• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2015

Ambasadori Lu ne Konferencen Islami dhe Paqja

March 21, 2015 by dgreca

Donald Lu: Thirrjet Tuaja për paqe dhe mirëkuptim, të dëgjohen më shumë se ata që nxisin dhunë dhe shkatërrim…/
Pergatiti: SHefqet Kercelli/
Duke folur në konferencën e organizuar nga Komuniteti Islamik Shqiptar, në bashkëpunim me Ambasadën Amerikane dhe Bashkimin Europian më datën 20 mars 2015, Ambasadori Lu iu drejtua udhëheqësve dhe akademikëve myslimanë, pjesmarrës nga rajoni dhe bota: “Unë e përshëndes punën tuaj të palodhur për të bërë që thirrjet tuaja për paqe dhe mirëkuptim, të dëgjohen më shumë se ato që nxisin dhunë dhe shkatërrim. Puna dhe përpjekja juaj është shprehja më e mirë e besimit që ju keni.”
Speaking at the “Islam and Global Peace” conference organized by the Albanian Islamic Community, in cooperation with the U.S. Embassy and the European Union on Friday morning, Ambassador Lu addressed the assembled participants of Muslim leaders and scholars from around the region and the world: “I applaud your tireless work to ensure that your voices that counsel peace and understanding are heard over those inciting violence and destruction. Your work and your struggle is the truest expression of your faith.”

Filed Under: Kronike Tagged With: Ambasadori Lu ne Konferencen, Islami dhe Paqja, Shefqet Kercelli

Çfarë do të kemi pas 1460 ditësh nga kjo qeverisje?

March 21, 2015 by dgreca

Nga ARTUR AJAZI/
Pak ditë më parë Rama mori në analizë dhe renditi arritjet e qeverisjes së tij, duke nxjerrë me rradhë ministrat për të lexuar raportet e parashkruara. Dhe viti i pare dhe mbiviti i qeverisë në fakt është i mbushur me ngjarje, të cilat janë padyshim përcaktuese për vlerësimet që japin qytetarët, dhe veçanarisht votuesit e majtë. Mendoj se çdo shqiptar kërkon dhe shpreson të shohë bërjen e shtetit ligjor, duke nisur nga komponentët e tij kryesorë, drejtësia, e cila merret me zbatimin e ligjit, dhe ekonomia e cila është tregues i mirëqenies. Shteti forcohet me zbatimin e ligjit dhe zhvillimin ekonomik. Bërja e shtetit ngjason me një proces organik, ku komponentët përbërës janë të lidhur ngushtësisht me njëri-tjetrin. Të bësh shtetin ligjor,nuk mjafton dëshira dhe pasioni, por duhet vullneti dhe bashkëpunimi me të gjithë faktorët përbërës duke zbatuar ligjet. Kjo është logjika e shtetit solid, me të cilën kanë ecur ata që kanë bërë shtetin në Europë apo dhe përtej Atlantikut në SHBA. Bilanci i arritjeve të deritanishme tregoi se fragmentizimi problematikave si KLD apo reformimi sistemit të drejtësisë mbeten për momentin sfidat me të cilat nuk është e lehtë të ndeshesh. Shumica e analistëve politikë mendojnë se situata në Shqipëri, kërkon imediatisht njerëz të kualifikuar dhe pasionantë në politikë, dhe të tillë ka sot.Ka mbi dy dekada që Shqipëria dhe klasa e saj politike ka treguar se nuk di të bëjë shtet, dhe se moda dhe parade e “sukseseve” ka rezultuar e dështuar. Më shumë se çfardo tjetër, shqiptarëve u intereson se çfarë do të rendisë kjo qeveri pas 1460 ditëve, kur mbaron edhe mandati i fituar nga vota e 23 qershorit. Çdo 4 vjet, me shqiptarët bëhen eksperimente, jepen premtime, dhe çdo qeveri betohet për “300 ditët e para”. Por realiteti 300 apo 900 ditëve është i mbushur me ngjarje të cilat shpesh shqiptarët drithërohen kur i kujtojnë. Të kesh rezultate në qeverisje nuk do të thotë të largosh patjetër çdo vartës të gjetur në zyrat e shtetit dhe të emërosh militantë, numërues votash. Në 2 vitet e para të kësaj qeverie, veç bilanceve pozitive që përmendi Rama dhe ministrat, janë edhe ato që kanë hidhëruar qindra e mijëra familje shqiptare. Janë të larguarit nga puna, janë të rrënuarit e biznesit të vogël që u përballën me rritjen 15 per qind të taksave, apo ata që nuk po shohin mbajtjen e premtimeve elektorale si heqja e TVSh nga faturat e energjisë, shëndetsia falas, ulja e çmimeve etj. Shqipëria dhe shqiptarët nuk kanë kohë për të humbur, nuk meritojnë më eksperimente, nuk duan më premtime , ata duan angazhim, transparencë, dhe rezultate të prekshme pozitive për jetën e tyre. Shqiptarët nuk duan më justifikime , nuk duan më fjalime dhe përbetime, ata meritojnë më shumë, meritojnë një klasë politike të moderuar dhe jo të llastuar. Vetëdija e shqiptarëve sot është ajo e çdo qytetari tjetër të Europës, emancipimi i tyre është sot garancia për të mos lejuar askënd të qëndrojë gjatë në pushtet në rast se nuk e meriton . Pyetësorët tregojnë se shqiptarët nuk u kënaqën as me 300 ditët e para, as me vitin e pare e më tutje dhe besojnë se edhe pas 1460 ditëve ( deri në fund të mandatit) zor se do të jenë të kënaqur me recitimet e çdo ministri të këtij kabineti qeveritar, që padyshim sërish do të dëgjojmë të rendisë arritje, arritje dhe vetëm, arritje. A thua vallë se për “arritjet dhe sukseset” e qeverisë ka nevojë i papuni, ai që nuk ka bukën e gojës, ai që ka mbetur mes katër rrugëve pasi është larguar nga detyra, ai që jeton mes çadrave të plastmasit, apo ai që çdo ditë mbush fletoret e dyqaneve me ushqime me listë ?

Filed Under: Analiza Tagged With: Artur Janazi, pas 1460 dite, qeverisje socialiste

Aleksander Moisiu – Ylli i teatrit boteror – Nderi i Kombit

March 21, 2015 by dgreca

Nga Sadik Elshani/
Yjet – trupat qiellore kur shuhen e humbin driten, shkelqimin e tyre. Yjet ne toke edhe kur shuhen, shkelqejne edhe me teper se ne te gjalle te tyre, shkelqejne ne perjetesi me vepren, trashegimine e tyre. I tille eshte Aleksander Moisiu – Ylli i teatrit boteror – Nderi i Kombit tone. Aleksander Moisiu hyn ne radhen e atyre figurave te ndritura te kombit tone si: Leonik Tomeu, Marin Bicikemi, Elena Gjika, Karl Gega, Viktor Eftimiu, Nene Tereza, Ibrahim Kodra, Ferid Murati si dhe shumica e Rilindesve tane qe tere veprimtarine e tyre atdhetare, shkencore, artistike, kulturore, humanitare e zhvilluan jashte hapesires shqiptare, por me vepren e tyre, me punen e tyre e ngrene lart emrin e Shqiperise, i ben nder kombit tone, u ben burim frymezimi e krenarie per te gjithe shqiptaret.

Aleksander Moisiu u lind ne Triesht me 2 prill, 1879 (diku shkruhet 1880) nga prinder shqiptare. I ati, Konstantin Moisiu ishte nje tregtar nga Kavaja, ndersa mamaja, Amali de Rada, arbereshe, e bija e nje mjeku fiorentin. Kur Aleksandri ishte kater vjec, familja u kthye ne Shqiper – Durres e Kavaje dhe aty qendroi per pese vite, per t’u kthyer pastaj prape ne Itali. Me siguri ky qendrim ne Shqiperi do t’i kete lene mbresa te pashlyera Aleksandrit te vogel. Ne moshen 19-20 vjecare Aleksander Moisiu dhe familja e tij vendosen ne Vjene. Me ndihmen dhe perkrahjen e aktorit te madhe austriak, Jozef Kainz (1858 – 1910), iu perkushtua aktrimit. Me 1898 e nis karrieren e vet si kompars (aktore qe luajne ne role te vogla), madje edhe ne role qe nuk fliste fare, per shkak te theksit te tij te forte italian. Ne Vjene i fillon edhe studimet vokale – kanto.
Nganjehere rastesite jane faktore percaktues ne jeten dhe karrieren e shume njerezve te medhenj dhe jane bere kthese vendimtare ne jeten e tyre, kane vulosur fatin e jetes se tyre profesionale. Nje rastesi e tille fatlume i ka ndodhur edhe Moisiut. Nje nate kur duhej te shfaqej “Tartufi” i Molierit, njeri nga aktoret kryesor semuret dhe ate e zevendeson Moisiu. Ishte aktrimi i tij ne kete shfaqje ne Burgteater ne sezonin 1899/1900 qe e mahniti, e magjepsi aktorin e famshem austriak, Jozef Kainz. Keshtu, me perkrahjen dhe inkurajimin e Kainzit fillon karriera e shkelqyeshme e Moisiut ne skenat teatrore europiane, duke u ngritur si n jeri nder aktoret me te medhenj europiane te fillimit dhe gjysmes se pare te shekullit XX. Pastaj ai karrieren e vazhdon ne Prage (1901), ndersa me 1903 i bashkohet trupes se Teatrit Gjerman ne Berlin ku gezon perkrahjen dhe patronazhin e regjisorit te njohur Max Reinhardt (1873 – 1943). Me trupen e Reinhardit, Moisiu e ben nje turne ne Rusi me 1911, ku ai korr nje sukses te madhe me rolin e Edipit te Sofokliut. Roli i Hamletit i interpretuar nga Moisiu, eshte i paarritshem nga ndonje aktor tjeter. Per kete Max Brod (1884 – 1968) eshte shprehur: “Hamleti eshte shkruar per Moisiun, ndersa Moisiu eshte i vetmi qe ka lindur per ta interpretuar Princin e Danimarkes”. Nje tjeter rol i tij i famshem ka qene Fedja ne dramen e Tolstoit, “Kufoma e gjalle” – rol te cilin e ka interpretuar me shume se 1400 here gjate turneve te tij ne Europe dhe Amerike. Repertori i Moisiut pershkon tere literaturen dramaturgjike europiane, duke filluar nga dramat e tragjedite e vjetra greke e deri te dramat moderne te kohes se tij.

Me 1933 Moisiu largohet nga Gjermania – nuk ka qene ne sy te mire te nazisteve per shkak te mbeimrit te tij Moissi, sepse lidhej me emrin e Profetit te hebrenjve, por edhe per faktin se ai i ka mbrojtur koleget e vet aktore me kombesi hebreje. Pak kohe para vdekjes ai ka kerkuar shtetesine shqiptare, kerkese te cilen qeveria e atehershme shqiptare e ka miratuar duke ia leshuar dokumentin nga zyra e Gjendjes Civile ne Durres me 17 mars, 1934. “Une nuk dua te vdes si aktor gjerman” – ka deklaruar Moisiu. Gjithashtu ai e ka marre edhe shtetesine italiane. Aleksander Moisiu i mbylli syte pergjithmone me 22 mars te vitit 1935 ne Vjene, ndersa eshte i varrosur ne varrezat Morcote ne Lugano te Zvicres. Gruaja e pare e Moisiut ka qene aktorja Maria Urfus, ndersa gruaja e dyte, aktorja Johanna Terwin (1884 – 1962). Moisiu i ka patur dy vajza: Beate Moissi (1908 – 1998) – aktore dhe shkrimtare dhe Bettina Moissi (1923 – jeton) – aktore. Bettina ka qene e martuar me mbledhesin e famshem te artit, Heinz Berggruen, ndersa djali i saj eshte financieri dhe filantropisti (bemiresi), Nicolas Berggruen (1961), i cili jeton ne Gjermani dhe ShBA. Aktori gjerman Gedeon Burkhard (1969) eshte sternipi i Aleksander Moisiut.

Interpretimet e Aleksander Moisiut ishin unike, te pakrahasueshme me ndonje aktor te kohes se tij dhe kane ngelur te perjetshme ne historine e teatrit boteror. Ajo qe e dallonte aktrimin e Moisiut, ishin levizjet, gjestet, mimika dhe sidomos zeri i tij i bukur. Per kete Franc Kafka (1883 – 1924) eshte shprehur: “Zeri dhe gjestet e Moisiut na shfaqen si dicka e papare gjer me tani ne skenen europiane”. Kam patur rastin te takoj ne France nje zonje te vjeter nga Zagrebi, Vera Warnier, e cila ishte e martuar me nje profesor francez qe e drejtonte kursin veror te gjuhes frenge ne qytetin Menton, dhe kur njehere ra biseda per Moisiun, ajo me tregoi kete ngjarje: ” Kur kemi qene te rinj, me babain shpesh shkonim nga Zagrebi ne Vjene per te pare ne teater shfaqjet ku luante Moisiu. Dhe kur kthehesha ne Zagreb, per nje jave, apo dhjete dite nuk doja te flisja me njeri, vetem qe zeri i Moisiut te mos me dilte nga koka”. Kur degjon nje vleresim te tille, mbetesh pa fjale dhe nuk ka nevoje per ndonje koment tjeter. Gazeta “Daily mail” e vleresonte Moisiun: “Njeriu me zerin e arte” (Londer, 24, maj, 1930), ndersa gazeta “New York Evening Post e quante ate: “Moisiu i zerit te famshem” (14, nentor, 1927). Me vone pata rastin ta degjoj edhe vete zerin e Moisiut, nje ze i paster, kumbues, melodik, i ngrohet, i artikuluar mire, i rrjedhshem – kishte nje shqiptim (diksion) te perkryer. Por shprehja e zonjes Warnier ngerthen ne vete jo vetem karakteristikat fizike te zerit te Moisiut, por edhe emocionet qe ai ngjallte dhe mbresat qe vuloste te adhuruesit e teatrit, mbresa qe ishin bere pjese e pandare e jetes se tyre. Ky ishte arti magjik, i perjetshem, i paperseritshem i Aleksander Moisiut. Ky ishte ai Moisiu i famshem qe me lojen dhe zerin e tij magjepes i bente per vete artdashesit, ngjallte ndjenjat e tyre dhe linte mbresa te pashlyeshme ne zemrat dhe mendjet e tyre. Gjithe gjeniun e tij, gjithe talentin e tij e shkriu ne sherbim te artit boteror me nje temperament e force shprehese artistike te papare gjer atehere ne skenen teatrore boterore. Kjo sigurisht ka te bej dicka edhe me gjenet e tij shqiptare. Ne epiqender te artit te tij, Moisiu e vuri njeriun. “Njeriu eshte fenomeni me i larte dhe me i rendesishem i botes dhe duke qene i tille, shpejt ose vone, teatri do ta veje ne epiqender te krijimtarise, pikerisht njeriun” – eshte shprehur ai. Moisiu jo vetem qe i interpretonte rolet e tij me nje mjeshteri te rralle artistike, por ai karakereve te tij u jepte jete – i sillte te gjalle perpara syve te shikuesve. Aktrimi i Moisiut eshte nje dukuri (fenomen) artistike qe rralle paraqitet ne skenat teatrore boterore. Dramaturgu i njohur italian, Luigji Pirandello (1867 – 1936) eshte shprehur: “I bej homazhe Moisiut, te cilit perjete i jam mirenjohes si njerit nga interpretuesit me brilant te karaktereve te mia”. Pas ketij arti madheshtor qendron personaliteti fisnik, human i Aleksander Moisiut, i cili me artin e tij dhe angazhimet shoqerore te tija u mundua per te drejtat, lirine e njeriut dhe mireqenjen e njerezimit. Keto jane tiparet dalluese te artistit, intelektualit, njeriut te vertete. “Nje artist dhe njeri kaq i madhe sa Moisiu, i perket gjithe botes” – eshte shprehur regjisori i njohur rus, Konstantin Stanisllavski (1863 – 1938). Edhepse Moisiu kryesisht njihet si aktor i skenes, ai nga viti 1910 e gjer ne vitin 1935, ka luajtur edhe ne dhjete filma, shtate prej te cileve kane qene pa ze. Moisiu ka shkruar edhe nje drame, “I burgosuri”, qe ben fjale per vitet e fundit te jetes se Napoleonit ne ishullin Shen Helena.

Kur qielli i skenes se teatrit shqiptar ishte i erret, teatri i mirefillte nuk ekzistonte – ne qiellin e skenes teatrore boterore shkelqente nje yll shqiptar, Aleksander Moisiu. Populli yne ka nje shpirt artistik, nje pasuri te madhe shpirterore dhe talentet kurre nuk na kane munguar, por per fat te keq, historia nuk ka qene ne anen tone. Shqiptaret nuk paten mundesi te krijonin me heret skenat teatrore, sepse pushtuesit e shumte e kishin shnderruar Shqiperine ne skene betejash e intrigash ku luheshin dramat e njemendta (reale) te fatit te popullit tone, dramat e ekzistences sone, shpesh me pasoja tragjike per ne. Por nuk do te kalojne as njezet vite pas shuarjes se Moisiut dhe ne hapesirat shqiptare do te paraqitet nje tjeter aktor i kalibrit boteror, nje tjeter yll – Bekim Fefmiu.
Moisiu gjithmone e ka shprehur me krenari prejardhjen e tij kombetare shqiptare. Sa here qe ka patur mundesi, eshte takuar me bashkatdhetaret – jane te njohura takimet e tij te ngrohta me shqiptaret e Bukureshtit. “Shqiperia eshte vendi qe aq shume e dashuroi Moisiu” – keshtu ka thene zonja e tij Johanna Terwin – Moissi. Edhe ne krenohemi qe i kemi dhene botes nje artist, nje njeri te madhe si Aleksander Moisiu. Ai gezon dashurine dhe respektin e cdo shqiptari. Me 1960 i eshte akorduar titulli: “Artist i Popullit”. Emrin e tij e mbajne shume rruge ne gjithe hapesiren shqiptare. Teatri dhe Universiteti i Durresit e mbajne emrin e tij, shkolla e artit dramatik ne Tirane dhe shume shkolla te mesme e fillore e mbajne emrin e aktorit tone te madhe. Ne Vjene, Berlin, Salzburg dhe ne disa qytete tjera te Europes ka rruge qe e mbajne emrin e Aleksander Moisiut. Ndersa arti i tij i paperseritshem do te kujtohet dhe do te vleresohet brez pas brezi. Sa here qe do te flitet per teatrin, do te flitet edhe per Aleksander Moisiun – aktorin gjenial dhe njeriun me shpirt fisnik.
I paharrueshem qofte kujtimi i tij!
, Philadelphia, 18 mars, 2015

Shenim: Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

Filed Under: ESSE Tagged With: Aleksander Moisiu, Sadik Elshani, ylli i teatrit

Doktor Oreste E. Dilo që shëroi pacientët amerikanë dhe u sëmur nga “pacientët” shqiptarë

March 21, 2015 by dgreca

Nga Keze Kozeta Zylo/
Për aftësitë e tij të jashtëzakonshme në mjekësi ai u emërua Drejtor i përgjithshëm i spitaleve publike në New York.Pas shumë vitesh me përvojë hapi klinikën e vet private në Alpha New Jersey, ku punoi për 30 vjet si doktor në atë zonë.
Një muzeum bamirësie i ngritur në zemrat e njerëzve sidomos tek pacientët amerikanë qëndron si këmbë mali përtej Shqipërisë, buzë Adriatikut në New York dhe Nju Xhersi. Ndonëse muzeumi nuk ka godinë, por ka mijëra pacientë ciceron që flasin nga zemra për doktorin shqiptar nga Sheperi i Zagorisë që shëroi pacientët e tij me shpirtin e bardhë si bora e Çajupit dhe profesionin e mjekut.
Ishte djalosh me ëndrra të bukura kur u largua nga dera e madhe e Dilejve, nga Shqipëria, ku sundonte dhuna dhe arriti të ketë një sukses të jashtëzakonshëm dhe të krijojë një folezë si skulpturë Mikelanxheloje në zemër të botës në Amerikë. Mjerisht miliona shqiptarë janë larguar nga Mëmëdheu në periudha të ndryshme, si në kohën e komunizmit dhe pas viteve 90 të për të gjetur një jetë më të mirë jashtë kufijve, por duhet veçuar se nën sistemin diktatorial enverist u ndaluan me ligj të ktheheshin në Atdhe Pëllumbat e Paqes, e një ndër ta ishte Dr.Oreste E.Dilo.
Lindur në vitin 1915 në Sheperin piktoresk, në vendlindjen e Çajupit shkrimtarit te madh rilindas, i cili u magjeps duke shkruar poezitë e tij ku me duhet te shtoj se Çajupi ishte fis me Dilot. Në dasmën e babait të Dr.Dilos, Gjuhëtarit dhe burrit të ndritur të Kombit Ilia Dilo Shperit “Nderi i Kombit” çmim pas rënies së komunizmit, Ksenofon Dilo, nipi i tij, do të shkruajë se Çajupi këndoi këngën për Savën, gjyshen e Dr.Dilos, motrën e Aristidh Rucit, delegatit të Tepelenës, firmëtarit të Pavarësisë, Nderi i Kombit si: “Dil moj dil, apo s’të lenë, sos je yll, sos je Hënë”…
Dr.Dilo është një nga dhjetë fëmijët e Ilia Dilo Sheperit dhe Sava Rucit. Edhe pse babai ishte nëpunës dhe i siguronte të ardhurat nëna e tyre, kur ishin të vegjël i merrte me vehte në mal për të mbledhur bar në Dhëmbel dhe për t’i edukuar me punë. Ata si fëmijë shijonin nga afër natyrën dhe pemët rreth e rrotull si kumbullat e egra që i mblidhnin dhe i hanin me bukë. Kur erdhi në Tiranë në vitet 90-të, i pyeti nipërit dhe mbesat se a ishte akoma ajo kumbull në Dhëmbel?
Shkollimin e hershëm e mori nga vëllai i tij Qirjakoja i cili ishte mësues qysh në moshën 15 vjeç. Ndërkohë dhe Pano Xhamballo i rënë për Atdhe i cili pati ndihmën e madhe të prof.Ilia Dilo Sheperit luajti një rol të çmuar në formimin intelektual të nipit të tij Dr.Orestit. Ai iu tha nipërve tregon Eduard Dilo pinjoll i familjes së Dilejve, i cili kur erdhi në Atdhe pas 50 vjetësh kujtonte se me Panon duheshin si dy vëllezër. Prof. Diloja iu bënte mësime në gjuhë të huaja për të përvehtësuar italishten dhe frëngjishten. Pas fillores në Sheper vazhdoi Liceun e Gjirokastrës dhe Liceun e Korçës (vinte kudo pas Babait të tij Ilia Dilo Sheperi, atje ku transferohej Ai), si në gjimnazin e Shkodrës dhe ne gjimnazin e Tiranës. Kur Ilia Dilo Sheperi doli në pension e mori me vehte i vëllai
Dr. Jani Dilo. Të gjitha universitetet që mbaruan fëmijët e Ilia Dilo Sheperit u bënë me ndihmën e njeri-tjetrit, jo me bursa nga shteti i asaj kohe.

Atdheu e kishte dënuar me burgje dhe vdekje familjen e Tij

Ëndërronte e ëndërronte pakufi doktori shqiptar, Pëllumbi i Paqes për t’i shërbyer Kombit të Tij, por vrastarët nuk e njihnin medicinën njihnin vetëm kokrrën e plumbit, plumbin ballit, mjeranët nuk e linin të kthehej. Në gazetën “Bashkimi” ku ishin publikuar shumë emra patriotësh të ikur dhe të dënuar me vdekje nga sistem komunist midis tye ai pa dhe emrin e vëllait të tij Dr.Jani Dilon një eksponent i Ballit Kombëtar dënuar me vdekje, ndaj nuk u kthye në Shqipëri për 50 vjet rresht.
Vëllai tjetër që ngeli në Shqipëri Margariti kishte mbaruar shkollën e Fullcit dhe universitetin për matematikë në Athinë, por ai vuajti dënimin si i burgosur politik në kalanë e Gjirokastrës dhe në kënetën e Maliqit. Edhe vëllai tjetër, Koco I. Dilo provoi burgun e Spaçit. Diskretitohet para popullit të Zagorisë xhaxhai tjetër doktor veterinar Mihali të cilin e shpallin “armik të popullit” më vonë vritet dhe masakrohet duke i nxjerrë sytë dhe prerë kokën tek pragu i shtëpisë nënë Kaliopit, bashkëshortes së doktor Mihalit.
Si shumë emigrantë të tjerë politikë që nuk i hodhën një dorë dhé prindërve të tyre, edhe Dr.Oresti pati të njejtin fat. Ja si shkruante për nënën e tij kur mbylli sytë përgjithmonë:
“E dashura Dede, Të thërrasim, ashtu si na kërkove dhe nuk na gjete. I mbylle syt’ e tua të bukura me të njejtën buzëqeshje që na pritnje ngahera. U largove dalëngadalë ashtu si Dielli që perëndon dhe na le në errësirë. Do të kthehemi dhe nuk do të të gjejmë o Dede e dashur, o Deda jonë e mire! Biri yt, Oreste”.
Kalvari i vuajtjeve si të Krishtit për familjen e Ilia Dilo Sheperit ja kishin coptuar zemrën Doktorit, birit dhe vëllait të tyre. Edhe pse vetë ishte në këtë profesion aq të çmuar, edhe pse po shëronte qindra pacientë amerikanë, ai nuk mundi të shëronte vëllain e Tij Margaritin që po vdiste nga torturat e barbarëve. Nuk e linin t’i ndodhej pranë. Ja si i shkruan letër, më 15 Gusht 1965 dhe i kërkon ndihmë kolegut të tij Dr.Theodhosit për vëllain që po lëngonte në shtratin e vdekjes: “I dashur Dr Theodhos, kam marrë këto ditë letrën t’uaj skjaruese dhe shumë informative rreth gjendjes së vellait t’im Margaritit dhe ju falënderoj nga zemra për gjthçka që jeni duke bërë për të. Në lidhje me diagnozën t’uaj ” …” … dhe nga pershkrimi i gjendjes që më bën vetë vëllai, ka mundësi që ai të vuajë nga… Natyrisht e mira e të gjithave do t’ishte dalja jashtë shtetit e vëllait t’im duke e drejtuar atë në një institut të jashtëm me të cilin Shqipëria është në relata. Vëllai im na dha rastin e mirë që të njihemi me anë letrash, sido që kam qenë në dijeni se ju jeni mjeku i familjarëve të mij aty. U them sinqerisht se çmoj shumë kujdesin dhe shërbimet t’uaja për ‘ta dhe ju jam borxhlli për jetë. Përfitoj nga rasti t’u siguroj se jam gjithnjë në dispozicjonin t’uaj për çdo gjë që do të kishit nevojë t’u dërgoj këtejazi për veten ose familjen t’uaj. Me përshëndetje miqësore Juaji, Oreste”.
Në New York ai kishte dhe vëllain e Tij Dr.Jani Dilon një figurë e shquar intelektuale dhe që i dha aq shumë Kombit. Duke lexuar biografitë e gjithë familjes Dilo të këtyre djemve që i dhanë dritë Shqipërisë, ndjej se si barbarët donin t’i shfarrosnin, t’i zhduknin, të shuanin dritën. Ndjej se në se do të kishja fuqi financiare që mjerisht i kanë zhvatësit dhe kriminelët me siguri do të ngrija një Muzeum për këtë familje ku do ta ndaja në pavione të ndryshme gjithë historinë e tyre plot kulturë, por dhe tepër të dhimbshme, sidomos do të ekspozoja mjetet e torturës si kanxhat e burgut, torturat. Një pavion do të ishte krejtësisht i veçantë ku do të shkruaja: Femijet nën moshën 18 vjeç ndalohen të hyjnë: pasi jepen skena të dhunshme ku nga goja e një të burgosuri do te dali vetëm gjak, gjak, gjak, dhe mund të ndodh që qe t’ju zërë sëmundja e gjakut, te humbisni ndjenjat. Fundja vetëm me këto muzeume shqiptarët mund të kuptojnë dhe mos të lejojnë kurrë të perseritet historia makabre per intelektualët më të zëshëm shqiptarë.
Muzeumin tjetër do ta ngrija në New York për të gjithë intelektualët e ndritur të Diasporës që mjerisht shteti amë dhe kultura vazhdon të mos i ketë në vëmendje. Dr.Jani Dilo ishte një patriot i madh. Sipas intervistës që kam realizuar me Eduard Dilon ai thotë se në shtëpinë e Dr.Jani Dilos në Manhattan, tregojnë bashkëkohësit e tij si Prof. Motrat Juka, Ing.Agim Karagjozi, Prof. Sami Repishti, Dr. Nihat Bakalli, Dr. Fuat Myftia, Idriz Lamaj, Prof. Luan Gashi, Sefer Mujo Luarasi, Kadri Bajrami kur në vitet 80 filluan demostratat në Kosovë dhe u përgjakën rrugët e Prishtinës, u bënë mbledhjet e para. Gjithashtu ka mbajtur fjalimin në OKB për Kosovën, dhe po nga foltorja e OKB-s, Dr. Jani Dilo, iu drejtua qeverisë së kuqe të Tiranës që: “Në Shqipëri veç burgimeve, internimeve e dënimeve me ose pa gjyq, qeveria grabit e sekuestron dhe gjithë reliket që ruajnë familjarët si gjë të shenjtë nga të parët e tyre”.
Dr.Oresti i perjetoi nën dhimbje të papërshkrueshme largimin nga vendi dhe ndalimin që i bënë, por njëkohësisht dhe ikjen para kohe të vëllait të vetëm që e kishte në Amerikë. Ja letra e ngushëllimit te Dr.Orestit drejtuar familjarëve për Dr.Jani Dilon, një tjetër intelektual erudit:
“E dashur Ifi, Hriso, Male, Koço, Henrik dhe Edi. Kam mbetur vetëm i mjeruar dhe i pa ngushëlluar; Janaqi im, Janaqi ynë, Janaqi i të gjithëve, i dashur, i urtë, i mirë, i shenjtë u nda prej neve. Ngado që të kthehem, nga do ku shkoj nuk gjej pushim, nuk gjej shpëtim. Punuam gjithë jetën, bëmë sa nuk bëmë, u hodhëm nga të gjitha anët dhe kur erdhi koha të gëzonim dhe të shfrytëzonim djersën e kaq kohe, ti Janaqi im, Janaq i pa fat u largove: le pas djalin, vëllezërit, motrat nipret dhe mbesat. Neve të thërrasim, neve të kërkojmë, neve bërtasim; pa Janaqin neve nuk mund të rrojmë. Ike prej neve pa pritur… Vdekje e papritur kjo e Jotja por,… 14 Janari, dita e zisë, ditë e shkatërrimit dhe e mjerimit. Janaq të lutem ktheu te djali, ktheu tek unë.
Te thërret Oresti që aq e dashuroje, të thërret vllai që për ‘të betoheshe.
Oreste Alpha, N.Y”.
Respekti dhe mirënjohja për punën e tyre plot sqimë intelektuale është shprehur dhe nga Shefki Miraku botuar në gazetën “Dielli”, më 31 dhjetor, 1973. Ja si shkruhet nga autori: “Ilia Dilo Sheperi “Dy dhuratat e tija shoqnis shqiptare”. …Unë deshiroj të ve në dukje dhuratën tjetër të këtij edukatori atë që e pashë, njojta, dhe i ndejta pranë. Dy djemtë e tij Jani dhe Oresti. Te dy ata në bisedime në sjellje dhe për ma tepër në vepra, lenë gjurmët e dy njerëzve të brumuem nëpërmjet të ditunive dhe civilizimit. Vetëm një shoqni e pa zhvillueme dhe e mbrapambetem nuk i kupton dhe nuk i di me i vleftësue këta dy djem, që janë burrënue dhe janë brumue drejt qëllimit për me i shërbye me urtësi dhe me bujari shoqnisë shqiptare. Ata, kudo, ndër bankat e shkollave, ndër detyra, në miqësina dhe në përkrahje, i kan zgjatë duert e tyre edhe kur i kanë pasë të shkurtueme nga rrethanat dhe të papritmet e jetës, i kanë zgjatë me zemër, drejt gjithë atyne që mbajnë emëna shqitparësh”.

Amerika humane dhe e demokracisë e priti krahëhapur birin shqiptar Dr.Dilon

Dr.Diloja mbaroi studimet për medicinë në Torino të Italisë. U burgos si antifashist në burgjet e Italisë dhe diplomën e mori pasi doli nga burgu. Në vitet e universitetit pati miqësi me Pano Xhamballon, Theme Vasin, Qemal Stafën, Asim Zenelin, Ajet Xhindollin etj,… Kishte miqësi dhe me studentë italianë si motrat Ravizza të cilat i ndihmoi dhe i vizitoi kur ai kishte bërë karierë si në jetë dhe në boten e shkencës dhe pasuri. Ëndërronte të kthehej në Atdhe për shërimin e malarjes që ishte kudo, por dëshira ngeli vetëm ëndërr ai erdhi vetëm pas viteve 90-të. S’kishte ku të kthehej, e priste skëterra, tortura dhe vdekja e zezë në vendin e tij, ndërsa Amerika e kishte marrë në mbrojtje Pëllumbin e Paqes, e kishte pritur krahë hapur doktorin shqiptar.
Ai kishte bërë betimin e Hipokratit dhe e zbatoi atë deri në frymën e mbrame të jetës siç thuhet në paragrafin e fundit të Hipokratit se: “Nëse e respektoj këtë betim dhe nuk e dhunoj atë, le të mundem ta gëzoj jetën dhe profesionin tim, i nderuar prej të gjithëve e në të gjitha kohërat; por nëse e thyej dhe e dhunoj këtë betim, le të jetë fati im i ndryshëm”.
Dr.Oresti vazhdoi kualifikimet e mëtejshme për mjekësi në Amerikë dhe ia arriti qëllimit të tij të lartë intelektual duke marrë titullin “Doktor i shkencave mjekësore”. Për aftësitë e tij të jashtëzakonshme në mjekësi ai u emërua Drejtor i përgjithshëm i spitaleve publike në New York. Pas shumë vitesh me përvojë hapi klinikën e vet private në Alpha New Jersey, ku punoi për 30 vjet si doktor në atë zonë. Shumë pacientë të tij flasin me një simpati të jashtëzakonshme gati gati e çmojnë doktor me shpirt Zoti. Kur shikoja ndonjë pacient të varfër në klinikën time i tha nipit të tij në Tiranë Yllit e thërrisja në veçanti dhe i jepja 100 dollar, kurse vizita ishte 50.
Në vizitën e parë dhe të fundit në Shqipëri ai i la kujtim nipit të tij Etjenit një intelektual tepër i çmuar, një radio së bashku me një orë. Kjo është ora që më ka zgjuar gjithë jetën, e kam fituar në një konferencë ndërkombëtare në New York. Ai e vizitoi vendlindjen në moshën e pleqërisë duke sjellë valixhe të mëdha me medikamente që i dhuroi për të sëmurët dhe disa pajisje mjekësore në Universitetin e Tiranës.
Gjithë kohën që ndenji në Tiranë, vizitoi pa asnjë shpërblim cilindo që iu paraqit. Vendosi lule dhe në vorrezat e dëshmorëve tek shokët e tij. Menjëherë dërgoi ekspertë për të vënë në shërbim pasurinë e akumuluar në vite në mërgim, por vdekja e menjëhershme pasi u kthye në New York ia la të parealizuara.
Tronditja nga vuajtjet e mëdha, mosgjetja e asnjë prej vëllezërve në Shqipëri të cilët ikën nga kjo botë të torturuar nga regjimi diktatorial, që kishte vënë në sherbim ushtarë besnikë të etur për gjak, me siguri që ja shpejtuan pushimin e zemrës përgjithmonë doktorit, në moshën 75 vjeç.
Duke lexuar dhe studjuar për birin shqiptar Dr.Oreste E. Dilon i cili iu shërbeu me aq zell, përkushtim dhe dashuri pacientëve amerikanë, ndjen se ndërsa i kuroi mijëra pacientë amerikanë, u sëmur nga “pacientet” shqiptarë, skllav të sistemit të egër diktatorial.

21 Mars, 2015
Staten Island, New York

Filed Under: ESSE Tagged With: Dr. Orest Dilo, Keze Zylo

Anita Bitri mbetet këngëtarja –perlë dhe unikale për gjeneratën e artistëve

March 21, 2015 by dgreca

Intervistë me z.Arben Bitri, vëllai i këngëtares së mirënjohur e të talentuar, Anita Bitri/
Ajo kishte lindur bashkë me talëntin për art, muzikë e letërsi. E formuar që në moshë të vogël dhe me pasionin për muzikën, ajo shquhet për të ruajtur të pastër këngën popullore dhe të lehtë shqiptare, përpjekjet e saj për të kultivuar tradicionalen, baladën dhe këngën lirike shqiptare. Këmbëngulja dhe puna e palodhur e gjeniut të violinës, prof. Robert Papavrami , mishëruan artin e vërtetë muzikor të këngëtares së ardhshme Anita Bitri. Prezantimi i Anitës si këngëtare erdhi si një fryt i ëndrrave të saj, të bëhej këngëtare e famëshme si idhulli i saj, Vaçe Zela, këngët e saj, të cilat i këndonte me pasion. Këngët e interpretuara nga Anita Bitri, qëndrojnë ende të freksëta, si dikur në koncertet që ajo jepte brenda e jashtë vendit, vecmas në Diasporën shqiptare të Amerikës , e identifikuar si këngëtare tipike e identitetit muzikor shqiptar në tokën e huaj. Sot për sot edhe pse Anita Bitri prehet në Paqen e Amëshuar, ajo mbetet këngëtarja –perlë dhe unikale për gjeneratën e artistëve që ajo i përket -dhe vitet e kontributit të saj duhen ruajtur dhe përjetësuar, si një vlerë cmuar kombëtare, artistike e historike. Në këtë rrëfim mbresëlënës të vëllait të artistes së shquar, z.Arben Bitri, i cili nxjerr në pah vlerat artistike dhe muzikore të këngëve të interpretuara nga Artistja Shqiptare, dhe ndikimet që pati moderniteti në karrierën artistike të së pavdekshmes, Anita Bitri. Për më shumë ndiqni intervistën.

Bisedoi:Raimonda MOISIU

-Z. Arben, Së pari ju falenderoj që pranuat të jepni këtë intervistë, për të risjellë në kujtesë, motrën tuaj, Artisten dhe Këngëtaren e talentuar dhe shumë të mirënjohur në Shqipëri e Diasporë, Anita Bitri, e ndarë nga jeta në një moshë relativisht të re, dhe la pas një kontribut të cmuar në muzikë. Si ndjeheni për këtë intervistë- e ndjeni homazh apo përcjellje të vlerave qytetare, kulturore e historike të kulturës e muzikës shqiptare?
-Të dyja bashkë, Raimonda, Cdo moment i jetës së Anitës është homazh në një mënyrë ose tjetër. Ajo është në mëndjen dhe zemrën tonë, në ecje dhe meditim, në ëndërr dhe jetën reale, c’ka do të thotë që bashkë me dhimbjen dhe dashurinë është edhe homazhi shpirtëror dhe njerëzor i përjetshëm. Dhe jo vetëm kaq! Intervista është edhe homazh në këtë vit të 46 vjetorit të lindjes së Anitës, pra mund ta quajmë që 2015-ë është viti i Anitës drejt pafundësisë. Intervista gjithashtu është vlerësim, për një artiste që i dha publikut artdashës më të mirën dhe të bukurën nga pasioni e talenti i saj, në kulmin e karrierës që pati një ndikim të jashtëzakonshëm, oshëtimë e gjeneratës së saj, por edhe për brezat që vijnë, vlerë e cmuar e vlerave qytetare, kulturore e historike të kulturës e muzikës shqiptare. Të jam mirënjohës që më dhe mundësinë t’ju rrëfej Anitën motër dhe Anitën -Artiste!

-Si u gjend motra tuaj në rrugën e bukur të artit, vecmas asaj të muzikës? E pati të trashëguar genin muzikor, apo ishte dhunti e saj?

Dua të them se Anita kishte lindur për të bërë art. Zoti me Anitën u tregua shumë zemërgjerë duke i dhuruar të gjitha dhuntit natyrore, talentin, pasionin, dhe anën profesionale, që mund t’i duhen një artisti për të shkëlqyer në rrugën e bukur dhe të magjishëme të artit muzikor. Si talenti dhe pasioni që lindën bashkë me Anitën, u bë realitet kur ajo takoi profesorin e merituar të violinës, zotin Robert Papavrami. Ishte këmbëngulja dhe puna e palodhur e këtij gjeniu të violinës, që mishëroi artin e vërtetë muzikor të këngëtares së ardhme Anita Bitri. Profesori i madh u mahnit nga veshi muzikor i Anitës dhe gjetjen e kohës së notave muzikore, pa asnjë vështirësi, në konkursin që u zhvillua për pranimin e elementëve të rinj për klasën e parë të shkollës së muzikës “Naim Frashëri” në Vlorë. Për të parën herë profesori i madh u ndesh me një talent të tillë. Anita, sipas profesorit të shquar, sikundër shprehej: “Ishte një nga rastet e rralla që kishte 99 % talent të dhuruar nga Zoti dhe i duhej vetëm 1 % punë për t’u bërë gjeni në violinë. Si tani më kalojnë në mend ato “beteeja” të ashpra që u zhvilluan në shtëpinë tonë, ndërmjet profesorit të madhërishëm, që dëshironte t’i jepte artit shqiptar një nga yjet që i mungonin dhe babait tim patriarkal, që nuk e shikonte këtë të ardhme kaq të suksesshme. Intuita e profesorit nuk gaboi; Do të duhej vetëm një vit punë, që profesori i madh i violinës dhe Anita të dilnin para spektatorit vlonjat në duet me violinë, duke mahnitur sallën me interpretimin e tyre virtuoz. Që aty filloi të krijohej, ngrihej dhe perfeksionohej nga dita në ditë si me magji,, aty është zanafilla për këngëtaren, mbretëreshën e ardhshme të muzikës shqiptare, Anita Bitri. Pra dhuntia, talenti dhe pasioni, që Zoti i fali Anitës, triumfoi, në sajë të punës dhe eksperiencës madhështore të profesorit të famshëm. Natyrishtë mbas hedhjes së kësaj baze të fuqishme muzikore Anita me këmbënguljen e saj, me krahë të fortë dhe mëndje të shëndoshë, me zërin e mrekulleshëm të pastër si gurgullima e kristaltë e valëv të Joinit, plot talent dhe pasion drejt kulmit të karrierrës së saj, në artin muzikor dhe artiste.
-A mund të na përshkruani momente nga eksperienca e saj? Kur ka filluar të këndojë? Cila është kënga e parë?

Anita ka filluar të këndojë që në moshën 3- 4 vjec, këndonte dhe kërcente pa pushim. Më kujtohet ajo fëmijë e bukur e gaznmore kur dilte para pasqyrës të madhe që kishim në dhomën e gjumit dhe imitonte këngët e Vaçe Zelës, apo këngët e festivaleve të RTSH. Ne qeshnim dhe e duartrokisnim dhe ajo përulej para nesh(publikut), sikur të ishte në skenë duke na falenderuar. Anita ishte një fëmijë ëndërrimtar dhe shumë e apasionuar pas muzikës dhe këngës. Në kujtesën time ka mbetur një konkurs, i cili u zhvillua në kopshtin Nr. 10-ë, të Vlorës. Konkurs që u zhvillua ndërmjet kopshteve të qytetit të Vlorës. Anita këndoj dhe kërceu në rolin e “bletës punëtore”. Anita, vetëm 5 vjeç debutoi aq bukur, sa që juria i dha çmimin e parë kopshtit të saj, duke e nderuar Anitën dhe me fletë lavdërimi, si këngëtarja dhe vallëtarja më e mirë e këtij konkursi.Por paraqitja e Anitës para një edicioni të gjerë si këngëtare, do të bëhej, kur ajo ishte 6-vjece, në Festivalin e Fatosave dhe Pionerëve të rrethit të Vlorës, ku Anita këndoi këngën, “Agimi dhe Fshesa”, duke u vlerësuar edhe me çmime nderi nga juria e këtij festivali. E kam të skalitur në kujtesë këtë moment, pasi atë natë gjithë familja nuk kishte gjumë nga gëzimi i këtij cmimi të fituar nga Anita jonë.
Prej moshës 8–14 vjeç, Anita ishte pjesmarrëse e rregullt e Festivaleve të Fatosave dhe Pionerëve të rrethit të Vlorës, në fillim si këngëtare dhe më vonë si violiniste e orkestrinës së festivalit.Në vitet 1980-1986 prezantohet para publikut vlonjat si violiniste në orkestrinën e shkollës së muzikës “Naim Frashëri”. Sa më shumë rritej, aq më shumë i rritej pasioni dhe interesi për këngën, pasion e talent, që Anita filloi t’i demostronte te shokët e klasës dhe profesorët e kantos. Të gjithë kuptuan se përveçse një violiniste e talentuar, ajo zotëronte edhe një zë të jashtëzakonshëm. “Një zë i ëmbël e njëkohësisht i rrallë”, e cilësuan profesorët e saj.
Prezantimi i Anitës si këngëtare erdhi si një fryt i ëndrrave të saj, të bëhej këngëtare e famëshme si idhulli i saj, Vaçe Zela, këngët e saj i këndonte me pasion. Në vitin 1986, Anita ishte maturante në shkollën e muzikës “Naim Frashëri” dhe gjatë koncertit të këngës në Pallatin e Kulturës “Labëria”, Vlorë, ku Anita merrte pjesë si violiniste, shoqëruese e orkestrinës së shkollës,dhe ishte caktuar të shoqëronte disa nga këngët e koncertit. Por një nga këngëtaret u sëmur dhe lindi domosdoshmëria të zvendesohej.Orkestrantët kolegë dhe drejtuesi i orkestrës, të cilëte kishin dëgjuar Anitën të këndonte, propozuan atë dhe efekti ishte i mahnitshëm. Prezantimi i parë u prit me duartrokitje pa fund nga publiku i sallës i elektrizuar nga zëri i mahnitshëm i saj. Ky ishte fillimi i një karriere të gjatë dhe të suksesëshme artistike, që ka vetëm një protagoniste: Të mirënjohurën, të talentuarën dhe të paharruarën, Anita BITRI. Kënga e parë para një auditori të gjerë ka qenë kënga “Ti je mësuese, je dhe shoqe” të kompozitorit Arben Zhezha në 9 qershor të vitit 1986-ë, ku Anita fiton Cmimin e parë ne festivalin e interpretuesve në Vlorë. Por kënga që e bëri vërtet të famëshme në fillimet e saj si këngëtare ishte “Hartimi dhe Dëbora”. Historia:- I bëhet ftesë në qershor të vitit 1987-ë, që të marrë pjesë tashmë në një garë kombëtare në “Festivalin e Zërave të Rinj” në Tiranë. Ajo prezantohet në festival me këngën “Hartimi dhe Dëbora”, kompozuar nga shoqja e saj e klasës, Laureta Çuku, dhe në anketën muzikore të Radio Tiranës, për këtë këngë, vlerësohet për interpretimin e saj brilant dhe fiton çmim nderi.

-C’mund të na thoni për influencat e saj muzikore në muzikën e lehtë? Po atë popullore, baladat dhe serenatat?

Në vitet që Anita doli në skenën e Këngës Shqiptare, vendi ynë ishte nën diktaturën komuniste, ku arti dhe muzika shqiptare ishte e kontrolluar nga censura komuniste. Por Anita me shumë bindje dhe idera shumë të përparuara të kohës që jetonim, u bë shpresa e aspiaratave të gjithë rinisë të clironin muzikën tonë të bukur shqiptare nga ideologjizmat e realizmit socialist, që e mbanin ende këtë art brenda kornizave të tyre censuruese. Anita me temperamentin e saj energjik, me potencën e bukur interpretuese dhe me stilin modern në skenë, bëri të mundur hapin më të moderuar për plejadën e këngëtarëve të viteve 90-ë`. Anita theu paragjykimet, solli një frymë të re në muzikën shqiptare. Cdo këngë e saj, cdo debutim mbushi boshllëkun e krijuar. Për sa theksova më lart, ja si është vlerësuar nga Artist i Popullit, i shquari Avni Mula:
“Anita Bitri ka lënë një kujtim të madh në skenën shqiptare, atë modernen artistike. . Ajo ishte një këngëtare e shkëlqyer, me një vokal shumë të mirë. Anita Bitri ishte ndër këngëtaret më të mira të brezit të viteve 90 që erdhën në skenat e festivalit shqiptar. Ndërsa muzikologu Zhani Ciko thotë se Anita ka qënë një nga plejadat e këngëtarëve të cilët vunë themelet e këngës së lehtë shqiptare. Anita kishte një bashkëpunim të shkëlqyer me muzikën, vokalin dhe me interpretimin. Ajo ishte shumë e lidhur me skenën dhe me publikun dhe ajo dinte çfarë këndonte, dinte çfarë trasmetonte dhe kjo ishte një anë positive e saj.
Mjeshtri i muzikës, ish kitaristi i talentuar i orkestrës së RTSH-ë dhe Ansamblit Shtetëror të Këngëve dhe Valleve Popullore, aktualisht drejtuesi i Orkestrës “Alba” në Neë York, Edmond Xhani mes të tjerave shprehet: “
Kënga e Anitës ka lënë gjurmë jo vetëm në jetën e saj artistike, vecmas në muzikën shqiptare. Unë do ta vlerësoja në mënyrë të veçantë krijmtarinë e artistes Anita Bitri pasi kjo veprimtari i shërben të ardhmes dhe krijimtarisë së këtij populli.
Anita Bitri është një nga figurat më të spikatura të interpretimit të muzikës së lehtë shqiptare. Ajo i përket një brezi të shquar interpretuesish, që pasuruan me vlera të veçanta muzikën e lehtë si dhe atë të kultivuar në Shqipëri. Ajo është një përfaqësuese dinjitoze e intepretimit skenik me shumë temperament dhe cilësi të lartë, gjë që solli një freski dhe vrull rinor në këtë fushë. Anita do të kujtohet gjatë për cilësitë e rralla vokale, intonacionin e pastër si dhe për botën e saj të pasur shpirtërore. Në këngët e interpretuara prej saj ndjehet qartë pasioni për muzikën, saktësia dhe serioziteti me të cilën ajo trajtonte çdo motiv të materialit muzikor”.
Për zhanret muzikore që ju përmendni në pyetjen tuaj po jus jell përsëri disa vlerësime të Kino Gara i cili thotë se Anita ishte një artiste me vlera të mëdha dhe diapazon të gjerë. Më ka befasuar aftësia e saj për të kënduar të gjitha këngët popullore të trevave të ndryshme të Shqipërisë, pasi një gjë e tillë është shumë e rrallë. Anita edhe pse ishte këngëtare e muzikës së lehtë këndonte dhe zotëronte të gjitha këngët popullore e të gjitha trevave.në këtë linjë thotë edhe Edi Xhani i cili ka bashkëpunuar gjatë me Anitën në koncerte, në Neë York.
“Këngët popullore të interpretuara nga Anita shquhen për origjinalitetin e interpretimit si dhe për përshtatjen me karakteret e veçanta të trevave të ndryshme muzikore, duke i pasuruar ato me vlera të reja e mjaft tërheqëse. Po kështu edhe me serenatën dhe baladat. Dashuria për atdheun dhe për këngën shqiptare e ndoqi Anitën në të gjithë jetën e saj. Anita i pasuroj shumë këto këngë jo vetëm me zërin e saj të mrekullueshëm, por njëkohësisht duke futur dhe elemente të reja sa që dhe këto këngë dolen aq të mrekullueshme”.
– Si një njohëse dhe adhuruese e hershme e muzikës së kënduar nga Anita Bitri , kam vënë re se muzika e kënduar prej saj, ka një mirëkuptim mes dinamikës së muzikës, të kënduarit dhe interpretimit emocional, e cila u jep fuqinë e tingujve, melodisë së këngës . A ka pasur ndonjë trajnim apo eksperiencë në muzikë?

Krahas këngës Anita nuk la pas dore dhe studimet, ishte vullneti dhe dëshira e saj që bën të mundur vazhdimin e studimeve të shkollës së lartë në Institutin e Lartë Pedagogjik “Aleksandër Xhuvani” në Elbasan, ku në vitin 1989 diplomohet si mësuese kantoje.
Pra ketu Anita mori mesime per Kanton.
Ndersa ne Amerike ne shume biseda telefonike qe kam bere Aniten, me thoshte qe vente me pagese ne nje mesuese shume te njohur ne Manahattan(nuk ja di emrin) por me thoshte qe kishte arritur qe te krijonte nje ze fantastic dhe nuk kendonte me me ze nga stomaku, por me ze koke (nuk e di se keto jane shprehjet e duhura per kete) dhe mund te kendonte ne kete menyre pa u lodhur me ore te tera dhe te arrinte te gjitha zerat dhe notat muzikore.

-U nda nga jeta në moshë të re, në kulmin e karrierës si artiste. Si ishin momentet e fundit të jetës së saj? A kishit folur ju një ditë më parë me të? A ka lënë krijime muzikore të papërfunduara? Në rast se po cfarë keni bërë apo do të bëni ju me to?

Krijime muzikore të papërfunduara anita la. Këtu dëshiroj të përmend projektin e CD-së së re. Gjithashu ishte në projektin e dy vidioklipeve të CD-së me titull, “Cdo gjë është e mundur”, ku janë këngët “ Bijës sime” dhe “Na jep bekimin”.
Vecoja se pas suksesit në verën e 2004-ës me rikthimin në Shqiperi po pergatisnim një koncert recital në Shqipëri, Maqedoni dhe në Kosovë. Anita dëshironte të merrte pjesë në Festivalin e RTSH, por fatkeqësisht kur ajo ishte në kulmin e kësaj karriere brilante ajo ndahet nga jeta. Komunikimi im me Anitën ka qenë pothuaj i përditshëm. Për herën e fundit, kam folur të dielën në mëngjes, të datës 17 tetor (dy ditë para tragjedisë) para se të nisej në concert. Biseduam për gjëra normale dhe për projektet tona në lidhje me aktivitet e Anitës. Ishte në gjendje shpirtërore shumë të mirë dhe ishte shumë e lumtur.

-A ka shkruar poezi apo tekste këngësh Anita?

Anita Bitri ka pasur pasion letërsinë, sidomos poezinë dhe herë pas here-shkruante tekstin e këngëve të saj, qysh para se të largoj nga Shqipëria për në Amerikë. Por, largësia dhe malli e bënin të ndjehej e trishtë –melankolike dhe atë çka ndjente, e hidhte në vargje. Poezitë e Anitës, kur ishte në Shqipëri janë botuar në gazetat e revistat letrare. Kur erdhi në Amerikë i mori me vete. I pëlqente shumë poezia dhe vazhdoi të shkruante edhe në Neë York. Anita ishte edhe këngëtare edhe poete, cdo gjë që i linte mbresa e kujtime të bukura në jetë i hidhte në vargje. Shumë poezi ja ka kushtuar bijës së saj të vetme që u shua bashkë me të, Siborës. Kishte talent në këtë gjini. Tekstet e albimit “Malli” dhe të Albumit “ Cdo gjë është e mundur”, janë të shkruara nga talenti dora dhe mendja e Anitës. Ajo ishte edhe këngëtare-edhe poete.

-Një situatë e vështirë..?

Momente të vështira në jetën tonë familjare kemi pasur si cdo familje që ka, sepse kjo është jeta me të mirat e të vështirat e saj. Ishte dhjetor dhe Anita kishte koncert në Tiranë. Ajo iku një ditë më parë se do të merrej me pergatitjet dhe provat. Ndërsa unë dhe mamaja shkuam ditën që do të cfaqej koncerti ku debutante Anita. Gjatë udhëtimit për në Tiranë, filloi një shi shumë i madh si ditë dimri që ishte. Pashë si në mjergull që diçka lëvizi përpara makinës dhe instiktivisht frenova fort. Ndalova dhe zbrita nga makina thjeshtë për t’u bindur se çfarë ishte ajo si hije që më kaloi para makinës. Mbeta i shtangur, kur në anën e rrugës pashë trupin e vajzës së vogël, që ishte zhytur në baltën anës rrugës. Vrapova, e morra në krahë, i pastrova gojën nga balta, dhe i mata pulsin. Asnjë shenjë jete. Shumë i shqetësuar shkova drejt makinës dhe ja dhashë në dorë nënës tonë Hazbijes, e cila ka qenë ndihmës – mjeke. Mamaja filloj t’i bënte frymëmarrje artificiale dhe CPR. U drejt spitalit të Fierit, ndërkohë nëna ime vazhdonte t’i bënte CPR fëmijës së vogël. Nuk do ta harroj kurr atë moment gëzimi dhe çlirimi që ndjeu shpirti im kur pas shumë përpjekjeve që bëri mamaja ime e shtrenjtë, nga gjoksi pa jetë i fëmijës doli një ofsham qarjeje. Mamaja me atë shpirtin e saj dhe profesionin e saj të ndihmë –mjekes e solli në jetë atë fëmijë. Kur arritëm në spital, vajza e vogël akoma vazhdonte të qante dhe doktori e rrëmbeu në urgjencë e filloi ta viitonte. Mbas disa formaliteteve ligjore që u kryen në rajonin e policisë dhe kërkesës së dy gjyshërve fisnikë të vajzës së vogël, mirënjohës që unë e nëna ime e shpëtuam fëmijën, të cilët iu kërkuan autoriteteve të më linin të lirë. Pas pak isha i lirë dhe së bashku me mamanë vazhduam rrugën drejt Tiranës. U takuam me Anitën para koncertit, por për mos ta shqetësuar nuk i treguam se çfarë ndodhi. Debutimi i Anitës në këtë koncert ishte i përsosur. Unë e mamja ishim akoma të tronditur nga aksidenti. Por, akoma më kujtohen duartrokitjet e publikut pasi ajo mbaroi këngën dhe mua më duhej njëkohësisht të ndaloja duart e mamasë time që s’pushonin së duartrokituri edhe pse kënga kishte mbaruar. Pas koncertit shkuam të festonin triumfin e Anitës me miq e kolegë. Darka filloi. Anita që më njihte shumë mirë, vuri re gjendjen time të tronditur emocionale. Pas disa këmbënguljeve të mia që i thoja se jam mirë, Anita vazhdoi të insistonte derisa sa nëna i tregoi të vërteten, se cfarë kishte ndodhur. Kur nuk do të më shqitet nga mendja se si Anita brofi në këmbë u kërkoj ndjesë miqëve e kolegëve, dje të tre sëbashku unë, nëna dhe Anita jemi nisur për në spitalin e Fierit, ishte ora 1:30 e mengjesit! Sapo Anita hyn në dhomën e fëmijës të shtruar. Nëna e fëmijës sa e pa, u cua vrik në këmbë. Nuk iu besoi syve që pranë shtratit të bijës së saj ishte këngëtarja e saj e adhuruar Anita Bitri. Biles mes gjithë atij sikleti për fëmijën e saj e komplimemtoi për përformancën që Anita debutoi në koncert. Çfarë fisnikërie kemi ne shqiptarët. Anita iu afrua vajzës së vogël teksa flinte si një engjëll dhe e puthi. Ndenjëm gjatë në atë dhomë spitali ku dashuria, respekti dhe mirësia mbushte atmosferën. Kjo ishte Anita Bitri, artiste por edhe njerëzore, këngëtare por edhe e dashur, e famëshme por edhe thjeshtë, e binomit -Artist& Njeri E kujtoj shpesh këtë moment-nëna ime mundi t’i jepte jetë një fëmijë, ndërsa kur ajo vetë, mbesa dhe bija e saj ishin pa ndjenja, fat i tyre i trishtë e tragjik të ishin vetë dhe pa asnjë lloj ndihme, CPR apo frymëmarrje artificiale. Ato ikën, dhe nga dita në ditë ndjej dhimbjen, boshllëkun dashurinë dhe mungesën e tyre.
-Një situatë mbresëlënëse?
-Kam një kujtim tejet të bukur dhe tejet mbresëlënës, kur Anita ishte në Itali për vizitë tek unë. Si cdo emigrant që përpiqej të punonte për mirëqenjen e tij, edhe unë punoja në një diskotekë të madhe verore në L`Aquila të Italisë. Një fundjave, e mora Anitën me vete në këtë disko, me një public rreth, 4000-5000. Atë ditë ishin ftuar edhe një grup muzikantësh për të argëtuar publikun, një nga grupet më të njohura të atij qyteti. Nga mezi i mbremjes Anita më vjen dhe më thote:- Ben, të lutet motra, thuaj atyre të orkestrës që të këndoj një këngë. Në fillim u druajta nga kjo kërkesë, për vetë faktin që ishim në Itali dhe orkestra si njihte, këngët e Anitës, por edhe publiku nuk e njihte dhe i druhesha mirëpritjes së tyre. Por, megjithatë për mos t’ja prishur qejfin e pyes;- C`farë këngë dëshiron të këndosh”. Anita më përgjigjet:- Unë mund të këndoj “Lambada”. Dhe ma do mendja se ata e njohin atë këngë që është edhe shumë e thjeshtë për t’u mësuar nga orkestra. Pranova duke pasur besim tek zëri dhe talenti i Anitës vajta te orkestra dhe bisedova me ta. Ata si artistë të vërtetë pranuan pa problem. Në mes të koncertit ata anuncuan që një këngëtare e shquar shqiptare do të këndoj një këngë. Publiku u bë kureshtar, unë isha pak në ankth, pasi njihja në palcë racizmin e tyre rreth shqiptarëve. Por, Raimonda, ju nuk mund ta imagjinoni habinë e tyre, kur Anita pasi u spjegoi orkestrës notat dhe vijën muzikore të këngës “Lambada” filloi të këndojë. Të gjithë u cuan të vallëzonin dhe të këndonin me të dhe kërkuan dhe një këngë tjetër,. Anita nuk iau u prishi, kësaj here ajo këndoi këmgën italiane dicka që thoshte:- Ridi, Ridi e mi guardi e Ridi. Kënga u brohorit me aq enthusiazëm sa që pronarët e diskos më thërritën në radiolinjën që mbanim dhe me pyetën se cfarë po ndodh. Mbas mbarimit të këngës, zbritjes nga skena nuk mundeni ta imagjinoni sa e lumtur ishte Anita, sytë i xixëllonin dheshumë e kënaqur me sytë që vetëm i qeshnin. I mungonte skena dhe spektatori. Ja dhe një kujtimi tjetër. Ka qene dhjetor i vitit 1995-ë. Jetoja në Itali në atë kohë. Mëngjez rreth orës 10-ë, Anita më merr në telefon, dhe më thotë se do të ishte shumë e lumtur të vija në Shqipëri për të ndjekur festivalin, se do të këndonte një këngë shumë të bukur. Me kënaqësi e pranova ftesën. Duke ditur merakun e Anitës për veshjen, e pyes se si do të paraqitej. Filloi të qeshte duke më përshkruar veshjen që dëshironte të paraqitej në atë festival. E dëshironte ngjyrë të zezë, pak të shkurtër përpara dhe të vazhdonte si me bisht, sic më tha vetë: “ Si ato të principeshave!. Ndoshta rastësi apo cudi të njëtin tip fustani, që po ma përshkruante në telefon e pashë të ekspozuar në vitrinën e një dyqani gjatë rrugës që po kaloja. Ndalova, si parkova makinën, dhe vazhdoja të flisja në telefon me Anitën, futem në dyqan dhe pyes shitësen se cfarë mase ishte fustani. E pabesueshme! Masa e Anitës dhe cudia vazhdoi që fustani shoqërohej me një palë këpucë të kuqe, po i njëjti numër i këmbës së Anitës. Dhe sot e kësaj dite qesh me vete kur kujtoj atë habi të Anitës kur veshi fustanin, i cili sikur të ishte apostafat i prerë për Anitën. Dhe me këtë fustan aq të bukur u paraqit në Festivalin e RTSH-ë me këngën “Besoj në Dashuri”.
-Kush është Arben Bitri, për lexuesit e kësaj interviste?
Unë kam qenë ushtarak, kam mbaruar shkollën e mesme “Skënderbej” dhe atë të lartë për radiollokacion në Shkollën e Bashkuar të oficerave në Tiranë. Pesë vjet kam shërbyer si oficer. Në vitin 1991-ë emigrova në Itali. Kam qenë boksier me një ekip Italian për gati 3 vjet dhe 8-ë muaj. Në Amerikë erdha kur ndodhi tragjedia –humbja e motrës Anita me vajzën e saj dhe nënën tonë Hazbijen. Zoti më dha cilësi shumë të mira si sportist, portalentin për art muzikë e letërsi, zoti ia dhuroi me madhështi, Anitës sonë të shtrenjtë. Këtu kam një kujtim të bukur, por edhe për të qeshur. Më kujtohet aty nga vitet 1994- 1995-ë, Anita vjen në shtëpi dhe më thotë: – Beni, vëllai i dashur, kam një këngë të bukur duhet dhe dëshiroj të të mesoj të këndosh dhe në këtë mënyrë bëhemi edhe ne si familja e Frederik Ndoci. I them:- Motra, me kënaqësi, por zëri im është shumë i mirë për të komanduar ushtarët (isha oficer, në atë kohë), për të kënduar s’ma do mendja. Pas gati dy orë prova, (dhe ankesave nga ana e komshinjëve, pak shaka), Nita u dorëzua dhe më tha:- Po, ke të drejtë, vëllacko, harroje këtë projekt.
-Cfarë dëshironi të shtoni në fund të kësaj interviste?
Jemi në fund të projektit të faqes së re për Anitën, ëëë.anitabitri.com, e cila është pothuajse gati për tu hedhur në ëeb. Do të jetë një faqe e pasur me material, foto dhe video bashkëkohore.Jemi në punë e sipër me regjizorin e njohur të filmit-dokumentar zotin Kujtim Gjonaj, për një film-dokumentar rreth jetës dhe veprës artistike të Anitës. Është një projekt shumë interesant, dhe shumë i rëndësishëm, jo vetëm In Memoriam of Anita, -por edhe vlerë e cmuar kombëtare e historike për artin, muzikën dhe kulturën shqiptare. Gjithashtu në sirtarin e tavolinës sime është draft-projekti për një libër monografik rreth jetës dhe veprës së Anitës.
Ju Faleminderit!
Bisedoi:Raimonda MOISIU
New York, USA

Filed Under: Interviste Tagged With: anita Bitri, Arben Bitri, Bisede, kengetarja, Raimonda Moisiu

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 27
  • 28
  • 29
  • 30
  • 31
  • …
  • 80
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • “Shënime për historinë antike të shqiptarëve”*
  • Si funksionon sistemi juridik në Shqipëri dhe pse ai ka nevojë për korrigjim?
  • Emisionet postare festive të fundvitit në Kosovë
  • JAKOBSTADS TIDNING (1939) / MBRETI ZOG, SHUMË BUJAR ME BAKSHISHE. — EMRI I TIJ NUK DO TË HARROHET KAQ SHPEJT NGA PRONARËT DHE PERSONELI I HOTELEVE NË VARSHAVË.
  • HAFIZ SHERIF LANGU, DELEGATI I PAVARËSISË TË CILIT IU MOHUA KONTRIBUTI PËR 50 VJET ME RRADHË, KLERIKU DHE VEPRIMTARI I SHQUAR I ÇËSHTJES KOMBËTARE
  • RIPUSHTIMI I KOSOVËS – KUVENDI I PRIZRENIT 1945
  • Nikola Tesla, gjeniu që u fiksua pas pëllumbave dhe u dashurua me njërin prej tyre
  • Bahamas njeh Kosovën!
  • Legjenda e portës shkodrane, Paulin Ndoja (19 dhjetor 1945 – 16 prill 2025) do të mbushte sot 80 vjeç
  • “Roli dhe kontributi i diplomacisë shqiptare në Maqedoninë e Veriut nga pavarësia deri sot”
  • Marie Shllaku, kur një jetë e re u shndërrua në përjetësi kombëtare
  • Në sinoret e Epirit…
  • Mbrëmë hyri në fuqi Ligji i SHBA për autorizimin e mbrojtjes kombëtare
  • Skënderbeu “grek”, ose si të bëhesh grek pa e ditur
  • A historic moment of pride for the New Jersey Albanian-American community

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT