Archives for November 2014

TAFIL BOLETINI, PREFEKTI I FUNDIT I SHQIPËRISË SË BASHKUR NË TETOVË GJATË VITIT 1944

November 12, 2014 by dgreca

Ne foto: Tafil Boletini, Misin Bala dhe Jonuz Boletini/
Nga Prof. Dr. Vebi Xhemaili-USHT-Tetovë/
Pas kapitullimit të Bullgarisë në shtator të vitit 1944, kufijtë e Shqipërisë Etnike u zgjeruan gjer në Shkup. Prej atje në drejtim të vijës Kumanovë-Preshevë-Bujanocë. Në këto vise të Maqedonisë shqiptare dhe në atë territor të Kosovës, i cili më parë ishte nën sundimin bullgar. Pushtetin e morën në duar të veta forcat nacionaliste shqiptare. Më 8 shtator radio Sofja shpalli lajmin për kapitullimin pa kusht të Bullgarisë. Me kapitullimin e saj, u prishë kufiri i përkohshëm shqiptaro-shqiptar mbi fshatin Zhelinë, ku shtrihet fshati Grupçin dhe fshatrat e Dervenit deri në Tasion. Popullata e Dervenit u gëzua pa masë që u prish kufiri që e kishin shënuar bullgarët. Kufijtë gjatë kësaj pike kufitare i siguronin forcat vullnetare shqiptare.
Shqiptarët e kësaj ane tani ishin të lirë dhe me vullnetin e vetë u bashkuan me Shqipërinë Etnike. Paria e atyre katundeve erdhën në Tetovë, për të festuar se tani ndjehen të lirë dhe kishin shpëtuar prej abuzimeve bullgare dhe e lutën Tafil Boletinin që t’i organizojë komunat e reja në kuadër të Shqipërisë së Bashkuar.
Tafil Boletini si Prefekt i Tetovës e pranoi kërkesën e fshatarëve për ripërtëritjen e komunave shqiptare. Ky deklaron: “Shkova që t’i formoja komunat edhe pse e dija se ishte kohë tejet e shkurtë”. Ata më pritën me këngë e valle, ne duam shkolla shqipe dhe mësues nga Shqipëria, se po na prishet gjuha dhe duam bashkim me Shqipërinë”. Nga gëzimi i madh pandërprerë përsëritnin parullën “Rroftë Shqipëria e bashkuar”.
Tafil Boletininë mes-Prefekt i fundit në Tetovë, gjatë vitit 1944
Popull i mrekullueshëm punëtor dhe patriotë. Njëra komunë quhej Saraj, ishte pranë Shkupit, buzë lumit Vardar te stacioni i trenit për Tetovë. Ah se ç’kufij natyral, që me plot të drejtë mund te quhet etnik nga Shkupi drejt jugut, maleve të Thata, krahut te djathtë të Vardarit, kah lindja e drejtë në Ohër. Shkupi në luftën e Dytë Botërore ka pasur më shumë shqiptarë, ka deklaruar Emin bej Shkupi, kur e priti Tafil Boletinin në Shkup. Sipas tij qendra e shqiptarëve në Shkup është hotel “Kapanhan”.
Pas kapitullimit të Bullgarisë një çetë vullnetare shqiptare e Xhemë Hasës u paraqit në kufirin e Leshkës ku qëndronin disa bullgarë për ruajtjen e kufirit, te stacioni afër Leshkës: Bogda Incevski, Tome, Risto Giorgev, Tode Gigov Avramovski, Bllazhe Forçev Avramovski, Andro Sersem, Bllazho Simov Momirov, Nikolla Bozhinov Tomov, Jove Nikushov Bellianov, të cilët e ruanin postin-kufirin, kur e panë se po afrohej Xhemë Hasa u shpërndanë. Vullnetarët e Xhemës, kapën dy nga këta: Bogda Icevskin dhe Andrea Sersemin, i dërguan te Xhemoja, por ky i lëshoi në të njëjtën ditë.
Popullsia e kësaj ane pa dallim feje e kombësie i priti autoritetet shqiptare me gëzim të madh dhe me shpresë që sa më shpejtë të organizohet ndër këto vise dhe të funksionojë aparati shtetëror, sepse siç dihet këto vise pas largimit të ushtrisë bullgare kanë mbetur pa autoritete shtetërore. Vullneti i tyre i fortë dhe dashuria që të ketë qetësi dhe rregulla, është shpesh në iniciativën e tyre private duke krijuar autoritete komunale. Policia komunale plotësisht e ka siguruar pasurinë jetën dhe nderin e banorëve të këtyre vendbanimeve. Kënaqësia më e madhe ishte: “që të gjithë banorët e këtyre trojeve pa dallim feje e kombësie kërkonin bashkimin e plotë të këtyre viseve me nënën Shqipëri”. Gazeta “Zani i Sharrit” me rastin e çlirimit të territoreve shqiptare shkruan: Prefekti i Tetovës Tafil Boletini i shoqëruar prej Kryetarit të Bashkisë së Tetovës z. Shaip Kamberi, Kapiteni Kreshnik Arif Arifi i aradheve të Sharrit i vizitoi me datën 15, 16 tetor komunat e çliruara të rrethit të Tetovës: Tearcën, Vratnicën, Shemshovën, Grupçinin, Çajle, Saraj, Zhestovë. e tjerë.
Në këto rrethana të reja lufte Shtabi Kryesor i Xhemë Hasë Gostivarit tani më ishte i vendosur në Hanrievë-Tasjan. Ky qytet po ashtu me këtë emër përdoret edhe në raportet angleze. Ata pas aksionit të forcave vullnetare drejtë Shkupit, raportojnë: “se hekurudha që lidh Kërçovën, Tetovën, me Tasjanin është në gjendje të mirë. Në rajonin e Tearcës, pasi hynë forcat vullnetare shqiptare të Xhemë Hasës me të madhe u ka ndihmuar Abdullah Qerimi nga fshati Sllatinë me çetën e vet, Ky në këtë kohë ka pasur mbi 100 vullnetarë, në rast nevojë ka tubuar mbi 200 vullnetarë nga Sllatina. Me kapitullimin e Bullgarisë fashiste më 9 shtator 1944, Sllatina dhe fshatrat tjerë që ishin të okupuara nga bullgarët hynë vullnetarisht nën pushtetin shqiptar. Abdulla Qerimi, ka pasur nën komandë ushtarët në fjalë dhe ka bashkëpunuar me Xhemë Gostivarin, komandant i Forcave Vullnetare të Ushtrisë Vullnetare Kombëtare, prej Sllatine e deri në fshatin Jazhincë.

NGRITJA E FLAMURIT KOMBËTAR NË SHKUP

Me urdhër të Xhemës dhe Arif Kapetanit, me të shpejtë u çliruan fshatrat për rreth Vratnicës, kah fshati Nerasht dhe Orashje depërtuan në fshatin Radushë, në drejtim të Shkupit, duke ngritur flamurin kombëtar të Skënderbeut te Ura e Gurit më 12 shtator 1944. Në këtë akt madhështor kanë marrë pjesë komandantët e Forcave Vullnetare Shqiptare (FVSH), me Komandantin e Përgjithshëm Xhemë Hasë Gostivari, me dy zëvendësit e tij: Mefaili dhe Arif Kapedanin, pastaj, Bajram Dobërdolli, Aqif Reçani, Izmit Raveni, Musli Hasa, Abduraman Kullaku, Shaban Jahja- Kaçaniku, Shefket Fetahu-Arnaqia, Daim Islami nga Kopanica, Nevzat Roshi, Selman Shehapi, Sami Jakupi dhe shumë vullnetarë nga fshatrat e Pollogut, Kaçanikut Vitisë dhe Kumanovës. Veprimtarët nga Kaçaniku që morën pjesë në aktin solemn të Shkupit ishin: Avdyl Dura, Ismail Hoxha e tjerë, të cilët më parë kishin ngritur flamurin në Kaçanik.
Pas hyrjes të forcave vullnetare të Xhemë Hasës në Shkup dhe ngritjes të flamurit kombëtar nga vullnetarët e Dobroshtit: Kadri Azemi dhe Ferit Saliu. Vullnetarët shqiptarë pas ngritjes së flamurit të Skënderbeut, vazhduan luftën edhe më tutje në mbrojtje të territorit etnik shqiptar në rajonin e Shkupit, të komanduar nga Din Hoxha. Në këto beteja tejet të përgjakshme ranë dëshmorë duke luftuar kundër komunizmit, kapedanët e çetave që çuan lartë flamurin kombëtar te Ura e Gurit në Shkup: Kadri Azemi, Ferit Saliu nga fshati Dobrosht e shumë të tjerë.
Pas marrjes së Shkupit, gjatë muajit shtator 1944, Luan Gashi dhe prof. Ibrahim Kelmendi organizojnë funksionimin e Radio– Shkupit dhe fillojnë emetimin e emisioneve në gjuhën shqipe. Për rreth 3 muaj, deri në ndërhyrjen e partizanëve. Radio-Shkupi, i drejtuar prej këtyre dy burrave nacionalistë, jo vetëm që foli në gjuhën shqipe, por u kumtoi krejt banorëve të Maqedonisë shqiptare, të ngriheshin në këmbë për të mbrojtur Shqipërinë Etnike. Një ndër komandantët e zonës së Tearcës, Miftar Ivaja deklaron: “nga trojet shqiptare mblidheshin vullnetarë dhe shkonin në Shkup për ruajtjen e kufirit nga depërtimi i forcave komuniste, komanda ishte te stacioni i trenit në Hanrievë-Tasjan”.
Brigadat partizane maqedonase arrin nga Shkupi në Tetovë më 19 nëntor 1944, në qytet hynë në disa drejtime duke e rrethua nga të gjitha anët. Nga ana e Gostivarit është dashur të hyjnë brigadat partizane të udhëhequra nga Haqif Lleshi, ku kanë qenë edhe Nexhat dhe Qemal Agolli, por ata janë “vonuar” sipas urdhrit të Shtabit Maqedonas dhe kanë arritur më vonë, duke u vendosur në shkollën Bujqësore.
Në Tetovë me rrethin vijnë brigadat sllavo-komuniste për ta organizuar pushtetin “popullor” dhe njëkohësisht në emër të çrrënjosjes së “reaksionit” dhe të elementëve të tjerë kundërrevolucionar. Komanda partizane dhe OZN-a, filluan t’i burgosin dhe t’i eliminojnë disa njerëz me influencë. Në rrethana të këtilla kanë burgosur çdo kënd që u pengonte nga shqiptarët. Ata burgosën dhe vranë shumë bura nga fshatrat e Tetovës me rrethinë. Forcat partizane gjatë qëndrimit të tyre në Tetovë vranë shumë bura të pafajshëm nga fshatrat e Tetovës, duke filluar nga fshati Bogovinë, ku vranë babë e birë, pasi i kapën duke punuar në arë dhe i vranë mbi fshatin Çajle rrethi i Gostivarit. Pastaj nga f. Kamenjan, Pallçisht, Reçicë, Sellcë, Brodec, Xhepçisht, Sllatinë, Tearcë, Dobrosht, Nerasht, Radushë, Zhelinë, dhe shumë fshatra tjerë të rajonit të Malit të Thatë. Poashtu tejet të indinjuar janë sot e kësaj dite banorët e fshatrave: Çellopek, Miletinë dhe Stërmnicë, për torturat që Bëri OZN-a duke futur njerëz për së gjalli në tokë, në këto fshatra. Shumica e shqiptarëve që janë vrarë nga pushteti komunist ishin të pafajshëm. Ndërsa pushteti komunist deklaronte: “se kanë ndihmuar pushtetin shqiptar dhe forcat nacionaliste gjatë funksionimit të tij si shtet i bashkuar-(Shteti etnik shqiptar-1941-1944).

Një memorial në Tiranë për Ushtarakët Amerikanë që kontribuan në clirimin e Shqipërisë gjatë Luftës së II-të Botërore

November 12, 2014 by dgreca

Nga Shefqet Kërcelli/
Kjo është një kërkesë e Komitetit të Veteranëve Shqiptaro-Amerikanë në SHBA, të cilët ka shumëa vite që po punojnë për të zbardhur kontributin e panjohur të ushtarakëve amerikanë që dhanë jetën gjatë Luftës së II-Botërore Gjatë këtyre 20 viteve të fundit ka dhjetra botime që nëpërmjet fakteve, dokumenteve, ngjarjeve, filmimeve të kohës, kujtimeve të ushtarakëve pjesmarrës, etj. evidentojnë rolin e pazvëndësueshëm të dhjetra ushtarakëve amerikanë në clirimin e Shqipërisë. Në vijim të këtyre përpjekjeve, gjatë këtij viti, Komiteti i Veteranëve Shqiptaro-Amerikane me qendër në Boston zhvilloi nje aktivitet të rëndësishëm në qytetin e Korcës. Për hir të koherencës e rëndësisë që ka si aktivitet në këtë 70 vjetor të clirimit të vendit, po e risjell në vëmendje të lexuesve. Më 8 maj 2014 në një nga rrugët kryesore të qytetit të Korcës, përbri poliklinikës, u zhvillua ceremonia e përurimit të memorialit kushtuar 25 ushtarakëve të SHBA, pjesë e regjimentit OSS, (Zyra e Shërbimeve Strategjike), shumica me origjinë shqiptare, {Komanda Aleate në Bari}.Këta ushtarakë me veprimet e tyre në front dhe prapavijë të nazifashistëve lehtësuan veprimet e brigadave partizane e nacionaliste gjatë aksioneve të tyre jo vetëm në Shqipëri, por gjithë Ballkanin. Gjatë kësaj ceremonie tepër mbresëlënëse për qytetarët e Korcës dhe gjithë shqiptarët, Ambasadori Arvizu u shpreh se, ndjehem i përulur dhe i privilegjuar që përfaqësoj SHBA në këtë ceremoni të inagurimit të këtij memoriali… Ne sot i detyrohemi me mirënjohje të thellë atyre që kanë luftuar, atyre që luftuan dhe mbijetuan dhe veçanërisht atyre që dhanë jetën e tyre në luftë…Njerëzit që ne nderojmë sot kanë pasur prejardhje të ndryshme, por kishin një gjë të përbashkët, ishin burra dhe gra që punuan për paqen, me shpresën për të nxjerrë lirinë në dritë. Sot ne qëndrojmë së bashku, amerikanë dhe shqiptarë si aleatë të NATO-s, si miq, e vëllezër për të përkujtuar e nderuar sakrificën dhe kujtimin e atyre që luftuan trimërisht në emër të lirisë. Të sigurohemi që ky memorial do të qëndrojë si një kujtesë për brezat që do të vijnë, për atë sakrificë dhe miqësi të përhershme mes popullit shqiptar dhe popullit amerikan….Ndërkohë Zoti Ronald Nasson, Kryetari i shoqatës së Veteranëve Shqiptaro-Amerikanë, theksoi se, Sot nderohen sakrificat e bijve të shqiponjave…Njerëzit në Shqipëri do të mbajnë mend për një kohë të gjatë ushtarët amerikanë të OSS që erdhën nga qelli e nga deti për të ndihmuar Shqipërinë në kohë krize.. Ish ushtaraku dhe shkrimtari i njohur Peter Lucas kërkoi një nderim dhe vlerësim të mëtejshëm të sakrifices e veprës së këtyre ushtarëve. Kjo është një ditë vërtet e madhe për mua, një ditë e madhe për këta ushtarë trima që luftuan fashizmin bashkë me shqiptarët. Ti falenderojmë qytetarët korçarë që kanë ardhur këtu për të pritur këta ushtarë trima… Theksoj se, librin e z.Peter Lukas për Operacionet e OSS gjatë Luftës e kanë bërë pjesë të bibliotekës shumë shqiptarë. Ishpresidenti Alfred Moisiu, pjesmarrës në këtë përurim kërkoi nderimin e kontributit të këtyre ushtarëve, kontribut që pak njihet në Shqipëri, sepse regjimi komunist e fshehu qëllimisht.. Gjatë kohës së monizmit, psh. vihej në dukje kontributi i sovjetikëve të cilët përfaqësoheshin vetëm nga dy persona në Helmës, në mesin e 1944 të, cilët nuk dhanë asnjë kontribut në luftë. Roli i tyre ishte zbulim në interes të Ushtrisë së Kuqe dhe mbështetës për marrjen e pushtetit nga Partia Komuniste pas luftës. Këto janë faktet”, tha Moisiu. Në vijim Ai theksoi se pa SHBA, kombi shqiptar nuk do të ishte sot në këto pozita. Ndoshta ne nuk do të ishim sot këtu nëse më 1919 presidenti Uillson nuk do t’iu vinte fre kryqëzatës për copëtimin e Shqipërisë, ashtu si 90 vjet më vonë, në vitin 1999 presidenti Klinton do të udhëhiqte përpjekjet e NATO-s për t’i dhënë lirinë gjysmës tjetër të këtij kombi. Dhe në këto 23 vite të tranzicionit kanë qenë amerikanët që kanë qenë më pranë kombit shqiptar. Prandaj shqiptarët thonë se e kemi për zemër Amerikën”, u shpreh ish-presidenti Moisiu. në këtë ceremoni. Gjatë kontakteve të mija me zotin Ronald Nasson, ai më ka shprehur idenë se një memorial përkujtimor për kontributin e ushtarakëve amerikanë duhet ngritur dhe në kryeqytetin shqiptar, në Tiranë, sepse i takon, ashtu sic është ngritur dhe për ushtarakët e vendeve të tjera. Për kontributin dhe simbolikën që përcjell aktiviteti i ushtarakëve të SHBA gjatë Luftës së II-Botërore , patjetër që një memorial i tillë i bën nder Tiranës dhe Shqipërisë Nga sa kam studjuar si ishushtarak, operacionet e OSS kanë qëne tëpër efektive e racionalë, dhe në konceptin operativ-taktik kanë ndikuar direkt në suksesin e betejave të njësive e formacioneve antinaziste, jo vetëm në Shqipëri por dhe në Ballkan.{Nuk dua të bëj analogji e të heq paralele, por opinion ushtarak ose jo, është në gjëndje të vlerësojë sot rolin e operacioneve ajrore te ushtrisë amerikane kundër ISIS, në dobi të forcave tokësore}. Nazistët nuk luftoheshin vetëm me pushkë..Ka ardhur koha të vemë pikën mbi “i” në këtë 70 vjetor, ti japim Cezarit atë që i takon! Deri në v.1946, sa ja kishte nevojën regjimi komunist nuk i ndau alaetët, pamvarësisht perferencës sllave. Për hir të së vërtetës kemi ngritur buste e përmendore me meritë e pa meritë, vend e pavend, e jo për këta djem të përtej oqeanit, vepra e të cilëve është e pastër në dritë të diellit. Për këtë duhet që dikush në Shqipëri në rrugë institucionale, ta marrë insiativën, me qëllim vënien e drejtësisë historike në vend. Argumentat janë bindës e skanë nevojë për komente. Sigurisht që në përgatitjen e anës dokumentare e memorialit duhet një bashkërendim i Shoqatave të Veteranëve të Luftës Antifashiste, Veteranëve Ushtarakë, Komitetit të Veteranëve Shqiptaro-Amerikanë, Komisionit pranë Qeverisë për festimet e 70 vjetorit të clirimit dhe Këshillit Bashkiak e Bashkisë të Tiranës. Mund të shfrytëzohet praktika që u përdor nga pushteti vendor e qëndror i Korcës.. Memoriali, natyrisht duhet të ketë përmasa më të mëdha se ai i ngritur në këtë qytet. Më gëzoi një fakt. Gjatë një vizite që bëra në qytetin e Korcës këto ditë e pashë dhe gjendjen e memorialit. Ishte mjaft domethënëse sjellja e qytetarëve të këtushëm, ashtu si mbanin pastër qytetin, mbanin pastër dhe memorialin. Madje kishte disa qytetarë që kujdeseshin për të. Si ishushtarak u ndjeva mirë për këtë akt fisnik e human të banorëve të këtij qyteti .Kjo tregon se tashmë memorialin dhe simbolikën që ai bart, qytetarët korcarë e kanë bërë pjesë të natyrshme të qytetit, në sinkron me objektet e tjera historiko-muzealë të Korcës.

EVROPA E BASHKUAR DHE SHQIPTARËT

November 12, 2014 by dgreca

SHPALIME PËR EVROPËN E BASHKUAR DHE SHQIPTARËT, PREJ GJENEZËS E DERI MË SOT/
Shkruan: Brahim (Ibish) AVDYLI/
Po e fillojmë këtë punim me fjalën legjendare të rilindasit tonë të madh, Sami Bej Frashëri, i cili thotë për rolin e madh të pellazëve dhe gjuhën shqipe, se: “…pelasgëtë kanë folur kaqë mijë vjetë më parë këtë gjuhë që flasim ne sot, po thua pa asnjë ndryshim a me aq pak ndryshim, sa të mudte të delte sot një pelasg, do të mundimë të flisnimë me te si flet një gegë me një toskë…”
Gjuha shqipe është folur që prej fillimit, që prej zanafillës së njerëzimit, kur ka filluar njeriu të belbëzojë, atëherë mund të quajmë gjuhë e parë e njerëzimit dhe një gjuhë origjinale, e ruajtur nëpër mijavjeçarë e deri në ditët tona. Kur vendosim me qëllim të studimit ndonjë pjesë të vjetër shkrimi dhe shkencorisht mendojmë, atëherë mund ta barazojmë vetëm me shkrimin e sotëm të gjuhës shqipe dhe nuk kemi si t`i ikim lidhjes së ngushtë të gjuhës shqipe me gjuhën e vjetër pellazge. Gjuha e vjetër pellazge ka ardhur përmes ilirishtes deri në ditët tona dhe është sot e kësaj dite po ajo gjuhë, GJUHA SHQIPE, saqë nuk ka asnjë dallim apo ndonjë ndryshim të vogël, që pak merret vesh, sikur të qe një dallim i vogël i tokërishtes me gegërishten, të folmes së patjetërsuar të të njëjtit komb, me dy fise të mëdha, si SHQIPONJA e jonë, me dy koka.
Shqiptarët janë shqipe si shqiponjat, që fasin gjuhën shqipe prej fillimit, e nuk janë “albanër”, sepse “alban” dhe “albania” apo shkencëtarët “albanologë” e kanë “prejardhjen” prej latinëve, që kishin bërë një qëllim të parë edhe shkrirjen e kombeve të tjera. Madje shkrimin e gjuhës latine, në pjesën dërmuese, e morën nga iliro-pellazgët. Latinët janë krijuar më vonë, në rrjedhat e historisë.
Nën shtytjen e qëllimtë të këtyre dhe të gjithë armiqëve tanë, që na mblidhen përreth, aq të shumtë e të paskrupullt siç janë ata, jo vetëm se “i ndihmuan” kështu të krijoheshin “albanologët” me “shkencat e tyre” plot gënjeshtra, por i gënjejnë shqiptarët me “entogjenezën” e tyre të vonshme. Ne po e marrim sa për fillim një citim të recensionistit të veprës “Etnogjeneza e shqiptarëve”, në të cilën Hysen Uka, duke cituar tërësisht autorin, na thotë se “popullatat që këtu banonin gjatë Neolitit të hershëm dhe të mesëm (7000-4000) quhen popullata paleoballkanike…”. Po e ndërpresim këtu njëherë për të shënuar një fakt tepër të rëndësishëm: atëherë nuk ekzistonte emërtimi “Gadishulli Ballbanik”. Pra, në radhë të parë, emri “Ballkan” i është dhënë këtij Gadishulli pikërisht nga komuniteti ndërkombëtar, nga Kongresi i Berlinit, më 1878, ndërsa në vitin 1909 ai u bë emër legal për tërë Gadishullin, që tashmë quhej “Ballkan”, pra shumë më vonë; dhe e dyta, nuk ka kurrëfarë logjike të thuhet se këto “popullata” kanë qenë “paleoballkanike”, kur Ballkani nuk ka ekzistuar. Në të vërtetë, ky Gadishull quhej Gadishullit Ilirik, nga ilirët që e përbënin ate me shumicë, ndërsa më parë quhej HEMI. Ballkani quhej vargu i maleve me këtë emër dhe nuk kishte arësye të hiqej emri tradicional “Gadishulli Ilirik” dhe zëvendësohej me emrin “Gadishulli Ballkanik”. De fakto, emërtimi i tillë jo vetëm fshihte rolin e madh të ilirëve në këtë anë, por edhe etnogjenezës sonë ia veshë në mënyrë antishkencore tërë një periudhë të shekujve dhe e la të quhej “popullata paleoballkanike”. Kjo është një gënjeshtër pseudoshkencore. Atëherë aty banonin pellazgo-ilirët dhe nuk mund të quhej “popullata paleoballkanike”, sepse ishte tërësisht një popullatë pellazgjike, d.m.th. pellazgo-illire, d.m.th. shqiptarët e hershëm, që nuk e zënë me gojë “shkencëtarët evropianë”, as ata botëror, dhe kështu “grekëve” të mëvoshëm ua japin “të drejtën” që “të thirren” sikur janë prej fillimit “themelues të Evropës”. Të ashtuquajturit “grekë” patën përherë një mundim: të “ndërrojnë” gjuhën e tyre vazhdimisht, që kështu të mos njihej rrënja pellazgo-shqipe e shkrimive antike dhe i Lieareve A e B.
Në vijë të këtyre spekullimeve me çështjen e shqiptarëve, vjen loja e fundit. Aty e ka rendin “diplomacia” konservatore e fuqive të mëdha evropiane, edhe sot mjaft aktuale, e cila e sabotoi tërë historinë tonë kombëtare nga Kongresi i Berlinit, më 1878, me qëllim që të injoroi tërësisht çështjen kombëtare të shqiptarëve. Ky Gadishull u bë “Gadishulli Ballkanik” dhe i tërë rajoni është bërë rajon gjeopolitik dhe kulturor i Evropës juglindore, i cili i diskriminon shqiptarët dhe shkencat e tij. Është e vërtetë se ilirët e përbënin ate. Evropa zyrtare nuk i donte as ata dhe as çështjen e tyre, sepse kështu do të “hakmerrej” në radhë të parë sa i përket “themelimit” të Evropës, por edhe “prejardhjes” së popujve të tyre. Ne na la të “krijojmë” etnogjenezën tonë, sikur jemi “të ardhur” vonë “nëpër histori”, që prej “mesjetës” e këtej, prej “shkrimit të parë të gjuhës shqipe”, në vitin 1462, etj., pa e parë origjinën e vjetër pellazgo-ilire të gjuhës sonë, GJUHËS SHQIPE dhe banorëve më të shumtë të Evropës dhe veçanërisht të Gadishullit Ilirik.
Gjuha shqipe është GJUHA E PARË E SHKRUAR NË BOTË, është GJUHA E FILLIMIT TË BOTËS. Provat e saj shkencore dhe dokumetuese janë të shumta dhe sistematike. Ndër të tjera gjenden në mbi 200`000 pllaka me shkrim kuneiform të kulturës më të lashtë sumere. Pasardhësit akkadianë e babilonas e kanë quajtur “gjuhë sumere”, duke mos ditur se janë të gjuhës shqipe. Për këtë shkak e thonë se janë “Super (Shumer)” apo “Shumë Erë”. Vetë shumerët e quanin KI.E.NGIR, që do të thotë “tokë e ngirë”, e nginjur, e ngopur, e begatë. Provat tjera gjenden në 3-4 miliardë kopje të Biblës, në të gjitha gjuhët e sotme të botës së gjërë. Pra, besohet në të gjitha drejtimet se tregimet biblike, veçanërisht kapitulli i parë, zanafilla/genesis, janë me prejardhje nga shkrimet e pllakave sumere, si “Eposi i krijimit”. Bibla është përkthyer në mbi 2000 gjuhë të ndryshme, por pjesa e parë e 39 librave përbërës të “Dhiatës së Vjetër”, e quajtur “Zanafilla”, paragrafi 6:4, përmban provën SHQIPE, me fjalët “në fillim”. Ajo ka qenë problem i madh për përkthyesit, të cilët përfundimisht e kanë lënë në gjuhën origjinale dhe kështu shprehja “në fillim” është një nga provat më të rëndësishme të prejardhjes së gjuhës shqipe dhe të tregimeve tjera biblike. Një provë tjetër në Bibël, është fjala “mallkim”, e shkruar si “Malakhim”. Kjo është e njëjta me fjalën e sotme të shqipes “mallkim”. Biblën e përdorë tërë bota. Dihet, që udhëtimi i Noas është startuar nga Dodona dhe ka mbërritur në Malin Ararat dhe në Tebë. Dhe, anasjelltas, është ktyer përsëri në Dodonë. Noa është Nuha, është sot ndër shqiptarët Nuhiu. Do me thënë që shqiptarët janë prej origjinës së hershme të njerëzimit dhe gjuha e tyre shqipe është gjuha e parë e njerëzimit. Ajo flitej që kur është ndërtuar kulla e Babelit. Kulla e Babelit që përmendet në Bibël, ishte një kullë në ndërtim për të arritur qiellin dhe vetë Zotin e Madh. Njerëzimi i bashkuar që flitnin të njëjtën gjuhë, nisën të ndërtonin këtë kullë gjigande. Perëndia që po e vëzhgonte kryelartësinë e tyre, vendosi të përshtjellonte gjuhën e njerëzimit, që ata të mos kuptoheshin me njëri-tjetrin, sepse kështu parandaloi Zoti i Madh çdo përpjekje kolosale për të ardhmen e njerëzimit. Njerëzit, te nesërmen nuk u kuptuan më. Kështu lindën gradualisht të gjitha gjuhët e botës.
Por, të vazhdojmë me thënien e më tutjeshme të Hysen Ukës, që nxirret nga konstatimet e Prof. Dr. Kristo Frashërit. Popullatat që jetonin në periudhën e Neolitit të vonë “që nga fillimi i mijëveçarit të katërt deri në mijëvjeçarin e tretë p.e.s. (4000-2500 p.e.s.)” janë “popullata të grupit etnikogjuhësor alarodik ose mesdhetare”. Të gjithë “albanologët” dhe “ilirologët” e bëjnë “gabimin shkencor” dhe nisen nga “albanologjia” e mesjetës dhe ilirologjia, pa e ditur se shkenca nuk prihet nga politika, por ajo është e bazuar në faktet e pakundërshtueshme shkencore; se para tyre ka rrjedhur gjuha pellazgo-shqipe që prej zanafillës së njerëzimit e këndej; se ilirët e kanë folur të njëjtën gjuhë nga pellazgët dhe ia kanë përcjellur shqiptarëve të vonshëm; dhe së fundit, se nuk i kanë përzëne “popujt mesdhetarë”, por, nëse janë “larguar” kësisoji popullatat “mesdhetare”, sepse ato kanë qenë fise pellazge, që nuk janë “kombe” apo siç i quan autori “popullata mesdhetarë”. Hysen Uka thotë se ata “të epokës neolitike (2500-2000 p.e.s.)” janë “popullata protoindoevropiane, ku bëjnë pjesë edhe pellazgët. Për banorët e epokës së bronzit (e cila mbulon mijëvjeçarin e dytë p.e.s.) nënkuptohet se është fjala për popullatat indoevropiane- grekët, trakët, proto-ilirët, dorët, ilirët… Për fillimet e epokës së hekurit (që nga fillimi i mijëvjeçarit I p.e.s.) kemi të bëjmë me popullata ilire”. Pra, shihet se çka i bëjnë të tillët shkencës shqiptare. Së pari, atëherë “grekët” nuk kanë ekzistuar dhe nëse janë përmendur, atëherë kanë qenë një grup i vogël; ndërsa e dyta thotë “popullata indoevropiane”, që janë thjeshtë pellazgët, për të cilët nuk dëshiron të ndëgjojë askush në Evropë e në Botë, dhe aq më pak se janë të sotmit shqiptarë, jo grekë. Ai dhe Kristo Frashëri i ngatërrojnë “grekët” me fiset pellazge, siç janë trakët, protoilirët, dorët, ilirët, etj., dhe bëjnë vetë pseudoshkencë.
Dihet se miti i dytë mbi ilirët thotë tekstualisht këtë çështje se: “Apiani (vitet 95-160 pas Krishtit) pohon në lidhje me zanafillën e tribuve ilire (Luftërat Ilire, libri X, 2) <>. Për këtë arësye u quajtën keltë, ilirë dhe galtë” mbretëritë dhe popujt.
Në njëfarë mënyre ai na pohon se keltët, ilirët dhe galët ishin vëllezër, dhe se ata e kanë prejardhjen prej popullatave pellazge, që “dijetarët” e ashtuquajtur “grekë” i kanë konsideruar si “barbarë”, sepse flitshin “gjuhë të pakuptuar” prej të folurës e të shkruarës së tyre me alfabetin “egjiptiano-fenikas”. Ne po e themi të vërtetën, dhe e vërteta na thotë këtë gjë, se Kadmi është i ardhur, por i martuar me Harmoninë, pellazgo-ilire, prej Epirit. Fëmijë të tyre kanë qenë: Feniksi, Ciliksi, Semeleu, Dionisi, Europa, Laios dhe Edipi. .Evropa e ka bërë djalin e parë, që i është dhënë ermri Ilir.
Pra, Evropa, është mbesa e pellazgo-shqiptarëve dhe e bija e Harmonisë prej Epirit, që thirret gabimisht kështu prej latinëve, sepse nuk e kuptonin të folurën e epirotëve, pellazgo-ilirëve, arbërishten, më mirë të themi arbanishten, të arëbërësve apo arbëreshëve, e cila ka qenë tokë e vërtetë shqiptare, të tokës së shqipeve dhe të Dodonës, që e kishin poashtu truallin e tyre amtar, nga fillimi i zivilizimit, në Shqipërinë, në Arbani. Po i marrin në jug të Shqipërisë dy pikat më të njohura, Tomorin dhe Tomarin. Të dy këto qendra të lashta e lidhin tërë tokën që quhej prej latinëve “Epirus”. Shihet nga Ridvan Muslia, se Evropa- bijë e Kadmit dhe Hamonisë, mbesë iliro-pellazgëve, e ka mbajtur në kokë plisin e bardhë, duke qarkulluar mbi një dem.
Se tërë kjo gjë është e mundur vetëm në tokën shqiptare dhe se ajo shtrihet me po të njëjtën largësi gjeografike prej Janinës e në Krujë, na e shpjegon një matje gjeografike e këtij territori, që po e marrin nga Besir Bajrami.
Nga Kulmaku deri në Krujë ka 111 kilometra; nga Kulmaku në Janinë ka poashtu 111 kilometra. Duke u bazuar në shenja edhe gojëdhëna të popullit, të cilat trashëgohen brez pas brezi në këtë trevë të gjërë, matjet në “Google Earth”, japin pikërisht këto të dhëna:
1) Shenjat e “hapit të Zotit” (gjurmës së Zotit) gjenden në fshatin KULMAK, në Tomor;
2) E njëjta gjurmë gjendet në fshatin Salcatik, në Krujë – ku falej edhe vetë Gjergj Kastrioti;
3) Ndërsa gjurma tjetër gjendet në Artë, Janinë, Prevezë.
Të gjitha gjurmët krijojnë të njëjtën largësi të barabartë: ARTE-KULMAK-SALCATIK. Këto gjurmë quhen “GJURME TË ZOTIT”. Mali me vija është gjurma e kalit të Zotit, pra Zeusit. Ai mal me vija, që ndodhet në Tomor i ruan edhe gjurmët e kësaj që quhet simbolikisht “kalit të Zojsit/Zeusit” . Kjo është shenjë treguese që e lidhë Tomorin me shenjat e Zotit. Për këte, pikërisht në Kulmak, ndodhet sot Teqja e Bektashijve.
Gjuha e folur është ndërruar gjatë mileniumeve me shenjat shkruese të alfabetit semito-egjiptian të fenikasit Kadmi, i cili pikturohet nga të thënat popullore shqiptare si “gjarpër”, apo që ngrehet nga qerrja me dy gjarpër, për t`a përcjellë “në botën tjetër”, që është vdekja.
Më shkrimet e para të alfabetit fenikas është ruajtur tekstualisht shprehja e përgjithshme pellazgo-shqipe, duke u shtuar me shtesat e prapashtesat prej gjuhës së ashtuquajtur “greke”. Kësaj gjuhe, thënë më shkurt, siç thotë Mili Butka, në organin e internetit “E vërteta”, iu desht thjesht një shartim, madje një shartim i keq mbi trungun e mëmës së saj- gjuhës shqipe. Gjuha “greke” vazhdimisht ka dalë jashtë shtratit të rrjedhës normale, prandaj asaj iu deshtëm mileniume të jetë “një gjuhë normale” dhe të vrapojë para shqipes dhe shqiptarëve në arenën ndërkombëtare. Këtë nuk do ta kuptojnë drejtë aspak “albanonologët” se kush janë “grekët” dhe cila është “gjuha” e tyre, e as vetë albanologu shqiptar Prof. Dr. Kristo Frashëri (i cili, do të më falë, sepse nuk kam rrugë tjetër pos kësaj), që na i “shtynë” “grekët” përpara nesh dhe përpara shqipes, sikur jemi quajtur prej mesjetës, në trajtën albanë ose arbër. Ai thotë se te bizantinët u quajtëm: ÀλβAVOI, ÀλβAVITAI; te latinët: ALBANENSES, ARBANENSES; te italianët: ALBANESI, ARBANESI; te sllavët (të cilët, në atë kohë kanë ardhur mbi tokat tona si pushtues, të përzier me popullata të tjera, por autori paska të “drejtë” që ata të na i quaj tërësisht si “sllav”, me të “drejtën” që t`i emërrojnë trojet tona autoktone ashtu si duan ata, gjë që na tregon se autori bie pre e veprave të studiura sllavo-ruse): ALBASKI, ARBANASI ose RABASKI; te grekët: ÀλβAVOI, ÀλβAVITAI; te turqit: ARVANIT, ARNAVUT dhe ARNAUT, e të tjerë, të cilët nuk i thekson dhe na i humbë mija vite p.e.s. e tutje, deri në mesjetë.
Në të vërtetë, të huajt vazhdojnë të na quajnë ndonjëherë a r b a n ë, përkundër fjalës së përditshme dhe tendencioze politike të latinëve “alban”, si të vetmit trashëgimtarë të racës së bardhë argase dhe arbane, apo siç njihet racës ariane, si trashëgimtarë të pellazgëve.
Emrat që i përdonin për veten e tyre “grekët” janë: DANAI, AKEI, HELENË. Vetë grekët e quajnë vendin e tyre HELLAS dhe banorin e këtij vendi HELEN. Ndërsa të huajt e quajnë GREQI (Greece, Grece, Grecia, etj.) dhe banorin e këtij vendi “GREK” (grec, grecque, greco, etj.).
Louis Beonlew, në veprën e tij “Greqia përpara Grekëve”, sikur të thoshnim “Hellada përpara Helenëve”, na vjen për bukuri në ndihmë me shpjegimin e emërtimit “grek”. Ai i referohet mitologjisë (mythologjisë) dhe kur i referohet kësaj discipline na sjellë një legjendë. Sipas kësaj legjende Zeusi ose Jupiteri, nga dashuria me vajzën e dytë të Deukalionit, Pandorën, lindi një djalë të quajtur GRAEKO. Por, populli i Dodonës së dytë dhe i rrethinave ku jetonin sellët, quheshin GRAHI, GREHI, GRAHOI. Ky ishte emri me të cilin latinët dhe italianët i kanë emërtuar vazhdimisht helenët.
Mishmashi më i dendur është në faktin se gjuhën shqipe e nënvlerëson pa të drejtë. Ai nuk e njeh si gjuhë të hershme të njerëzimit. Thotë me pa të drejtë se “gjuha shqipe ka huazuar shumë fjalë nga gjuhët latine, sllave, turke, por askush nuk ka guxuar ta quajë gjuhën shqipe se ajo është bijë gjenetike e latinishtes, sllavishtes apo turqishtes” . Harron se shqiptarët “bejnë pjesë në bashkëfisërinë japetike” dhe janë “pasardhës të vërtetë të pellazgëve”, siç na e bënë të njohur me të drejtë Spiro Konda. Pellazgo-ilirët janë hapur kudo. Ata janë në Azinë e Vogël; në Thrakë, në Maqedoni; në Epir; në të gjithë të ashtuquajturën “Greqi”, në ishujt e Detit Mesdhe; në Itali; në Egjypt; në bredetin Lybisë (Afrikës); në Etiopi dhe në Spanjë, të mos e harrojmë pjesën tjetër të Evropës deri në Britani, dhe prej detit Baltik e për në Danub. Këta stërgjyshë të vetëm të shqiptarëve, kanë banuar që në kohërat e vjetra parahistorike, në shumë vende të botës, që njiheshin atëherë, duke zhvilluar një nga qytetërimet më të mëdha të njerëzimit. Nuk mund të quhet gjuha shqipe, e vetmja gjuhë pellazgo-ilire, se është “bijë gjenetike” e latinishtes, sllavishtes apo e turqishtes, sepse, në radhë të parë vetë ato janë krijuar prej gjuhës shqipe; respektivisht, gjuha “turke” është krijuar prej shqiptarëve rilindas dhe nuk ka ekzistuar më parë.
Prof. Dr. Kristo Frashëri nuk ka të drejtë të “filloi” etnogjenezën e kombit tonë me ilirët, sepse nuk janë ilirët fillimi i etnogjenezës sonë, por pellazgët, sado që ai i merr gabimisht pas “grekëve”. Marrë në përgjithësi, mund të themi me plot gojën se etnogjeneza ilire nuk është etnogjeneza e jonë kombëtare, por është vazhdimësia e jonë prej pellazgëve, sepse mjaft fjalë të shqipes së sotme vinë prej pellazgëve, nëpërmes ilirëve, deri më sot, pa mbarseat, shtesat dhe prapashtesat “greke”. Pellazgët janë ai popull i vjetër, që zhvilloi një qytetërim të dënjë e shumë të vyer që nga mijëvjeçari i dhjetë e këtej, jo vetëm ai që e merr Spiro Konda nga mijëvjeqari i pestë para erës së re , djepi i të cilave kanë qenë krahinat e mbiquajtura “greke”, me qendra të rëndësishme: Kretën (pra Mikenën), Qipron, Cikladet, Thesalinë, “Epirin” ose Arbërinë, etj. Mjafton të theksojmë Spiro Kondon, nga e njëjta vepër dhe e njëjta faqe, që e sjellë një thënie të historianit latin Taçit, të theksuar nga Korneli, për ata që e shkruajnë historinë e Kombit Shqiptar, “të mos thotë asgjë të rremë, të mos heshtë për asgjë të vërtetë” , sepse historia e ka këtë ligj. Ata që merren me historinë, dhe historinë shqiptare, duhet të mos gënjejnë, duhet të mos përfshihen nga politika, dhe të mos i lënë mënjanë mijëvjeçarët, sepse koha nuk i falë. Kurrë, nuk i falë!

Për të tjerat, do të shohim, në vazhdim…

Më “hëngrën” a analogjitë *

November 12, 2014 by dgreca

Takimi Rama-Vuçiç në optikën time/
Nga Përparim Hysi/
Sado që nuk kam prerje për politikë, nuk rri dot pa dhënë vështrimin tim për këtë takim historik.Politika është një “lojë” e vështirë për mizurën time dhe nuk do mend: kam kohë, që kur m’u dha rasti për ta “luajtur” atë, u dorëzova. Kjo ndodhi në vitin 1991 kur kandidova si deputet për PD dhe nuk fitova. U dorëzova jo se nuk fitova, por me aq pak kohë dhe si përfaqësues i PD në pushtetin lokal, e pashë që nuk ia thosha fare. Në një poezi timen për politikanët, kam thënë:- Politikanët e kanë lëkurën të trashë si bualli! Duke thënë kështu: si bualli, nuk jam larg të vërtetës. Koha ka provuar se nuk dëgjojnë as nga thumbat dhe as nga “plumbat”. Unë, siç duket, jam lëkurëbrishtë dhe nuk duroj as thumba dhe ca më shumë: plumba. E kam fjalën për atë artileri të rëndë fjalësh që politikanët tanë i zbrazin pa kursim. Por, megjithatë, larg politikës dhe gjykimeve për të nuk jam. Kur po i cicëroja një politikani të vjetër ca rreshta antipolitikës, ai, si lëkurëshuall që qe, më tha: – Edhe duke recituar për politikën, po bën politikë. Për të bindur lexuesin se nga është e drejta, po e sjell atë 4-vargshin që i kumtova atij:”Politika loz si era/ Mos ma pruftë Zoti tek dera/ Kush loz me politikën/ Brisk e ka dhe fare e fikën/ . Sado që “lëkurëshualli” u mundua të më bindë, po nuk ia arriti dot.

* * *
Pa ndonjë retorikë të lodhshme, në optikën time, Rama tregoi vlera të një pushtetari të qytetëruar e të guximshëm. Tek shihja Vuçicin që kërcente sikur po e hanin pleshtat, pa dashje më shkon mendja tek ajo përralla historike e Andersenti që,sado që “mbreti qe lakuriq” ( i hiqte apo nuk i hiqte kufjet,Vuçiçi), nuk donte që të shihte një të vërtetë që bënte mu. Qe para një fakti të kryer historik. Në i kthehem dhe futem historive me shënjtorë, njëri prej tyre, SHën Thomai thotë: ” Që të të besoj, plagën dua ta zë me dorë”. Dhe Rama ia tregoi këtë “plagë”, tjetër punë që Vuçiçi kish vënë “lente të zeza” mbi sytë dhe veshët i kish zënë me dyllë. Qe në një pozitë aq qesharake që përsëri dua ta vë përbri një shëmbulli analog. E kam përjetuar dhe po e sjell për lexuesit.
* * *
Në vitet kur pushtetit tonë “popullor”, punët po i shkonin aq “mbroth”,sa në dyqane nuk gjeje asnjë ushqim pa”tollonë”, veç tjerash mungonte dhe sapuni. Një sapun Rrogozhine që sikur kishe gjetur një shishe parfumi nga Franca. Kish nxënës e nxënëse me parazitë në kokë. Erdhi urdhër nga lart që nxënësve t’ua qethnim kokat si ushtarëve me urdhër. Kështu dhe bënim. Po kish nxënës që këtë edhe e kundërshtonin. Një i tillë qe dhe Gjoleka, një nxënës imi në klasën e tetë. U desh ndërhyrja ime si mësues kujdestar që Gjoleka ta qethte kokën zero. E qethi nga e keqja dhe aq i pabindur qe, sa, dhe kur kokën e kish zero, thoshte: – Ja, të shihni, do qethem?! Natyrisht, Gjoleka që u qeth “forcërisht”, u bë butaforik. Tek e takoj tani që është bërë dhe gjysh, i bërtas:- Ja, të shohësh, do qethem?!!! Duke sjellë raste analoge, them se lexuesi mund ta dallojë mirë evropianin Edvin Rama dhe provincialin Aleksandër Vuçiç.
Edhe një anologji tjetër. Kisha shkuar me një shok tiranas të shihja një praktikë stërvitore të 17 nëntorit kur ish trajner , i madhi Myslim Alla. Në një nga ato senkuencat që ndiqnim, i thotë një mbrojtësi të tij: – Vrej tuna, çuno, ruhu prej Jarecit se aj dhe,kur nuk asht tuj bo ndonji gjo, ta bon golin e ta merr erzin! Dhe them që “Jareci” e shënoi atë gol fitoreje!

* * *
Por në fund të fundit, Rama vetëm pohoi një fakt historik. Në Vuçiçin e Co…, i zunë djajtë e së keqes, kjo nuk është punë për një botë të qytetëruar dhe evropiane. Të huajtë, historikisht, kanë lozur “arushë” me fatet tona. Pse ka qenë kështu, historikisht, s’kam si mos sjellë në mend një nga profesorët e mi, në ish-Normalen e Elbasanit, të ndjerin e të respektuarin, profesor Enver Palluqi ( mes nesh e quanim Arbreshi se aq bukur e shqipëronte gjithë Letërsinë Arbreshe) , që, tek na fliste për invazionin e huaj në Shqipëri, na thoshte:- Arbreshët kanë një thënie postulatë që ua lënë pasardhësve, brez pas brezi. Kjo thënie është pak proverbiale: ” Rihi birli nga ltini, si driri nga topra”. E merrte me mend që kështu nuk e merrnim vesh dhe shqipëronte:- Ruhuni bij nga të huajtë, siç ruhet druri nga sopata! Më tej, nuk kam se çfarë shtoj. E, sa për ata që e shohin qëndrimin aq evropian e kontemporan të Ramës me lente të zeza, dua që t’u përgjigjem me fjalët e një personazhi tim, që thotë për raste të tilla: ” Ai që nuk të do, edhe, po ta mbash në krah, do kollitet!”

Tiranë, 11 nëntor 2014

FOTO BIXHILI NGA DHËRMIU, ATDHETARI SI NJË ESHTËR RILINDASI

November 12, 2014 by dgreca

nga MSc. Albert HABAZAJ*/
Ndër personalitetet e kulturës, me origjinë nga krahina e Himarës, që kanë kontribute të spikatura ndërshqiptare, krahas Spiro Çomorës, Andrea Varfit, Aleks Çaçit, Neço Mukës, Nase Benit, Petro Markos, Odhise Grillos, Anastas Kondos e Lefter Çipës rri bukur dhe emri i njeriut, mësuesit, krijuesit, poetit dhe studiuesit Foto Bixhili. Shoqëria po i feston Fotos 75 vjetorin e lindjes. Nga kopshti i viteve, Ai zgjodhi tre libra historiko – etnokulturorë, dy për Himarën e një për Dhërmiun, si dhe dy memorialistikë, për të drejtën zakonore (dokesore), kodin moral, martesën tradicionale në zoën e Bregut dhe kodin etik. Nëqoftëse do të flasim për kohët modern, në brigjet e Himarës, pas Petro Markos, vjen Lefter Çipa e Foto Bixhili, që shquajnë për dinjitetin kombëtar, për punët e tyre, që janë vlerë e shtuar, sidomos përsa i përket etnogjenezës. Foto Bixhili është një copë shkëmb në brigjet e Jonit, ku dallon eshtra kombëtare. Foto Bixhili është vijues i Petro Markos, kalorësit rrebel të Lirisë, është shembëlltyra e tij në bashkëkohësi. Kontributet e tij janë në edukim, publicistikë, në poezi dhe sidomos në etnokulturën shqiptare. Me modesti, ai e quan veten “i zakonshëm i kohës”. Foto Bixhili është vërtet një eshtër shkëmbore vitale e Rilindjes së Re Kombëtare, [(parë në rrafshin kombëtar, të asaj Rilindjes së vërtetë Kombëtare të Pashko Vasës, De Radës, Gavril Darës (i Riu), Zef Serembes, Zef Skiroit, Dhimitër Kamardës, Anton Santorit, Vinçens Stratikoit, Filip Shirokës, Tre Vëllezërve Frashëri, (Abdyl, Naim e Sami), Kostandin Kristoforidhit, Naum Veqilharxhit (Bredhi), Hasan Tahsinit, Haxhi Zekës, Sulejman Vokshit,Ymer Prizrenit, Pandeli Sotirit, Petro Nini Luarasit, Papa Kristo Negovanit, Dora D’Istrias (Helena Gjika), Zef Jubanit, Thimi Mitkos e Spiro Dines, Mihal Gramenos, Vëllezërve Bajo e Çerçiz Topulli, Risto Siliqit e Hilë Mosit, Vëllezërve Gjergj e Gjerasim Qiriazi, Motrave Qiriazi, Ismail Qemalit, Luigj Gurakuqit, Isë Boletinit, Ded Gjon Lulit, Idriz Seferit, Bajram Currit, Hasan Prishtinës, Rasih Bej Dinos e Marigo Posios, Miro Tërbaçes, Shote Galicës dhe Azemit, Çajupit, Mjedës, Serembes, Konicës, Fishtës e Asdrenit, të Halim Xhelos e Sulejman Delvinës, të Osman Haxhiut e Aqif Pashë Elbasanit, Elez Isufit e Babë Dudë Karbunarës e tërë atyre Pishtarëve të vërtetë të Dritës; sepse dhe vetë zotëria Foto shprehet: “Partia ime është Dhërmiu, politika ime është Shqipëria”)]. Nuk është vetëm portreti fizik i F. Bixhilit, që shpreh në mënyrë lëndore këtë cilësi të vyer njerëzore, as trupi i drejtë, i lartë e i fortë si bredhat e vargmaleve të Akrokerauneve, as sytë që i xixëllojnë si hark vetëtime e as balli i rrahur nga rrebeshet e i larë nga dielli mbi Çikë. Është pikërisht shpirti i tij fisnikërisht i bukur, që mbjell lule atdhetarie për të lulëzuar me aromë Shqipërie. Është pikërisht shpirti i tij i mbuluar me zjarr pranë detit me oshëtimat e malit me njëmijë rrufe, që e radhit Foto Bixhilin ndër emrat e respektuar jo vetëm në Himarë, Labëri e Vlorë, por e bën djalin e Dhërmiut të njohur në mbarë trevat shqiptare, edhe jashtë kufijve shtetërorë. Me kontribute të vlefshme në arsim një jetë të tërë, me botime veprash serioze historike, etimologjike, etnografike e etnofolklorike, si dhe me një vjershërim lirik të hijshëm, të ëmbël e të zjarrtë mëmëdhetar, si një degë e blertë e ullirit të Bregut, Foto Bixhili të detyron vetvetiu një respekt të merituar.
Ndër botimet kryesore të autorit është libri: “Jipet e Iperit – Himariotët”, botuar nga “Toena”, e cila nën kujdesin e drejtëpërdrejtë të deputetit Fatmir Toçi, po boton veprën e plotë studimore e krijuese të Foto Bixhilit. Pena e palodhur e Fotos nuk ngjyhet me bojë, ajo ngjyhet në shpirt e në Atdhe. Botimet e F. Bixhili janë “Jipet e Iperit”, ku përmblidhen studime sociale, 2004; “Himara në Optikën e kohës”, shkrime dhe opinione: 1991-2005, ku trajton gjendjen sociale, tranzicionin demokratik, studime sociale, shkrime, korespodenca me shtypin, 2005; “Dhërmiu: Dhrimadhet e Akrokerauneve”, ku përfshihen studime sociale, shkrime për historinë e trevës, gjuhën shqipe e biografi, 2007; “Jetërrëfime”, me kujtime, rrëfime vetiake e bulëza studimesh të kristalta për letërsinë shqipe, 2011; “Triptiku i shenjtë i martesës, kodi etik i familjes” ku flet për etikën familjare, martesën, moralin e saj dhe vlerat që përçon për shoqërinë e sotme, 2014, si dhe bulëzën e pastër të vjershërimit jonian “Kopshti i viteve”, me poezi e poema, 2005, të cilat do të pasohen nga një kolanë e pasur studimore me contribute për etnogjenezën, në kërkimtë gjenezës dhe etnogjenezës, për rrënjët e vjetra dhe të reja të himariotëve që në lashtësi e deri në sotshmëri, sidomos të trevës së himarës, sipas kuptimit vërtetësor që Himarë domethënë Labëri dhe Labëri do të thotë Himarë. Mbledhësi i shquar i traditës popullore të trevës emërmadhe të Himarës, intelektuali i Dhërmiut, përbën një arkiv të gjallë, që pasuron visaret brilante të kulturës sonë Kombëtare. Vepra e botuar dhe ajo që, në vijim, lexuesi pret me dëshirë nga autori, është një dritë e pishtarit të pafikur të Bregdetit, i cili sidomos në kohët e sotme rrokopujë vërtet merr përmasa të ndritshme pafundësisht.
Kur shikoj e studjoj veprën e Foto Bixhilit, më duket sikur Petro Nini Luarasi është gjallë, sikur Petro Marko jep një përgjigje, sikur Aristidh Kola rizgjohet të flaës ilirisht për origjinën tonë pellazgo – ilire. Duke respektuar e vlerësuar punën kërkimore – shkencore e letrare të Foto Bixhilit, ne dhe brezat që vijojnë vendosim lule mirënjohjeje në panteonin e korifejve të Kombit, ku dritërojnë rilindasit tanë të vërtetë, ata të që përmenda në fillim të shkrimit, me yjet që pltësojnë Konstelacionin e Dritës së Përparimit Shqiptar në Yjësinë Njerëzore. Në këtë veprimtari të përkushtuar, me vezullimin e Qiririt të NAIMIT, Foto Bixhili nuk është vetëm dhe assesi “i fundmi i mohikamëve”. Veprimtarinë e shoqërisë letraro – kulturore të Vlorës për promovimin e birit të denjë dhe mikut të zjarrtë të shkrimit për shqiptarinë Foto Bixhilit, duke vlerësuar kontributin e tij në etnokulturën shqiptare, gazetari i mirënjohur i ATSH, Harilla Koçi e pasqyroi edhe në faqen elektronike të shtypit shqiptar me këtë substancë të saktë dhe të dashur informacioni: “VLORË, PROMOVOHET KRIJIMTARIA E STUDIUESIT FOTO BIXHILI – Me rastin e 75 vjetorit të lindjes së studiuesit, poetit, publicistit vlonjat Foto Bixhili, biblioteka publike “Shevqet Musaraj” Vlorë, Shoqata Atdhetare Kulturore “Ismail Qemali” dhe shoqata e shkrimtarëve dhe artistëve të Vlorës, organizuan një takim në mjediset e kësaj biblioteke për të promovuar krijimtarinë e tij në vite. Studiuesi Foto Bixhili është autor i disa librave studimorë për krahinën e Himarës, mes të cilave “Himara në optikën e kohës”, “Dhërmiu, Dhrimadhet e Akrokerauneve”, “Jipet e iperit, Himariotët”, “Jetërrëfime”, “Triptiku i shenjtë i martesës, kodi etik i familjes”, “Kopshti i viteve” etj. Bixhili, i lindur në fshatin Dhërmi, ku ka marrë edhe mësimet e para dhe ku nisi edhe rrugën e jetës, ka punuar si mësues i gjuhës dhe letërsisë shqipe në disa zona të vendit. Ky fakt, sipas studiuesve vlonjatë, ka shërbyer si një faktor nxitës për të krijuar tek ai dimensionin e një hulumtuesi tek traditat e zonës ku ai ka origjinën, por edhe më gjerë. Në takimin promovues të krijimtarisë së tij ishin të pranishëm mjaft intelektualë, poetë dhe shkrimtarë, miq dhe bashkëfshatarë të autorit. Mbi jetën dhe veprën e autorit Foto Bixhili folën shkrimtari Eqerem Canaj, Prof. Dr. Bardhosh Gaçe “Mjeshtër i Madh”, shkrimtari Çlirim Hoxha, poetja dhe përkthyesja Laureta Petoshati, Telo Kolagji, Ahmet Demaj, kryetar i Shoqatës Atdhetare “Labëria” Vlorë, poeti, studiuesi dhe publicisti Albert Habazaj, Faslli Koçiu, Seri Xhaferi, shkrimtari Astrit Hajdini, Remzi Gjika, këngëtari i grupit të bregdetit të Himarës, poeti dhe shkrimtari Kristo Çipa etj. Në përfundim, autori Foto Bixhili falënderoi të pranishmit dhe diskutantët për fjalët e ngrohta që thanë për krijimtarinë e tij.Më pas Grupi i Bregdetit të Himarës krijoi një atmosferë festive në sallë me këngë nga repertori i krahinës”.
*) drejtor i Bibliotekës Qendrore “Nermin Vlora Falaschi”,
Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë, ALBANIA
Vlorë, e mërkurë, 12. 11. 2014