndërruar si një aureole ku të gjithë tash lirshëm e shohim dhe komunikojmë Shqip. Se shqip e kish shkru Fadil Kraja dhe shqip e la amanetin kollozi Ndrek Luca; se në banesën e fundit dua të më çoni me plis të bardhë dhe në vendin ku linda që tash përseri flitet shqip.

Gjithkush mundet me shkrue, por diferencën e bën ai që me fjalën e tij hyn natyrshëm dhe deperton në çdo shpirt njerëzor. Këto krijesa njerëzore vinë me shumë pakicë në një shoqëri, ndaj duhet të respektohen dhe inkurajohen gjatë gjithë jetës si misionarë. Në fakt kur shikon që një shoqëri si e jona respekton me të njëjtin titull edhe një bejtexhi tallavash tronditësh, por ky fenomen është bërë normal, ka kohë që bishti është bërë më i rëndë se sqepari.
Nuk më çudisin as pushtetarë ministra që ishin dhe këta showmenët rishtarë që vrapojnë për të bërë selfie me këto ikona duke vrapuar për t’i nxjerrë nëpër rrjete sociale për të treguar respektin e tyre.
Nëse eshtë kështu ky gjigant tashmë i ka kaluar përmasat e madhështisë të një kombi.
E keni gjallë në krijimtari, keni shansin e madh të mbeteni në histori që për herë të parë një gjeni kombëtar nderohet me titullin NDER I KOMBIT, bëjeni, se një komb i tërë ja ka borxh , ani se tash ju e keni fatin me e nderue në emër të popullit.
Dikur i shpëtoi dënimit në emër të popullit tash nderojeni në emër të popullitNder, për një qytet që skicoi ardhmërinë e kulturës i cili në vështirësitë që po kalon ka nevojë për këtë energji për tu ridimensionuar për vazhdimësi dhe jo per të vazhduar të përmendi në çdo moment mburrjeje të së shkuares.
Fadil Kraja me shokë nuk janë veç të Shkodërloces ata tashmë i përkasin Shqiptarisë.
Ata erdhën si Misionarë dhe u shëndëruan në Engjuj.
* BE dergoi per Diellin- Ramiz Lushaj/

FIRMA E RRAHMANIT

August 3, 2014 by dgreca

Kujtimit të Sejfulla Maleshovës/
Tregim nga Përparim Hysi/
– A ndalesh një dekikë, mor jaran?!/
Ktheva kokën dhe, kur pashë që ky që po më thërriste qe Rrahmani, frenova këmbët dhe për t’u bërë disi më i afërt me të (në të vërtetë kisha të njëjtën afinitet që kisha për timatë), po në të folmen e tij, iu përgjigja:
– Nji ku më ke mixha Rrahman! Dhe, për të shuar kuriozitetin e të gjithë atyre që do ta lexojnë, paraprakisht u them: Mixha RRahman Maka , se për të dhe do tregoj, ishte komshiu ynë në fshat, me origjinë prej Bosnjeje. Qe nga ata bosnjakët që nuk kishin vështirësi ta flisnin shqipen: kishin jetuar në NOVI PAZAR, ku,siç thoshin, kish shumë shqiptarë. Por… dhe, nën këtë trysni që ushtron kjo lidhëse qeshë dhe unë, kur frenova që të dëgjoja pse duhet të ndaloja.
Erdhi drejt meje (unë njëzet vjeçar dhe ai i kish kaluar gjashtëdhjetë) dhe, tek rrokëm duarët për t’u përshëndetur, më tha:
– Hej, more jaran, kam ra në nji “usta” shkollet që ku-ku për ty! Medet me të vu ty përballë atijna? A ndjen ça po të them? Qebesa veç aj dhe Pejkamberi dijnë aq. E kurse ti dhe shokët e tu veç u grahni cullëve dhe ça di veta.
Unë e dëgjoja me politesë dhe as më rëndej, në më shante se si mësues as që i hyja më në sy, sa kish hasur në këtë “usta” që vinte fill e pas Pejkamberit të tij.
– Mixhë,- e ndërpreva,- po si ke ra në këtë “usta”, ani unë nuk ta mbush synë.
– Siiiii?- e zgjati pyetjen, sikur do të fitonte kohë. Por nuk rashë unë, jaran, por qe ai që më gjeti. Më gjeti dhe, tak- fap, sa hap e mbylli sytë, ma ka msue firmën, ore.
– Po kur ta mësoi kaq shpejt firmën, kur ti as di që të shkruash dhe as të lexosh?
– Eh, allahile, kështu qe dje more jaran, po nga soti tash po e sheh ti Rrahman Makën kur po e hedhi frimën tak-fap, siç heq e vë këtë “plisin” e bardhë mbi kokë. Tek më pa që e vështroja dyshues, më erdhi në ndihmë.
-A nuk beson,a? Qit, more nga ajo çanta jote e mësuesit nji fletore e tash po e sheh sa pare të ban nji ajo shkolla jote dhe çfarë “ustait” kam gjetur veta. Bëra sikur i besova dhe për t’ia bërë më të lehtë “firmën”, i them: – Mixhë, mua më mjafton fjala jote, po a mundesh me m’tregue si të “gjeti” dhe si ta mësoi firmën “ustai”?
* * *
U ulëm mu aty ku u takuam, se mixha RRahman nuk ish nga ata burra që duhet të flisje në këmbë. Qe vjeshtë. Vëndi qe i thatë dhe, ndërsa prisja rrëfimin e tij, e pashë që, tek zuri vënd mirë e mirë, nxori kutinë fafont të duhanit dhe, pasi e drodhi si një terjaki i vërtetë, nxori nga xhepi i brëndshëm i xhaketës një cigarishte të gjatë, punuar me ornamente që qe, me të vërtetë, e bukur. Cigarishtja e gjatë tek buzët kishte një pjesë të qelibartë që qe verdhur nga nikotina. Mbasi mbaroi punë me anën “teknike”, as që e hapi gojën deri sa tymosi tërë kënaqësi. Mua nuk ma zgjati, se e dinte mirë që, dhe po ta pija, në sy të tij as që do guxoja, kur sapo kisha vënë brisk në faqe. Unë prisja, por dhe ai nuk po ngutej.
– Ndodhi dje, more jaran! Kam shkue në Fier me e dorëzue dohanin në magazje të ngrumbullimit. E kam çue kierren bash tek dera e depos. Asht çue aj, makaziu, dhe po vren disi kualiteitn dhe, pasi e peshon, më ban za:
– Kosov, hajde me hudh firmën! Më thirri kosov nga plisi mbi krye. I them:- Jam bosnjak, jaran! Ani,po më thotë, se dhe ju burra të gjatë jini si kosovarët. E më pyet apet:- Si të quajnë. more burri nga Bosnja?
-Rrahman Maka!- i jam përgjegj veta.
– Afrohu, bosnjak, me vu firmën!
Kur kam hy në makzje, ia kam zgjat gishtin me ma lye me bojë si punë firmet dhe aj:
-Pse ma zgjat gishtin?
-Se nuk di as me shkrue dhe as me lexue.
– Po as për firmën?
-Qebesa, jo-e!
Eh, more bosnjak që më je i gjatë sa një lis dhe don të firmosësh me gisht!- e ndjeva që e tha ashtu ulti. U mendua nja dy dekika dhe më ka thanë:
– Afrohu këtu! Jam afrue. – Pa hiqe një vijë të drejtë,por të shkurtë. E kam ba. Tash,- më ka thanë apet,- mbi nji këtë vijën e drejtë, ma baj nji tjetër, po kryq. E kam ba dhe njiat! Tani edhe nji tjatër,edhe nji tjatër, bash si ai psheshi i tërhanasë kur ta ban jotshoqe. Dhe, për njiat Zot, kam ba si po më thojte. Doli nji farë zhgarravinet, jaran.
-Sa vija hoqe, poshtë e përpjetë?- më ka pvet.
-Gjashtë!
– Mbaje mend! Kjo asht firma jote mbas sodit,- më ka thanë. – Ha dhe dishka më ka thanë:- Rrahman, mbaj mend gjashtë vizat dhe vrej këtuna: firma sa më e keqe me kanë,aq ma mirë asht. E kam rrok në qafë atë farë ustait dhe, prej sodit, Rrahman Maka po ta “psheshi” firmën bash si ma ka mësue “ustai”. Natyrisht, unë qesha me firmën “pshesh” të RRahmanit dhe tek e urova për këtë firmë, e pyeta:
– Po si quhej ai “ustai” aq i ditur që punonte makazinier?
Mixha Rrahman, solli sytë rreth e rrotul, dhe, kur pa, që nuk “rrezikonte” për më tej, ma priti:
– Sejfulla Maleshova e quejnë, jaran. A ia ke dëgjuar emnin se, qebesa, nji miku jem në Fier po ma tregonte si profesor të madh, por nuk di pse ky “tatari” e ka ndëshkue randë. Unë, sa dëgjova emrin e makazinierit të duhanit, kalova në asosacione të tjera, por mixhës RRahman nuk iu hapa. Tek do ngrihehim, përsëriti:- Eh,çfarë burrit! Sa i dijshëm! U përqafuam dhe u ndamë.

* * *
Për “ustanë” e firmës së mixhë Rrahmanit, kisha dëgjuar që në shkollë, në Elbasan. Libri i tij me vjersha, me pseudonimin Lame Kodra kalonte dorë më dorë, se ende “tatari ” i Rrahmanit nuk e kishte “ndëshkue”. Që në fillore, pa e ditur sekush ishte, unë dija përmëndësh vjersha të tij. Si sot më vjen ndërmënd, veç tjerash: ” këmbëzbathur, bythëçjerrë/ punoj vetëm për të tjerë/”. Vjershat “Pse e dua Shqipërinë” apo “Plaku dhe i riu” dhe kushedi sa dija aso kohe. Dhe, kur ndodhi që “tatari” i RRahamanit e solli makazinier në ndërmarrjen e grumbullimit, e shihja nga larg me kërshëri. E shihja me sy, po nuk guxoja që t’i afrohesha. Ai, sikur qe i ndërgjegjshëm për këtë “izolim” dhe kurrë, deri sa vdiq në qershor të vitit 1971, nuk e pata parë që të shoqërohej me njeri. Të gjithë ata që pretendojnë për takime me të, të më falin në nuk i besoj. Nga gjithë të “ndëshkuarët nga tatari i RRahmanit” në Fier, vetëm dy veta nuk u panë në shoqëri me të tjerë: Sejfulla Maleshova dhe pianistja e bukur dhe fisnike, hungarezja, Maria Rafael. Është lehtë të krijosh takime imagjinare me të vdekurit, se të vdekurit kanë një të mirë: nuk flasin. Por ç’ka shkruaj, nuk e luan topi. Pa vajtur tek “takimet” e mia me Lame Kodrën, mund t’ju bie një shëmbull që vërteton atë që shkruaj unë.

* * *
Nexhmi Bllaka ka qenë mik i Sejfullait. Ka qenë zvëndës ministër kur Lame Kodra qe ministër. Edhe Nexhminë “tatari i RRahmanit” e ndëshkoi. Ka qenë nga ata të grupit të Riza Danit. Me këtë grup, “tatari I Rrahmanit” pushkatoi xhaxhanë tim, Hilmi Hysi,ish-jurist. Nexhmiu qe me fat: u dënua me burg. Kur doli nga burgu, këmbëve dhe në Fier ku rronte Sejfullai. E kish marr malli. E pashë,- tregon Nexhmiu,- dhe i thirra. Jo vetëm s’ qëndroi, por u dha këmbëve, sikur ta ndiqte dikush nga prapa. Po dhe unë nxitova dhe në një vënd pa njerëz, më thotë:- Të pashë Nexhmi! Por çfarë do? Nuk e di hallin?… Pse kot e quante RRahmani, Usta! I tillë qe. Por ja që mua m’u dha mundësia ta takoj. Në se quhet i tillë,de.
* * *
S’kish mbasdite vonë që mos shkonte në kinema. Le ta kishte parë filmin, atë do ta gjeje diku sipas biletës që kish prerë. Rastisi që ta kisha ngjitur. Kur u bë pauza e dokumentarit, mora guximin dhe e pyeta:
– Porfesor,- i thashë. Kam gjetur një vjershë që nuk ka emër (qe e modës që për armiqtë e “tatarit” nuk vihej emri), mos është juaja?
– Pa ta dëgjojmë,- tha.
Fillova të recitoja aq sa dëgjonim të dy. Ai më ndërpreu: – Jo. Nuk është imja. Është e Petro Markos. Po ku shkruaj dot unë aq mirë sa Petro Marko?!!! Filmi filloi e mbaroi dhe me kaq qe dhe takimi me “ustanë” e firmës së RRahmanit.
* * *
E shihja që çdo ditë që linte punën, bënte të njëjtën rrugë mu midis mapos së vjetër dhe gastronomit. I vetëm me kasketë me strehë dhe, tek ecte i përplaste këmbët fortë. Thuaj sikur ecte me çap parade. Askënd nuk përshëndeste rrugës. Por ja tek sheh një fëmijë me akullore në dorë:
– Sa lekë e more atë akullore?
-Dhjetë lekë dhe iku duke e lëpirë
-Kështu e bën dhje…,-tha “ustai”
Ndodhi, para se të vdiste, të shtrohej në spital. Askush nuk i shkoi për vizitë. Doli gjallë dhe kur shkoi atje tek dhoma ku punonte bashkë me një tjetër, i thotë:
– More, B… e more vesh që qeshë ca ditë në spital?
Unë,- më tregonte B…, kokën ulur,se nuk ma mbante,pa isha dhe komunist. Dhe ai përsëriti:
-More B… në spital nuk qe Sejfullai, por qe një njeri!
Dhe, kur vdiq qe i vetëm. E varrosën në një vënd ku e shkelnin me këmbë kur vinin në varreza.
* * *
Në vitet e demokracisë kur punoja si inspektor në Drejtorinë Arsimore të Fierit, mbaj mend që poeti i burgosur, Nuredin Boriçi erdhi për të bërë thirrje për donacione për një qivur për Lame Kodrën. Natyrisht, sado që kisha dëshirën, nuk pata mundësinë dhe, në u arrit sadopak për këtë personalitet të kulturës shqiptare, tek shkruaj nuk kam se si mos e lakoj Nuredin Boriçin dhe, po të ishte gjallë mixha Rrahman, me siguri që do ia kish ngritur me shpenzimet e tij këtë qivur. Sidoqoftë, gjithë kjo “mori” ngjarjesh nuk më erdhën fare rastësisht. Qeshë para ca kohe në ish-fshatin tim, në Petovë të Fierit, dhe, tek takova dy nipoj të mIxhës RRahman, u mbusha me emocione malli. Aty, ngjitur me Petovën e Fierit, është një fshat (Rreth Libofshë) ku gjëllon një “komunitet” sërbësh. I njoh që të gjithë: kanë qenë bosnjakë,tani të konvertuar në sërbë. Natyrisht,as që i paragjykoj, por “nipojtë” e mixha RRahmanit, Bajramit, Hasanit, Manos, Ismailit dhe më tej me mbiemrin “Maka” më deklauran: jemi shqiptarë dhe nuk kemi punë me ata. Siç duket, “ustai” i frimës kish bërë punën e vetë. Dhe të them të drejtën, më erdhi mirë,siç më ka ardhur mirë që edhe “ustai” i frimës së RRahmanit po zë vëndin e duhur në historinë e arsimti dhe kulturës shqiptare.

Tiranë, 30 korrik 2014

Vota e dhënë nga Sovrani për partinë fituese nuk duhet të injorohet

August 3, 2014 by dgreca

*Është e pakuptueshme reagimi i shpejt i bllokut opozitar të inatit se nuk dëshirojnë të marrin pjesë në zgjidhjen e ngërcit politik të propozuar nga PDK, që i bie se ata këtë pat pozicion e pelqejnë apo thënë më mirë se liderët e e tyre po frikohen se po i humbin ato “poste” që vetë i zgjodhen pa e pyetur askënd/
Opinion nga XHAVIT ÇITAKU/
Sado që njeriu mundohet të mbetët indiferent karshi ndonjë ngjarjeje, ndodhie apo procesi të rëndësishëm, kjo gjë nganjëherë është e pamundshme. Si mund të mbetesh indiferent, sidomos, pas zgjedhjeve nacionale që u mbajtën kohë më parë në vendin tonë kur me ato makinacione të liderëve “ tanë” po shihet ashiqare se ata nuk janë të interesuar të punojnë për miletin, por thjesht për vete dhe interesin e tyre personal. Bie fjala, koalicioni pas zgjedhor del para opinionit me një marifet që rrallë kush e dëgjon në një shtet demokratik, që po shtiremi se edhe ne kemi instaluar një sistem të tillë. Thonë se nuk duan të bëjnë koalicion me partinë fituese. A janë në vete këta politikanë të deklarohen kësisoj, apo e marrin vesh se çka po thonë e si tingëllon kjo në masën e gjerë popullore. Nuk duan të bashkëpunojnë me një parti dhe liderin e saj që fituan zgjedhjet, thjesht, për shkak të xhelozisë politike e shndërruar në urrejtje të skajshme. Të mos bashkëpunosh me partinë fituese do të thotë të mos bashkëpunosh me qindra mijëra qytetarë të vendit që i besuan asaj partie dhe liderit të saj. Ta injorosh këtë subjekt politik dhe atë masë të gjerë që ia dha votën PDK-së, është më shumë se një ligështi, është një frikë, është e bezdisshme, e tmerrshme , e pakuptimtë, e patolerueshme, e pakripë, apo më mirë më thënë shumë e padrejtë. Ç’është e drejta, liderët këtyre tri partive mund edhe të refuzojnë bashkëpunimin me PDK-në dhe para opinionit të thonë se programet e tyre po përputhen më së shumti, që nuk është e vërtetë, dhe kësisoj inatet e xhelozia të mbetën brenda shpirtit të tyre të nxirë e jo të dilet ashtu hapur se cili është qëllimi parësor i tyre.
Me inate e revanshizëm nuk ndërtohet e udhëhiqet shteti
Nuk duhet të jetë njeriu aq i mençur sa për të kuptuar se koalicioni i subjekteve politike bëhet në bazë të një afrie programesh që kanë dhe vullnetit të shprehur për të vazhduar së bashku qeverisjen eventuale të vendit. Nuk ka asgjë të keqe që edhe pas zgjedhjeve na u formua ky koalicion i inatit edhe pse aspak parimor. Mirëpo forma, mënyra dhe deklarimet e liderëve të këtyre tri partive politike nuk janë aspak korrekte, në rend të parë, se bashkimi i tyre është bërë kryesisht e për shkaqe xhelozie, hakmarrëse e revanshizëm me pretendimin kryesor që të pengohet formimi i qeverisë Thaçi3. Ky nuk është sinqeritet e punë e ndershme dhe të tregojnë para botës se në çfarë niveli të ulët kanë rënë.
Subjektet politike gjatë fushatës zgjedhore shpalosnin programet e tyre zhvillimore për çdo sektor të jetës dhe të punës dhe është elektorati ai i cili më pas ia jep votën asaj force politike që ofron zhvillim më të hovshëm, sidomos, ekonomik. Po ashtu, elektorati hedh vota edhe në subjektin, lideri i të cilit është më i besueshëm dhe që ofron garancione se shumë punë të rëndësishme do të kryhen brenda mandatit qeverisës, siç ishte rasti me liderin e PDK-së. Mirëpo, blloku opozitar i krijuar pas zgjedhjeve të gjitha premtimet e dhëna gjatë fushatës elektorale i kanë hudhur pas shpine dhe hëpërhë program i tyre i vetëm është të mos e shohin të ulur në ulësen e Kryeministrit Hashim Thaçin për të tretën herë. Sa i duhen popullit këto sjellje lakmitare që po i bëjnë liderët e këtyre tri parti politike duke e quajtur vetën fitues të zgjedhjeve, ndërsa në anën tjetër që të trija nuk i kanë numrat për të krijuar qeveri , përkatësisht se LDK, AAK dhe Nisma kanë vetëm dhjet vende më shumë në Parlamentin e ardhshëm se PDK e vetme. Në anën tjetër, të tre këta lider të koalicionit nuk kanë marrë vota më shumë së lideri i PDK-së Thaçi. Demokracia nuk mund të ndërtohet me këtë ashpërsi të urrejtjes ndërmjet vete që do të ndikon shumë negativisht edhe në raportet ndërnjërzore për të cilën do të duhej kohë e gjatë deri sa ato do të vihen në binarë të shëndosh. Liderët shkojnë e vijnë por pasojat që ata i lënë pas veti janë tejet të dëmshme për shoqërinë. Së këndejmi, qytetarët duhet të jenë të vetëdijshëm që në rastet tjera të mendojnë mirë se kujt do t’ia hedhin votën e të mos na përsëritën këso lojrash të papara politike që në masë të madhe po ia prishin imazhin vendit tonë të bukur e të dashur. Duhet të mbajnë mend se kush po i realizon fjalët e premtimet e kush po mashtron e po tregon haptas se nuk di të qeverisë dhe nuk është i interesuar për prosperitetin e popullit dhe të vendit. Të tillët tashmë u identifikuan dhe Ti Sovran ndëshkoi, ndëshkoi ashtu siç dinë Ti, rrëzoj për toke, merrja fytyrën këtyre grykësve, këtyre karrieristëve që mendojnë vetëm për vete e jo për zhvillimin dhe hapjen e perspektivës për gjeneratat e tashme dhe të ardhshme. Sepse me inati e revanshizëm nuk ndërtohet e udhëhiqet shteti.
Isa po mundohet pa sukses ta imitoj liderin historik Dr. Ibrahim Rugovën
Fjala dhe premtimi i dhënë para opinionit ka peshë të madhe dhe ato me çdo kusht, madje, edhe duke sakrifikuar shumëçka duhet të realizohen sepse Besa e Fjala janë tipare që e kanë karakterizuar me shekuj shqiptarin. Posaçërisht premtimet duhet t’i realizoj politikani, përkatësisht liderët e partive politike, në rend të parë, për shkak se elektorati voton për program e për ato synime zhvillimore që ata i paraqesin para tyre. Dihet mirëfilli se edhe pse shumë “ ëndrra” të planifikuara nuk mund të gjejnë zbatim praktik ngaqë ato zakonisht janë tepër të stërmadhuara, prapëseprapë disa nga ato disi i “ gëlltit” opinioni , mirëpo ato premtime të thjeshta por që kanë domethënie në karakterin dhe moralin e një lideri gjithsesi duhet të zbatohen pa kurrfarë mëdyshje. Megjithatë, është për të ardhur keq se kjo nuk qëndron dhe nuk përfillet pothuajse aspak nga disa politikan tanë, të cilët, sidomos, pasi të marrin votat e elektoratit veprojnë krye në vete dhe në mënyrë cinike e duke e injoruar votuesin arsyetohen se u deshtë të veprohet kësisoj së ndryshe nuk u bë. Shembullin më eklatant të devijimit dhe të mashtrimit të votuesit e bëri Isa Mustafa, i cili, ndër të tjera, pati premtuar fuqishëm se nëse nuk do të fitoj zgjedhjet do të jap dorëheqje. Ai faktikisht jo që nuk e bëri këtë punë të obliguar, së paku morale,përkundrazi, u deklarua se nuk largohet nga pozita e kryetarit me arsyetim se ka punë tjera më të rëndësishme. Vërtetë ai kishte pasur punë më të madhe, por jo për miletin e shtetin, por për vete dhe karrierën e tij politike. Në kundërshtim me çdo vendim të Kryesisë dhe të Këshillit të Përgjithshëm, Isa Mustafa arriti që me një marrëveshje të ngutshme ta rehatoj vetën dhe t’ia siguroj vetës postin e “ Kryeparlamentarit” me synim që pas dy vjetëve të bëhet edhe “ President” i vendit. Nuk është aspak më i padhembshëm edhe mashtrimi tjetër që bën ky karrierist i pangopur për pushtet kur pa fije turpi “ dorëzon” postin e “Kryeministrit” një partie tjetër që ka tri herë më pak vota se subjekti i tij politik. Ç’është e drejta, gjatë gjithë fushatës parazgjedhore e zgjedhore ky “ personalitet” i skenës politike shqiptare në Kosovë me pompozitet kishte deklaruar se LDK ka lidh marrëveshje me elektoratin se ky subjekt politik do të qeverisë me vendin dhe me ngulm dhe shumë i sigurt kishte thënë e premtuar se posti i njeriut të parë të qeverisë është i panegociushëm . Mirëpo, lakmia dhe në anën tjetër edhe frika se anëtarësia do të kërkojnë llogari ndaj tij, Isa Mustafa me një shpejtësi “ marramendëse” bëri koalicion me dy parti të tjera dhe pa një pa dy “ Rambos” i tha se ju mund ta bëni këtë. Pra, lideri i LDK-së në mënyrë të njëanshme prishi marrëveshjen me popullin për interesa të tij personale. “ Kapitulloj” vetëm pak orë pasi mori vesh se kishte humbur në zgjedhje. Të marrë të drejtoj qeverinë lideri i një partie që mezi mori mbi nëntë për qind të votave, kjo është e pafalshme për LDK-në, përkatësisht për ata që ishin nismëtar të lëshimit pe në këtë nivel kaq të ulët, por lirisht mund të thuhet edhe përbuzës karshi elektoratit. Me këtë akt të papjekur politikisht të liderit Isa Mustafa u dëshmua se ai nuk di të qeverisë dhe nuk do të marrë përgjegjësi për zhvillimin e vendit. Me këtë veprim të ngutshëm me apo pa vetëdije LDK ka pësuar dëme të pariparueshme dhe kjo do të shihet në zgjedhjet e ardhshme edhe lokale por edhe nacionale që siç po shihet nuk do të vonohen. Me një fjalë, elektorati nuk ka për obligim të votoj për ata që nuk dinë të qeverisin, për ata që nuk kanë haber se si duhet të zhvillohet vendi dhe për ata që mashtrojnë me premtime dhe veprojnë kundër atyre premtimeve që vetë i thonë. Sikur ka harruar Isa Mustafa që ai ka titullin e akademikut dhe se sa ka peshë të madhe fjala e dhënë para elektoratit dhe simpatizuesve të subjektit të tij politik. Në fakt, Isa Mustafa, edhe pse humbës i madh, me një mendjelehtësi të pashpjegueshme po mundohet me çdo çmim të imitoj ish-Presidentin e vendit dhe të LDK-së Dr. Ibrahim Rugovën, i cili me autoritetin e madh që kishte në popull ishte fiksuar pas postit të Kryetarit të shtetit të Republikës së Kosovës. Këtë ai nuk mund ta bëj kurrë me shkakun se nuk mund ti afrohet as edhe deri tek ” zogu i këmbës” këtij personaliteti të shquar,sic thotë një fjalë popullore, por edhe nga shkaku se Isa Mustafa kaherë ishte larguar nga rruga e rugovizmit, nga koha kur ia kishte bllokuar zhvillimin dhe kryerjen e punëve me stopimin e derdhjes së mjeteve të trepëqindshit të diasporës për presidencën. Ndaj edhe është e cuditshme se si arriti që tash të drejtoj këtë parti apo ndoshta rrethi i tij i ngusht janë të interesuar që ” sahat e para” ta shkatërrojnë këtë subjekt politik. Cirku politik paszgjedhor medoemos po i shtërngon masën e gjerë popullore që politikanët t’i quajnë “ rrenacak”.
PDK ofron tejkalimin e ngërcit politik- lakmitarët për pushtet refuzojnë
Se si do të përfundoi ky cirk politik mbetët të shihet, por mendoj se duhet të mbretëron logjika e arsyes të secili subjekt politik dhe të mos lejohet të shkohet në zgjedhje të jashtëzakonshme, të cilën gjë më së paku e dëshiron qytetari i Kosovës, por dhe Bashkimi Evropian. Është për tu përshëndetur gatishmeria e PDK-së për tejkalimin e ngërcit politik duke propozuar një qeverisje gjithëprëfshirëse me të cilën do të krijohej një stabilitet afagjatë dhe realizimi me sukses i shumë synimeve që shkojnë në favor të popullit dhe për popullin. Mirëpo, fatkeqësisht, pa menduar fare për pasojat lakmitarët për pushtet reaguan shumë shpejt duke refuzuar një gjë të tillë. Në fakt, përfaqësuesi i LDK-së Ismet Beqiri, që treguan haptas se nuk dinë të qeverisin me vendin, deklaroi se nuk janë të interesuar të bashkëpunojnë me partinë fituese, që i bie se ky subjekt politik nuk dëshiron të marrë pjesë në tejkalimin e kësaj situate jashtëzakonisht të pakëndshme në të cilën gjendet vendi. Në të njëjtat valë të bllokimit të arritjes së ndonjë marrëveshjeje eventuale ishte edhe pëfaqësuesi i AAK-së Ahmet Isufi sigurisht nga frika se cdo fillim i ndonjë dialogu posti i Kryeministrit as që do të bëhej fjalë ti besohet kësaj partie, ngase nuk e meriton bazuar në rezultatin e zgjedhjeve. Sille kah të sillesh tani “topi” gjendet posacërisht në duart e LDK-së e cila duhet të lëviz nga pat pozicioni dhe të marrë pjesë aktive në tejkalimin e ngërcit politik, i cili në momentin aktual po shkakton dëme të mëdha në jetën e përditshme.

KOSOVA POST-TRAUMË

August 3, 2014 by dgreca

Nga SKËNDER BUÇPAPAJ/
Dua të përmend kryehere se nuk bëj pjesë në racën e atyre opinionbërësve që mëtojnë t’i kenë vënë pikat mbi i në shkrimet e tyre apo të atyre që mëtojnë të japin direktiva me këto shkrime politikës, diplomacisë, shoqërisë ose tjetërkujt.
E bëj këtë para se të nënvizoj që temën e post-traumës e kam trajtuar pareshtur (sistematikisht) në shkrimet e mia të dikurshme. Kam theksuar atëherë dhe e përsëris sot e në vazhdimësi dhe pafundësi se trauma që pësoi populli i Kosovës në vitet e luftës ishte nga më të pashembulltat në historinë e njerëzimit, e quajtur me të drejtë nga mediat botërore si traum biblike, pra e krahasueshme me tragjeditë më të rënda të njerëzimit ndër mijëvjeçarë.
Kështu kam ngulmuar se trauma do vetëtrajtuar nga populli i Kosovës, por, në radhë të parë, do trajtuar nga faktorët miq e aleatë dhe nga faktorët e saj që e udhëhoqën vendin dhe popullin në proceset e kohës. Në aspektin e trajtimit i kam mëshuar rëndësisë së veçantë të aftësisë integruese, pra përfshirëse dhe jopërjashtuese që ngërthen gjithmonë në vetvete populli i Kosovës dhe shoqëria e Kosovës.
Rastet e tilla, si individuale ashtu dhe kolektive i nënshtrohen një terapie shpirtërore tejet të vëmendshme dhe tejet të kujdesshme nga faktorët përkatës ndërkombëtarë dhe vendës. Përvojat shekullore, deri tek më të vonat, kanë treguar dhe kanë dëshmuar se traumat nuk shërohen me trauma ashtu si mund të shërohet zjarri me zjarr, të ftohtët me të ftohtë e tjerë. Pra, nënkuptohej që popullit të Kosovës t’i kurseheshin sa më shumë përballjet e reja të rënda në periudhën e tranzicionit drejt shtetit të saj të pavarur dhe sovran, drejt ndërtimit të institucioneve të demokracisë së saj perëndimore.
Kjo jo për gjë tjetër, fundja, përveçse për të shmangur mundësisht pasojat me dëme vështirë të ndreqshme, natyrisht edhe ato me rëndësi për imazhin e vendit. Kjo nuk mund të arrihej, natyrisht, duke i fshehur plagët, duke mos i prekur plagët dhe duke mos i prekur plagët, pra, në fund të mbramë, duke mos i trajtuar plagët. Lënia e tyre të mahisen, dihet, bën që ato të shpërthejnë diku e dikur në forma të vrazhda e të rënda, të pahijshme, deir edhe shëmtuese e tronditëse.
Ata që më së paku kanë pasur lidhje me sakrificat e popullit të Kosovës në vitet e konfliktit 1998-1999, në krye të një shekulli pushtimi nga më të egrit, i harruan këto sakrifica dhe mbi to vunë heroizmat e tyre individuale, në të vërtetë të paqena.
Me veprimet e mosveprimet e tyre, ata ia ngushtuan ose ia mbyllën perspektivën popullit nga vijnë. Përvojat kanë treguar, në mënyrë të pagabueshme, se, sa më të gjera e sa më të mëdha të jenë perspektivat, aq më shumë një popull, një vend, një shoqëri integrohet në të ardhmen, progresin, përparimin. Të njëjtat përvoja kanë treguar se ngushtimi i perspektivave, mbyllja e perspektivave vetëm sa e tundon një popull, një vend, një shoqëri drejt pashpresave, drejt regresit.
Vonesat e gjata drejt zyrtarizimit të pavarësisë, vazhdimi i tyre në rrugën e faktorizimit ndërkombëtar të Kosovës, natyrisht, nuk i shërbejnë aspak qartësimit të perspektivës. Kosova, absolutisht pa e merituar, mbetet i vetmi vend në Ballkan pa liberalizim të vizave, mbetet i vetmi vend në Ballkan pa afate të integrimit të saj në BE dhe në hapësirën veriatlantike, mbetet vend pa shtet funksional, pa institucione të plota të sigurisë, mbetet vend ku investuesi kryesor, ndonjëherë i vetëm, mbetet emigracioni saj.
Në këtë kontekst, është shumë i kuptueshëm alarmi i këtyre kohëve, sidomos i këtyre ditëve, për lajmet e fundit nga Siria, ku një shqiptar, kryen një akt makabër e publik, absolutisht të dënueshëm, absolutisht të papranueshëm, madje “në emër të Zotit”. Çdonjëri nga ne, si pjesëtar i kësaj shoqërie dhe këtij kombi, njeri i mediave apo jo, nuk do të kishte dashur kurrë që të vinte një ditë kur do të ndeshej me një rast të tillë. Ky është një deformim të cilin nuk do ta kishim dashur kurrë në qenien tonë. Ne tashmë po ndeshemi me të dhe na takon ta shikojmë e trajtojmë realisht, pa tabu dhe pa komplekse. Por, natyrisht, barrën më të madhe dhe përgjegjësinë e drejtpërdrejtë duhet ta marrin institucionet drejtuese të vendit, sidomos ato të sigurisë. Dhe Kosovës, popullit dhe shoqërisë, të mos i krijohen mbipesha të tepërta psikologjike.
Të mërkurën, në Prishtinë, komandanti i lartë i NATO-s, Philip Breedlove tha se radikalizmi është shqetësim për të gjitha vendet e NATO-s të cilat po punojnë së bashku për t’u përballur me këtë dukuri. Breedlove tha se përfshirja e qytetarëve të Kosovës në lëvizjet radikale në Siri dhe vende të tjera është shqetësuese dhe se ky është një shqetësim jo vetëm për Kosovën por edhe për të gjitha vendet e NATO-s, që radikalët që dalin nga zonat e konfliktit, radikalët që vijnë nga të gjitha vendet e NATO-s, përfshirë edhe Shtetet e Bashkuara, të cilët stërviten dhe kthehen në vendet e tyre, janë problem për të gjithë. Ai tha se vendet e NATO-s po bashkëpunojnë në shumë fusha për të luftuar këtë çështje.
Deklaratën e Breedlove e solla edhe për të thënë se përgjithësimi i faktit, zgjerimi i fajit apo autorësisë, çorientimi dhe hutimi i opinionit, krijimi i dyshimeve e mosbesimeve ndaj aftësive imune të Kosovës, popullit dhe shoqërisë së saj kundër çdo negativiteti në trupin e tyre vetëm sa e gërricin plagën përkatëse, e cila luftohet vetëm duke u atrofizuar, frenuar dhe çrrënjosur dukurinë nga ka lindur. Përvoja e vendeve të tjera në këtë drejtim rritja e kapaciteteve të sigurisë kombëtare, funksionalizimi dhe fuqizimi i plotë i shtetit janë ndihmë e drejtpërdrejtë për Kosovën.
Pra, pa rënë në alarmizëm çmobilizues dhe fatalist, pa rënë në inflacion propagandistik, kërkohet nga ne përballja reale me problemin, duke ua bërë absolutisht të pamundur çdo veprimtari radikalëve që kthehen nga zonat e konfliktit, si dhe duke ua bërë absolutisht të pamundur çdo rekrutim të mëtejshëm. Për këtë kërkohet bashkëpunim i ngushtë i pareshtur e i shumëfishtë me të gjitha vendet e NATO-s. Në këtë mënyrë, jam absolutisht i sigurt se Kosova do ta përballojë me sukses të plotë edhe këtë sfidë, sikurse të gjitha sfidat e tjera, sado të rënda që kanë qenë.

Ali Ibra, ngjarje dhe data që shkruan historinë (1835-1900)

August 3, 2014 by dgreca

Nga Gani Qarri- Cyrih/
Personalitet i lindur dhe rritur në një vend të njohur për burrëri, shumë legjenda dhe kronika të panumërta trimërie, ku miti dhe realiteti, gjatë gjithë kohës bashkëjetuan si dy vëllezër binjak, Ali Ibra nga Malësia, përveç tjerash u dëshmua edhe si njëri nga shtyllat kryesore për ngritjen e Mburojës së parë Kombëtare pas vdekjes së Skënderbeut-Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.
Ardhja në jetë e saj u dashtë të priste kohën dhe heronjtë e kalitur si ai me bashkudhëtarët historik të tij, Abdyl Frashërin,Ymer Prizrenin, Sylejman Vokshin,Haxhi Zekën etj., për ruatjen edhe me armë të tokave të atdheut që rrezikoheshin nga çdo anë me copëtim e zhbërje përgjithmonë.
Pas rreth pesë shekujsh pushtimi, jo vetëm Perandoria pushtuese Turke po shembej në mënyrë të merituar, shpejt dhe pandalshëm-si një grumbull dheu i pa-ngjizur asnjëherë,por para ujërave të rrëmbyeshme që kishin vërshuar turbullt nga çdo anë, edhe atdheu ynë rrezikohej seriozisht me fshirjen e tij të përhershme-si truall shqiptar, nga harta evropiane.
Mu në ato vite, Lidhja Shqiptare e Prizrenit, (10 qershor 1878),mblodhi rreth vetes emrat më të njohur intelektual dhe luftarak nga të gjitha trojet tona etnike,përfshi edhe burrin e nderuar të Malësisë Ali Ibër Nezën me kontributin e të cilëve ajo u ngrit në ikonë të përpjekjeve kombëtare për mbrojtjen e vendit dhe krijimin e Shtetit Shqiptar në Ballkan.
Ali Ibra u lind në vitin 1835 në fshatin Shipshan të Tropojës dhe vdiq më 1900 në afërsi të Gjakovës. Ai bashkë me Sylejman Vokshin, Haxhi Zekën,Mic Sokolin, etj., do të linte nam për kryengritjet heroike të Lidhjes kudo, dhe befasonte si Perandorinë pushtuese Osmane ashtu edhe pushtuesit e rinj hegjemonist me besnikërinë e tyre ndaj atdheut dhe trimëritë e treguara në luftë për lirinë e të gjitha trojeve të Shqipërisë etnike.
Falë kësaj organizate kombëtare, emri i Shqipërisë dhe shqiptarëve, pas rreth 5 shekujsh pushtimi, po ri-dëgjohej përsëri ,madje për disa edhe për herë të parë, ndaj sado që me shumë vështirësi e pengesa edhe atdheu ynë po pranohej ngadalë, por sigurt dhe kudo.
Ali Ibra nuk ishte hero i rastësisë, por një dritë shprese, ardhur në momentet më vendimtare mbi qiellin e errësuar të gjeografisë shqiptare, si burrë i kalitur për përdorimin e pushkës dhe ushtar i mirë-përgatitur për realizimin e idealit të lirisë.
Të parën(pushkën) e kishte trashëgim familjar, kurse idealin-amanet të vendlindjes, të dyja bashkë ishin traditë e Malësisë e cila për qindra vjet me radhë kishte kalitur ushtar trimërie për ditët më të vështira të vendit.
Malësori ishte dhe mbeti çdo herë, në krye të altarit të trimërisë i gatshëm kurdoherë të shkrihej për komb e atdhe dhe tokat shqiptare kudo, pa u shndërruar asnjëherë në rob të nënshtruar nga sundues dhe pushtues të huaj.
Vet fakti se Ali Ibra bashkëjetoi me të gjitha trojet e atdheut,dëshmon se ato kudo, ishin vendlindja dhe jeta e tij. Ndaj,vetëm fal njerëzve si ai, lufta për liri dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë Etnike mundi të vazhdonte e pandërprerë,vepër- pa të cilën atdheu i shqiptarëve, nuk do të ishte ky që është sot.
Dyert e Malësisë ishin gjithmonë dhe në çdo kohë e situatë të hapura për të gjithë kryengritësit dhe luftëtarët e lirisë për të cilët, malësorët jo vetëm se treguan përherë simpati të jashtëzakonshme por kur e donte nevoja edhe bashkëjetonin me ta.
Në Malësi edhe Sefë Kosharja gjeti mbështetje e bashkëluftëtar, sikurse Ymer Prizreni e Sylejman Vokshi-mbrojtje dhe siguri, bashkudhëtarët më të denjë të Ali Ibrës e Mic Sokolit.
Edhe në periudhat më të vështira kur miqtë dhe aleatët e shqiptarëve ishin aq të pakët dhe shkëlqimi i shpresave të tyre zbehej aq shpejt, atje buronte frymëzimi nga bëmat e emrave më të lartësuar të kombit , përjetësuar në këngë patriotizmi e trimërie që mbi vete mbanin shumë histori të atdheut.
Pikërisht në vitet kur u vlerësua se ishte momenti vendimtar që pushtimi të mos tolerohej më në asnjë pjesë të atdheut, Ali Ibra pa asnjë hezitim do të merrte përsipër një detyrë të vështirë të cilën e kreu si duhet dhe me nderë, akt që atë do ta lartësonin në njërin nga emrat më të çmuar si për Lidhjen Shqiptare ashtu edhe për konsuj e diplomat ndërkombëtar.
Malësia e Ali Ibrës, Mic Sokolit, Binak Alisë dhe heronjve të tjerë, mësoi shqiptarët ta duan vendin e tyre, të luftojnë për liri dhe ti përkushtohen me të gjitha forcat çlirimit të atdheut, ashtu siç vepruan malësorët në çdo kohë.
Personalitete të tilla i duheshin edhe Lidhjes së Re Kombëtare, themelimin e së cilës e kërkonte koha, rrethanat e krijuara dhe ekzistenca e rrezikuar kombëtare e shqiptarëve kudo.
Mençuria e Ali Ibrës
Lidhja e Prizrenit do të formohej më 10 qershor të vitit 1878, dhe në radhët e para të emrave të nderuar të kryesisë së saj, përveç Ymer Prizrenit, Abdyl Frashërit dhe Sylejman Vokshit, ajo do të vendoste edhe Ali Ibrën, si përfaqësues të denjë të Malësisë.
Vetëm një javë pas formimit të saj, dy aktet e para të kuvendit të përgjithshëm të Lidhjes, ,ishin një peticion për çështjen shqiptare, dërguar Kongresit të Berlinit dhe një tjetër dërguar portës së Lartë. (“Kanuni dhe Urdhëresa-17 qershor 1878” Gazeta “Shekulli” 11.01.2014)
Ndaj, Perandoria turke, duke pas parasysh se tani e tutje, do ta kishte të pamundur tregtinë me trojet tona, bënte plane sesi ta de-faktorizonte dhe shkatërronte sa më parë këtë Organizatë.
Osmanët, ishin zotuar para Fuqive të Mëdha se ata do ta bënin dorëzimin e Plavës e Gucisë, Malit të Zi, edhe pa pëlqimin e shqiptarëve, gjë që pas formimit të Lidhjes së Prizrenit, ishte komplikuar dhe bërë e pamundur, pa përgjakje me ushtrinë e saj.
Dhe, për dëmtimin sa më të madh e mundësisht edhe shkatërrimin e plotë të Lidhjes, turqit do të përdornin taktikën e propagandës së rrejshme të cilët për ta bërë sa më të besueshëm mashtrimin e tyre, vetëm 5-6-t, javë pas formimit të saj, do ta keqpërdornin një marshim të forcave austro-hungareze (22 korrik 1878-wikipedia) në drejtim të Bosnjës, duke propaganduar se gjoja ato vinin për të pushtuar trojet shqiptare.
Madje ata deklaronin sikur tokat tona etnike nuk rrezikoheshin nga tregtia që pushtetarët perandorak bënin me to dhe as nga pushtimet sllavo-greke, që me pëlqimin e Perandorisë turke ndodhnin para syve të shqiptarëve, por nga forcat austro-hungareze me të cilat turqit për shumë kohë, ishin në konflikt të hapur.
Në këtë mënyrë,tentonin që trupat e Lidhjes ti nisnin drejt Bosnjës në luftë kundër asaj ushtrie, për të dobësuar apo edhe shkatërruar këtë Organizatë Kombëtare, dhe liruar duart e tyre, për tregti të mëtejshme me tokat shqiptare.
Por fal mençurisë së tij, Ali Ibra në vend të dërgimit të ushtrisë në luftë, do të shkonte vet në krye të një delegacioni të Lidhjes, në Pazar të Ri (Novi Pazar) për vërtetimin e fakteve nga përfaqësuesit e forcave austro-hungareze.
Dhe, që në takimin e parë të përbashkët, Delegacioni i Lidhjes,do të mësonte se Perandoria Austro-Hungareze, atëkohë nuk kishte kurrfarë planesh invadimi të tokave shqiptare.
Kështu Ali Ibra me mençurinë e tij edhe njëherë dëshmoi se ai vërtetë meritonte besimin e përfaqësuesve të lart të Lidhjes dhe të Kombit tonë në përgjithësi, gjeturia e të cilit shpëtoi shqiptarët nga involvimi edhe në një luftë të panevojshme, të huaj dhe shkatërruese për ta.
Vrasja e Pashë Maxharit dhe Abdullah Drenit
Pas dështimit të këtij plani djallëzor, perandoria turke, duke njohur qëndrimin e Lidhjes dhe luftëtarëve të saj, organizoi tradhtinë tjetër të radhës dhe pandershmërinë më të madhe ndaj popullit tonë, jo vetëm me tentimin për të copëtuar trojet e tij, por qëllimin bizar për ti armiqësuar shqiptarët edhe më keq me Fuqitë e Mëdha të Evropës si Francën dhe Gjermaninë, në mënyrë që ata të mos gëzonin përkrahjen e këtyre Fuqive në përpjekjet e tyre kombëtare.
Në bazë të atij plani, nga fundi i gushtit të vitit 1878,Perandoria osmane do ta dërgonte në Kosovë, Mareshalin Mehmet Ali Pashë Maxharin, i cili ishte me origjinë evropiane,përfaqësues i Perandorisë në Kongresin e Berlinit dhe nënshkrues i vendimeve të tij.
Mehmet Ali Pashë Maxhari, i lindur më 18 nëntor të vitit 1827,në Brandenburg të Gjermanisë,njihej me emrin e origjinës si Ludwig Karl Friedrich Detroit dhe vinte prej një familje refugjatësh protestant nga Franca, e vendosur në shekullin 16-17, në Gjermani.
Ai, i etur për grada dhe karrierë,që në moshën 16 vjeçare do ti bashkohej ushtrisë perandorake, konvertohej dhe arrinte deri në gradën e Mareshalit të Ushtrisë.
Më 26 gusht të vitit 1878,po ky ushtarak, do të arrinte në Prizren, ku së pari do të takonte Ymer Prizrenin i cili do ti hidhte poshtë me vendosmëri të gjitha pretendimet e tij, me ç ‘rast do të vritej edhe telegrafisti turk që siguronte lidhjet e Mareshalit me Stambollin.
Kështu që më 1 shtator, Mehmet Ali Pashë Maxhari, nga Prizreni do të arrinte në Gjakovë dhe bashkë me përcjellësit e tij do të vendosej në kullat e Abdullah Pashë Drenit, shqiptar nga Gjakova, i cili edhe pse njëri nga krerët e Lidhjes, do ta tradhtonte kauzën kombëtare.
Kur të gjithë e shihnin me shqetësim ardhjen e Mehmet Ali Pashë Maxharit në Kosovë dhe dridheshin prej rrezikut që i kanosej vendit nga misioni i tij, Dega e Lidhjes së Prizrenit për Gjakovë me rrethinë që përbëhej nga prijësit më të shquar të këtij populli, nga e cila do të zgjidhej edhe Komandanti i përgjithshëm i Ushtrisë së rregullt Kombëtare të Lidhjes Shqiptare, u hodh në aksion për të evituar copëtimin e mëtejmë të atdheut dhe parandaluar spastrimin etnik të trojeve të pushtuara shqiptare nga Serbia dhe Mali i Zi.
Forcat e Lidhjes, së pari rrethuan kullat e Abdullah Pashë Drenit, kurse më 3 shtator filluan edhe bisedimet tri-ditëshe për kthimin pa kusht të Mareshalit prej nga kishte ardhur, por pasi që edhe ato nuk ndihmuan, më 6 shtator të vitit 1878,në tendencat e tij të fundit për ti dorëzuar me forcë dhe pa pëlqimin e shqiptarëve, Plavën dhe Gucinë Malit të Zi, Mehmet Ali Pashë Maxhari do të vritej nga luftëtarët e Lidhjes në krye me Sylejman Vokshin, Ali Ibrën Haxhi Zekën, Mic Sokolin, Jakup Ferrin etj, bashkë me mbajtësin e tij vendor, Abdullah Pashë Drenin.
Parandalimi i vëllavrasjeve
Pas vrasjes së Mehmet Ali Pashë Maxharit më 6 shtator të vitit 1878, zhvillimi i papritur i ngjarjeve brenda territoreve shqiptare, përveç nxitjes së përgatitjeve të mëdha ushtarake nga ana e Malit të Zi për pushtimin me forcë të Plavës dhe Gucisë, edhe shërbimi i fshehtë malazez kishte mundur të krijonte rrjetin e tij me disa nga prijësit fetar katolik të Kishës së Gjakovës, për mes lidhjeve që ata kishin me Mark Milanin, udhëheqësin kryesor të ushtrisë pushtuese malazeze dhe bir i një nëne shqiptare katolike nga fisi i Kuqit të martuar me një serb nga rrethi i Podgoricës, i cili ishte zotuar para mbretit Nikollë se do ta pushtonte Plavën e Gucinë dhe çfaroste shqiptarët e Malësisë dhe Dukagjinit tërësisht.
Ky shërbim me ndihmën e kishës ortodokse serbe, kishte arrit që edhe në Manastirin e Deçanit, të organizonte një bazë të fortë antishqiptare e cila sado që nuk pati sukses në dobësimin e forcave mbrojtëse, megjithatë- mundi të fuste pjesërisht urrejtjen ndërfetare tek një numër i vogël i shqiptarëve katolik, (rreth 70 fanë-Wikipedia) të cilët morën guximin ti shkonin në mbrojtje me armë Mehmet Ali Pashë Maxharit si dhe përkrahnin hapur dorëzimin e Plavës dhe Gucisë, Malit të Zi.
Kështu, pas vrasjes së Mareshalit osman dhe Abdullah Pashë Drenit, nga disa luftëtar të Lidhjes pati tentativa që të ndiqeshin edhe mbrojtësit katolik të Mehmet Ali Pashë Maxharit dhe përkrahësit e dorëzimit të Plavës e Gucisë, Malit të Zi, si dhe të digjej kisha në Gjakovë si ndëshkim për tradhti kombëtare ndaj popullit shqiptar.
Por, ndërhyrja e Ali Ibrës bëri edhe një herë mrekulli, madhështia e fjalës së urtë dhe maturia e ndërmjetësimit burrëror të të cilit u pranua pa asnjë rezervë nga të gjithë.
Vullneti mirë i tij ndikoi si një bekim i zbritur nga qielli që të uleshin tensionet dhe mbyllej ky problem pa gjakderdhje ndërvllazërore në Gjakovë e rrethinë.
Përgjigjja burrërore e Ali Ibrës
Zhvillimi i papritur i ngjarjeve brenda trojeve shqiptare dhe vendosmërisë së shprehur të tyre për mbrojtjen e Plavës e Gucisë edhe me armë,do ti detyronte malazezët që nga fundi i tetorit të vitit 1879,të kërkonin bisedime me parinë e Lidhjes. Por në vend të bisedimeve ata do të përpiqeshin për ti kërcënuar shqiptarët që të pranonin pa kushte, pushtimin e këtyre tokave tona, për ndryshe do të nisnin luftën për ti marrë ato me forcë.
Ali Ibra si kryesues i Delegacionit, jo vetëm se nuk u përkul para kërcënimeve denigruese të malazezëve por edhe Teodorit-vëllait të Mark Milanit dhe kryesuesit të dërgatës malazeze iu përgjigj me trimëri se nëse malazezët do të guxonin ta kalonin kufirin dhe binin në rrafsh të Velikës, ai dhe mbrojtësit shqiptar do ta linin Malin e Zi vetëm në çika e në gra, fjalët e të cilit pak kohë më vonë do të personalizoheshin dhe merrnin formën e një kënge kombëtare:
Bjer në fushë të Velikës
dhe ti provojmë armët, se…
Edhe Dukagjinin me ta lëshue
nuk të duhet gja
asnjë mashkull të gjallë
ty më nuk do të la,
ta lë Cërnagorën
veç në çika e ‘n gra”.
Duke parë rrezikun që i kanosej atdheut, Shqiptarët nën udhëheqjen e Lidhjes së tyre kombëtare u bashkuan dhe luftuan heroikisht për çlirimin e të gjitha trojeve amtare nga pushtuesit e vjetër osman dhe mbrojtjen e tyre nga pushtuesit e rinj serbo-malazez.
Ndaj që në vitet e para të Lidhjes së Prizrenit(1878-1881), ishte marrë vendim për mbrojtjen me armë të të gjitha tokave shqiptare, siç do të veprohej edhe me rastin e Plavës dhe Gucisë, kur do të dilej me kushtrimin që të luftohej nga 7 deri në 70 vjeç, për të mos ia lëshuar trojet e të parëve shkjaut.
Trimëria e forcave shqiptare
Kërcënimet e veta, malazezët do të përpiqeshin ti realizonin edhe me luftë,por ashtu siç ishin zotuar, shqiptarët dëshmuan vendosmëri të pakufishme për mbrojtjen e trojeve të të parëve, në betejën e dhjetorit të vitit 1879 në Pepaj – dhe veçanërisht në atë të janarit të vitit 1880 zhvilluar në Nokshiq, ku mbi 12 mijë forca të udhëhequra nga Mark Milani dhe vëllai i tij Teodori shtabi i të cilit bashkë me armatim do të kapej nga shqiptarët, dhe ushtria malazeze, do të pësonte disfatë të plotë nga forcat e Lidhjes.
Ali Ibra, edhe në këtë luftë, ishte ndër të parët në ballë të forcave të Gashit, i cili në anën tjetër, kishte kërcënuar edhe valiun e ri, Muhtar Pashën për mos dorëzimin e Plavës e Gucisë, përndryshe do të pësonte fat të njëjtë me atë të Mehmet Ali Pashë Maxharit.
Duke parë keqësimin e gjendjes në terren, lëkundjen e disa krerëve të Lidhjes dhe kërcënimet e pandërprera që u vinin trojeve të tyre nga çdo anë, kërkesat e shqiptarëve për autonomi dhe krijimin e shtetit të tyre kombëtar, detyruan krerët e Lidhjes që të zgjidhnin një kryesi të re e cila me nismën e Ymer Prizrenit, Sylejman Vokshit , Ali Ibrës dhe disa emrave tjerë të shquar, në një mbledhje të mbajtur më 21 mars të vitit 1881,në Gjakovë, ndryshuan pjesën më të madhe dhe kryesore të udhëheqësis së Lidhjes, për të filluar pak kohë më vonë me krijimin e pushtetit vendor dhe çlirimin e të gjitha trojeve nga Perandoria Osmane me qëllim të arritjes së autonomisë dhe krijimin e shtetit të lirë shqiptar.
Besnikëria e Ali Ibrës
Megjithëse siç u cekë edhe më lartë,pati lëkundje të disa krerëve të Lidhjes, Ali Ibrën kurrë nuk arriti ta blej apo mashtroj kushdo-qoftë, me poste, grada as para.
Kushedi sa herë provoi edhe Valiu i ri, Muhtar Pasha, por nuk mundi asnjëherë ta tërhiqte as me dhurata prej ari. Dy herë vetëm brenda vitit 1880,atë do ta dekoronte vetë Sulltani, por Ali Ibra gjithmonë i refuzoi gradat dhe dekoratat e tij.
….kryesekretari i pallatit të sulltanit, Ali Riza, shënon: “Ali Ibra dekorohet me medaljen e Mexhidie të klasit IV, të cilën s’e pranoi kurrë. Brenda vitit sulltani kishte lëshuar dy dekrete për dekorimin e Ali Ibrës, të cilat s’i pranoi”.( “Udhëheqësi i Lidhjes sipas burimeve angleze”. Alma Mile; Panorama 10 tetor 2012)
Lidhja Shqiptare, fal udhëheqësve të saj trima dhe besnik, në dhjetorin e vitit 1880, pas afro pesë shekujsh robëri dhe qysh nga vdekja e Skënderbeut, për herë të parë po krijonte bërthamat e shtetësisë shqiptare dhe vendoste pushtetin kombëtar në qytetet më të mëdha të vendit duke filluar nga Plava e Gucia, Peja, Prishtina, Mitrovica, Gjakova, Prizreni, Luma, Gjilani, Kumanova, Shkupi, Tetova , Gostivari,Dibra,Janina etj.,me qëllim çlirimin dhe bashkimin e të gjitha trojeve tona etnike si dhe krijimin e shtetit të par shqiptar në Ballkan.
Ali Ibra në luftë kundër turqve
Pas riorganizimit të Lidhjes, nuk vonoi shumë dhe forcat pushtuese turke me mbi 20 mijë ushtarë e jeniçer do hidheshin në luftë kundër shqiptarëve dhe jetësimit të autonomisë së tyre.
Sidomos tani,prijësit kryesor të ushtrisë së Lidhjes Shqiptare, Sylejman Vokshi, Ali Ibra, Mic Sokoli,Sefë Kosharja etj.,kishin barrën më të rëndë të udhëheqjes dhe organizimit të qëndresës me vetëm 5-6,mijë luftëtar të pa armatosur mirë, me pushkë të vjetra të cilat mbusheshin përpara me vetëm nga një fishek dhe arrinin të gjuanin deri në 100-120, metra largësi, të shpërndarë në një hapësirë tejet të gjatë,që nga Gryka e Kaçanikut deri në Shtime e Prizren.
Luftëtarët e Lidhjes,jo vetëm se përpara kishin mbi 20 mijë trupa të perandorisë osmane të udhëhequr nga dhjetëra gjeneral e mareshal të sprovuar lufte, qindra topa dhe artileri të rëndë e të lehtë-malore dhe fushore, armatimin më modern të kohës,por nuk munguan as hilet e bashkëpunëtorëve shqiptar të armikut, prapa shpinës së luftëtarëve kombëtar.
Në këto luftime përveç shumë burrave që do binin në fushë të nderit edhe Sefë Kosharja do të kapej i plagosur rëndë. Pasi që nuk pranoi as në gjendjen që ishte të kthehej kundër Lidhjes së Prizrenit,ai do të varej në një lis nga gjenerali turk Dervish Pasha,të cilit populli kështu do ti këndonte:
Sefë Kosharja i pari Fisit
Hije të paska maja e lisit
Hije më ka or shokët e mi
Se kam dhanë jetën për liri!
Pasoi rënia heroike e Mic Sokolit në dyluftim me topin turk dhe sa e sa trimave tjerë,ndaj megjithëse do të vriteshin mbi 1800 ushtar turq, edhe ndër shqiptar pati shumë viktima. Edhe me këtë rast, kënga e rapsodit do ti përjetësonte veprat e tyre ,e cila dhembjen për rënien dhe krenarin për heroizmin e tyre i shprehu me vargjet si këto:
Mos mi patë Smajlin dhe Micin
Fyt e m ‘fyt tha me Dervishin
Hej medet po ban mileti
Na u vra Elezi e Smajl Hyseni,
U vra Mici e Smajl Mehmeti…
Përveç vrasjes së disa prej prijësve të dalluar shqiptar si Mic Sokoli e Sefë Kosharja , në luftimet nga Shtimja në Slivovë pati edhe shumë luftëtar të plagosur rëndë, në mesin e të cilëve edhe udhëheqësit kryesor të luftimeve Ali Ibra e Haxhi Zeka.
Plagosjes së Ali Ibrës i cili me gjithë kërkesën e Sylejman Vokshit për tërheqje nga fronti,ai sado që i rridhte gjak pa ndërprerë nga plaga, vazhdonte luftimet, populli do ti këndonte me admirim:
Ali Ibra në Vranç të Zi
Po i shkon gjaku për zingji
Me gjithë flijimet e mëdha dhe vetëmohimin e treguar, pas disa dit luftimesh dhe një qëndrese historike e cila nuk ishte parë as dëgjuar ndonjëherë më parë në këto troje, jo vetëm rënia dhe plagosja e luftëtarëve por edhe mbarimi i municionit, si dhe pengimi i ardhjes së forcave të reja vullnetare me armatim, ushqime e veshmbathje, nga forcat reaksionare shqiptare, bënë që rezistenca e Lidhjes së Prizrenit, përkundër trimërisë dhe guximit të dëshmuar të shqiptarëve, përkohësisht të thyhej por jo edhe të përfundonte ideali i saj-asnjëherë.
Kthimi në Malësi
Burrat e njohur të Malësisë, luftës i shkuan gjithmonë atje ku ajo shpallte mejdan për matjen e trimërive. I tillë ishte Mic Sokoli, i tillë u dëshmua edhe Ali Ibra, Binak Alia e shumë të tjerë.
Shembulli më i mirë i luftëtarit tipik shqiptar, natyrisht vinte nga Malësia, ndaj edhe nuk ishte e rastësishme që shumica prej tyre jo vetëm se u bën emra të pazëvendësueshëm, por shumë herë ata edhe u flijuan larg vendlindjes duke mbrojtur çdo cep të atdheut.
Prijësit e Lidhjes nuk ishin vetëm luftëtar të dalluar por edhe heronj të vërtetë. Ata ishin udhëheqës të zgjuar dhe gjeneral shembullor të cilët përcillnin tek brezat artin e luftës çlirimtare dhe idealin e pashuar të atdhedashurisë. Ishin mësues të kryengritjeve kombëtare për të cilat Shqipëria Etnike ofroi djemtë më të mirë nga çdo familje dhe shtëpi.
I tillë ishte Ymer Prizreni,Abdyl Frashëri, Sylejman Vokshi, Ali Ibra, Dedë Gjon Luli, Haxhi Zeka, i tillë u dëshmua edhe Mic Sokoli, Binak Alia, Sefë Kosharja, Mehmet Shpendi e shumë të tjerë. Emrat e tyre ishin vetëm disa nga emrat e trimave të pa harruar të Lidhjes Kombëtare Shqiptare, të cilët në çdo kohë dhe periudhë lanë pa mend Perandorinë pushtuese turke dhe pushtuesit sllavo-grek, me besnikërinë e tyre ndaj atdheut dhe heroizmat e treguara në beteja për mbrojtjen e të gjitha trojeve të Shqipërisë etnike.
Vetëm kështu përpjekja për liri dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të tokave tona mundi të vazhdonte e pandërprerë deri në shpalljen e Pavarësisë, vepër pa të cilën atdheu ynë nuk do të ishte ky që është sot. Heroizmi i tyre, lartëson dhe ngritë në piedestal kombëtar emrin e Ali Ibër Nezës dhe prijësve tjerë historik, si në vitet e veprimit të Lidhjes së Prizrenit(1878-1881), para dhe pas saj.
Malësia ishte edhe vendstrehim i sigurt për figurat kryesore të kombit, ku pas shuarjes së Lidhjes, një kohë, atje do të qëndronte edhe Kryetari i Qeverisë së përkohshme të saj, Ymer Prizreni,të cilit më kot Perandoria Turke i bëri shumë oferta për bashkëpunim me pushtuesit osman, ngase ai nuk i pranoi ato asnjëherë.
Shembulli i atdhedashurisë së Ymer Prizrenit mbetet i veçantë, sublim dhe përjetësisht i pa harruar. Ai edhe pse në moshën mbi 60 vjeçare, hodhi poshtë me përbuzje çdo ofertë të perandorisë osmane, duke u përgjigjur se edhe po ti jepnin të gjitha parat e Perandorisë dhe vet Sulltani ti ofronte kolltukun e tij, ai nuk donte të dëgjonte më kurrë për Turqinë.
Pas kësaj përgjigje të vendosur,si ndëshkim, pushtuesit osman do ti merrnin atij, të dy vajzat dhe gruan e shtyrë në moshë, duke i dërguar ato për syrgjynosje në Turqi.
Megjithatë Ymer Prizreni nuk do të dorëzohej as para këtij presioni dhe do të strehohej përkohësisht në shtëpinë e Ali Ibrës në Shipshan të Malësisë, prej nga pastaj do të kalonte në Ulqin, ku nuk do të shkonte shumë kohë dhe do të mbytej me mjete të forta nga agjentë turko-malazez,mu para derës së shtëpisë në të cilën banonte.
Përveç Ymer Prizrenit, pas thyerjes së Lidhjes Shqiptare edhe Sylejman Vokshi do të qëndronte rreth 5 muaj në Malësi, prej nga bashkë me Ali Ibrën do të përgatisnin të paktën edhe dy kryengritje të reja anti-osmane, derisa edhe ai, në vitin 1885,do të kapej përfundimisht me tradhti nga njerëz të shitur dhe dënohej me burgim të përjetshëm nga Perandoria turke.
Me burgosjen e Sylejman Vokshit, veprimtaria e Ali Ibrës së mbetur pa bashkëpunëtorët më të ngushtë do të vështirësohej dhe binte nga intensiteti, por megjithatë edhe ai njëjtë si Ymer Prizreni e Sylejman Vokshi ,nuk u shit asnjëherë për grada as pasuri.
Ali Ibra nuk pranoi kurrë tituj as pozita perandorake të ofruara kohë pas kohe nga turqit dhe dallkaukët e tyre, duke mbetur përgjithmonë besnik i çështjes kombëtare dhe bartës i papërkulur i idealeve të Lidhjes, deri në vdekjen e tij më 1900, në fshatin Osek pranë Gjakovës, ku kishte kaluar vitet e fundit si njëri nga anëtarët e rrallë të kryesisë së Lidhjes, që do të ndërronte jetë nga vdekja e natyrshme dhe me krye në jastëk.
Dekoratat e vetme të cilat ai nuk do ti refuzonte, ishin ato që atij iu ndanë nga atdheu dhe bashkë-familjarët, pas vdekjes. Me të parën do të dekorohej në vitin 1937 nga Mbreti Zog, kurse më 12 tetor të vitit 2012,me rastin e 100 vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, do të përjetësohej edhe me një shtatore bronzi në fshatin Osek pranë Gjakovës, nga të afërmit e tij, lavdia e të cilit nuk mund të shpaloset tërësisht vetëm me një shkrim dhe as detyrimi ndaj tij si hero i kombit,nuk do duhej të përfundonte vetëm me kaq “pak” nderim.
Burimet:
1.“Historia e Lidhjes së Prizrenit” ( gazeta “Shekulli” 11.01.2014)
2. Libri “Krijuesit e Historisë” 2012 Prishtinë
3. Si e mbrojti Ali Ibër Neza Lidhjen e Prizrenit”.Alma Mile;10 tetor 2012,Panorama
4.”Berisha e Jahjaga zbuluan shtatoret e Ali Nezës dhe Isa Boletinit” : gazeta “koha” 12.10.2012
5.“Monografía “Krahina e Plavë Gucisë nëpër shekuj”, Rexhep Man Dedushaj,
6. Wikipedia

Gani Qarri Cyrih, 1 gusht 2014