Archives for April 2015

Fati i njeriut…

April 19, 2015 by dgreca

Tregim nga Dine Dine*/
Ishte sezon pushimesh…
Shtëpia e Kulturës në Lushnje, ato ditë ishte bosh, ndaj dhe regjizori i teatrit dhe estradës së Qytetit, Tahsin Demiraj, kish vendosë që provat t’i bënim në një prej atyre ditëve të qeta…
Kisha më se një muaj që përgatitesha thuajse çdo ditë dhe sa i përket të mësuarit përmendësh, s’e kisha problem, e gjithë çeshtja ishte interpretimi, mbasi si herë e parë, kisha mjaft emocione, aq sa nganjëherë më dukej sikur do të më deltë zemra vendit. E vetmja audiencë që më inkurajonte tek stërvitesha në shtëpi ishin kushërinjtë e mi Tomorri dhe Sazani, të cilët nganjëherë qeshnin me të madhe kur më shihnin të përpëlitesha, duke bërë ca lëvizje që të dukesha sa më aktoresk. Ndoshta qeshnin me marrëzitë e mia rinore, kur i shihnin ato përpjekje dhe entusiazmin tim, bile më bënin edhe ndonjë vërejtje, por në asnjë çast nuk donin të më lëndonin shpirtërisht. Si duket e ndjenin se isha tejet i brishtë, për të ma thyer tehun e entusiazmit, po në të njëjtën kohë, mendoja se kështu në njëfarë mënyre ata e thyenin monotoninë, mbasi vinin të lodhur nga një punë rraskapitëse…
Natën e fundit të stërvitjes, them stërvitjes, sepse provat do t’i bëja të nesërmen në Shtëpinë e Kulturës, pasi deklamova dy pjesë nga “Intrigë e dashuri” dhe “Cubat” e Shilerit (që në atë kohë ishin në modë) dhe po rropatesha me një pjesë të tretë, nga “Fati i Njeriut” e Shollohovit, kisha mësuar rreshta të tërë përmendësh, me qëllim që pjesa që do deklamoja, mos ta humbiste kuptimin dhe të ishte sa më emocionuese, natyrisht duke i qëndruar besnik tekstit të autorit. E dija që askujt s’i kish shkuar ndërmend se mund të përdorej kjo pjesë, ose së paku kështu më dukej mua. Për nga subjekti pjesa ishte mjaft dramatike, dhe kushërinjtë e mi më kishin inkurajuar së tepërmi, duke më thënë se pikërisht kjo pjesë mund të ishte edhe kyçi i suksesit tim…

…Isha në kulmin e lojës aktoriale.
Shoferi, i cili ka humbur gjithë pjestarët e familjes në luftën e Dytë Botërore, fillikat i vetëm rropatet të mbijetojë duke transportuar drithë me një kamion të shkatërruar, kur papritmas sheh një djalë të vogël e të uritur që rrinte pranë derës së lokalit ku ai po hante bukë… Ai e thërret:
“Ej Vanjushka!” – dhe vazhdon biseda me të… Një pjesë vërtet prekëse, sepse të dy, si Andrej Sokollovi dhe Vanjushka i vogël kishin mbetur pa prindër dhe pa familje.
Një fatkeqsi e tmerrshme, por në të njëjtën kohë edhe një ngushëllim i madh njohja mes tyre. Lufta kishte shkatërruar gjithçka. Por, kishte marrë mijra jetë njerëzish, duke lënë rrugëve mjaft pleq dhe fëmijë…
E pra, unë kisha marrë përsipër të luaja rolet e të dy këtyre fatkeqëve, të plakut dhe fëmijës.
Mbaj mend, që luaja pjesën e Vanjushkës, dhe për ta bërë sa më të prekëshme, po thërrisja sa kisha në kokë, kur papritur bëj një lëvizje të vrullshme dhe gishti i madh i këmbës u përpoq me cepin e dyshemesë me drrasa të pagdhendura dhe gjaku nisi të më shkojë rrëke. Meqë isha edhe disi i përkëdheluri i familjes, për të tëhequr më shumë vëmendje, e bëra qimen tra… Ndërsa përpëlitesha me zhurmë, papritmas më ndodh një incident tjetër… Tek thërrisja me “oh e ah”, duke kërcyer poshtë e përpjetë, u përula të shihja gishtin e gjakosur dhe se si e humba ekuilibrin dhe u përplasa me kokë në dysheme.
Kështu e harrova gishin e për çudi, nuk nxorra asnjë pasthirrmë, po nisa të kontrolloja hundën mos kisha pësuar ndonjë frakturë. Duke fshehur dhimbjen që po më sembonte në zemër, kthej sytë nga kushërinjtë e mi, të cilët kishin mbuluar fytyrat me duar dhe qeshnin me të madhe… Sigurisht, isha i nxehur, dhe ndjeja se mund të bëhesha edhe më qesharak, ndaj u mundova të përmbahem…
S’di pse po më vinte turp për atë që ndodhi, e që të mos mbesja si guak, ndërsa ata qeshnin me të madhe, i dhashë seriozitet vetes dhe ndërhyra me një vërejtje, duke e thyer heshtjen…
-Kur shkrova para ca muajsh atë esenë: “Edhe sjellja e zbukuron njeriun”, ndër të tjera theksoja se: kur një i ri sheh një plakë që rrëzohet, kurrë s’duket të qeshë me fatkeqsinë e saj… dhe ishit ju të dy ma aprovuat kët gjë… apo gaboj?!
-Është e vërtetë, – pohoi Tomorri – por edhe ti e di atë thënjen që “Përjashtimi përforcon rregullin”. Edhe ky rasti yt ishte një përjashtim…
Pastaj ndërhyri edhe Sazani, i cili akoma s’e kishte ndalur dot të qeshurën:
-O Dine, ky rasti yt ishte si një lloj tragjikomedie, sepse bash në kohën kur po përgjëroheshe, e në kulmin e pasionit, të ndodhi ajo që ndodhi, e që në fakt ishte tepër komike, e s-kishim si të mos qeshnim! Por, sidoqoftë, të na falësh!
Pasi më ndihmuan ta mjekoja gishtin, me ato mjete rrethanore nga më primitivet që gjendeshnin në shtëpi, u vendos që për atë natë ta linim me aq, mbasi të nesërmen ishte e djelë, dhe e kisha lënë të takohesha në Shtëpinë e Kulturës me regjisorin Tahsin Demiraj.
Edhe pse ishte thjesht një provë mes miqsh, ndjeja që kisha shumë emocione.
Të nesërmen, ndërsa i grahja biçikletës me shpejtësi, pa e ditur as vetë pse ngutesha, mbasi kohë kisha plot, për një çast e ndala vrullin dhe mendova me vete: “Po sikur ta lë fare kët gjë!?” – dhe po vetë u përgjigja – “Po ti mor hajvan, ke një muaj që rropatesh çdo ditë, që t’ia arrish këtij momenti, dhe tani për një kapriçio fëmijësh kërkon të braktisësh gjithçka?!” dhe i graha edhe më fort biçikletës drejt qytetit…
Përshkova me mendje gjithë mëngjeset, kur ngrihesha herët dhe, pasi pija një vezë të freskët, sipas “porosisë së Tahsinit” për “n’trashje zëri”, recitoja herë me mend e herë me zë, gjitha pjesët që mendoja se do të më shërbenin për të fituar në konkurs.
Isha edhe ca me fat… mbasi shtëpinë e kisha në cep të sektorit, kështuqë askush s’më shihte duke shqiptuar me zë të lartë, sa më hante fyti, zanoret me rradhë: a, e, o, u, i, y… aq sa më qe bërë ves, edhe në shtëpi mbasi mbaroja darkën, për t’u bindur nëse isha në formë a jo, dilja jashtë në oborr, dhe përsërisja me zë të lartë të njejtën gjë…
Isha në të hyrë të qytetit, dhe ashtu instinktivisht, pa vetëdije, ndjeva se po i shqiptoja zanoret një e nga një (i kisha bërë copë e thërrime), që zëri mos të më tradhëtonte në momentet e fundit! Në rrugën e drejtë që të çonte te hyrja e Shtëpisë së Kulturës, nga larg dallova katër vetë, që siç m’u duk, po flisnin me njëfarë pasioni.
Qysh më parë, kisha biseduar që vetëm Tahsini, do ta ndiqte aktrimin tim, kështu që prania e atyre tre të tjerëve, m’u duk pak si e pavend, megjithatë u afrova, lashë biçikletën, i përshëndeta dhe në fakt ndjeva që ata më pritën aq përzemrsisht, sa në çast ndryshova mendje…
Njeri prej tyre ishte nji shkodran, Leka Ndoja, dhëndër i Xhemal Brojës, athere drejtor i Teatrit Popullor dhe kryetar i Komisionit të përzgjedhjes së aktorëve, i cili qe mjaft dashamirës dhe inkurajues ndaj meje… gjë që më ngrohu mjaft, duke marrë parasysh edhe natyrën e tij prej shkodrani, që me aq lehtësi futesh gjithkund, falë edhe atij humorit karakteristik…
Sidoqoftë, krahas atyre të dyve, kishte ardhur edhe poeti Faslli Haliti dhe Vasil Noçka, një student në Shkollën e Artit Dramatik, i cili e kishte kaluar atë provë, dhe më inkurajoi duke deklamuar ai vetë nja dy pjesë nga “Intrigë dhe Dashuri”…
Pak më i çliruar, edhe unë mbas tij përsërita dy pjesët nga “Intrigë dhe dashuri” dhe “Cubat”, dhe kur mbrrita te pjesa e tretë “Fati i Njeriut” e Shollohovit, ku kisha marrë përsipër të luaja dy rolet njiherësh, atë pjesë tronditëse dhe mjaft emociuonuese, duket se ajo u bëri mjaft efekt miqve të mi, dhe kur mbarova më mbuluan me komplimente, e në veçanti Leka Ndoja, më përqafoi dhe ishte aq entuziast sa deklaroi solemnisht: “Me kët interpretimin e fundit, s’ia kisha nevojën askujt për ndihmë!!”
Të nesërmen në orën tetë, Tahsini kish marrë përsipër të fliste me operativin e zonës, Nuri Manokun, për tri ditë leje në Tiranë, ku unë do të paraqitesha për të marrë pjesë në Konkurin e Përvitshëm të Dramës, që bëhej në teatrin e Operas dhe Baletit.
Mezi prisja të mbrrija në shtëpi, për t’ua rrëfyer me gjitha hollësitë këtë sukses timin dy kushërinjve të mi, që kishin qenë edhe nxitësit kryesorë të kësaj pune: Tomorrit dhe Sazanit.
Rrugës me biçikletë ecja si i çmendur… Bëja herë mbas here ca marrëzira e akrobacira, aq sa në një çast vura në rrezik edhe veten. E kujtoj edhe sot shofer Bajramin, me atë kamionin e tij të ngadaltë, i cili frenoi nja 30 metra larg meje, mbasi gjithë ajo dalldi me biçikletë, më bëri ta shoh veten jo më larg se nji metër nga turinjtë e kamionit të tij. Dhe nëse ai s’do të kish qenë i vëmendshëm dhe i ngadaltë, shumë lehtë mund të kisha përfunduar bashkë me biçikletën dhe dalldinë e gëzimit tim nën rrotat e kamionit të tij. Ky çast më ka mbetur i ngulitur fort në kujtesë, sepse Bajrami jo vetëm s’më qortoi, por më mori me të mirë dhe më pyeti disa herë nëse isha në rregull nga trutë e kokës dhe nëse ndjehesha mirë… dhe nuk lëvizi prej aty, derisa u sigurua se unë mund t’i hypja biçikletës dhe të ecja normalisht…
Si u largova nja pedhjetë metra, ktheva kokën dhe e pashë që shofer Bajrami ma bënte me dorë që ta ulja shpejtësinë, pse si duket dalldia ende s’më kishte lëshuar…
Kur u futa në sektor, nisa të mendoj se sa do të gëzoheshin kushërinjtë e mi kur t’u tregoja për suksesin e arritur paraprakisht, pa le kur ta merrnin vesh se të nesërmen kisha edhe premtimin e regjizorit, për nji treditësh leje nga Dega, për konkurim në Tiranë!!

Në atë moshë, si duket as më shkonte mendja se “dardha e kish bishtin mbrapa”, dhe ai entuziazmi im rinor, (isha ende pa i mbushur të njëzetat), jetonte në kufijtë e marrëzisë…
Që të mos zgjatem, mbrrita në Savër, ku jetoja prej vitesh, duke gulçuar. U futa gjithë vrull në shtëpi, i bindur se do t’i gjeja gjithë njerëzit e mi, por për çudi ishte bosh… Si duket ata kishin dalë diku, dhe pashë vetëm Tomorrin, në nji qoshe me libër në dorë, të cilit me nji frymë ia derdha krejt entuziazmin, duke i treguar fill e për pe gjithë ngjarjen pa harruar asnjë prej hollësive të saj… përjashto premtimin për “leje nga Dega”, sepse mendova që ëmbëlsira duhej ruajtur për në fund, ndaj s’u nguta…
S’di pse kisha nji ndjesi, se ajo eufori e imja mund t’i shkaktonte të shkretit edhe ndonjë atak në zemër… e kur mbarova edhe së përsërituri ngjarjen, m’u duk se erdhi ai çasti, kur me fjalë disi të kujdesshme, duhej ta shpalosja “mrekullinë” që do të ndodhte të nesërmen në mëngjes…!! Ndërsa e rrëfeja atë detaj “pa shumë rëndësi”, për habinë time pashë se fytyra e tij, jo vetëm që s’shfaqi asnjë farë gëzimi, përkundrazi, mori një zymtësi të frikshme, gjë të cilën s’e kisha vënë re më parë… Befas ajo mori ngjyrë dheu, sytë iu bënë të thellë dhe seriozë dhe në dy anët e tyre u shfaqën ca rrudha të sforcuara, që nuk më ndillnin asgjë të mirë…
Nga fytyra e tij s’kuptoja më asgjë.
Heshta, dhe krejt ajo kënaqsia e të treguarit m’u tret si një grimcë sheqeri në ujë. Për pak kohë ai s’foli fare, po dukej si i trumhasur. Dikur, në fund e gjeti fjalën:
-Domethënë, ti po na bëhesh aktor?! – më tha me një zë që i doli pak si i ngjirur.
Unë pohova lehtë duke tundur kokën…
-Domethënë, ti nesër do të na paraqitesh në Degën e Brendëshme, për t’ju kërkuar një favor atyre?!
Unë e vështrova drejt e në sy dhe heshta… Ai ishte i prerë!
-A mund ta marrësh me mend, se ky favor që ti po u kërkon, ka edhe ca kleçka të tjera, që si duket ti ende s’i ke kuptuar!? Si duket ti, akoma s’e ke marrë vesh ti, që nëse këta të bëjnë nji privilegj… në një mënyrë a në një tjetër ti duhet t’ua shpërblesh?! Unë besoja se ti kaq gjë e dije… Si duket s’po merr vesh asgjë se ç’bëhet në kët botë?! Besoj se e ke dëgjuar jo pak herë atë që këta e quajnë “luftë klasash”?! Ti s’je më i vogël tani!!! Je pothuaj njëzet vjeç! dhe duhet t’i kuptosh e t’i mësosh vetë ca gjera, pse me to përballesh çdo ditë. Kjo “luftë”, për të cilën flitet gjithë ditën e ditës, nuk ështe luftë në hava, ajo bëhet haptas kundra nesh, dhe kundra krejt racës sonë në përgjithësi. Ne jemi ata “Armiqtë e Klasës” dhe askush tjetër. Unë, ti, njerëzit tonë, shokët tonë që i kanë rrasur burgjeve dhe interrnime, thjesht pse nuk mendojmë si ata: na kanë damkosur si kundërshtarë politikë, vetëm pse kemi ide të ndryshme nga të tyret… Prandaj na mbajnë të izoluar, na burgosin kur i do qejfi, dhe sa u do qejfi, na i kanë mbyllur gjithë rrugët e lëvizjes, shkollimit, krijimit të familjes dhe na kanë bërë të ndjehemi gogola. I ke parë ata dordolecat që venë në parcelat e grurit? – Unë përsëri pohova me kokë… – Ne jemi ata dordolecët që trembim harabelat…! Gjithnji na kanë në shënjestër, dhe bëjnë çmos me të gjitha mjetet dhe mënyrat të na fusin në grackë… Tamam si ata zogjtë që dikur zije edhe ti me grackat e tullave. U fusje brenda ca bukë, oriz, grurë a misër, që t’i joshje të varfërit zogj!! Të tërhequr nga ushqimi, ata mbeteshin brenda… po ta ngreje tullën shpejt, i kapje edhe të gjallë, ndonjëherë i mëshiroje dhe i lije të lirë të fluturonin, herë tjera ua këpusje kokën dhe haje me ta ndonjë darkë të shijshme… Kurse me operativët e Degës ndodh ndryshe…!! Edhe ata vetëm gracka ngrenë… ndoshta nuk të vrasin, por ama po re në kthetrat e tyre, të kanë vrarë dhjetëfish… Ushqimi që ata të ofrojnë është më i larmishëm, se ai me të cilin ti joshje zogjtë!
Ai po më fliste aq shtruar sa nuk kishte ndodhur asnjëherë. Isha gozhduar i gjithi dhe vetëm e dëgjoja!
-Është ndryshe kur ata të thërrasin, e ndryshe kur ti u paraqitesh vetë dhe u kërkon favore! Do ta shohësh edhe vetë se sa të sjellshëm e të gatshëm janë ata, kur ndodhesh përballë tyre… Kur u troket, ata e dinë mirë se tashmë u ke shkuar vetë si cjapi te kasapi, dhe mezi çe kanë pritur këtë rast, ndaj përpiqen ta shfrytëzojnë në maksimum kët rast, sepse ky është arti i tyre. Sa më shumë peshq në rrjetën e tyre, aq më të forta bëhen pozitat e tyre… Bile karriera e tyre pëson ngjitje, sa më të mëdha të jenë fatkeqsitë që na shkaktojnë neve. Nganjëherë bëhen edhe dy a tre bashkë e të gozhdojnë me fjalë me gjeste, dhe s’të lenë as të mendohesh e jo të flasësh. Të dehin me premtime të shumta, sa nuk do të habitesha që ti, t’i ngrije sytë nga tavani e të thoje: “O Zot, po ku paskam qenë deri sot dhe s’i kam kërkuar më parë këto mirësi!!! Pse ky është arti i tyre, arti i të mashtruarit të axhamive! Me të krenohen, me të ushqejnë familjet… Sa më naiv dhe idealist t’u shfaqesh ti, aq më shumë përfitojnë ata… Në fund të fundit ata s’kanë asnjë faj, je ti vetë që u ke trokitur në derë, je ti vetë që ju bie në gjunjë në emër të ndonjë privilegji. Ama kaq gjë ti duhet ta dish: që nëse atyre u kërkon nji favor sado të vogël, duhet t’ua shpërblesh me një favor jo edhe aq të vogël… Ata edhe mund të japin një leje, kjo është gjëja më e lehtë për ta, dhe sigurisht do të bindin, se ndjehen fatkeqë që s’mund të bëjnë më shumë për ty, pse ti “sinqerisht” meriton shumë më tepër, e do ta përsërisin se ti je shumë i talentuar dhe simpatik siç “edhe kanë marrë informacion”, dhe se ndjekin me vëmendje çdo ndryshim tëndin gjatë bisedës me ta. Ata s’do të harrojnë ta përsërisin se: “Partia i vlerëson pa masë talentet e reja…”, dhe jo vetëm kaq, por do të premtojnë se në të arthmen do të kesh edhe favore të tjera… në vartësi të sjelljeve të tua!
Më dukej sikur gjithçka mu nxi, dhe po e humbja durimin, por ai s’më la të flisja!
-Prit, prit se kam edhe më… Ata, do të thonë, se je edhe akrobat, nga të paktit që ka qyteti…! dhe se me akrobacitë e tua mund të mahnitësh publikun! A e kupton…?! Se të gjitha rrugët për ty janë të hapura, dhe jo vetëm kaq, po se ti ke shfaqur talent edhe për muzikën! Ti mund të jeshë edhe fizarmoniçisti i parë i qytetit, gjë për të cilën ne kemi aq shumë nevojë!!
E ndërsa m’i përmendte të gjitha këto “dhunti” të miat, zëri i tij acarohej gjithnjë e më tepër… E kisha parë gjithmonë Tomorrin si njeri të butë, të qeshur e plot humor… tani, për çudinë time po më shfaqej krejt ndryshe. Dukej sikur mllefi dhe ironia ndjehej në cdo fjalë e tingull të zërit të tij. Shpesh fjalët i shoqëronte me lëvizje të syve, duarve, kokës… Për një çast ai heshti, u bë edhe më serioz, pastaj vazhdoi.
-A e di ti, ç’kërkon Partia nga ty!?
Do të thonë se: “Ti nuk je si gjithë të tjerët! Ti je brezi i ri, i edukuar me frymën dhe mësimet e Partisë e shokut Enver, dhe kjo është shumë e rëndësishme! Ne kemi kudo armiq që s’ia duan të mirën partisë, që bëjnë propagandë kundër saj, prandaj ne duhet të jemi vigjilentë!! T’ia presim rrugën armikut të klasës! A e di ti që ne kemi armiq edhe në rradhët tona!! Po, po, edhe brenda nesh ka plot nga ata që s’ia duan të mirën Partisë sonë! Prandaj duhet t’i bëjmë veshët dhe sytë katër… Ti që je kaq i talentuar dhe inteligjent, ti duhet të dish të dallosh të mirën nga e keqja; të bardhën nga e zeza, të partishmen nga armiqësorja, duke qenë njeri që ata të besojnë e të vlerësojnë, të gjithë do ta kenë të lehtë t’i shfaqin pakënaqsitë e tyre. E merr me mend se çfarë ndihmese dhe shërbimi të madh mund t’i sjellësh partisë…?! Kudo dhe kurdoherë që të dëgjosh fjalë të dyshimta, ti duhet të vish e t’ia raportosh Partisë. Mos ki merak fare, emri yt kurrë s’do të lakohet, e askurrë s’do të dalë në shesh… Gjithçka do të ndodhë në fshehtësi të plotë! Bile për këtë mund të kesh edhe një pseudonim… fjala vjen: “Artisti”! Jo, jo, – do të tallen ata me ty, – meqë je me të vërtetë artist, mund të dekonspirohesh… ne do të gjejmë një pseudonim tjetër që edhe ty të pëlqeje, po që askush, as punonjësit e Degës, që merren me këtë punë, nuk do ta mësojnë kurrën e kurrës, se kush ky ishte ky informator, me këtë pseudonim…! Ja përshembull “Gojarti”, mendoj se është një kombinim i bukur! Apo jo!? Megjithatë, ti je i lirë ta zgjedhësh vetë sipas qejfit, sipas preferencave të tua personale, pseudonimin tënd… Kjo tregon edhe respektin që ne kemi ndaj teje…!!!”
Tomorri po me shfaqej teatral! Ai heshti dhe po më vështronte ngultas. Unë kisha ngrirë dhe më qe prerë goja. Kurrë më parë s’kisha dëgjuar fjalë të tilla. Isha në një botë krejt tjetër, krejt ndryshe prej asaj që kisha ëndërruar, deri pak orë më parë… e gjitha kjo po më zbulohesh papritmas nga një pjestar i familjes, një njeri, i cili më kishte përkedhelur e dashur, e që unë e doja aq shumë. E doja për shumë gjëra, jo vetëm për humorin e hollë që shpesh na mbante gjallë, po edhe për njohuritë e tija mbi letërsinë, muzikën, artet në përgjithësi. I binte mandolinës dhe shpesh bënim koncerte në shtëpi, e kisha parë me Thabit Rusin kur i binte kitarrës, dhe isha i bindur se kishte një vesh absolut muzike, pse këndonte jo vetëm këngë të muzikës së lehtë, po edhe këngë franceze, italiane, greke e të tjera, pa stonuar; e në të njejtën kohë, këndonte edhe arie të kolosëve të muzikës klasike. Gjithçka e bënte me vesh, pasi s’kishte asnjë lloj përgatitje teorike për muzikë.
Ai më kish treguar se në Kuç e në Radostinë, e kishte ndarë vuajtjen me profesorë të njohur, të shkolluar në Perëndim, dhe si duket, kët gjë e kishte shfrytëzuar në maksimum. Kjo ishte edhe arsyeja pse ai po më fliste lirshëm. E kisha parë që lexonte italisht, frëngjisht e greqisht dhe ankohej se “s’kishte pasur kohë aq sa duhej” të përvetësonte anglishten… Emrat e Shatobrianit, Lamartinit, Madam de Stalit, Karlajlit, e shumë e shumë të tjerëve, që në vendin tonë ishin të ndaluar, i kisha mësuar prej tij, prej tij dija plot anekdota për Napoleonin, Tylerandin, Fushenë, Madam te Stalit, që i mbaj mend edhe sot e kësaj dite…
I përmenda të gjitha këto, sepse nga që e vlerësoja aq shumë Tomorrin, e ndjeja thellë në shpirt, se ato që po më thoshte, ishin serioze dhe unë duhej t’i kisha vëth në vesh, dhe fakti që po e dëgjoja deri në fund, pa e ndërprerë, ishte leksioni më i dhimbshëm, sepse kundërshtonte ëndrrën time për t’u bërë aktor, por ama njëherësh frymëzonte edhe një qëndrim, e cili do të më orientonte në një rrugë të vështirë, ndaj unë duhej t’i bindesha pa asnjë lloj hezitimi… Fakti që aq gjatë e vështroja si një guak, pa i dhënë asnjë sinjal pozitiv, duket se e kishte irrituar pa masë. Ndërkohë unë ndjehesha tërësisht i hipnotizuar nga fjalët e tij, ndaj e gjithë qenia ime i qe nënshtruar logjikës së tij.
Si duket, ai duke e ndjekur ndërdyshjen time vazhdoi:
-Ata do të ofrojnë aq shumë gjera, sa që edhe vetë djallin do ta mashtronin… bile, në fund do të thonë: “Nuk do të bësh asgjë të madhe… Ti vetëm një firmë do të hedhësh! Krejt e thjeshtë, dhe ne bindemi, që ti do të na shërbesh me devocion…!” Dhe në çastin që ti ta kesh bërë këtë punë, gjithçka ka marrë fund! Ti s’ke nga ta lëvizësh më prapanicën… je vegël e tyre! Atëhere, me plot gojën do të jeshë një spiun i afirmuar. Kudo që të jesh: në punë, në rrugë duke folur për sportin; në pazar duke psonisur; në sallën e kinemasë duke parë ndonjë film; në sheshin e sektorit ku njerëzit mblidhen për të marrë rrogat, se helbete edhe aty shfaqen pakënaqësi… me një fjalë në çdo pozicion, ti do të shndërrohesh në sy e veshë dhe do të raportosh për gjithçka Partinë e Tyre, sepse as e Jotja dhe as e Jona ajo s’do të bëhet kurrë… Në raste grumbullimesh, ata do të dërgojnë nga pas, edhe ndonjë spiun tjetër, sepse spiunët ndër ne janë pa shpërblim, edhe ai do të hedhë andej këndej ndonjë fjalë të dyshimtë, e po qe se ti nuk e raporton, do të raportojë ai, kështuqë ti do të bëhesh i pabesueshëm! Ata, sërish do të thërrasin, do të tërheqin vërejtje, dhe po e përsërite atë gabim do ta pësosh edhe më keq.
Edhe favoret do të ofrojnë me pikatore, sepse qëllimi i tyre s’është se duan të mirën tënde, ata duan vetëm poshtërimin tënd, dhe pasi të të kenë shtrydhur si limon, apo kur të të ketë dalur boja fare, do të hedhin si një leckë të pavlerë në koshin e plehrave…! A e merr dot me mend, se kur ta kesh zbritur veten në atë pozitë kaq të ulët, ku të gjithë të të shënojnë me gisht: “Ja, ai spiuni i fëlliqur!! Ai ndyrsira!”, s’do të keshë më as shokë, as miq… bile as dinjitet…!” Edhe të afërmit e tu do të shohin me përçmim… Njerëzit në rrugë do të shmangin si të ishe lebroz, dhe do të ruhen prej teje si djalli nga temjani… e sa u përket favoreve të tyre, ato s’janë tjetër, veçse ca flluska sapuni, karrema që e joshin peshkun në grepin e tyre!! E di që u bëra i mërzitshëm, duke t’i përsëritur ato që ndoshta t’i thashë edhe më parë, po jam i sigurt se ti kurrë s’do të biesh në një grackë të tillë. Ti kurrë s’do ta lejosh veten të bëhesh nji vegël qorre në duart e tyre?!…
Dhe ai ma vuri dorën mbi sup, në shenjë përkrahjeje, ndërsa unë me një buzëqeshje të mpirë, e shumë dhimbje i pohoja me kokë…
Habitem edhe sot kur e kujtoj këtë ngjarje, se sa i lehtësuar u ndjeva ato çaste, si të isha çliruar nga një barrë e rëndë, për të cilën, s’kisha qenë aspak i vetëdijshëm, se mund ta kisha pasur mbi shpinë gjithë jetën. E megjithatë atë çast gjeta guxim dhe i bëra edhe nji shaka: “Po për këta spiunët, s’ka fare mëshirë!! Fundja fundit, edhe ata janë njerëz fatkeqë?!”
I vetëdijshëm se fjalët e tij kishin bërë efektin e duhur tek unë, m’u drejtua: “Ti s’do të keshë aspak nevojë për mëshirë, dhe për kët jam i sigurt! E që t’i japim fund kësaj historie, nesër të ngrihesh herët në mëngjes, dhe pa shkuar ora tetë, të takosh Tahsinin dhe t’i thuash se s’është aspak nevoja të ndërhyjë për leje… Po qe se një ditë lirohesh nga interrnimi, “meqë je kaq i talentuar”, kurdoherë mund t’i japësh provat. Kështu edhe atë e heq nga sikleti, edhe vetë çlirohesh njiherë e mirë nga iluzionet!
Të nesërmen, ishte vetë Tomorri, që më zgjoi më herët se duhet dhe me porositi se “Kjo është zgjidhja më e mirë!”
E prita Tahsinin, për mëse një orë te Shtëpia e Kulturës, dhe sapo u takuam ia thashë pa shumë shpjegime problemin.
Për habinë time, regjizori hapi krahët dhe duke më përqafuar ngrohtësisht më përsëriste: “Ke të drejtë… Ke të drejtë Dine… Ke shumë të drejtë… Më çlirove edhe mua nga një barrë e rëndë!! Hajde tani, ta pimë kafen e mëngjesit bashkë, se unë s’kam futur asgjë në gojë…. dhe u shtruam për shtatë palë qejfe… Dërdëllitëm jo vetëm për teatrin dhe poezinë… por edhe për shumçka me atë naivitetin e moshës që na karakterizonte, edhe pse rreth nesh, në çdo tavolinë të kafenesë, gëlonin sytë e vëmendshëm e kurreshtarë…

Kur po kthehesha, gjithë rrugës përsërisja fjalët e Tomorrit, që si duket më ishin ngulitur në mendje… “Fati i njeriut… që mund t’i sijellë atij suksesin, njëkohsisht mund t’i sjellë edhe rrënimin…!” -mendoja me vete. Edhe pse ndjeja dhimbje të thellë brenda vetes, duhej të isha krenar ndaj asaj bisede të njeriut tim të dashur, që s’më kish lënë të ndiqja instinktin e ëndrrës, të cilin gjithsesi dikur do të ma thyenin…!

***
Isha me pushime në Tiranë dhe sapo i jepja fund këtij shkrimi, të ndodhur pesëdhjetë vite te shkuara, më bie celulari: “Alo… Dine… Jam Tahsini… Tahsin Demiri! Kam ardhur mbrëmë vonë… dhe do të jem vetëm për pak ditë… Eh, sa më ka marrë mall…! Na ka marrë malli, xhan…! Me zor pres që të shihemi dhe të ndërrojmë nja dy fjalë… A do të kesh kohë për një kafe sot mbasdite… do të thërres edhe Visarin, edhe Faslliun… Po desha të sigurohem se mos ke ndonjë angazhim…
E lamë të takoheshim te “Ujvara”, në gjashtë mbasdite! Vërtet, erdhën edhe Visari edhe Faslliu me bashkëshortet. Regjizori i dikurshëm, u ul pranë meje, dhe në një çast ma vuri dorën në sup.
-Të thirra vetëm për të qarë hallet, që s’na u ndanë tërë jetën…
I tregova se sapo i kisha dhënë fund një shkrimi, historinë e të cilit ai e mbante mend mjaft mirë. Pastaj shtova: “Po sa naivë paskemi qenë, more Tahsin?!”
“Shumë… shumë… shumë…!” tha, dhe m’i nguli sytë më nji buzëqeshje të lehtë e të hidhët… Mbas nji çasti heshtjeje shtoi: “Gjela Deti!!”
* Dine Dine, ish i burgosur politik, i internuar familajrisht ne kampet e internimit. Sot jeton ne Nju Jork. Eshte anetar I Keshillit te Vatres.

Pastrona listat nga maskarenjët…. !

April 19, 2015 by dgreca

DEMASKONI PËRGJEGJËSIT DUKE I DAMKOSUR/
Nga Ramadan Bozhlani/
Periudha heroike kur qeniet kombëtare u shuan në përkushtim, u flijuan, u martirizuan dhe u sakrifikuan duke u mveshur me atributet e heronjëve, dëshmorëve, invalidëve, veteranëve dhe ushtarëve për hirë të lirisë është përmbyllur me përfundimin e luftës në Kosovë.
Ata që janë rrekur pas kësaj periudhe ta përfillin frazën “trim pas luftës dhe valltar pas darsmës” tmerrsisht janë të shumtë dhe siç duket kanë hasur në bashkpunim të mirëkuptushëm me hierarkin e komisioneve dhe me personalitetet ushtarake që qëndrojnë në periferi duke dhën deklarata hipokrite. Në këtë marrveshje djallëzore zuri fill çmenduria alla shqiptare që arriti t’i qorrollis krijesat mbi siperfaqe të tokës deri në tronditje. Edhe Frojdin sikur ta kishim zgjuar nga varri vështirë do ta kishte rehabilitimin e kësaj tronditje. Ambiciet e sëmura të tipit shqiptarë nuk paskan limite dhe shkojn deri atje sa që lehtas blihen dhe shiten titujt e lavdishëm të dëshmorëve, invalidëve, veteranëve dhe ushtarëve për hirë të përfitimeve materiale.
Sistemimi i këtyre kategorive fisnike në lista për t’ju dorzuar në mënyrë solemne memories historike ishte akt i vonushëm por edhe në këtë kohë dorzohen me përbaltje,cenime,fyerje dhe ofendime deri në marrëzi fatale.
Kjo vones paska pasur një arsyeje skandaloze të fryhen listat sa të jet e mundur dhe ma do mendja se këtë trimëri e kanë pasur vetëm ata që thirrën në emrin e luftës për ta bërë këtë menaxhim të skrupullt.
Të jesh i pajisur me meritat e luftës nuk do të thotë të jesh kaq i priviligjuar sa që t’i pagëzosh të tjerët me epitetet fisnike: dëshmor, veteran, invalid dhe ushtar.
Ja çfarë keni bërë me këtë proces manipulues keni hedhur mjegullnaj e dyshime në këto lista sa që në prespektiv do të gjykoheni edhe ju se keni hyrë në këtë list duke i bler titujt e lavdishëm. Shenjtëris së këtyre listave është dashur t’ju shndërroheni në gardian madje në gladiator por ju patët kurajon të shkelni edhe mbi krenarin superiore kombëtare pjesë e të cilës keni qenë edhe ju por me këtë veprim u çveshët nga meritat me të cilat u mveshët gjatë luftës.
Prirjet e shëmtuara të shqiptarve e bën këtë popull të ndershëm të ndjehet i turpruar dhe i fyer rënd para të tjerëve por mos harroni se populli shqiptarë atdhedashurin nuk e ka të verbuar deri në atë shkallë ku të bëhen në syt e tij pazare poshtruse dhe të ju shitet sapuni për qebap.
Në emër të popullit kërkoj protesta para Organizatava të Veteranëve të Luftës së UÇK-së me pankarta “pastrona listat nga maskarenjët”,”demaskoni përgjegjësit duke i damkosur”. Nëse Organizatat e Veteranëve të Luftës së UÇK-së nuk çliroheni nga kjo përgjegjësi atëherë përmes heshtjes e kuptojm ujdin e tyre me këtë manipulim të pamoralshëm i cili e tërheq mallkimin e brezave që do vinjne.
Për ata që ngarendën të bëhen pjesë e këtyre listave me pretendimin që ta përfitojnë perjetësinë ua konfirmoj realizimin e synimit me mallkimin e përjetshëm.

Kryetari i “Vatrës”, takim me vatranët në Toronto

April 19, 2015 by dgreca

Nga Qamil S. Llashtica-Toronto/
Me datën 11 dhe 12 prill të vitit 2015 kryetari i Federatës Panshqiptare “Vatra” me seli në Nju Jork, – dr. Gjon Buçaj vizitoi degën e “Vatrës” në Toronto të Kanadës. Kjo degë në këtë qytet u themelue para afër dy vjetësh si themelatë e parë e këtillë në shtetin kanadez, pas viteve ’90, pasi me pare Vatar ka pase dy dege ne Kanada. Me këtë rast i informojme lexuesit se formimin e degës së Torontos e ndihmoi drejtpërdrejti dega e Detroidit. Asokohe në Kuvendin Themelues të degës sonë mori pjesë kryetari i saj z.Alfons Grishaj me vatranët – bashkëpunëtorë e tij.
Me kryetarin z.Buçaj kishte ardhun edhe i biri i tij, z. Lekë Buçaj. Ky djalosh i gjatë dhe mjaft simpatik, le e rritë në Amerikë, e flet shqipen për mrekulli; prania e tij në këtë mbledhje i entuziazmoi sidomos vatranët kosovarë. Ishte Leka i cili mori pjesë në fushatën ajrore të pranverës së vitit 1999 mbi Kosovë, prandaj unë u detyrova ta përqafoj tri herë këtë djalosh guximtar. Ndërsa ai vetë thotë se “ato ishin ditët ma të lumtuna të jetës sime – ditët e bombardimit”, Leka insiston të sqarojë se ishte pjesë e nji ekipi që fluturonte mbi Kosovë në kohën e bombardimevet, në mbështetje të bombarderavet, jo si pilot dhe aeroplani i këtij ekipi nuk lëshonte bomba, megjithëse kryente nji shërbim të randësishëm, të natyrës informative.
Me rastin e ardhjes së kryetarit të “Vatrës” në këtë qytet, mikpritësit e këtushëm organizuen nji takim pune të dielën me 12 prill. Në mbledhje merrte pjesë kryesia e degës së “Vatrës”, shumë nga anëtarët e saj si dhe mjaft simpatizues, disa nga të cilët në këtë rast u antarsuen në “Vatër”. Në mesin e të antarsuemëve ishte edhe atdhetari dhe veprimtari i njoftun i këtij qyteti, z.Faik Shabani, i lindun në Tërnovcin e madh të Kosovës. Ishte këtu edhe televizioni shqiptar i Kanadës “Pasqyra Shqiptare”, me këtë rast dr. Buçaj dha nji intervistë të shkurtë për shikuesit e këtij televizoni në Kanadë, ku spjegoi qellimin e kësaj vizite dhe se çka pritej me u realizue mbas kësaj vizite. Kryetari i Degës së “Vatrës” në Torontos, z.Tony Sufaj, e falenderoi ngrohtësisht z.Buçajn që kishte marrë mundimin me na vizitue neve këtu në Toronto. Ai foli për përpjekjet e vatranëve, punën dhe organizimin e tyne mbrenda këtyne dy vjetëve, për synimet, masovizimin e popullarizimin e “Vatrës”, në rajonin e gjanë të Torontos në të cilin llogaritet se jetojnë rreth 30-40 mijë shqiptarë. Sekretari i degës z. Roland Isai – nji veprimtar i shquem ndër shqiptarët e këtushëm, e hapi mbledhjen dhe i uroi mirëseardhje mysafirit të nderuem. Ai ma shumë foli për nevojën e organizimit në drejtimin politik e diplomatik, si këshilltar i kryeministrit kanadez që asht ai ka raporte të mira dhe vajtje-ardhje me shumë deputetë provincial, federal dhe lidhje të ndieshme në ministrinë e jashtme kanadeze. Z. Isai ka nji përvojë dhe aftësi të madhe oratorike, politike e diplomatike; ai kërkoi që edhe shqiptarët e Amerikës të punojnë ma shumë me politikanët, diplomatët, kongresistët e senatorët dhe në përgjithësi me gjithë popullin mik amerikan, krejt kjo për mbarvajtjën e çashtjes shqiptare.
Autori i këtij shkrimi, që asht nënkryetar i kësaj dege, ma shumë foli për shtrirjen e “Vatrës”, aktivitetet, veprimtarinë dhe punën patriotike me shqiptarët e Sanxhakut, Bosnës, Hercegovinës, Dalmacisë, etj. Këta shqiptarë të hapsinave shumë të mëdha janë gjysmë ose bukur shumë të asimiluem. Sa i përket Sanxhakut këtu ndjenja e përkatësisë shqiptare asht mjaft e dukshme ndërsa te ata të Bosnjës, etj po forcohet ndjenja se i përkasin gjakut ilir dhe kjo në këtë stad asht e mjaftueshme. Të punohet me ta si në emigracion ashtu edhe në vend, atje duhet të depërtojnë sa ma thellë shkencëtarët, studiuesit, gazetarët, kronistat, sidomos televizionet e Prishtinës, dhe të vërrshojnë drejt veriut e veriperëndimit, të gjejnë njerëz, informatorë, pleq, fakte, t’i fotografojnë dhe shënojnë vendet e ngjarjeve tragjike, të gjinden vendet dhe fushëbetejat ku luftuen vullnetarët shqiptarë për mbrojtjen e kufive dhe të kësaj popullate prej kohës së krizës lindore 1876-78 e deri në ditët e sotme. Këta janë njerëzit tanë, ata kanë humbun vetëm gjuhën. Akademitë dhe instuticionët shkencore shqiptare duhet të jenë shumë ma aktiv në këtë drejtim, për mos me thanë shumë ma agresiv.
Dr. Buçaj në ekspozenë e tij gjithpërfshirëse kapi shkurtimisht nji epokë mjaft të gjatë, që nga koha e Rilindjes Kombëtare madje edhe ma heret, me të cilën krenohet kombi i jonë, e deri më sot. Ai dhe të gjithë folësit e maparëm nuk e lanë pa e përmendun, pa u falun e pa u përkulun para figurave madhore të kombit tonë F.Konica e F.Noli. Gjatë kësaj kohe ma shumë se 100 vjeçare janë formue me dhjetëra ndoshta edhe me qindra organizata shqiptare patriotike që janë quejtun me emna të ndryshëm, si: grupe, klube, bashkësi, bashkime, shoqëri, shoqata, komitete, komunitete, gazeta, parti, etj. Mjerisht nji pjesë e madhe e tyne kanë pasun jetë jo aq të gjatë, janë krijue e mbas disa muejsh apo vjetësh janë shue dhe kanë pushue veprimtarinë e tyne për arsyena të ndryshme, ndërsa “Vatra” dhe gazeta “Dielli” i qëndruen fortunave dhe stuhive mbi njishekullore dhe sot janë dhe veprojnë pashkëputshëm, prandaj duhet t’i bashkohemi “Vatrës” se ajo ka tregue vitalitet dhe u ka ba ballë dallgëve të kohës. Ajo ka ba shumë për Shqipninë por na ka mbetun edhe shumë punë me ba. Ma vonë dr. Buçaj na e tërhoqi vërejtjen seriozisht tue e thanë se “jetojmë në nji kohë të mbarsun me rreziqe, nuk dihet çka sjell e nesërmja, gjendja në Ballkan, në Europë ashtë relativisht në paqë, por duhet qyshë tash të mendojmë dhe të jemi të bashkuem dhe të përgaditun për çdo të papritun.
Fjalën e morën edhe mjaft të pranishëm të cilët, në rradhë të parë, e falenderuen dr. Gjonin dhe dhanë fjalën se për atdhe janë të gatshëm të bajnë çdo gja që asht e mundshme.
Në fund, kryetari i “Vatrës” së këtushme z.Tony Sufaj, këtë takim e vlerësoi mjaft të suksesshëm dhe të frytshëm, e falenderoj përzemërsisht kryetarin e “Vatrës” qendrore dr. Gjon Buçajn për vizitën që ia bani kësaj dege dhe i uroi atij jetë të gjatë dhe rrugë të mbarë.

Njohje të vjetra e Kryepeshkop Anastasios me Mitropolitin Sebastianos

April 19, 2015 by dgreca

Nga Arben Llalla/
Krypeshkopi i Shqipërisë Anastas Janullatos ka patur lidhje të ngushta me Mitropolitin e Konicës, Sebastianon, njeriu që ka promovuar për shumë dekada propagandën për aneksimin e jugut të Shqipërisë ose Autonominë e Vorio Epirit.
Në fund të viteve 1950 Kryepeshkopi, Anastas Janullatosi, Mitropolit i Konicës, Sebastianos, Mitropoliti Stagon dhe Meteoron, Serafeim Stefanu, Kryepeshkopi i SHBA, Dhimitris Trakattelis, dhe shumë figura të larta kishtare ishin anëtarë të organizatës Vllazëria e Teologëve “JETA”. Në vitin 1960, Krypeshkopi Anastasio, Mitropoliti i Konicës Sebastiano, u shkëputën si fraksion nga Vllazëria e Teologëve “JETA”, dhe themeluan Vllazërinë e Teologëve “SHPËTIMTARI”.
Hakmarrja e Vllazërtisë “JETA”, ndaj Vllazërisë “SHPËTIMTARI”, nuk vonoj. Me zgjedhjen Kryepeshkop i Greqisë, Jerominos Koçoni, i cili vinte nga organizata
Vllazëria e Teologëve ”JETA”, shumë anëtarë të nga Vllazëria e Teologëve “SHPËTIMTARI”, u dërguan me detyra jashtë Greqisë për hakmarrje. Kështu, Anastas Janullatosi u dërgua me mision në Afrikë, Dhimitriso Trakattelis, u dërgua në SHBA, Efthimiu në Kore, etj. Në vitin 1974, erdhi në krye të kishës së Greke Serafeim, një tjetër anëtar Vllazërtisë “JETA”, dhe kështu shumica e drejtuesve të Vllazërisë “SHPËTIMTARI”, mbetën jashtë Greqisë, duke ju mbyllur rruga e karrierës së tyre për shumë vite.
Ishte Patriarkana e Stambollit që rehabilitoj disa figura të Vllazërisë së Teologëve “SHPËTIMTARI”, duke ju mundësuar që të bëhen kryepeshkop si: Anastas Janullatosi u dërgua Kryepeshkop në Shqipëri, në SHBA,u emërua Dhimitris, etj. Nxitësit e themelimit të Vllazërisë e Teologëve “SHPËTIMTARI”, në një farë mënyre ende janë të internuar duke shërbyer jashtë Greqisë, asnjeri prej tyre se kishte menduar dhe dëshiruar që të jetonin dhe punonin jashtë saj. Lufta midis Vllazëria e Teologëve ”JETA” dhe Vllazëria e Teologëve “SHPËTIMTARI”, vazhdon edhe në propagandë duke akuzuar dhe kritikuar figurat qendrore të këtyre dy organizmave. Një rast i freskët kemi kritikën e publicistit Panajoti Televandu,i cili një ditë pasi u inaugurua me aq propaganda Kisha Ortodokse në Tiranë, botoj një shkrim të ashpër kundër Kryepeshkopit Anastasios dhe kryepeshkopit të SHBA, Dhimitrios. Titulli i shkrimit ishte poshtërues: Nuk keni turp z. Annastasios! Autori sillte të dhëna se kisha në Tiranë si arkitekturë i ngjanë më shumë një Xhamie pa minare se sa një Kishe Ortodokse. Publicisti Panajot Televandu është një kritikues i Kryepeshkop Anastasit, ai atë e quan Profesor, pra pa asnjë titull të lartë fetar.
Në përfundim dua të shtoj se Vangjel Dule dhe kryetari i ri i OMONIA, Leonidha Papa, janë njerëzit e rekomanduar nga Mitropoliti i Konicës, i ndjeri Sebastianos, sepse që të dy këta vijnë nga organizata që punon për aneksimin e jugut të Shqipërisë, SFEVA, themelues i së cilës është Mitropolit Sebastianos.

Hijezeza

April 19, 2015 by dgreca

Tregim Nga Hazir Mehmeti/
Mëngjeset e fillimmarsit ishin të errët si asnjëherë. Shiu i dendur ishte bërë i përditshëm, mbi parmakët e dritareve me lojën bllumqe e monotone. As kjo nuk kishte penguar korbat të shtrijnë kthetrat e tyre thellë deri në rrugicat e qytetit të vjetër në kërkim të gjakosjes, pa të cilën s’mund të mbahen. Muret e vjetra të pallateve të veshura me myshqe kundërmuese e humbnin kuptimin e hapave në zhvillimin njerëzor. Qyteti kishte humbur shkëlqimin e tij, ku pranë çdo pragu dëgjohej krisma e çizmeve ushtarake të ngulitura në trurin e banorëve me gjithë pakuptimin e tyre.
Ilkoni u shtri i lodhur mbi krevatin e tij të mbuluar me batanijen e rrudhosur dhe kushedi kur të larë. Kishte kohë që mungonte ajri i pastër në dhomën erë myku këndeve të errëta përplot lagështirë. Ndalimhyrja në Bibliotekë Kombëtare në kryeqytet e kishte dërmuar së tepërmi duke harruar tani sa kohë auditorët e Universitetit e studentët e tij. Aty ishte kaluar tërë jetën e tij me gjithë përjetimet e zbulimeve të tij që nga lashtësia e zotave pellazgë, të cilën e konsideronte themel i fjalëve të botës, zërin e tyre e kishte përjetësuar në diskun pluhurhekur.
Zhdukja pa shenjë e pa doke e koleges Eli e kishte tronditur së tepërmi dhe kjo sikur forconte urrejtjen e tij edhe pse ishte një paralajmërim kobzi për të. Kërkimi i saj kishte mbaruar me pamjet përmbysës ndaj gjësendeve, rrobave e orendive të cilat dukeshin që nga dera e përgjysmuar kacavjerrë në gjysmëbravën e sipërme, e cila nuk pushonte së kuisuri. Djathtas në mur Omega luante akoma lojën e mistershme ritmike të sekondave sipër tryezës së pluhurosur mbi të cilën qëndronte taketukja e mbushur mbetje duhani të përsheshura në hirin e vjetër kushedi sa kohë.
“Nuk mund të të mbroj më. Tani rrezikoj dhe kokën time, e kupton ti! Tani edhe shkenca duket e çmendur dhe nuk i duhet askujt, e kuptoni zotëri. Sot është takimi ynë i fundit, shporruni, shporruni dhe gjeni zgjedhje, gjeni zgj …gjeni… gjeeeee.”
Iu përsëriten për të satën herë në ëndërr fjalët e fundit të rektorit, të cilave u mundua t’ua shtonte edhe fjalët vdekje pa vuajtje, por ishte vonë.. I mbytur në djersë me frymëmarrjen e ngufatur pa e përfunduar mirë ëndrrën e tij dera u përplas me forcë mbi stufën e vjetër prapa saj. Urdhërzbatuesit e zhdërvjelltë me inatin e botës të mbledhur në shpirtin e tyre e rrëmbyen nga shtrati sa hap e mbyll sytë. E kotë ishte mendimi i mbledhjes së letrave me hulumtimet e fundit që i duheshin për të mbyllur kapitullin e nisur nga Ippeni deri në hijezezën e Natës së Kaltër. Kjo ishte pjesë më e rëndësishme e testamentit stërgjyshor dhe s’kishte mundur ta përmbushte. Fotografia e nënës, të vetmen që i kishte mbetur, ashtu të rrudhosur e futi në gjirin e pa mbërthyer nën grykën e armës. Një parandjenjë i thoshte ta merrte, se do i sillte fat në jetën e tij, tjetra i thoshte se duhet ruajtur për të tjerët e të mos digjej apo zhdukej, u duhej dëshmia e një rrënje, familje, kohe. Miliona herë e kishte lexuar emrin e nënës në kundërfaqen e saj me lulediellin e verdhë shumëdegësh si shenjë mbarësie e fati ruajtur me kujdes. Kudo që ishte gjendur e kishte bartura me dashuri e kujdes engjëlli.
Tani Ilkoni e ndiente fundin e qenies brenda këtyre mureve ku kishte kaluar jetën e tij me gjithë lumturitë dhe brengat e kohës. “Nuk merret e gjitha, do mbeten letrat e shkruara nga e dashura, porosia e saj: „Dashuria nuk vdes kurrë, ajo jeton në të gjitha botët”, të cilën ai e kishte shijuar vetëm në ëndërr bekuar nga Qielli i Lindjes. Në kokë vlonte zëri i Idomeneos me gjithë instrumentet në tribunën e Teatrit që përmbysej bashkë me portretin e autorit të mbuluar me hije kobëndjellëse.
Kjo, tani nuk kishte rëndësi kur përjashta e priste kolona e zezë me padurim ushqimin e tyre në dimrin e marrëzisë njerëzore. Në rreshtin para portës gurërëndë të pallatit e lidhën në rresht me plakën e cila në gjoks mbante Yllin e verdhë shumë rrembash. Dy mbesat e saj të vogla flokëprera, me fustane të bardhë pikalosh, me të cilët do e prisnin majin e luleve pranverore e do vraponin bashkë me ngjyrat e fluturave Livadhit derisa harlisja të ngrysej në prehërin e nënës.

Pritje e pafund në rrugë pranë mureve të ftohta ku mbetej dëshmia me vuajtjet e atyre që qytetit i dhanë kuptim. Kambana e katedrales përplasi tinguj të mbytur që vetëm dhembja i dëgjonte e veshur në trupa njerëzish me ndjenja të vrara. Pikat e shiut nga silueta e plakës krijonin currila shiu të ftohtë në agimin e fundit mbi qytetin e lindjes. Vajzat me fytyra të ngrysura nga frika tërhiqeshin lodhshëm në duart e gjyshes së kërrusur nga barra e viteve. Shikimi i tyre i dhembshëm nuk shpëtoj pa e vërejtura shkencëtari
,,Do jemi bashkë, zonjë.. Mos u shqetësoni. ….Shiu do ndalet, do bëhet mirë”.
,,Posi, do bëhet. Ne do jemi rehat vetëm atje”- bëri me dorë nga dheu llucë i qullosur nga shiu që s’i dihej fillimi as mbarimi.
,,Si t’ua bëjë këtyre dy luleve, për vete nuk e kam dert”- tha plaka e mërtisur, lotët e së cilës u bashkuan me pikat e shiut të ftohtë që rridhte rrudhave të fytyrës. Ato tregonin ndarje rrugësh e vuajtjesh bashkë me shpresën e përjetshme.
Zhurma e motoçikletës ndërpreu mendimet e njerëzve që kishin mbetur hije të errëta pa gojë. Ajo kaloi aty pranë tyre bashkë me përplasjen e spërkatjeve në muret e godinës së qytetit hijerëndë. Pasi bëri një rrotullim tek udhëkryqi i Bulevardit Paqja, motoçikleta u kthye mbrapsht me të njëjtën shpejtësi. Ushtarët morën sinjalet që vetëm ata i kuptonin, kurse motoçikleta humbi në thellësinë e rrugës së qytetit të mbytur në ujë.
Kolona e njerëzve mbushej me shpejtësi nga dyert e pallateve nga të dy anët e rrugës. Qetësia e krijua në blluqitjet e shiut prishej nga zërat urdhërues të ushtarëve hijerëndë.
,,Fëmijët në vagonin e tretë, të tjerët në vagonin një, dy e katër” u dëgjua një zë ushtaraku. Plaka rënkoi, Ilkoni hoqi cilindrin e tij nga koka dhe pikat e shiut s’mund të shuanin zjarrin e ndezur në trurin e tij. Tani çdo gjë ishte pa ndjenja, shiu kishte humbur freskinë e çdo kuptim nga shiu pranveror.
Në kthesën e parë ushtarët ngarkonin fëmijët në vagonin e tretë. Ata që qanin ua lidhnin gojën dhe hidheshin në krahët e ushtarit që mbushte vagonin. Nga duart e plakës shkëputën dy mbesat e saj të njoma të lindura për pranverën që trokiste. Ashtu pa ndjenja atë e hodhën në dyshemenë e vagonit tjetër ku Ilkoni tani kishte zërë vend.
,,Ne i ngarkuam fëmijët në vagon, por i zbritëm në kodrën sipër qyteti, nën kështjellë. Aty i pushkatuan ekzakt 100 fëmijë. Dy vajzat me fustanet e bardhë më pika ishin në numrin 9 dhe 11 të rendit për ekzekutim. Të rriturit përfunduan në Kabinat e Gazit” – shkruante gazeta e qytetit pas tridhjetë vjetësh, kur gjyqi nuk kishte më vlerë.
Lëndina mbi qytetin e vjetër në çdo fund marsi mbushet me flutura pikaloshe shumëngjyrëshe që fluturojnë lojën vallëzuese të Anës dhe Lenës. Sytë e nënës shohin vajzat me vellon e nusërisë së mbetur në ëndërr. Ajo ishte kthyer në qytetin verior ku ishte varri i luleve të saj, atje ku në çdo pranverë kthehen lulet e freskëta të marsit. Pika loti në shkëlqimin e dritëqiririt ndanë dhembjen e natës së djeshme.
Ilkoni i Bronztë kthehej në Bibliotekën e Kryeqytetit me studentët e tij, tani krahë të Universitetit Shekullor. Porta e Herkulesit hapej sërish lirshëm drejtë njerëzores së plagosur nga Nata e Kaltër e Vdekjeve pa Dhembje, Kuçedra përpëlitej në Purgatorin e Kohës Hijezezë. Ilkoni përshëndeste me gjuhën e atit të shkencës së shqipes kudo mistereve mijëvjeçare të Dijeve të Vjetra.