SHKRUAN:NIKO FERRO/
Pse persianët ishin shumë të interesuar për territorin e fiseve ilire të paionëve? Çfarë ofronte ai?
Të shkruash për këtë temë, në radhë të parë do të thotë të kesh hulumtuar gjerësisht çdo libër dhe çdo artikull që lidhet në funksion me temën. Në radhë të dytë do të thotë të guxosh, pra të sjellës një mendim ri dhe të pranueshëm.
Po pse pikërisht kjo temë, jo sepse ajo është më e rëndësishme se të tjerat, por për faktin se një argument mbi këtë çështje nuk është prekur më parë ndoshta tek tuk nga historiografia greke, maqedonase e italiane. Natyrisht që rrahja e argumenteve të reja ka si synim shtimin e diapazonit për ilirët. Kështu, për të pasur një pamje më të qartë mbi fillimin e kërcënimit të ekspansionizmit persian në Ballkan, më poshtë po paraqesim një përmbledhje të ngjarjeve historike.
Në shek VI p.e.s Kiri i Madh kishte bashkuar mbretërinë e Medëve dhe të Persianëve, duke i dhënë jetë kështu një fuqie të re politike, Perandoria persiane. Por Kiri i Madh nuk u ndal me kaq, ai tentoi të shtrinte sundimin e tij edhe në qytet-shtete greke të Azisë së Vogël. Ndërkaq Kiri ishte i mëshirshëm me popujt e nënshtruar, për të ishte e mjaftueshëm që qytet greke dhe fenikase të paguanin haraçin vjetorë, në këmbim të mbajtjes së një autonomie të zgjeruar.
Por Dari I, pasuesi, vendosi të konsolidonte edhe më tej fuqinë e Perandorisë persiane. Kështu për të fituar rezistencën e shteteve Ioniane, Dari u përpoq t’i dobësonte ekonomikisht duke nënshkruar traktate me qytet-shtete fenikase. Sakaq qytetet greke, të cilat mezi i mbijetonin masave shtrënguese të persianëve reaguan duke mos e njohur fuqinë e Mbretit të Madh dhe të satrapëve të tij persian.
Qyteti i parë Ionianë që u rebelua kundër guvernatorit persian ishte Mileti, në vitin 499 p.e.s Tirani Aristagora për të tërhequr simpatinë e satrapit të Azisë së Vogël, persiani Artaferne i propozoi këtij të fundit një ekspeditë kundër ishullit të Nasos, ku aty prej pak kohësh ishte formuar një qeveri demokratike. Artaferne i vuri atij në dispozicion një flotë persiane, por rezistenca e ishullit ishte heroike, dhe rrethimi i ishullit rezultoi të ishte një disfatë për persianët.
Atëherë Aristigora, duke parashikuar një ndëshkim ekzemplar nga ana e Darit I, menjëherë ndryshoi “pllakë” dhe ngriti lëvizjen antipersiane në qytetet greke të Ionias duke shkaktuar një revoltë në të cilën u rreshtuan Lidët, Karitët, Qipriotët, e shumë të tjerë.
Aristigora, me në krye një grushti oplitësh, arriti të pushtonte edhe kryeqendrën e satrapit persian, Sardi. Pas këtyre sukseseve fillestare, qytetet kërkuan edhe ndihmën e qyteteve të origjinës, Spartës, Athinës, Eretrias por spartanët e refuzuan pjesëmarrjen e tyre pasi ishin të zënë në konflikt me një tjetër qytet rival të tyren, Argosi. Mësojmë se vetëm Athina dhe Eretria dërguan ndihma, të cilat u limituan në një flotë të përbërë nga 25 anije.
Përgjigja e Darit ishte tepër e fuqishme.
Ai u përball me rebelët në tokë dhe në det, duke i mposhtur të gjithë por ai nuk u ndal me kaq, shkatërroi me zjarr dhe hekur të gjithë Ionian. Zbulojmë se qyteti i Miletit u shkatërrua deri në themel më 494 p.e.s dhe banorët e tij, që kishin treguar rezistencë kundër persianëve u shpërngulën dhe u shitën si skllevër. Qytetet e tjera rebele u detyruan të dorëzonin armët dhe mjete të tjera të luftës, dorëzuan gjithashtu të gjitha anijet.
Pikërisht në këtë moment deliri dhe fitoreje, mendimi i Darit I, për t’u zgjeruar në Perëndim filloj të maturohej. Por për të nisur një pushtim drejt Perëndimit, Darit i nevojitej një njohje e mirë e territoreve, por kjo gjë nuk përbente shqetësim, Mbreti i Mbretërve e kishte gjetur zgjidhjen.
Aty nga fundi i shek VI p.e.s Dari urdhëroi Skylaksin një gjeograf dhe historian grek nga Karianda e Karisë të ndërmerrte një udhëtim eksplorues në Evropë, Azi, Afrikë dhe në Indi. Mund të themi se vepra e tij, e ndihmuar edhe nga dikush tjetër në përshkrimin gjeografik ajo paraqitet me shumë interes.
Aty nga fundi i shek. VI p.e.s Dari I, avancoi me një ushtri të madhe nga Kerkonezi në drejtim të grykëderdhjes së Danubit, duke nënshtruar kështu të gjitha fiset thrake, që gjente në kalimin e tij, Tinët, Odrizët, Shirmiadët dhe Nipseit.
Mësojmë se një ushtri e madhe skite e ardhur nga viset veriore të Thrakisë, bëri që Dari të tërhiqej me një pjesë të vogël të ushtrisë, pjesa tjetër qëndroi në Thraki, nën komandën e Megabazit, komandant persian. Brenda pak kohësh satrapi i Darit, arriti të nënshtronte të gjitha qytetet bregdetare thrake si dhe fiset që banonin afër tyre. Më saktë deri në brendësi të territorit të fiseve ilire të paionëve.
Për të kuptuar më mirë qëllimet e persianëve ndaj këtij territori, më poshtë po sjellim një kronik të Herodotit. “Ata që u pushtuan në Evropë prej persëve, në kohën e Darit, sundoheshin nga Megabazi. Një ngjarje në të cilën qe dëshmitar Dari, bëri të lind te ky, mbret dëshira për të urdhëruar Megabazin që t’i shpërngul paionët e Evropës në Azi. Pirgesi e Mantyesi, të dy paionë, donin të bëheshin tiranë të paionëve. Menjëherë pasi Dari u kthye në Azi, ata shkuan në Sardë bashkë me motrën e tyre dhe duke gjetur rastin kur ky mbret qëndronte në lagjet e jashtme të qytetit të lydëve, ata e zbukuruan sa mundën me shumë motrën dhe e dërguan për të mbushur ujë. Ajo mbante një shtam në kokë, tërhiqte një kalë për kapistali, të cilin e kishte lidhur pas krahut dhe tirrte li. Dari, kur e pa këtë që po kalonte, i tërhoqi vëmendjen pasi ato që bënte ajo nuk i kishin zakon gratë e Persisë, Lydisë, ashtu edhe të pjesës tjetër të Azisë. Për këtë arsye, kur e pa urdhëroi disa nga rojet e tij ta ndiqnin dhe të shikonin çdo të bënte me kalin e saj…. Dari i habitur nga të dhënat e rojeve të tij, dhe nga ajo që kishte parë vetë kërkoi që ta sillnin tek ai. Kur ajo erdhi para Darit, vëllezërit e saj që po i vërenin të gjitha këto nga një vend i afërt u paraqitën edhe ato. Kur Dari i pyeti mbi vendin e tyre, të rinjtë ju përgjigjën se ishin Paionë dhe se ajo ishte motra e tyre. Mbreti e pyeti përsëri pse kishin ardhur në Sardë, çfarë njerëzish ishin paionët dhe në cilin vend të tokës banonin. Ata i thanë se kishin ardhur për t’i shërbyer atij, se Paionia me qytetet e saj gjendej në brigjet e Strymonit dhe se ky lum nuk ishte shumë larg nga Hellesponti, dhe se ishin me prejardhje teukrase dhe koloni e trojanëve. Kjo qe përgjigja për çdo njërën prej pyetjeve të tij. Ai donte të dinte akoma nëse gratë e këtij vendi ishin të gjitha kështu punëtore si motra e tyre.” (Herod. V. 1.12)
A thua që Mbreti i Mbretërve të interesohej për territorin e paionëve vetëm se gratë ishin punëtore? Çfarë kërkonte të dinte më tepër ai ? Çfarë ofronte territori i paionëve për persianët?
Pavarësisht se ky territor mund të përdorej si bazë për ekspansionizmin persianë në Ballkan, ky vend ishte mjaft i pasur me metale.
Më poshtë po citojmë autorin antik Aristoteli: “Për Paioninë thonë se kur bien shira të vazhdueshëm, në tokën e zbutur gjendet i ashtuquajtur ar i padjegshëm. Flitet se toka në Paioni është aq e pasur me ar, sa shumë vetë kanë gjetur copa ari më të rënda se një mna” (Aristot. De mir. Ausc 833 b, 45)
Pra siç citohet më sipër nuk bëhet fjalë për gra punëtore, por për pasuri minerale.
Sipas Herodotit “Atëherë Dari i shkroi Megabazit të cilin e kishte lënë në Thraki, si komandant të një pjese të ushtrisë së tij, që t’i shpërngulte paionët nga tokat e tyre dhe t’i sillte tek ai së bashku me gratë dhe fëmijët… Megabazi pasi lexoi letrën, zgjodhi dhe mori njerëz nga Thrakia për t’i treguar rrugën dhe marshoi me ushtrinë e tij kundër Paionisë. Paionët si e morën vesh se persët po marshonin kundër tyre, u përgatitën që t’i zmbrapsin dhe shkuan me të gjithë forcat e tyre në brigjet e detit duke menduar se andej do sulmoheshin. Por Megabazi kur mori vesh se ata ruanin shtigjet nga ana e detit duke menduar se andej do sulmoheshin, kaloi në ndërmjetësinë e tyre, papritmas dhe para se ata të kujtoheshin, i pushtoi me lehtësi të madhe aq sa nuk u gjend njeri për t’i mbrojtur. Paionët kur mësuan se qytetet e tyre ishin në duart e armikut u shpërndanë duke u kthyer në tokat e tyre pra ju dorëzuan persianëve. Kështu një pjesë e paionëve, d.m.th. Siriopaionët, Paioplajt dhe ata që zinin atë pjesë të vendit që arrinin deri te Liqeni i Prasias u dëbuan nga vendbanimet e tyre dhe u dërguan në Azi. Ndërsa paionët e rretheve të Malit Pangajonë ( Doberët, Agrianët, Odomantët) dhe paionët e Liqenit të Prasias, Megabazi nuk i nënshtroi dot.? (Herod. V. 1, 12, 13,14,15,16)
Arsyeja ?
Natyrshëm lind pyetja. Pse Megabazi nuk arriti të nënshtronte të gjithë fiset ilire të paionëve ? Mos vallë ata kishin luftuar heroikisht kundër ushtrisë persiane ?
Ndonëse Herodoti, nuk përmend fjalën “luftë” apo “betejë”, mund të hamendësojmë që në krah të paionëve të ishin rreshtuar të tjera fise ilire, taulantët, dardanët, enkelejtë të cilët luftuan bashkërisht kundër forcave persiane. Në këtë kontekst vlen të përmendet mendimi i W. Pojakowskit (Kuvendi i Studimeve Ilire. Vëll I Tiranë 1974 f. 338) “[Në shek. V p.e.s] kemi të bëjmë me një epërsi luftarake të fiseve ilire, në veçanti të Enkelejve, se kjo hegjemonie pati ndikim nga lidhjet me luftrat greko-persiane”.
“Për sa i përket paionëve, ilirëve dhe të fqinjëve në përgjithësi <
Sipas Herodotit “persianët pas nënshtrimit të paionëve, ju drejtuan Maqedonisë. Sepse rruga nga Liqeni Prasias deri në Maqedoni është shumë e shkurtër. (Herod. V. 17)
Pra me pak fjalë territori i paionëve shërbeu si “urë” për ekspansionizmin persian.
Si përfundim mund të themi se të gjithë autorët antik në mënyrë të drejtpërdrejt ose të tërthorët tregojnë për rëndësinë strategjike që kishte territori i fiseve ilire të paionëve si dhe për rëndësinë ekonomike, që ofronte ky vend për shkak të minierave të argjendit dhe të arit. Mendojmë se ishin pikërisht këto kushte të cilat bënë që ky territor të ishte tejet i lakmuar nga persianët, më pas nga maqedonasit, grekët, keltët, romakët, sllavët, dhe në fund osmanët.
Ajo që vlen të theksohet është se persianët nuk arritën dot të depërtonin në brendësi të territoreve ilire. Në pamje të parë ndoshta për shumë njerëz kjo dëshmi duket e parëndësishme, por duke u fshirë kështu copëza të historisë të paraardhësve tanë, mendoj se na lind e drejta të predikojmë një moral të tillë që asgjë nuk mund të mënjanohet, asgjë nuk mund të përcaktohet apriori e parëndësishme,dhe të gjykohet me mentalitetin që kjo apo ajo çështje e kësaj natyre përbën objekt pa rëndësi. Ato janë dhe do të ngelen pjesë e identitetit të historisë sonë.
Archives for April 2015
MJAFT ME ANARKINE E TITUJVE TE PRONESIE NE BREGDET!
Shkruan: Av.Axhem Ymeri/
Kryetar i Shoqates “Krahina Jone Dukat Tragjas Radhime”/
KERKESE PUBLIKE /
Drejtuar/
Zotit Edi RAMA, Kryetar i PS dhe Kryeministër i Qeverisë/
Zotit Ilir META, Kryetar i LSI dhe Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë/
Zotit Lulzim BASHA, Kryetari i PD dhe kryetar i Opozites /
Gjithë kryetrëve të forcave të tjera politike të përfaqësuar në Kuvendin e Shqipërisë. /
Zotëri të nderuar.
Shqipëria në 1991 doli nga një sistem diktature që karakterizohej nga censura e mendimit politik, por sot në 2015, në Kuvendin e Shqipërisë dhe nga të gjithë ndërkombëtarët pranohet si domosdoshmëri dekriminalizimi i shtetit, një fenomen që i është mbishtuar shoqërisë shqiptare në këto 24 vjet pluralizëm.
Të gjitha deklarimet për dekriminalizim të Shtetit, ndëshkimin e korrupsionit dhe vendosjen e shtetit ligjor, nuk do të jenë të suksesëshme dhe do të përfundojnë në humbje kohe nëse ju do vazhdoni të anashkaloni zgjidhjen e problemit të pronës dhe do të vazhdoni të insistoni në zgjidhjen nëpërmjet kompensimit. Platforma aktuale është e dështuar dhe bie ndesh me Kushtetutën. Për zgjidhjen e problemit të pronës, sygjerojmë ti referoheni reflektimit në vitin 2013 të z. Sali Berisha, politikanit, që me protogonizmin e tij antipronar për 23 vjet , solli këtë anarki mbarëkombëtare të titujve të pronësisë, që kultivoi korrupsion jo vetëm në institucionet e administratës shtetërore që merren me pronat por edhe në gjyqësor dhe sektorë të tjerë. Zgjidhjen e jep zbatimi I Kushtetutës, zbatimin e të cilës ju duhet ta deklaroni si detyrim të Shtetit.
Tani në prag të zgjedhjeve për pushtetin vendor, Kryesia e Shoqatës “Krahina Jone Dukat-Tragjas-Radhime”, në mbledhje e saj të fundit, vendosi t’i orientojë zgjedhësit që në votimet e 21 Qershorit, të votojë vetëm ata kandidatë , për të cilat forca politike mbështetëse do të shprehet në mënyrë institucionale se ka vullnet politik për të zbatuar detyriment kushtetuese që rrjedhin nga nenet 4,15,17, 41/2, 122/2 dhe 181 të Kushtetutes në fuqi dhe Vendimit Pilot të GJEDNJ. Këto detyrime për mungesë të vullneti politik të drejtuesve të PD, LSI dhe PS, faktikisht deri tani nuk kanë gjetur zbatim. Zgjidhja është kthimi dhe jo kompensimi. Kjo është sqaruar me shifrat e referuara nga Drejtoresha e AKKP znj. Sonila Qato. Vendimet dhe ligjet e miratuara deri sot për pronat, shtyjnë afatet kohore, justifikojnë të keqen dhe bien ndesh me detyrimet e shtetit për të respektuar të drejtën tonë që secili të gëzojë normalisht pronën e tij të trashëguar. Këto gabime, që përbëjnë krim kombëtar riciklohen në Kuvendin e Shqipërisë, ku prej vitit 1991 e deri sot vazhdon të mbahet si pikë reference neni 8 i ligjit 7501 dhe jo detyrimet kushtetuese , që vazhdojnë të shkelen.
Propozimet që ne kemi ofruar për zgjidhjen e drejtë dhe pa faturë financiare, prej shumë kohe vazhdojnë të bien në vesh të shurdhër. Ne shpresojmë që ju nuk do ta anashkaloni këtë kërkesë dhe do të jepni përgjigjen tuaj institucionale në shtyp, nëse do vijoni ta mbani peng kthimin fizik të pronës, në zonat turistike apo jeni dakort për zgjidhjen conform Kushtetutës, në mënyrë që edhe votuesit të jenë të sqaruar nëpërmjet jush për këtë problem themelor të demokracisë dhe të Shtetit Shqiptar.
Për Kryesinë e Shoqates
“Krahina Jone Dukat-Tragjas-Radhimë“
Kryetari Av. Axhem Ymeri
SHIKU I FATOS KLOSIT, FATOS NANOS …DHE EKZEKUTORET…
SHIK-u i Fatos Klosit, Fatos Nanos e Pandeli Majkos me ekzekutorët e vet e shpërfytyroi luftën çlirimtare në Kosovë. Frymën e tolerancës e shndërroi në frymën e likuidimeve të kundërshtarit politik si në vitin 1944-45./
Shkruan:Gani MEHMETAJ/
Ata e donin një parti, një lider, një televizion, një gazetë dhe një mënyrë të të menduarit. Ata nisën të përpilojnë lista likuidimi, të cilave pastaj u përmbaheshin. Në përpilimin e listave u ndihmonin gazetarë, bashkëpunëtorë të UDB-së. Nuk e fshihnin fare se nuk do të lejonin të menduarit ndryshe, se do ta marrin pushtetin me çdo çmim. Luftën e pronësuan, shtetin e pronësuan, sikur grupi i tyre na çliruan, ndërsa nuk ishin të zotët të mbanin asnjë katund apo rajon gjatë luftimeve. Po të mos futeshin trupat e Aleancës Veriatlantike, ne do të përpëliteshim për jetë a vdekje. Grupet e militarizuara pas luftës e bënë atdheun pronë private, e zhvatnin e rrëmbenin si të ishte pronë e Serbisë e jo e kombit tonë, femrave u bënin shantazhe, burrat i frikësonin.
Historia po përsëritej.
Ishte atmosferë të cilën mund ta kesh parë nëpër filma, ose mund ta kesh dëgjuar nëpër oda burrash, kur tregonin se si u fut partizani serb e malazez në Kosovë.
Nisën festa pa pushim, zjarre natën e ditën, pakkush punonte, nxënësit i nxorën në rrugë herë për një festë, herë për një protestë. Kishte rrezik të mbesnin në rrugë. Me të vdekurit bënin kapital politik, e përgatisnin terrenin për pushtet. E vetmja pengesë qe KFOR-i e policia ndërkombëtare. KFOR-i i ndiqte vetëm kur tregtonin armë apo kur ndërmjetësonin në drogë, kurse policia ndërkombëtare ishte e flashkët dhe e ngatërruar. Vinin nga vende të ndryshme me tradita të ndryshme. Bota në miniaturë.
SHIK-u i Fatos Klosit, Fatos Nanos e Pandeli Majkos me ekzekutorët e vet e shpërfytyroi luftën çlirimtare në Kosovë. Frymën e tolerancës e shndërroi në frymën e likuidimeve të kundërshtarit politik si në vitin 1944-45 , dialogun e motos që e kishin se çdo shqiptar është vëllai im, ata e bën: ai që nuk është me mua, është armiku im, kurse parullën funksionale të gjithë shqiptarët janë vëllezërit tanë, e deformuan në- armiku më i keq është armiku i radhëve tona. Nisën të kultivonin dyshimin e vazhdueshëm.
Në vend se të merreshin me zbutjen e pasojave të luftës, e bënë vendin rrëmujë, krijuan pasiguri. Në rrethana të tjera do të çmendeshim nga gëzimi, sepse u çliruam, por na pengonte kjo atmosferë e pasigurisë që t’i gëzoheshim lirisë.
Ëndrra e madhe nisi të shndërrohej në makth të madh.
Vrasjet e fshehta e hijesonin fushatën zgjedhore/
Asnjë njeri në Kosovë nuk ishte i sigurt. Askush nuk e kishte menduar se gjërat do të zhvilloheshin në këtë mënyrë. Tmerrin e policisë serbe, e zëvendësuan hijet e natës me çorape në fytyrë, që futeshin në shtëpi, shkrehnin breshëri armësh, duke e lënë top në vend viktimën…
Kronika e vrasjeve të paralajmëruara nisi në korrik të vitit 2000, mbase edhe më herët. Thuhej se të gjithë ose pjesa më e madhe e viktimave merrnin paralajmërime të hiqnin dorë nga veprimtaria politike e t’ua lëshonin rrugën atyre, ose vetëm i paralajmëronin se do t’i vrisnin. Dhe ata nuk i mbronte askush, as nuk dinin nga do t’u vinte vdekja. Vrasësit profesionistë nuk gabonin. Mos qofshi në lëkurën e viktimave, e ndiejnë vdekjen, ndërsa nuk e pengojnë dot.
Ëndrra e madhe (Fletë të shkëputura ditari 1981-2006 me portretin e Rugovës në dritëhijen e ngjarjeve dramatike)
TE FTUAR NE SOFREN POETIKE TE GAZETES “DIELLI“
Ne Sofren poetike te Diellit, dergohen poezi nga te gjitha trevat shqiptare, por edhe nga Diaspora. Redaksia e Diellit, u kerkon ndjese poeteve, qe nuk mund t’i plotesoje te gjitha kerkesat. Kete here kemi zgjedhur poezi nga Reshida Coba, tri poezi nga Reshat Kripa, Asllan Dibrani, Vullnet Mato dhe nga Luan Cipi./
RESHAT KRIPA/:
KËRKOJ VARR PËR TIM TË
Kushtuar vajzave shqiptare që
diktatura i la jetime dhe që nuk kanë një
varr ku të derdhin dy pika lot apo të
vendosin një tufë lule.
Përse vashë
rri trishtuar,
shpirtin ty
kush ta lëndon,
pse je kaq
e dëshpëruar,
syri yt
pse po loton?
Mos vallë zemrën
ty ta theri,
flak’e zjarrtë
e dashurisë,
mos vallë shpirtin
ty ta teri,
çapkënllëku
vajzerisë?
Çfarë kërkojnë
syt’e tu,
n’ humbëtirën
e pabesë,
a mos vallë
shpirti yt,
e ka humbur
sot çdo shpresë?
——————–
Ngriti kryet
vajz’e mirë,
loti rridhte
si ujvarë,
zemra thyer
hidhërimit,
pëshpëriti:
– Kërkoj varr.
Kërkoj varr
për tim atë,
nuk e di
ku dergjet vallë,
e rrembyen
një natë vjeshte,
i dhuruan
plumb në ballë.
Isha foshnje
un’aherë,
kur e vranë
e masakruan,
kur kainët
e pabesë,
lirin tonë
përdhunuan.
Pyes mamin
– Ku është babi,
pse nuk vjen
më në shtëpi?
Ajo gjegjet,
pikëlluar,
– Fluturoi
se ku s’di.
Dhe tani
që jam e rritur,
kam një brengë
një dëshirë,
nuk kërkoj
as këng’as valle,
por veç varr
për një martir.
Dua vetëm
të derdh lotët
përmbi varr
të atit tim,
të vendosë
një kurorë
plot zambakë
e trëndafilë.
Të gjithë miqtë
Po me thonë,
babi yt
ra për liri!
Të gjithë miqtë
Po më thonë
donte vetëm
Shqipëri!
Po aherë
pse s’më thonë,
ku ndodhen
eshtrat e tij,
që t’i mbledh,
ato në grushte
në parajsë
ato t’i shpie
Atëherë
zemra ime
do jetonte
qetësuar,
atëherë
syt’e mi
do pushonin
së lotuar.
Por kërkoj,
kërkoj më kot,
të gjej vendin
ku ka rarë,
nuk e di
a ka në botë
një të vdekur
pa një varr?
—————
Ngriji kryet
vajz’e dashur,
mbaji lart
me krenari.
derdhi lotët
vendos lulet
në çdo skaj
në Shqipëri.
Se kudo
aty do jenë
eshtra trimash
për liri,
se kjo tokë
e përgjakur
i shtrëngon,
i mban në gji!
Në kërkim të lirisë
Liri, ku ishe?
Për shumë vjet të kam kërkuar,
Vite dhimbje, vite zjarri,
Për çdo ditë ëndërruar,
ditë shprese, ditë malli.
Liri, ku ishe?
Për Liri, për Shqipëri,
Ishte besa jonë e parë,
Për flamurin kuq e zi!
Për një Shqipëri të mbarë.
Liri, ku ishe?
Të kërkonim në errësirë,
Të kërkonim ditë e natë,
Donim jetë më të mirë,
Donim një kohë të artë.
Liri, ku ishe?
Kur në pranga robëruar
Dita ditës të shpresonim,
Shpirtin, trupin sakatuar,
Veç për ty, Liri, mendonim!.
Po sot, Liri ku je?
Mos vallë prapë na braktise,
Të kërkoj po s’të gjej dot,
Prap në ferrë na gremise,
Mos vallë po mundohem kot?
Liri, ku je?
Përsëri duke kërkuar,,
Thellë në zemër ty të ndiej,
Zemra ime turbulluar,
Po ty vallë ku mund të gjej?
Liri, ku je?
Ku të gjej kur s’të gjej dot,
Kur jetoj ngado rrethuar,
Nga çakenjtë fuqiplotë,
Me miliona të mbuluar.
Liri, ku je?
Kur në ballë të drejtësisë,
Kur në mes të parlamentit
Gjej ithtarët e robërisë,
Çveshur shpatën ndaj miletit.
Liri, ku je?
Kur në tele dhe gazeta,
Shoh gjithmonë ato fytyra,
Hedhin vallen tungjatjeta,
Sipas ritmit ngjyra ngjyra.
Liri, ku je?
Kur pronari s’është pronar,
Pronën gëzon dikush tjetër,
Derdhet gjaku anembanë,
A thua s’jemi vëllezër.
Liri, ku je?
Nuk e pe se ç’ndodhi mbrëmë,
M’u në qendër të qytetit,
Ra një djalë për të qënë,
Si një yll i rënë nga qielli.
Liri, ku je?
A pyete: vallë përse,
A pyete pse e vranë,
Pse e shtrinë atë përdhe,
Po përse atij i ranë?
Liri, ku je?
Ndaj unë ty, sot nuk të shoh,
Ndaj unë ty sot të kërkoj,
Eja, eja të të njoh,
Këtë vend ta lulëzojmë.
Liri, ku je?
Po thërras në moshë të shkuar,
Ashtu si në moshë të re,
Kujtoj kohën e kaluar,
Ndaj thërras: Liri, ku je?
DHIMBJE
Vargu im një pikë loti,
Që kullon nga zemra ime,
Jeta ime kot së koti,
Brenga, dhimbje dhe mjerime.
Dashurova plot pasion,
Me zjarr zemre përvëluar,
Shpirti im sot po kërkon,
Lumturinë e ëndërruar.
Seç luftova për liri,
Desha jetë më të bukur,
Të mos ketë robëri,
Desha të jetoj i lumtur.
Porse rruga ish mbuluar,
Plot me hithrra edhe gjëmba,
Mos e prek, është e ndaluar,
Mos e lyp si ta ka ënda!
Ndaj dhe vargu im i ngratë,
Ropanisur, sëkëlldisur,
Mbeti në rrugën e gjatë,
Kur akoma s’kishte nisur.
Dhe kështu vargjet e mia,
Lulëzuar në rini,
Prisnin të lindte liria,
Të shpërthenin përsëri
.
Tash ajo po lulëzon,
Në çdo skaj për bukuri,
Zemra ime belbëzon,
Për liri, për dashuri!
RESHIDA COBA/
PERËNDIA JONË ËSHTË…JESHILJA-poezi nga Reshida Coba
Me barin t’i nisa sot puthjet në agun e mëngjesit,
Ti ç’bën që nuk zgjohesh akoma,
Vazhdon të puthesh syte e mi ?
Ende në qiell…te Re-ja, ku u njohëm bashkë ?
Dil nga ëndrra ! E hapa derën.Është ditë jashtë !
.-.
Kam veshur fustanin jeshil për ty,
E mban mend ditën kur u ndamë…unë bëja sikur shkundja dritën nga supet,
Dhe zëndrojtur fola:-Dukem bukur në jeshile ?
Ti mbillje vështrimin në gjoksin tim të bardhë,
Me kujdesin sa më afër qëndrës…sa më afër erës së qumështit.
.-.
Si ta them këtë ndjesi timen, këtë frymim të gjelbër?
Ndjej pëshpërima shelgu (nuk jam më prej lëkure)
Lëndinë e blertë bëhem, një “zakon i bukur jeshil ”
Shëndrruar në formën më të përkryer të qartësisë,
Fytyra e barit sa e ngjashme me timen…si cdo fillim jete!
.-.
E xhelozuar era thellon flirtin,rrëmben me puthje belin tim
… e ndjej pushtimin,
Ndryshe nga burri, mëncuria e gruas qëndron tek beli,
Thellë tij planeti magjik i mitrës, ku ngjizet njeriu.
.-.
Ndaj përkedhelem,mburrem me qënësineë…Grua!
Si inteligjenca e së gjelbrës mburret mëndjes njerëzore,
Me filozofinë e klorofilit.
.-.
Besomë, një fije bari nuk ka më pak mendim, më pak punë,
Më pak të fshehta se një univers,
Dhe ka sy po kaq të mëdhenj drite…si unë !
Sa herë të mendoj ty…si bari njomëzohem,
Ndjej rrrjedhën e një përroi të bukur njomështie,
Rreth tij e gjelbra valvitet…si të ishte përsheëndetja e Zotit !
.-.
E mbaj mend si tani natën e parë me ty
-Ngjitu, më thoshte puthja jote,- Do takohemi me Perëndinë.
Dhe ajri dhe uji me terma njeriu do flasin,
Filluan të mësojnë numrat, për numërimin e puthjeve
( kaq shumë do jenë ?)!
-Perëndia jonë e re do quhet…Jeshilja (kështu them dhe unë)
.-.
A nuk i ngjajmë fenomenit të diellit dhe pikës së shiut,
Kur mrekullia e vogël përkul kurrizin e saj ujor,
Me kënaqësinë e thyerjes nga përshkimi i dritës nëpër të ?
Nga drithërimat e prekjes, lind ylberi tokë-qiell pritur,
Në të kundërtën e shkëlqimit të diellit.
.-.
Të cuditur të dy pyesim… si u gjetëm kështu,
Pse në mes të shtatë ngjyrave të ylberit,
E zgjedhura është jeshilja ? Pse jeshilja jemi ne ?
.-.
Ashtu si bari nuk pyet kurrë, përse është i gjelbër,
Dhe bota nuk pyet…e di,
Kur njerzit dashurohen nga fatet jo nga lutjet,
AJO… bëhet më femër !
.-.
Është bukur të jetosh në mëndjen e gruas… me lëndina të blerta,
Që netëve bredh lulnajave të tua…ujit sythet e së nesërmes,
A nuk ndjehesh i zgjedhuri qiellor… Re – SHi – Diell ?
Fol – Qiellori im…që ylberon mbi mua !
Reshida Coba-Mars 2015/
Kullat teatër i shekujve tanë!
Poezi dhe pikturë nga
Asllan Dibrani
Natë mërgimtare, vonë rrëshqitje kujtimesh
Në horizontet mbi kullat tona
rrëmben mallëngjimi, për plisat e bardhë
Dikur plot burra mblidheshin anembanë
Me istikame e jataganë !
Malësoret shqiptare krah burrave në beteja
Lidh besën e Shqiptarisë
T’i mbrojnë tokat e Arbërisë
Flasin kullat me lashtësinë e gurëve
Të skalitur me legjenda
gdhenden ilirët dhe fiset kreshnike
Themelet e kullave teatër i shekujve tanë
Testament në rrasat e gurit
Gurët janë epërsia ma e mirë
Ndaj grabitqarëve barbarë!
Deshën ta rrokullisin planetin
Në to linden burra
Që të vdesin po në to, kur te mplaken
Aty, i përkund djepi i atdheut
Aty pinë qumështin e nënës
Hëngrën bukën kallamboqit
Kështjella e Krujës jehon
Kushtrimin e Skënderbeut
Trembi Stambolli e Osmanëlli
Shumë krajl , çetnik e sllavëri
Ah, kulla e kulla e kulla me gur, mbi gur
Qëndresë ndër shekuj
U betuan burrat me flamur
Për kullat me mur, ata thanë
Kullat tona në robëri s’do të rrojnë
Vendosën flamujt kullë në kullë
E mur mbi mur
Për një Shqipëri të bashkua
Vullnet Mato
DY VËLLEZËR TË RRALLË – DY BURRA FTERRE
BARDHYLI ME SHPIRTIN E BARDHË
Bardhyli, me shpirt njeriu të bardhë,
çel para teje bardhësinë, si luledele.
Sa herë i shkon afër, apo të vjen pranë,
zgjat dorën e të dhuron një karamele.
Pas karameles tipike me aromë kafe,
ai ndez cigaren mikeshë të krijimtarisë,
dhe interesohet zakonisht me pak llafe,
për shëndetin e njerëzve të shtëpisë.
Fjalët e dyta i ka për Fterrën e dashur,
dhe pyet nëse prej saj të shijon pak raki,
nga shishet e vogla që mban për të qerasur,
në çantën mbushur me rrëfime për fëmi.
Ky fisnik zemërbardhë, ashtu siç ka emrin,
ka nxjerrë nga duart dhe mendja e ndritur,
mijëra nxënës, përhapur në të gjithë vendin,
dhe dhjetëra libra për t’i bërë fëmijët të ditur.
Bardhyl Xhama “mësues i merituar” fterriot,
bir mësuesi dhe përhapës i palodhur drite,
nuk po ndalet së shkuari, as sot dhe as mot,
sa t’i fosilizohet dora mbi shkrime ndër vite…
AGRONI QË BËN MREKULLIRA
Se si një ekonomist, në vjeshtën e pensionit,
arrin të pushtojë maja shkencore të vështira,
dhe bëhet mjeshtër i përdorimit të elektronit,
për t’u krijuar njerëzve lehtësi me mrekullira,
Këtë, në mënyrën më konkrete e dëshmon,
burri që u është ngjitur lartësive kompjuterike,
pararendësi virtual, me emrin e mbretit Agron,
që u bë i nderuar përmes valëve elektronike.
Ai krijoi rrjetin e informimit masiv, për fterriotët,
dhe gazetën e mërgatës fterriote, të shpërndarë,
nga Guri i kuq, në Tiranë, e në çdo skaj të Evropës,
gjer në Amerikën e largët me emigrantë shqiptarë.
Ky komuniteti i madh, brenda ditës informohet,
kush lind, kush vdes, e kush bën dasmë zakoni,
urojnë gëzimet familjare e në dhimbje bashkohen,
si banorë të një lagjeje gjigante prej elektroni.
Meqënëse, nga intuita e nxitur prej kuriozitetit,
apo mbiemri i mistershëm “Xhama”, trashëguar,
u lidh fort me xhamin e monitorit të internetit,
Agroni meriton në vendlindjen e tij të paharruar,
Të përjetësohet në një monument vezullues prej qelqi,
për të reflektuar rrezatime drite brigjeve me korije,
qysh nga rrezet e para diellore, në agun e mëngjesit,
derisa shtatorja të xixëllojë natën nga hëna dhe yjet…
GJURMËT E TOKËS: VARRE E NOFKA/
Nga Luan Çipi/
Diku, varreza me Italianë,
Më tej, “Varret e Çifutëve”,
Gjurmë varresh me Gjermanë,
Sllavë ndënë dhe, atje më tutje.
Në luftime shumë kanë rënë:
Grekë, Francezë, Austriakë,
Mijëra Turq, kockat kanë lënë,
Serbë, Bullgarë. Nuk janë pak!
Hasmi s’ erdhi për të ikur,
Po, lirinë për të na marrë.
Aty ngelën, frymë fikur,
Nënat, motrat i kanë qarë.
Dhe pse çalë, me paterica,
Ndruan emra e futën spica:
Kishën e bënë Gumenicë,
“Dashamirin” – Drashovicë.
Vunë emrat: Novoselë,
Gollobordë, Brataj, Vodicë.
Sllavja hartë, “Kal’ Troje” del:
Amonicë, Shashicë, Shushicë.
***
Si e duron kjo toka mëmë
Këtë vepër poshtërimi?
Emrat sllavë ndjellin gjëmë,
Zhvirgjërim duket çemërimi!
Mbreti nisi një reformë
Nofkat, t’i këmbente vet…
Erdhi koha të veprojmë:
Kthim të plot n’ identitet!
Tiranë, më 24.04.2015
KUR MOHOHEJ KONICA
Nga Anton CEFA/
Nga fundi i viteve ’50 dhe fillimi i viteve ’60, kur fryma liberale e Hrushovit u duk se po fillonte të shkrijë ngricat e hapësirës së jetës shqiptare dhe të kulturës sonë, u ngarkuan profesorët Vehbi Bala dhe Jup Kastrati të përgatitnin nga një monografi, i pari për Fishtën dhe i dyti për Konicën, për t’i riabilituar dy kolosët e mëdhenj të kulturës dhe të veprimtarisë kombëtare. (Duhet thënë se për regjimin diktatorial komunist mohimi deri në vdekje dhe riabilitimi deri në apoteozë i personaliteteve të ndryshme, sipar erërave të interesit politik, nuk përbënin ndonjë pengesë a vështirësi).
Në këtë rast, Dh. S. Shuteriqi – atëherë kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve e Artistëve, si dhe një ndër ideusit kryesorë të historiogarfisë sonë letrare – qe shprehur në mënyrë konfidenciale, ndoshta për të arsyetuar qëndrimet e tij: “Ne i nxjerrim nga dera, ata na futen nga dritarja” (Ishte fjala për Fishtën dhe Konicën). Dhhe megjithëse, këto ishin “fjalë veshi”, ato morën dhenë. Ishte etja për kulturën e vërtetë kombëtare, dëshira e madhe për njëfarë lirie si dhe shpresa se diç e mirë po ndodhte, që i përhapte ato.
Mirëpo menjëherë, me përcaktimin kategorik të Diktatorit që u deklarua haptas kundër “revizionizmit hrushovian”, në Mbledhjen e Përfaqësuesve të 81 Partive Komuniste që u mbajt në Moskë në nëntor të vitit 1960, as që mund të bisedohej më për riabilitimin e dy kolosëve dhe aq më pak për botimin e monografive për jetën dhe veprën e tyre., që ishin plotësisht gati dhe, me sa dimë, ishin dorëzuar për botim.
Si në çdo diktaturë, dhe diktaturat më të egra janë ato të kuqet, në Shqipëri, në çdo fushë e për çdo gjë, ka vepruar diktati. Kjo është një dëshmi më se e qartë që vërteton se ndalesa e botimit të monogtafive për Fishtën e Konicën u bë thjesht për arsye politike.
Aq është e vërtetë, sa po në këtë vit, u shndërrua në letër romani “Krim e ndeshkim” i Dostojevskit, që ishte përfunduar së shtypuri dhe priste të dilte në shitje (dhe këtë fat pati edhe ndonjë vepër tjetër), ndërsa një përmbledhje poezish e poetit të madh rus Sergej Esenin, që qe botuar në atë periudhë, u fut menjëherë në indeksin e librave të ndaluar të bibliotekave dhe u zhduk nga raftet e librarive.
Sigurisht, kishte përfaqësues të kulturës dhe të institucioneve kulturore që qenë fanatizuar mbas poltikës “largpamëse” të Partisë, ose të tillë puthadorë që ishin gjithnjë të gatshëm të plotësonin me një ëndje shtinjake çdo fjalë e porosi “të dhënë nga lart”; por kishte padyshim, bile edhe më shumë, edhe të tillë që nuk u vinte mirë për këto gjëra që po ndodhnin, por që nuk mund të bëzanin, sepse pipëtimma më e vogël donte të thonte “t’i biesh murit me kokë”. d. m. th. burgim e më pas internim, internim i familjes, vënie në shënjestër të “luftës së klasave” e farefisit, shokëve, etj.
Natyrisht, nuk mund të mohohen edhe qëllimet dashakeqe, impulset e gjelozisë dhe prirjet ambicioze e dukuri të tjera negative të psikologjisë individuale të shkrimtarëve e studiuesve të letërsisë, të cilat shpjegojnë zellin e tyre për të anatemuar zi e më zi të aftët.
Kritika letrare zyrtare nuk arriti deri në atë shkallë sa të mohojë talentin letrar, kritik e publicistik të Konicës, siç ndodhi në ndonjë rast me Fishtën, të cilit iu mohua edhe talenti.
Në tekstin e fundit zyrtar të historisë së letërsisë shqipe, që vinte deri në periudhën e Luftës së Dytë Botërore, Botim i Akademisë së Shkencave, Institutit të gjuhësisë dhe Letërsisë, Tiranë, 1983), qenë “përjashtuar” nga letërsia shqipe Fishta, Konica, Mithat Frashëri, Koliqi,, At V. Prendushi, Dom Lazer Shantoja, At Donat Kurti, At Bernardin Palaj, Dom Ndre Zadeja, Arshi Pipa, Martin Camaj etj. Këta përmenden aty këtu vetëm sa për t’u hedhur baltë e për t’u diskredituar me çdo kusht. Konica në këtë tekst rreshtohet në të ashtuquajturen “rrymë reaksionare” të letërsisë sonë, ku përmenden si kryesorë edhe Fishta e Sqiroi (f. 112).
Lidhur me vepra të tilla si “Shqipëria si m’u duk”, “Dr. Gjëlpëra . . . “, etj., është thënë se “shpesh e paraqiti në mënyrë të tillë të errët pamjen e vendit, sa ushqeu mosbesim në një të ardhme të përparuar dhe, përgjithësisht, në forcat popullore përparimtare”. (Po aty, f. 471).
Errësohet fakti se veprat madhore letrare Konica i shkroi në vitet ’20 e mbas, kur pati përfunduar nevoja e “mitizimit” të vlerave etnopsikologjike të popullit tonë, e cila qe përcaktuese në periudhën e Rilindjes; në atë periudhë kur rilindësit punonin për të zgjuar vetëdijen kombëtare. Mbas formimit të shtetit shqiptar, në plan të parë dilte formimi i qytetarit, bile i qytetarit demokrat dhe prandaj Konica dhe shkrimtarë të tjerë u përpoqën të nxirrnin në pah të metat e tij, për t’i ndrequr.
Ndërsa në hullitë e veprimtarisë atdhetare, Faiku etiketohet si “politikan i paskrupull”; për “Albaninë” thuhet që u vu në shërbim të poltikës austro-hungareze ndaj Shqipërisë.
Në fushën e kritikës letrare, Konica akuzohet se mbrojti pikëpamjet regresive, sipas të cilave “kritika nuk është shkencë”, se “kritika është subjektive”, etj. Natyrisht, Konica, ndër të tjera, pohonte që “kritika letrare nuk është një shkencë, ku çdo e thënë mund të pohohet me dy e dy bëjnë katër”. E thënë qartë, me saktësi dhe bile në formë matematike! A mund të hidhet poshtë një gjë e tillë? Mandej, a mund t’i hiqet subjektiviteti gjykimit të një vepre letrare? Sigurisht që estetika e kritika letrare e Konicës nuk kishte si të mbështetej e të përfitonte nga metoda “shkencore” e realizmit socialist dhe sidomos nga mendimi teorik i P. P. SH.-së dhe shokut Enver Hoxha!
Kritika letrare zyrtare e ka paditur Konicën edhe sepse “u prir më shumë nga rrymat estetizante e impresioniste të kritikës borgjeze të fundit të shek. XIX” (Idem, ibidem f. 127). Për kritikën letrare të realizmit socialist, rrymat estetizante e impresioniste dhe çdo rrymë tjetër e filozofisë, estetikës dhe kritikës letrare “borgjeze” ishin një sakrilegj, para së gjithash politik. I mbështetur në dijenitë e tij të gjera rreth kulturës dhe letërsisë botërore dhe falë talentit të tij, Konica nuk qe thjesht nismëtar në këtë fushë; ai i vuri themele kritikës sonë letrare. Ndonjë rrëshqitje e shkaktuar sa nga shkaqe letrare aq edhe nga shkaqe jashtëletrare., siç ishte rasti i Naimit, i trajtuar drejt nga Sabri Hamiti në veprën “Faik Konica: jam unë” si një temë-obsesion për Konicën, dhe në të cilën u shfaqën “hujet dhe huqet” e tij, nuk qe dhe nuk u paraqit ndonjëherë si shkaku kryesor pët ta “përjashtuar” atë nga letërsia shqipe.
Veç kësaj, Konica nuk u përjashtua vetëm nga letërsia, ai u “përjashtua” nga e gjithë veprimtaria e tij atdhetare dhe mbi personalitetin e tij u hodh për afër 50 vjet një baltë e neveritshme.
Breznitë shqiptare që u rritën dhe u burrëruan gjatë viteve të diktaturës kanë fare pak njohuri për kulturën shqiptare, në përgjithësi, dhe letërsinë në veçanti, që lulëzoi në Kosovë dhe në diasporat tjera shqiptare të shpërndara nëpër botë, prandaj ato i gëzohen veprimtarisë së ethshme që po bëhet që nga rrëzimi i diktaturës për të mbushur zbraztitë e krijuara.
- « Previous Page
- 1
- …
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- …
- 70
- Next Page »