Archives for January 2016

Lufta për Demokraci

January 25, 2016 by dgreca

NGA ALFONS GRISHAJ/

Ne ishim të gjithë së bashku/
Të zjarrtë, të sinqertë./
Simbiozë dëshirash, uragan për liri./

Ne ishim të gjithë sëbashku,/
Pa komplekse, pa pluse e minuse/
Në qëndresën e një qytetarie brilante./

Ne ishim të gjithë së bashku/
Brenda njeri-tjetrit si matrioshkat,/
Zbrisnim si meteorë në platformën e panjohur./

Ne ishim të gjithë së bashku/
Përmes xhunglës së pabesë së komunizmit/
Mjergullës së gjarpërinjve që ruanin një pjesë të zbuluar/
Të mishit tonë, të gjakut tonë./

Ne ishim të gjithë së bashku
Neurone të një truri, fije të një shpirti,
Degë të një trungu, ujiinjë burimi
Për të njomurbuzët e thara të një populli në agoni.

Ne ishim të gjithë së bashku
Me “damkat” e të damkosurve
Në verbërinë e të ndriturve, që me qëllim
Nuk shihnin gjilpërën në flokët e shtrigave.

Ne ishim të gjithë sëbashku
Drejtnjë dritë të paparë
Drejtnjë jete të paprekur
Që quhej Perëndim, që quhej LIRI…

Ne të gjithë ishim së bashku,
Me trastën bosh, pa Kartën e Parisit,
Pa Kartën e Helsinkit, pa Linkoln e Gand!
Pa Marshall e Vojtilë.

Elita? He! Një shkollë marksiste e degraduar
Në tekste dhe ide, por jo e tëra në kazanin Rus…
Napalm duhej për ato banka që përgatitën njeriun e deformuar,
Por dhe nga ai deformim shqiptari i mirë shpëtoi…

Ishim të gjithë së bashku…
Studentë,doktorë, profesorë, puntorë, aktorë,
Inxhinierë e fshatarë, diku në këmbë e diku zvarrë…
Dikush nga burgjet e vdekjes, dikush nga internimet.
Ishim ato shqiponja, ishim ne,
Të gjithë së bashku bëheshim një!

Regani, kalorës lirie dhe skeptri i Papës së shenjtë,
Vendosur mbi telajon e fundit të marshimit Rus,
Por muri Kinez është më i gjatë se urat e lirisë,
Ku mikrobi i komunizmit u transformua në HIV.

Berberët e kuq zbritën nga telajo e grisur
Ndër të parët rruan mjekrën e Marksit,
Furia e tyre ishte më e madhe se ndërtimi jonë
Urrejtja e tyre nuk njihte më të zonë…

Ah, t’i shihje këta xhonglerë me lotë krokodili për veprën e tyre,
Betoheshin, se do ta çonin dinjitetin e të vuajturve në piedestal!
Udhëheqësit e ardhshëm duhet të jenë të tillë
Që treni për në Europë të ishte Ideal.

Ne ishim të gjithë së bashku,
Kur trupat e shokëve tanë u sharruan
Arbeni! Josifi! Nazmiu!Artani! Besniku!
Bujari! Senahiu! Oh, Azem!
Liria u vra!
Liria masë dheu nën përrenjtë e gjakut.

U betuam e u stërbetuam… Asgjë, asgjë më shumë se një hiç!
Gjarpri në gji bën rrokadën, tortë e ëmbël karrigia për një Bitch.

Tani, nuk jemi të gjithë sëbashku,
Gorbaçovi farën e vjetër e shartoi me të re
Naivitet fëmijësh…Të persekutuar? Përsëri ne!

Miq, lufta për demokraci porsa ka filluar !
Do të bijë një këmbanë për frymëzim a lot…
Dhe atëherë era do të ndryshojë,
(mëshirë për armiqt e demokracisë…?)
Zoti mos e dhëntë, që të luftojmë kot…

…A thue vepra dhe fama e kolosit Gjergj Fishta do të zgjojë krenarinë dhe atdhetarizmin e bashkëkombasve…

January 24, 2016 by dgreca

Nga Pjeter Logoreci-Vienë/
Disa ditë më parë isha dëshmitar i një skene e cila më la mbresa të forta, që sot, në kohët qëpo jetojmë, ndodh përherë e më radhë, por që i lë shije të mirë kënaqësie kujtdo që e përjeton dhe e dëgjon e që mua më dha shkakun të bëj këtë shkrim informues për lexuesin. Mendova të shkruej këto rreshta, jo për ti bërë reklame artit të përsonave të vecantë, por për ti bërë jehonë akteve e vlerave pozitive njërzore, që i sherbejnë shoqërisë shqiptare e atdheut, gjëra qëjanëpjesë traditës sonë popullore e që po humbasim, për të cilat kemi nevojë urgjente të përditëshme.
Më është bërëritual, që kur vizitoj qytetin tim, për nevojëinformimi apo kënaqësi- ndeje, të bëj një gjiro takimesh dhe kontaktesh me miq, njerëz të artit, të historisë, me intelektale të sferave të ndryshme, herë në shtëpitë e tyre, por edhe në kafenetë komode tëShkodres.Ato ditë, kënaqësisëqë pat publikushkodran nga hapja e ekspozitës me objektet e martirit Luigj Gurakuqi në muzeun e qytetit, ju shtua dhe kënaqësia e aktittë bukur e patriotik që bëri mjeshtri i skulpturës Ferid Kola, i cili në ceremoninë e hapjes sëekspozitës, i dhuroj punonjësve të muzeut një shtatore të vogël të heroit të popullit Luigj Gurakuqi, të ngjashme me origjiinalin e asaj të krijuar nga ai, që ishte evendosur në qëndër të qytetit. Qëlloi që dy ditë më vonë, të vizitoja atelienë e skulptorit për tu njohur me krijimet e tij të reja, ku në mes të shumë punimeve të arrira për nga mjeshtria evlerat historikeqë përmbanin, mëbënë përshtypje tri shtatore tëpërmasave të vogla (80 cm – bocet) të poetit kombëtar Gjergj Fishta, të cilat ishin tëpozicionuara nëtre kënde të ndryshme të ateliesë e që të krijonin përshtypjen sikur e ftonin vizitorin e sapo ardhur të hapë një bisedëpër to.
I rrëmbyer nga bukuria dhe vertetësia e realizimit të figurës së Fishtës në këto tri shtatore, u fiksova përballë njërës që më solli para meje si “të gjallë”homerin shqiptar. Nga ato që kisha dëgjuar dhe lexuar për Fishtën, më ngjasoi se e kisha shumë të afërt e të njohur këtëfigurëlëgjendë….- Ah, sa bukur do tëdukej kjo shtatore, ju drejtova autorit Ferid Kola, sikur të vendosej në mes të librave të tij në bibliotekën provincës franceskane këtu në Shkodër!! Artisti, sikur të ma kishte lexuar qysh përpara mendimin, duke u ngritë me hov në këmbë ma ktheu:… e po ta dergojmë aty ky i takon për të qenë, mirë ma kujtove. Kisha kohë që më mundonte mendimi që të gjej një vend të përshtatshëm për te.., ska më mirë…. U nisëm me makinën time, me shtatoren e At Fishtës ndër duar drejt kuvendit franceskan të Gjuhadolit, ku na pritshin me padurim fretnit të cilët i lajmërova më parë me telefon. Aty, nga atmosfera që u krijua, pata rastin të përjetoj caste të paharrueshme. Nga njëra anë, autori i shtatores mjeshtri Ferid Kola, i cili me sy të përlotur po ndahej nga krijesa etij qëe donte shumë, nga ana tjetër gëzimi i fretërve franceskanë që po e vëndosnin shtatoren në ambientin e bibliotekës, në vendin ku At Gjergj Fishta studioi dhe krijoj vargjet e pavdekëshme që na la trashigim.
Vëllezërit Franceskanë, nga gëzimi,i silleshin rrotull shtatores sikur po i bënin ritin e mirëseardhjesnë mes tyre, nëfamiljen e vet. U diskutua shumë se ku të vendosej, pasi për shtatoren e një kolosi si Gjergj Fishta dëshirohet gjithmonë një vënd dominant. E ndërsa të pranishmit po fiksonin në fotografi këto caste emocionuese e të paharrueshme, po mendoja…: …sa mirë do të ishte që njëra nga tri shtatoret emjeshtrit Ferid Kola të vendosej në një vënd të dukshëm në qytetin e Shkodres….
Realisht në qytet, ka vite që është inauguruar një vepër pamore, simbol i At Gjergj Fishtës, por që syri normal nuk e dallon për të tillë. Një vepër e artit modern, por jo një shtatore e mirëfilltë që të sjell në mes të qytetarve të Shkodres, kujtimin e figurës së njohur të Homerit shqiptar Gjergj Fishta.Edhe Shkodra i përket një qyteti me kulturë europiane, si ato ku janë të përsonifikuar nështatore gjenitëekombeve përkatës, si Goete, Mozart, Pushkin, Manzoni, Rafaeli etj…etj.. Edhe qyteti i Shkodres mund të krenohet me një figurë si At Gjergj Fishta, kolos i vargut, mjeshtër i satirës, atdhetar i shkallës së parë, një ndër themeluesit e alfabetit e pasurimit të gjuhës shqipe, i njohur dhe i studiuar në shumë shtete të kontinentit.
…. A thue vepra dhe fama e kolosit Fishta do të zgjojë krenarinë dhe atdhetarizmin e bashkëkombasve të vet, të pushtetit qëndror, të politikës, të drejtuesve të bashkisë së qytetit, të biznesmenëve të ndryshëm, për ti dhuruar atdheut një shtatore që përjetonfigurën e At Gjergj Fishtës? Qyteti i Shkodres i ka artistikisht e teknikisht të gjitha mundësitë, pasi ka nxjerrë nga mesi i vet, shume skulptore të talentuar, e nder tomjeshtrine skulpturës monumentale Ferid Kola, i cili ka arritur të sjellë në këto shtatore si “të gjallë “ poetin kombëtarë, që me tre bocetet e At Gjergj Fishtës ka arritur të emocionoje masa të gjëra njerzish?Duhet theksuar qe, bukuria dhe përsosmeria e realizimit të figuressë Fishtës nga skulptori atdhetar Ferid Kola, pervec se me talentin e tij, lidhet edhe me njohjen e thellë që ai ka për veprën dhe përsonalitetin e At Gjergj Fishtës, të cilin ai e adhuron.
Kisha dëgjuar që përpara, që ishteFerid Kolai cili kish gjetur dhe identifikuar në magazinat e objekteve kulturore të qytetit, maskën e vdekjes së Fishtës, të cilën pasi e riparoj, se ishte shumë e dëmtuar, bëri një kopjo dhe origjinalin ja dorëzoj etërve franceskanë. Që këtu atij i lindi dëshira për tu marrë me “njohjen” e figurës se poetit, që e konkretizoj në disa shtatore (bocet) në forma dhe vendosje të papara dhe të ndryshme nga autorët e tjerë. Më vonë, me rastin e rivarrimin simbolik të eshtrave të Fishtës, mjeshtri Kola realizoj artistikisht SARGUN që i mbante ato pak eshtra, cka kishin mbetur pas dhunimit të varrit dhe tretjes në lum të tyre. Këto ditë, mjeshtri Kola, pas një studimit disa vjecar, befasoi ndjekësit e tij me bocetin e katërt të shtatores së At Gjergj Fishtës, duke e paraqitur atënë një qëndrim të vecantë, me gishtin tregues lart nga qielli, si për ti kujtuar shqiptarve që: ….SI SHQIPNIA NJI VEND NUK KA..
Nga një vrojtues i thjeshtë dhe i vemendëshëm atdhetar, që njeh ligjetdhe traditat shqiptare, mund të konstatohet menjëherë qartë se autori, pa u kujtuar, por natyrshëm, i shtyrë nga dashuria për traditën shqiptare, ka realizuar plotësisht atë cka shkruhet në Preambulën e Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë:
… Ne, Populli i Shqipërisë, krenarë dhe të vetëdijshëm për historinë tonë, me besim te Zoti dhe …., me vendosmërinë për të ndërtuar një shtet të së drejtës, ……, me frymën e tolerancës dhe të bashkëjetesës fetare, me zotimin për mbrojtjen e dinjitetit dhe të personalitetit njerëzor, … për paqen, mirëqenien, kulturën …., me aspiratën shekullore të popullit shqiptar për identitetin dhe bashkimin kombëtar, me bindjen e thellë se drejtësia, paqja, harmonia … janë ndër vlerat më të larta të njerëzimit….
Kjo ishte porosia që At Gjergj Fishta na la trashëgim nëpërmes veprës së tij. Uroj dhe shpresoj që, bukuria e veprës të tij, mbrojtja e zjarrtë që ai i bëri kufijve e trojeve shqiptare, të kontribuojë që figura e tij të materializohet në një shtatore që të jetë tempull atdhetarie e frymëzimi për përparim.
Wien, me 17.1.2016

Prishtinë-Filmi “Shok”, i nominuar për Oscar, premierë e mbyllur

January 24, 2016 by dgreca

PRISHTINË, 24 Janar 2016-B.Jashari/ Filmi “Shok”, i nominuar për çmimin Oscar, është shfaqur mbrëmë në Prishtinë në premierën e mbyllur, ku kanë marrë pjesë edhe pëfaqësues institucionalë të vendit e të pranisë ndërkombëtare.
“‘Shok’ është arritja më e madhe e kinematografisë kosovare deri më tani dhe ky film ia ka hapur dyert filmave kosovarë që të jenë prezentë në ngjarjet më të mëdha të filmit siç është Akademia Oscar”, ka theksuar Qendra Kinematografike e Kosovës, organizatore e premierës.
Ndërsa, krerët e institucioneve të Kosovës vlerësimet dhe përshtypjet pas premieres së dhënë mbrëmë i kanë shkruar në ‘facebook’.
“Për ekipin dhe stafin e filmit ‘Shok’: faleminderit që e përjetësuat rrëfimin tonë. Ndihemi që tashmë e kemi fituar Oscarin tonë”, është shprehur sot Presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga, pas premierës.
“Faleminderit aktorëve dhe realizuesëve të filmit ‘Shok’. Sonte, në Prishtinë, na sollën atmosferën e mbrëmjeve të çmimit ‘Oscar’”, është shprehur kryetari i Kuvendit të Kosovës, Kadri Veseli.
“Sapo pash filmin ‘Shok’, të nominuarin e parë të Kosovës për Oskar. Bazuar në një ngjarje të vërtetë, trishtuese dhe zemërthyese, është film që na bëri tërë sallën të qajmë. Historia jonë shërbehet mirë nga këta aktorë dhe ky ekip. Urime edhe regjisorit James Donoghue”, është shrehur zëvendëskryeministri e ministri i Jashtëm, Hashim Thaçi.
Është hera e parë në histori që Kosova hyn në ‘Academy of Motion Pictures Arts and Science’ me filmin ‘Shok’, bashkëprodhim ky mes Kosovës dhe Anglisë.
Me skenar dhe regji nga Jamie Donoughue, filmi ‘Shok’, në 14 janar 2016, u nominua bashkë me 4 filma të tjerë për çmimin ‘Best Live Action Short Film’ në edicionin e 88-të të Oscars. Filmi është i vendosur gjatë periudhës së luftës në Kosovë, kur vendi ishte nën okupimin e Serbisë. Këtu sprovohen kufijtë e miqësisë mes dy fëmijëve të cilët luftojnë për të mbijetuar gjatë luftës në Kosovë.
“Shok” është i mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës me producentë Eshref Durmishi dhe Harvey Ascott.

MALLI I RAMIZ LUSHAJT

January 24, 2016 by dgreca

Nga HASAN SELIMI/
Sa fillon të lexosh poezinë e Ramiz Lushajt: “DO TË VIJË NË PEJË…” të bie në mendje krejt historia e afërt dhe e largët e Popullit Shqiptar. Kur ecën në poezinë e këtij poeti të duket se, po lundron me varkën Komb në ujëvarat e Qiellit. Aty ku përplasen retë dhe me tokën rroken si fëmija me nanën në ditët e ndarjes nga intsikti për në jetën reale. Aty të duket se retë herë ngrihen mbi tokë e herë mbështillen me këtë tokë të vyshkur nga tragjeditë e të lanë pas jehona e viteve të largëta të historisë piskamë të burrave në këngë e fjalë.
Them në këngë e fjalë se Burrat e Dheut fjalën e kanë ba gjithmonë vepër derisa tani janë mit në tërë faqet e historisë sonë. Në këtë poezi gjatë lundrimit dalin malet si skela të qiellit e herë si krenueshëm i bajnë hije tokës pa dashtë ta përdhunojnë atë. Nganjëherë qiellin e kthen streh në konakun e vet për miq. Kur e vendos skela malin në kupen e qiellit del qielli si stan në ditët e pranveres dhe nuk pikon as shi, as borë e mbetun nga miklimi e puhizës së erës. Bile nganjëherë malet tona harrojnë se gjysmën e shtatit e kanë në tokë. E toka i mban ato në gjirin e vet si gjënë e shtrenjtë që i nevojitet përditë. Lundron varka poezi e kombit në ujëvarat e dheut e të qiellit me këngë e fjalë pa dashtë të humbin në vepër si dikur prijësat shqiptarë që i duheshin kohës së gjallë bile edhe të dekun. Tash t’i thërrasin mendjes për pak pushim në mrizin e parë e nga hija e mrizit të verës, të kotë gjumi sa të dalin burrat e duhun në rradhë të parë si fisheku i voicës. (rezervë në moment të fundit).
Lundron, udhëton Ramiz Lushaj me poezinë e vet të shpirtit kombëtar nga brezi në brez pa shikue se ku del jeta më shumë nën dhé apo mbi dhé. Poet që mbart me vete patriotizmin, dashurinë për Atdhe, për Fe dhe për Flamur. Kjo nuk është e lehtë të kuptohet se si i vjen frymëzimi këtij poeti. I vjen nga bëmat e fisit të vet, i vjen nga bëmat e gjyshit dhe të babës së vet. Kollaj krejt është të kuptohet një poet, kur flet për diçka shpirtërore që i rrjedh nga Trashëgimia dhe Eposi, nga Folklori, nga Gjeneza e Rituali i vazhdueshëm i gojëdhënës popull në fjalë e këngë.
Në planin gjeometrik syri i poetit ka pamjen e hanës. Ai, syri i Ramizit, po don me e ndjekë hartografinë e hapit të këmbës. Ndjell poeti mbarësi dhe i kthehet të shkuarës plot mllef duke e pa atë në vizoren e gjeografit fjalëpak. Ju dhe unë e dimë se nga shtëpia e vjetër e poetit e në Koshare nuk është as sa vizorja e mësuesit që harton vija paralele në dërrasën e zezë në orën e gjeometrisë. Aty në Koshare gjindet shumë e freskët kënga “…Sef Kosharja i pari i fisit / hije t’paska maja e lisit…”. Ja çka e ndjek këtë poet dita-ditës me monografitë e heronjve në dorë në hulumtimet e prejardhjes së fiseve, me artikujt publicistik për traditën dhe kufijtë tokësor të vendit tonë. Në rrugëtim e lundrim poeti don me ditë se kush është Leka i Tretë në trojet Dardane. Ka të drejtë se nga vjen e ku shkon Kombi Shqiptar.Ka aq shumë personalitete sa është vështirë të ndash edhe periudhat, edhe burrat që bajnë kohë, bile periudha. Don me u ndalë pak tek kalaja e Dardanëve që fjalën e Lekës e gjen aty në gurë të gdhendur me eshtnat e dëshmorëve. E fjala e Lekës e shkrueme për mikun edhe për armikun …”i keqi dhe i miri krye për krye…” E Leka flet pa da e amaneti i çon poetit se në shtëpinë e Shqiptarit “ shtëpia dhe buka janë të zotit dhe të mikut…” Gurra e ujëvarave fishkëllon sa mjergull vjen drejt e në zemër të malit dhe mitologjia flet për kob, mitologjia flet për gjamë. Jeta dhe vdekja janë shumë pranë, bile thonë se vdekjen e ke ma afër se këmishen. Ndaj poeti harbohet nga prushi i urrejtjes dhe i mallit e shpërthen në Deçan: “ Tek Gryka e Rugovës do e dveti Patriakanën e Serbit: /Kush m’ia mori Pejës tonë Kullat e Sherametit?!” Poeti niset për në Pejë dhe fjalë i çon atje burrnimit të historisë që të projektojë të ardhmen. Nuk e ka larg rrugën për në Pejë se ai Pejën e ka në gjoksin e vet det’. Nga deti-gjoks e freskon, bile çdo stinë i ban edhe plazh. Iu ba plazh eshtnave të Dëshmorëve të Kombit. Patrikanën e Deçanit e dvetë për kullat e Sher Ahmetit. Eh, more poet “budalla”! Sa herë të kam thënë se ti e mendon botën si veten. Ti je nga ata që errësh e njehesh për të dhënë mirësi. E gurtë e kullave tona të Sher Ahmetit i kanë përdor të ngrihet muri i Patrikanës. Ti veçse shkruen, por unë atë ditë kam pa vaje edhe grash, nga burrat. Me qerre dhe mushka serbie mbajtën gurtë e kullave tona për t’i ndërtue kishat. Po ti mos u dëshpëro nga fjala ime se atë ditë kanë harrue me marrë gurin e themelit. E tash kollaj boll i gjajmë ato gjurmë temelesh të kullave tona të ndërtueme ka herë, bile me mijëra vjet para kishës Patrikanë. E don me ditë edhe diçka që ata nuk e dinë dhe nuk ju ka shkue në mendje. Na kemi zakonet tona dhe kemi ba kurban kryet e berrit në themelet e shtëpisë e ata këtë nuk e kanë ditë atëherë se tani e dinë. Këtë ja u kemi thënë ne. Tash është kollaj me e ditë. Një teh shpate është tek kryet e berrit në atë temel dhe ne ju kallzojmë mjaft lehtë se ku është kulla e Sher Ahmetëve.
Poeti do kërkoj gjurmët e vjetra e të reja nga Begollët, Bedri Pejanin, firmëtarin e Pavarësisë së Vlorës: Do e përqafoj Haxhi Zekën në shtatore tek rruga / Do i shkoj në Kuvend Peje kambëkryq tek kulla…/ Do përkulem tek varri për Ali Pashë Gucinë / I kemi do fjalë të pathëna për Plavë-Gucinë…/ Ja sa mall dhe dëshirë ka poeti për t`i bashkue përqafimet. Don t’i gjejë bashkë etapat e historisë, burrat e mëdhenj me fjalë e pendë, me sofër të shtrueme që dinë të bllokojnë tregjet e botës për mall, nis për në dheun e vet. Me pushkë e bukë lufte deri në kuvend e pas kuvendi deri tek Krojet e Ali Pashës.
Poeti ka ndjesi dhe fakt përqafimi si në kohën e dardanëve në Kalanë e Pejës, atje poshtë tek fabrika. Fabrikë mbi kala si fshatra mbi kisha Papati, si gurë kullash në kisha sllave, si oxhaqe tymosun me dritë në shteg të oborrit që prêt miq në çdo kohë të ditë-natës. Ja kjo është e dridhuna e buzës në faqen e Haxhi Zekës nga përqafimi i poetit.
Poeti don të gjejë aksionet e veta tek Begollët e Pejës. Aksionet e luftës dhe të fjalës, aksionet e veta të mallit dhe të dashurisë, aksionet e veta në atë pjesë të shpirtit të këputun e mbetë as në yll, as në det’ i ram e i pa shkimun.
Don poeti të takohet në filozofin e çështjes kombëtare, Bedri Pejani. Kur ai dridhej në kancelaritë e Lindjes dhe të Perëndimit për pak jetë, për pak Atdhe, për pak tokë, për pak rini, për pak familje, për pak ABC, për pak ndërgjegje kombëtare, nëse ju ka mbetë dikun paralajmëron Luftën e madhe Botërore dhe turret si engjëll mbrojtës, apo lajmëtar për në tokën e vet të shenjtë, në Shqipëri të mbrojë e të qëndrojë si i patë hije deri si…!
Nuk ka, o poet i historisë, tematikë e krejt racionale një burrë si Bedri Pejanin, i cili sakrifikoi djalë e familje për Atdhe, për bashkim kombëtar, për një të ardhme të vendit vet në pozitat ku i takon atje në krah të qytetërimit botëror.
Poeti ka një merak për Plavë-Gucinë. Atë krahinë të vendit vet e ka për zemër. Aty u banë luftëra, u banë kuvende, u banë trimëri, u banë ngjarje që flasin e nuk pushojnë së foluri. Në Plavë-Guci ka popullatë që nuk ka rracë ma të bukur askund, ka vende të bukura si pozitë gjeografike që ja kalojnë Parajsën. E për këtë poeti e dashuron atë trevë edhe për një fakt që po hulumton se Kelmendi qënka pjella e gjithë kësaj popullate të fiseve të tjera.
Do e marrin me veti Ptolemeun që ta shenjoi në hartat antike Pejën. Do i kallëzoj atij për Pejën dardane e Pejën dukagjinase… Në këtë krijm si tëra krijimet e poetit spikat dëshira e mirë për një diçka që ka brumë dhe i shërben dheut vet dhe hidhet mirësia e teprume në kojshinë e afërt pa e marrë parasysh a është i mirë apo i keq ky kojshi. Me germa të mëdha thërrët argat Ptolomeun dhe i tregon Pejën e vet. I tregon Pejën në gji që e ka det, i tregon Pejën e vet në hartën topografike, gjeometrike, gjeografike dhe i thotë: “shënoje, o njeri i madh vendin tim edhe mallin tim se duhet të ngelë edhe pas shumë shumë brezash gjiri im, Peja ime, gëzimi im, malli im. Dhe kalaja ime do të jetë monument me eshtrat e dëshmorëve. Ptolomeu shënon. Ai don të bajnë diferencime në kontribute nga Leka im e deri tek Leka i fundit ose i Tretë, siç do i thonë vet poeti. Këtu nevrikoset ky poet dhe digjet me fjalën e ambël duke i dhënë vetes jetë dhe shpresë :” Do vijë o poeti ynë Sejdi Berisha në Pejë ta shuajë mallin / Në çdo kullë të Pejës antike e të re do ta gjej Lumabardhin”/.
Pastaj Sejdi Berisha i kthen fjalë: “Je, i mirëseardhur..”.

Mirëmëngjesi i bukur i tenorit Rruzhdi Karaj

January 24, 2016 by dgreca

Ese nga Xhevair Lleshi/
Ishte mirëmëngjesi më i bukur i thënë ndonjëherë në korridorin e gjatë të një shkolle fshati, ku nxënësit kokrra-kokrra po futeshin nëpër klasa. Mësimi kishte filluar prej një jave; qe data 6 shtator. Unë e përshëndeta ftohtë, punë drejtori, mos më keq. Nini nxori kokën te dera e klasës për të parë se ç’ishte ai tenor i luajtur mendsh që ia dha ashtu në mes të korridorit, kur mësimi gati fillonte. Edhe Lushi që i rrinte pas Ninit në çdo hap që hidhte, shpërtheu në të qeshurën që askush s’mund ta dinte se nga i vinte. Rrufe për së kthjellëti dukej ai «mirëmëngjesi» me kolonë të zgjatur tenori. Ishte koha e rrushit në Qereshnik dhe pikonte kudo musht. Madje edhe kjo përshëndetje e Rruzhdiut na u duke se erdhi nga vreshti.
Sigurisht ne prisnim të na vinte një mësues muzike, por ishte «thelë mbi bisht» të kishe Rruzhdiun. Priste të pranohej një ditë në Konservator, por përpjekjet si duket do të ishin të kota. Kjo hamendje do të dështonte një ditë dhe Rruzhdiu do të fillonte më në fund në Institutin e Lartë të Arteve. Aria e tij do të ishte e njëjtë me mirëmëngjesin e ditës së parë që shkeli në Qereshnik, fshatin e bejlerëve të dikurshëm, por me refrenin «fitova, fitova!»
Po prisja Rruzhdiun, gati një muaj pasi kishte filluar Institutin. Erdhi i qeshur, i këndshëm, i dëshiruar të dëgjonte ç’do t’i thosha. Iu afrova dhe me zë të ulët i thashë se gjithë kolektivi po priste të shkonim bashkë në restorant. Vërtet? Klithma e Rruzhdiut ishte prej tenori, asaj klithme të bukur ne kishim filluar t’i faleshim përgjithmonë. Pasditja do të ishte e rrallë. Nini Haxhistasa, Pote Kuçova, Vangjel Dollani, Fani Bilero, Kristaq Sinjari, ngrohnin duart në zjarrin e të qeshurave. Aty buronin barsoletat më të bukura, të paktën kështu na dukej ne. Dikush e pyeti Rruzhdiun se çfarë mbante mend nga Qereshniku dhe ai, pa e zgjatur, na tha se e vetmja gjë që mbante mend ishin bletët e Pote Kuçovës dhe mjalti që ai e shtronte në sallën e mësuesve në qershor. Aq mjaltë s’besoj se do të kem rast ta shoh gjatë gjithë jetës sime. Dhe Potja: Epo, bukuri, ta paska rregulluar zërin mjalti i bletëve të mia që fitove shkollën e lartë…
Ne ishim ende në Qereshnik kur Rruzhdiu filloi punë në teatrin e Operas dhe të Baletit. Tenor. I ri, ndonëse flokët mbi ballë i qenë rralluar. Tani këndonte ariet e mëdha dhe arriti të bëhej një nga këngëtarët e mëdhenj të Operës shqiptare. Dukej sikur qe rikthyer në atdhe, pa qenë ndonjëherë i larguar, se i besonte aktrimit të mësuar në shkollë, vokalicave që bënte, ku dukej se këndonte në një hapësirë të pamasë, diku nën strehën e një kapele, Berliozin, Hendelin , Çesk Zadenë, Tonin Harapin. Për këtë u ktheve? – e pyeta kur u takuam një mbrëmje rastësisht. Jo, po të kërkoja, më tha paksa i ngrysur. E pse? Ai heshti pak. E gjej dot Poten? E di që ka ikur, por pasionin e bletëve duhet ta ketë. Me siguri, ashtu mendoj edhe unë, iu përgjigja. Rruzhdiu lëshoi padashur një psherëtimë të zgjatur. Kam një gërvishtje zëri. Ia pashë vështrimin se si i lëvizi me një tronditje të fshehtë. Ka ndodhur gjë? Jo, jo, çne!
E lamë të takoheshim të nesërmen paradite para teatrit. Gjeta Poten dhe bisedova me të për punën, bletët, shëndetin. Qeshëm, se me të vetëm mund të qeshje. Pas Qereshnikut ai sikur ishte bërë tjetër njeri. Të gjithë ia dinin sekretin dhe askush s’bënte dot majë që ta pyeste. Erdhi dhe Rruzhdiu. Ia përkëdheli veshin Potes me «mirëmëngjesin» si një tenor i vërtetë. Kishte mbetur si një kod midis nesh dhe pat marrë trajta humori, sepse secili e bënte në mënyrën e vet. Pote, filloi Rruzhdiu, më duhet patjetër qumësht blete. E për çfarë, o djalë? Pyetja tipike e Potes, që s’merrej vesh ku e kishte mendjen. Tani ishte kthyer në shtëpi Potja ynë dhe mbyllej brenda. Thoshin që mendohej për një kohë të gjatë për zhvillimin e arsimit shqiptar. Se nga ishte gjetur kjo formulë askush nuk e shpjegonte dot, por ama harresa e tij pas kësaj pune meditative, po bëhej shkak i një hutese të gjatë.
U ulëm në kafe. Për çfarë po mendohej tenori ynë i madh? Për ndonjë «kasaphanë» lirike që luhej diku mbi kokat tona, apo për ndonjë urdhër, sidomos prej atyre që se si jepeshin nëpër tym? Rëndom Rruzhdiu e humbte pusullën që atëherë kur ëndërronte të fillonte Konservatorin, por si për çudi këtë e merrnin si kokëngjeshjen e duhur artistike dhe mjaftonte që ai të fillonte ushtrimet e mëdha e të bukur, si një filigran zëri të punuar sigurisht me dorë, nuk prekej më prej askujt, gjersa vinte çuçurima e pasditeve, ku shpërthente a capela e zogjve që se si mblidheshin rretheqark shkollës, ndoshta për t’i bërë shoqëri. Dikush çukiste në vetëdijen e artistit të madh, ngrihej sipari shpejt e shpejt e me babëzi që kufizohej me ca të vërteta eprane.
– Pote, më duhet patjetër qumësht blete. Si mund ta gjej?
– Pse?
– Kam gërvishtje zëri. Po bëj një muaj. Kam pirë vezë të freskëta, megjithëse mezi i gjej të uruarat!
– Dhe ato të ndërmendin Qereshnikun, ë?
– Po, s’e fsheh, ma sjellin ndër mend.
– Epo, po e solle atë fshat në kujtesë, s’do të kesh probleme!
E shihja Rruzhdiun me vëmendje. Një gotë me rehani me ngjyrë ari para, në dorën me gishtërinj të gjatë. Gishtërinj pianoje. Po ç’lidhje kishin ata me zërin e tij të kulluar? Tani qe tenor i madh, me zë të mahnitshëm me timbër të jashtëzakonshëm që mund të tingëllonte dikur Javës së Shenjtë, fatsin e papritur, por që do të kthehej befas në tragjik. Jo thjesht tragjik se luante opera tragjike. Edhe sot i kam parasysh buzët e tij të holla dhe ironike. A vuanin ato buzë? Nuk e di dhe s’kam për ta ditur kurrë. Sytë e tij shprehnin kaq shumë gaz sa duket krejt e pabesueshme. Një pabesueshmëri e hidhur dhe e ngrirë. Herë-herë i vija re një hutim si të trembur. Nga se mund të buronte ky hutim? Deri vonë do ta shihja se ky vinte nga një nënvetëdije e pataksur. Kur nuk dëgjohej aria e Rruzhdiut, dikur në korridoret e shkollës së fshatit, heshtja prej varri bëhej një monotoni vrasëse. Dhe e shihja Rruzhdiun që vraponte te mensa e kooperativës dhe gëlltiste vezë të freskëta teksa i shihte njëherë pas vrimës së bërë me dy gishta, në dritë të diellit.
– Domethënë ti do qumësht blete? – e pyeti Potja.
Ai nuk u përgjigj, por tundi kokën lart-poshtë.
– Unë vet nuk kam, se nuk mbaj më bletë. I kam prishur, pasi kam projekte të tjera. Por do të gjej sot, pa merak.
– Faleminderit, – pëshpëriti Rruzhdiu. – E kam të domosdoshme, ndryshe puna trashet keq. Edhe këtë zë të bekuar kërkojnë të ma marrin!…
E pashë me vëmendje. M’u bë sikur po thoshte se s’mund të këndonte më. Ç’ishte ajo thënie e zvargur fjalësh, si me pëshpërimë, tani në fund? Ai ishte në kulm dhe befas një gërvishtje e trembte?…
– Ç’thua, Di! Ne do t’i gjejmë edhe bletët, edhe mjaltin, edhe qumështin e bletëve. Të premtoj dhe mos harro se ke ardhur tek unë.
– Jo, nuk harroj. Të gjitha shpresat tek ti i kam…
Ai u përfshi në bisedë. Kureshtja jonë kërkonte të dinte për udhëtimet jashtë, për diplomat, çmimet, koncertet dhe operat e shfaqura kudo që kishte shkuar.
– Nuk kam shkuar me operat. Vetëm me Ansamblin e Këngëve dhe Valleve Popullore.
– Njëlloj është? – e pyeti Potja.
– E si qenka njëlloj. Po të shkosh me opera, pastaj… çmime të tjera… oferta… Më mirë lëre këtë temë!
Pote Kuçova (Sport Kuçova) ia gjeti atë që kërkonte. I pat thënë se ajo plaçkë s’mund të blihej. Kur përmendje fjala çmim krijohej një klimë shumë e ftohtë. Por Potes këto bishtra i pëlqenin. Madje Potja i dha edhe dy vazo me mjaltë origjinal, sigurisht jo prej atij që mund të gjeje në treg. Që mund të gjeje në treg! O Zot! E ç’mund të gjeje në treg? Më mirë të rrije mbyllur në shtëpi. Por shtëpia sikur të hante. Atëherë duhej të sajoje festa! Kjo ishte porosia e Vangjel Dollanit, i cili trembej vetëm nga një kalarí: Kostandin Bojaxhiut. Më sillet në kujtesë një çast kur Rruzhdiu këndonte në sallën tjetër dhe Koçi hapte dhe mbyllte gojën me një stil profetik. Ne kujtonim se do të këndonte si shoqërues, siç bënte Nini Haxhistasa me zërin e saj të mrekullueshëm, e cila pasohej nga të qeshurat e befasishme të Engjëllushes. Këto ishin mbrëmjet magjike të mësuesve ku vetëm Shuaip Zoto rrinte mënjanë, duke menduar se kujt t’ia ngopte me letrat e tij të çmendura anonime! Nganjëherë në këto festa tregonin barsoleta, qeshnin e gajaseshin, duke mbajtur në duar nga një gotë rakie që u derdhej ngapak. Jashtë mund të binte shi dhe dyshemeja e sallës sonë të mësuesve sikur donte të largohej prej nesh. Kur i tekej Rruzhdiut për të kënduar shkolla tundej si të ndodhte tërmet dhe fjalët e këngës treteshin ngadalë. Asaman o trëndafili çelës. O Zot çfarë zëri magjik. I ngrohtë, i tejdukshëm. Ngjethës. Tmerrësisht i bukur dhe i ngjyrosur me një pah të kumbshëm dhe madhështor që të trondiste fort. Pastaj i ndizte fjalët, duke mbajtur në dorë urat e një zjarri shumë të fortë, si për t’i djegur aty me përvuajtje krejt origjinale dhe një amshim të kulluar shpirti.
Një muaj më vonë u takuam përsëri. Jam mirë, më tha. M’u hoq edhe gërvishtja. Mrekulli, hë? S’di si t’ia shpërblej Potes. Më vjen zor. Por… Dua të gjej sërish qumësht blete dhe mjaltë nga ai… origjinali i Potes. Ta kem. Ku i dihet… Më bëri merak me këtë lloj tensioni në kërkesë. Pata një lloj dyshimi dhe e hoqa vështrimin prej tij. Hunda m’u duk si më e hollë. Edhe buzëqeshja sikur i hante mënjanë. Sytë e tij të flaktë m’u dukën me një ndriçim të mekur. Ndërkohë po më tregonte për jetën e re familjare: apartamenti, gruaja, fëmija, dhembjet e forta të mureve. Po, po, dhembjet, nuk tallem. Se… njerëzit tek ne s’kanë dhembje, apo jo! Muret po. Ato s’kanë gojë.
Potja, si gjithnjë i përpiktë. Nuk harroi t’i thoshte se këto s’duhen përdorur pa kriter. Andis të bëjnë mirë, të kthehen sandraç pastaj! Sindozot një fqinja ime. Piu lëng hidhësi për stomakun dhe e hëngri. Lëng hidhësi? – pat pyetur Rruzhdiu. Një shoqja ime e pi për kumbim zëri. Po, ta forcon, shtoi Potja. Ta bën si tel çeliku. Mua më pëlqen që ta forcoj zërin, qeshi Rruzhdiu. Kjo është e qeshura që mbaj mend më shumë. M’u duk si i mbetur fillikat, një e qeshur e rrokëzuar, e përndarë dhe si britma habie të tjetërsuara e që mbeteshin pastaj pezull. Rruzhdiu veç të tjerash ishte dhe djalë i bukur dhe nëpërmjet saj i jepte një dimension tjetër të qeshurës. M’u duk atë çast se ky dimension nuk ekzistonte më. Mos vallë ngaqë doja të ruhej përjetësisht përshtypja fillestare?
Nuk u takuam më. Pas një viti mora vesh për vdekjen e tij. U dha lajmi në televizion. Erdhi trupi i tij nga jashtë. U bë varrimi. Kaloi një kohë tjetër e ndërmjetme ku s’dallohej më asgjë. Buzëqeshja e tij, talenti i madh, zëri i ngrohtë dhe aq lirik sikur shpërthente çdo çast brenda vetes sime. Më rrinte mendja atje. Dhe me një përtymje të tillë u gjenda përballë Potes. Ta mendosh, më tha i trishtuar. Se Potja dinte të ishte edhe i trishtuar. Hall i madh. Sot kam vendosur të shkoj në varrezë, tha. Do vish? Dhe shkuam të dy. Fjalët e humbasin kuptimin e tyre kur shkohet në varrezë. Po në varrezën e fjalëve, mendova, a shkohet ndonjëherë. Po kënga, a ka varrezë? Jo, kënga s’vdes kurrë. Për të vetmen gjë që s’ka varrezë. Jo, s’ka mundësi. Po ta këndojë ndonjë nga ata që… jo që e vdes, por e shuan me biná! Fotografia e tij e qeshur dhe e bukur ishte mbyllur në mermer. M’u duk se dikush sapo kishte qenë aty. Ndihej aroma e një gruaje.
Në kthim ecnim përsëri pa folur.
– Ku po shkojmë? – pyeti Pote Kuçova.
– Te kafja ku ndenjëm herën e fundit me Rruzhdiun.
Shikonim njëri-tjetrin të pikëlluar. Pikëllimi ka një cilësi të çuditshme, bashkohet me të ftohtën. Mund të jetë ngjyrë e ftohtë, zë i ftohtë, buzëqeshje e… Jo, buzëqeshje, jo. Nuk ka buzëqeshje të ftohtë. Mund të ketë buzëqeshje të ngrirë, po, e besoj. Nuk e di pse ai ende e ruan buzëqeshjen tronditëse dhe si të mekur, që ia pashë ditën e fundit që u takuam së bashku. Një buzëqeshje dhe tingëllimë zëri që dukej si e rënë nga vakti. I tillë qe Rruzhdi Karaj? Kurrë! Po, mund të thuash se e përbuzte zërin e rënduar, të bërë me zor, që me siguri jepte paraqitja prej burri elegant dhe një talent aq i madh si ai…

Atë ditë më feksi fytyra e tij e mprehtë e mjaft shprehëse, me mollëza pak të dala, me sytë plot dritë, me një shprehje që së largu dukej tallëse dhe menjëherë sapo afrohej bëhej e çiltër, tjetërsoj, rrezatuese dhe përfshirëse. Dukej nganjëherë se lazdronte me fjalët dhe melodinë, timbri i tij vibrues, ajo goja e tij të jepte shkas që të ndillje afsh joshës, ngrohtësia e dhimbshme e zërit të tij të pakrahasueshëm të përqafonte si një vështrim i përjetshëm, depërtues dhe me nota të një ironie që bëhej menjëherë e dashur dhe që përcillte emocion të veçantë.
I them vetes çdo mëngjes atë «mirëmëngjesin» tij të papërsëritshëm dhe thuajse çdo ditë kërkoj për të gjetur CD e këngëve, arieve dhe melodive ku është zëri i papërsëritshëm i këtij tenori të madh…