Archives for January 2016

NJË DËSHMI ELOKUENTE NË FUSHËN STUDIMORE LETRARE

January 19, 2016 by dgreca

Recension:Prend Buzhala: Trilogji e letrave shqipe”, botoi SHB “Rozafa”, Prishtine 2016/
Shkruan: Mikel GOJANI/
Prend Buzhala, është emër i njohur i letrave shqipe, jo vetëm i përmasave kombëtare, por edhe më gjerë. Gama e veprimtarisë së tij letrare është mjaft e gjerë dhe më interes shumëdimensional. Ka shkruar, prozë, poezi, kritika letrare, publicistikë, eseistikë etj.
Buzhala është një studiues i mirëfilltë, studiues i artit të shkrimit, i lashtësisë dhe gjuhësisë. Në fushën e kritikës letrare, ku spikat natyra e tij prej një vrojtuesi të spikatur, të preokupuar për çështjet e letërsisë dhe të kulturës kombëtare të hershme, por edhe të aktualitetit, ndryshe nga shumë kritikë të tjerë. Ambiciet për të prezantuar arritjet në fushën e letërsisë, e kanë plotësuar dimensionin e këtij studiuesi të letërsisë shqipe.
Pra, kritika letrare përbën një dimension themelor të krijimtarisë së tij në atë kuptim profesional, sa mund të konsiderohet nga kritikët më të frytshëm dhe më të suksesshëm të kohëve të fundit. Kjo ka disa arsye të veçanta.
Ky studiues e kritik letrar këto ditë lexuesve ua ofroi librin të titulluar “Trilogji e letrave shqipe” (Autorë dhe vepra: përqasje historiko-letrare).
1. Librit i paraprin një parathënie e autorit, i cili shpalos pretendimin e tij të qëllimit të botimit të këtij libri. Me këtë rast, autori Buzhala shprehet se që nga Hegeli, kur përmenden strukturat universal konkrete në letërsi, e deri në ditët e sotme, vepra letrare është konsideruar si çështje e krijim krejtësisht individual, nga njëra anë, dhe, nga ana tjetër, është konsideruar po aq edhe çështje universale. Këtë individualitet dhe këtë universalitet, edhe letrat e autorëve të Kosovës, i heqin fillet e tyre që nga universaliteti i latinitetit ilir në krye me Shën Jeronimin e Niketë Dardanin, duke kaluar përmes latinitetit arbëror, për të zënë fill me shkrimin shqip të veprave të Pjetër Bogdanit e deri tek gjeneratat e Atë Shtjefën Gjeçovit… autorë e letra që kaluan sprovën e gjakut, vrasjeve, ndalimeve e mohimeve të së keqes universal të pafund nëpër shekuj… Kurse letërsia bashkëkohore shqipe e Kosovës, do të konsiderohej periudha prej Luftës së Dytë Botërore e këndej, kur kjo letërsi përjetoi renesancën e vet të vërtetë krijuese në të gjitha zhanret letrare: në poezi me emrat e E. Mekulit, A. Podrimjes, Rr. Dedaj, M. Kërveshit, B. Musliut, M. Gashit, F. Gungës, A. Shkrelit; në prozë me veprat e A. Pashkut, M. Ramadanit, R. Qosjes, R. Kelmendit, M. Krajës, J. Buxhovit, E. Bashës; në dramaturgji me emrat e J. Relës, Y. Shkrelit, T. Dërvishit etj; vijnë emra të tjerë deri tek gjeneratat më të reja krijuese të dekadës së mbas luftës së fundit në Kosovë. Por krijuesve shqiptarë iu desh që të martirizohen e të binin si luftëtarë për çështjen e lirisë, do të shprehej poeti ynë Ali Podrimja… ani pse nuk e gëzuan atë liri me shekuj e shekuj. Hajdeger do të thoshte:”Ajo që mbetet, e krijojnë poetët”. Dhe si i krijuan shkrimtarët këto vlera kaq thelbësore e universal?- shprehet ndër të tjera kritiku Buzhala.
Libri Trilogji e letrave shqipe e autorit Buzhala është e konceptuar në tri pjesë: Pjesa e parë: “Nga letrat e latinitetit ilir”; Pjesa e tretë “Nga letrat arbërore” dhe Pjesa e tretë “Nga letrat moderne shqipe”, sado që secila pjesë qëndron më vete, megjithatë përbejnë një tërësi, pasi përshkohen nga një ide unikate dhe trajtojnë një subjekt përmbajtjesor, që vijojnë nga njëra pjesë në tjetrën.
2. Prandaj, siç vërehet nga trajtimi i temave të cilat autori Buzhala i kapërthen nëpër këto pjesë të këtij libri, të sistemuar në kapituj dhe nënkapituj, shihet qartë që ai ka bërë përpjekje që problemet letrare dhe studimore t’i trajtojë dhe t’i shtrojë në rrafsh të zhvillimit, pra të evoluimit të dukurive letrare dhe shkencore dhe në rrafsh të ligjërimit të veprave dhe autorëve të ndryshëm, duke filluar nga periudha ilire (kapitulli: Koha kur ilirët ndërruan kahen e historisë), duke filluar që nga Shën Jeronimi, Niketë Dardani, Konstandini i Madh etj. Autori Buzhala përmes këtyre figurave të hershme të letrave, shkencës dhe kulturës iliro-shqiptare përçon vlerat dhe kontributin që kanë dhënë këto figura në vënien e bazamentit dhe të bekimit të letërsisë, shkencës dhe të kulturës iliro-shqiptare.
Kapitullit të dytë, Nga letrat arbërore, i paraprin një shkrim eseistik, përmes së cilit shkrim sintetizon mendimin kritik të lirizmit modern letrar, ku duhet të mbështetet kjo përvojë dhe dinamike trajtuese, ku kritiku Buzhala shpreh mendimin e rrjedhave të shkrimit shqip, që sipas tij, shkrimet kombëtare fillojnë me përkthimet e Biblës në gjuhët kombëtare. “Latinishtja ka qenë (dhe ende përdoret si e tillë), si gjuhë e kulturës dhe e civilizimit evropian. Gjuha e arsimit, universiteteve, politikës, diplomacisë, gjuhë e shkrimeve. Është e pamundshme sikur po bëhet përpjekje këtu, që të hiqen paralele të ngjashme me Lindjen!” (Fq. 69).
Në vijim, autori rreket të trajtojë tema të rëndësishme, duke interpretuar reflektime rreth gjenocidit fetar që nga Aar Dushanio deri në shekullin XX: Dëshmia kulturore e letrare arbërore, me theks në Kosovën dardane me rrethinë gjate Mesjetës dhe periudhës së së Humanizmit dhe Renesancës; Humanistët arbërorë të Kosovës dardane: Intelektualë, historianë, piktorë, profesorë, teologë… Në këtë aspekt, brenda këtij sistemi konceptues cilitdo lexues i bie në vrojtim studimi i Buzhalës, rreth profileve vepruese, letrare, shkencore, teologjike dhe të tjera të shumë personaliteteve të spikatur të fushave të ndryshme që të cilët në këtë kohë të cilës i referohet autori artritin të ngrehin lartë ngrehinën e letrare dhe të shkencës arbërore në trojet dhe hapësirat ku jetonte etnikumi etnik, por me vlera të arrira duke depërtuara dhe në gjithë Evropën. Me këtë rast, autori Buzhala potencon emrat e spikatur të letërsisë, shkencës dhe kulturës arbërore, si Marin Barletin, Marin Beçikmenin, Martin Segonin, at Arman Teotonin, Gjon Mazrekun, At Shtjefën Zaharinë, fratin Jan Nikën, piktorët të njohur me reputacion evropian, Gjonj Injacin, Gjon Progonin, shek. XV, Vita Kuçin, piktor i madh , arkitekt arbërotr i ritit perëndimor, dhe rektor i kishës së Shën Mërisë në Kotorr, i cili me 18 skulptorë të tjerë arbëror e gurskalitës të tjerë arbëror katolikë, ndërtuan Manastirin e Deçanit, Mikel Tavarasi i njohur atëbotë në gjithë Evropën si skulptor, , Gjin Aleksin dhe Mafrk Nikollë Gjokën, Jak Pjetër Llukarin dhe shumë të tjerë të po atyre viteve. Në vijim autori Buzhala prezanton edhe një recension rreth librit të prof. Dr. Eqrem Zenelajt të titulluar, “Gjenealogjia e familjes shqiptare Albani nga Urbino dhe Bergamo e Italisë – Papës Clementi XI Albani (Pontifex Maximus”, botuat nga SHB “Faik Konica”, Prishtinë 2009. Autori po ashtu jep vlerësimet e tij kritike dhe letrare rreth këtij libri të rëndësishëm dhe me interes shumëdimensional rreth Familjes Albani, ku sipas autorit për “katër shekuj prezanton shkëlqim historik”.
Autori Buzhala në vazhdim të këtij librit, në kapitullin, Pjetër Bogdani në natura naturata, vazhdon po të njëjtën metodë të caktuar të ligjërimit dhe të interpretimit letrar dhe shkencor nga këndvështrimi përmbajtjesor, duke vënë në spikamë mbi të gjitha dimensionin semantik e ideor të figurës historike, letrare dhe shkencore të Pjetër Bogdanit, duke e cilësuar këtë figurë të shquar të historisë, shkencës, humanizmit dhe kulturës kombëtare si “Hero i kulturës, fjalës hyjnore dhe i fjalës amtare”. Me këtë rast, Buzhala portretin e Bogdanit e shpalos po ashtu edhe nga disa vepra letrare dhe artistike, si te drama e Teki Dërvishit, “Zhvarrimi i Pjetër Bogdanit”, Rilindja”, Prishtinë 1990, te romani “Bimorja” të Anton Berishës, Rilindja, Prishtinë 1993 etj.
Pjesën e tretë të këtij libri autori Buzhala e konceptuar, Nga letrat moderne shqipe, duke potencuar për vlerat letrare dhe artistike të shumë shkrimtarëve të letërsisë shqiptare të periudhës moderne. Autori Buzhala nis kapitullin e tij me themeluesin e letërsisë moderne, Dom Ndoc Nikajn, i cili njëherësh njihet edhe si romansieri i parë shqiptar me romanin “Marcia” (1889, dhe veprat e tij letrare “Historia e Shqypnis”, po ashtu romanin e tij, Shkodra e rrethuese” 1913, pjesa I 1913 dhe “Shkodra e rrethuese pjesa II, që u botua disa herë prej viteve 1990 e këndej, “Kujtime të nji jetës së kaluese”, botuar më 2003 etj.
Në vijim autori Buzhala përmes majës së penës së tij jep vlerësime rreth disa individualiteteve dhe veprimtarive të shquara të një plejade të figurave të shquara të periudhës së kohës së Pavarësisë së Shqipërisë dhe të Rilindjes kombëtare. Për subjekt shqyrtimi merr Gjergj Fishtën dhe disa vepra të tij, të ashtuquajtura “prodhime në prozë”. Flet edhe për shumë çështje të tjera të një rëndësie dimensionale që ngërthejnë veprën e Fishtës, si për tipologjinë dhe geneologjinë e zhanrit diskursiv fishtian; veprimin dhe shkrimin, polemosin dhe dijen, apologjinë shqiptare përballë botës, Nga apologjia e qëndrimit të tij kritik; Testamenti i edukimit me publikun etj. Dhe autori përfundon me një testament të Gjergj Fishtës, i cili ndër të tjera shprehet: “mue më mjafton që mund em t’i ketë mbërritë qëllimit d.m.th. me edukue publikun tue e nxitë kah përparimi e atdhedashnija.” (At Gjergj Fishta, “Botim përkujtimuer”, f. 40. “Trilogjia e letrave shqipe”, fq. 189).
Në vazhdën e këtyre figurave të këtyre dy epokave historiko-letrare, autori Buzhala merr për shqyrtim figurën dhe veprën letrare të Anton Zako Çajupit, të Ndre Mjedës, në fokus të kontributit të tij për gjuhën shqipe, Atë Luigj Palajt, si kujtesë e rëndësishme fetare, historike dhe e kulturës etj. Një kapitull të veçantë autori i kushton kontributit të At Shtjefën Gjeçovit në letërsinë shqipe, duke u ndalur te kontributi i kësaj kolane të letërsisë shqipe te zhanri i poezisë, prozës dhe dramaturgjisë, i cili me punën dhe angazhimin e tij ka lënë gjurmë të përjetësuara në letërsinë dhe kulturën kombëtare. Kapitulli i fundit, i titulluar, “Bota letrare: Letërsia tjetër”, ngërthen individualitete dhe vepra letrare të autorëve të vonshëm, duke filluar qysh nga paslufta e Dytë Botërore e deri në ditët e sotme. Në këtë kapitull autori fillon, Me Martin Camajn, në letrat shqipe, siç ai e quan “triptik”, duke u përqendruar në botën letrare të këtij shkrimtari, sui dhe te gjuha e receptivi i tij letrar, një shumë të frytshëm dhe tepër kualitativ i letërsisë shqipe, duke vijuar pastaj me një homazh për shkrimtarin Qerim Ujkanin, jetën dhe veprën e prozatorit më modern të letrave shqipe, Anton Pashkut, në 20-vjetorin e shkuarjes në amshim, një studim për Beqir Musliun, njëri nga krijuesit më hermetik të letërsisë shqipe; prozatorin dhe disidentin e njohur shqiptar, Pjetër Arbnorin, kurse nj kapitull studimor ka të bëjë me Jusuf Gërvallën, ese e kritika letrare për Ali Podrimjen, Osman R. Gashin, Zejnullah Halilin, Tahir Deskun, Mark Krasniqin dhe Haxhi Vokshin. Siç vërehet, autorët e të sotmes janë ata që nuk jetojnë e që e kanë mbyllur ciklin e vet jetësor e krijues.
3. Libri, Trilogji e letrave shqipe, i autorit P. Buzhala ka meritën dhe mirënjohjen. Përveç tjerash, edhe për vetë faktin që është një nga studimet e pakta në këtë pjesë të kritikës letrare shqipe. Duke e përkufizuar që në nëntitull të librit shkoqitjen: “autorë dhe vepra: përqasje historiko-letrare”, autori thur një strukturë unike të librit, duke i shtrirë problemet letrare e historike letrare në dymijëvjeçar, nga njëra anë, dhe në autorë e vepra të veçanta nga ana tjetër. Është një sprovë interesante historiko-letrare e me vlerë, në këtë drejtim, sado që autori thekson me modesti se autorët e veprat që janë përfshirë këtu, nuk kanë qëllim vendosjen e vlerave hierarkike letrare a kulturologjike. Ndryshe, edhe gjuha e pasur e nocioneve kritiko-letrare e studimore, e vë autorin dhe veprën në dy kontekste: në kontekstin historiko-letrar dhe në atë të gjendjes së sotme të dijeve letrare. Në këtë mënyrë, autorit i është dashur të gërshetojë metoda e qasje edhe nga shkencat tjera humaniste, historike, nga kulturologjia, nga filozofia etj. Duke u gjendur brenda një vëllimi, bie fjala, Shën Jeronimi me autorë modernë, si Camaj e Beqir Musliu, atëherë adekuat me autorët, fenomenet e veprat, autori i zhvillon përqasjet e tij historiko-letrare, kritiko-letrare, studimore, kulturologjike dhe teorike-letrare brenda një korpusi tekstor të ndërliqshëm, ku pleksen sinteza refleksive-diturore me analizën e qëmtimet tek detajet a tek e veçanta. Aty shfaqet kronologjia si kategori historiko-letrare, si dhe leximi-interpretimi, si qasje ndaj veprave të veçanta e autorëve të veçantë. Në këtë libër marrin frymë metadota e ndryshme kritiko-letrare moderne dhe sistemet e vlerësimit letrar. Gjithnjë autori e ka parasysh se letërsia është veprimtari krijuese, është art. Kurse përqasjet e tij të shumta, janë një tip i dijes mbi letërsinë, dhe të cilat shkoqiten me intelekt, me kreativitet të mendimit, në trajta logjike që i rrinë besnik sistemit të përzgjedhur të librit.
Në këtë shënim u morëm vetëm me anë më të përgjithshme të këtij studimi, që kanë të bëjnë kryesisht me bazën teorike-metodologjike mbi të cilën mbështetet autori, kurse shqyrtimi më i detajizuar i zgjedhjeve konkrete e të veçanta që ofron ai nuk do të ishte i painteres të veçantë. Prandaj, rëndësia dhe vlera e këtij studimi qëndrojnë në faktin që ai e zgjeron dhe pasuron mendimin tonë letrar përgjithësisht nga aspekti i llojeve dhe këndvështrimeve dhe sidomos nga aspekti i rezultateve që sjell.
Marrë në tërësi, çështjet e shtruara më lart, që bëmë përpjekje t’ i veçojmë nga më kryesoret në këtë libër, na bëjnë të mundshme të përfundojmë , se ky libër edhe i llojit të studimit, vështrimit dhe recensionit letrar dhe të niveleve të ndryshme të vlerës, këto shkrime dëshmojnë për një individualitet kritik të formuar dhe të veçantë, me vetëdije dhe përgjegjësi solide profesionale dhe kulturore dhe me angazhim të sinqertë kritik letrar. Në këtë mënyrë argumentohet konstatimi i thënë në fillim të këtij shkrimi, se niveli i shkrimit letrar përgjithësisht, edhe i atij kritik, nuk peshohet me llojin, por me vlerën e sendërtimit dhe të funksionit të tij.
Prandaj, krejt në përfundim lirisht mund të konstatojmë se libri “Trilogji e letrave shqipe, të Buzhalës është një libër me vlerë dhe që pasuron fondin e librave të këtij zhanri, që sot në Kosovë dhe pothuaj në botën letrare shqipe po ndihet si një varfëri.

Roli i Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës“Vatra” dhe gazetës “Dielli” në njohjen e çështjes shqiptare

January 19, 2016 by dgreca

Shkruan: Mr Xhylije IBRAHIMI*/
Duke marrë parasysh kohën dhe rrethanat në të cilat u formua federata pan-shqiptare “Vatra”, mund të thuhet se ajo dha një kontribut të rëndësishëm në ngritjen e çështjes shqiptare, jashtë kufijve të Shqipërisë, në përgjithësi e në veçanti, në Konferencën e Paqes në Paris (1919). Kjo dhe shoqata të tjera kanë luajtur një rol të rëndësishëm në ngritjen e çështjes shqiptare e sidomos në sensibilizimin e qarqeve diplomatike perëndimore në lidhje me problemet shqiptare. Po ashtu, duhet nënvizuar edhe angazhimin e tyre në lidhjen e marrëdhënieve shqiptaro-amerikane e sidomos përgjatë vitit 1919, për faktin se 1919-ta merret si viti që ndryshoi botën, që ndryshoi bërjen e politikave, përkatësisht shtrirjen e politikave, që më nuk do të përfshinin vetëm vendet dhe popujt e mëdhenj, por edhe ato vende të vogla dhe popuj të vegjël, siç ishte Shqipëria dhe populli shqiptar. Falë angazhimit të Federatës pan-shqiptare “Vatra” dhe gazetës “Dielli” u lidhën miqësi të reja dhe çështja shqiptare u bë e njohur edhe përtej oqeaneve. Ky vështrim imi, pos në literaturën ekzistuese, mbështetet edhe në burimet arkivore të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Shqipërisë.
Historiku i formimit të shoqatave shqiptare në SHBA
Historiku i formimit të shoqatave shqiptare fillon nga veprimtaria e emigrantëve shqiptarë jashtë vendit.Mërgata shqiptare në SHBA filloi të organizohet dhe po ashtu të organizojë edhe veprimtari patriotike në mbështetje të çështjes shqiptare.Në fillim të shekullit 20 në bashkësinë e vogël të emigrantëve shqiptarë në Amerikë filluan të veprojnë pionierët e rilindjes kulturore shqiptare.Në vitin 1904 vjen në Amerikë Petro Nini Luarasi, mësues në fshatin Katund dhe pishtar i zjarrtë i arsimimit dhe shkollimit të shqiptarëve.Pas tij, erdhi Sotir Peci, më 1905, nga Dardha e Korçës.Ishte i pari që vuri themelet e lëvizjes nacionaliste shqiptare, duke filluar botimin e gazetës “Kombi” (1906), e para gazetë shqipe në Amerikë. Kjo gazetë, siç shkruante Sotir Peci “do të përpiqet për përparimin e çështjes politike dhe për lërimin e gjuhës së vet, t`u ap kurajo dhe ndihmë gjithë atdhetarëve që përpiqen për këto qëllime…”.Gazeta “Kombi” e ndërpreu botimin e saj në vitin 1909.Në vitin 1906 u formua shoqëria “Malli i Mëmëdheut”, të cilin e udhëhiqnin Vani Karameto dhe Vani Vangjeli.Një vit më vonë, shqiptarët e Bostonit formojnë shoqërinë “Besa-besë”.Zyrtarët e parë të shoqërisë ishin Fan Noli, Gani Katundi, Angjelo Stefanson, Nini Fani Katundi.Në vitin 1910, në Amerikë vendoset intelektuali Faik Konica, që së bashku me Fan Nolin, Kristo Dakon dhe atdhetarë të tjerë, në vitin 1912, formojnë Federatën Pan-shqiptare “Vatra”, me seli në Boston, që ishte bashkim i disa shoqatave. Gazeta “Dielli “ u bë organ zyrtar i federatës “Vatra”. Mërgimtarët, të vetëdijshëm se krahas punës për kafshatën e gojës dhe mbajtjen e familjeve të tyre, duhej të punonin edhe për çështjen kombëtare, filluan të organizohen dhe formojnë shoqëritë kulturo-arsimore e patriotike.Kështu në vitin 1906 u formua shoqëria “Malli i Mëmëdheut”, nga shqiptarët në Bufallo.Një vit më vonë, shqiptarët e Bostonit formojnë shoqërinë “Besa-besë”, pastaj “Lidhja” e shoqëri të tjera. Këtyre organizatave që tubonin mërgimtarë të arsimuar, të ardhur nga Shqipëria, një vend i vogël, i vuajtur, i copëtuar, vend me shumë armiq përreth saj, u ra për hise që të informojnë opinionin amerikan se çfarë po ndodhte përtej oqeanit, atje në Shqipërinë e largët e të mjerë. Dhe për këtë qëllim, Petro Nini Luarasi, Sotir Peci dhe Theofan Stilian Noli, në vitin 1906 vendosin të nxjerrin gazetën shqipe “Kombi”. Drejtori i saj, Sotir Peci, në numrin e parë, më 9 qershor 1906, në faqen e parë botonte programin e këtij “organi të interesave shqiptare që ka për detyrë të parë të mësojë dhe të botojë lajmet mbi lëvizjet jo vetëm në Shqipëri dhe të atyre vendeve për të cilat kemi interesa, por edhe gjendjen e atdhetarëve të këtushëm, do të jetë me pak fjalë lidhje e Amerikës me Shqipërinë”. Më vonë, në vitin 1910, në Amerikë vendoset edhe intelektuali Faik Konica, që së bashku me Fan Nolin, Kristo Dakon dhe atdhetarë të tjerë, në vitin 1912, prej 13 shoqërive patriotike formojnë Federatën Pan-shqiptare “Vatra”, me seli në Boston. Organizimi i federatës filloi më 24 dhjetor 1911 dhe vazhdoi deri më 28 prill 1912. Brenda dy javësh, u krijua dega e parë të Bostonit që do të ishte shtylla kryesore e “Vatrës” dhe më pas vazhduan degët e tjera, duke i shtrirë gati në çdo vend ku kishte shqiptarë. Kështu u krijua “Vatra” zulmëmadhe që me veprimtarinë e saj shkroi faqet më të ndritura të historisë shqiptare, që në disa raste u quajt me të drejtë një “qeveri shqiptare në mërgim”, që e mposhti kryeministrin shovinist grek Venizellos, gjë që ai e pranoi botërisht.“Vatra” është padyshim emër i veçantë dhe i respektuar që simbolizon bashkimin e emigracionit shqiptar në Amerikë.Ajo me historinë e saj njëshekullore i dha dritë e shkëlqim përhapjes së idesë për bashkimin dhe organizimin e luftës çlirimtare të popullit shqiptar. Janë të njohura shoqëritë shqiptare të Bukureshtit, të Stambollit, të Sofjes e të vendeve tjera ku kanë vepruar kolonitë shqiptare, të cilat kanë dhënë një kontribut të vlefshëm për çështjen e kombit tonë, por duhet të thuhet se asnjëra prej tyre nuk pati ndriçimin dhe jetëgjatësinë e Vatrës së Amerikës. Gazeta “Dielli “ u bë organi zyrtar i federatës “Vatra”. Kjo federatë luan një rol të rëndësishëm në informimin e qytetarëve amerikanë rreth zhvillimeve në Shqipëri, rreth vuajtjeve të popullit shqiptar, spastrimeve etnike të viseve të banuara nga shqiptarët dhe jo vetëm, por edhe të copëtimit të trojeve shqiptare. Kuvendi i parë i federatës pan-shqiptare “Vatra” u mbajt në Lawrence dhe Hall Boston, më 14 korrik 1912 me udhëheqës Lambi Kreshpani.Në këtë kuvend morën pjesë 14 delegatë, ku zyrtarë të qendrës u zgjodhën Faik Konica, Lambi Cikosi. Delegatëve që shpallën pavarësinë e Shqipërisë, më 1912 në Vlorë, “Vatra” u dërgon një letër, në të cilën i përgëzon për aktin që kishin ndërmarrë dhe i lutet mbledhjes së kombit, që të mos krijojë një shtet oriental, por një shtet krejt evropian, si Norvegjia, Danimarka dhe Belgjika. Në veçanti, Faik Konica iu lutet deputetëve myslimanë që të provojnë atdhesinë e tyre duke zgjedhur një princ të krishterë, se po të bëjnë ndryshe, do të bëjnë një lajthim të pa ndreqshëm. Federata pan-shqiptare “Vatra”, përmes gazetës “Dielli” luajti një rol të rëndësishëm në informimin e qytetarëve amerikanë rreth zhvillimeve në Shqipëri, rreth vuajtjeve të popullit shqiptar, spastrimeve etnike të viseve të banuara nga shqiptarët dhe jo vetëm, por edhe të copëtimit të trojeve shqiptare si dhe në njohjen e çështjes shqiptare në përgjithësi. Gazeta “Dielli” që botohej nga federata “Vatra” kishte programin e vetë, që për kryefjalë kishte fjalët “Shqipëria për Shqiptarët”. Menaxher i parë i gazetës “Dielli” ishte George Konda (Gjo Leka).Në mars 1909, Faik Konica u propozua që të thirret si drejtor i gazetës “Dielli” dhe më 9 tetor 1909, Konica arrin në Boston prej Londrës. Më 22 tetor, “Dielli” del nën drejtimin e Faik Konicës. Në përvjetorin e parë të daljes së gazetës “Dielli”, në Turqi ndalohet hyrja kësaj gazete, për të filluar pastaj më 20 qershor 1910, me dy emra, “Dielli dhe Flamuri”. Emri i dytë iu shtua me qëllim që të hyjë lirisht në imperatorinë turke. Dhe pas një viti, kur Turqia hoqi ndalimin e hyrjes, gazeta mbeti vetëm me emrin e saj “Dielli”.Pos shkrimeve, mërgimtarët shqiptarë organizuan edhe mitingje të ndryshme në qytete të ndryshme të Amerikës.
“Vatra” organizoi mitingjet shqiptare
Mitingu i parë pan-shqiptar u mbajt më 13 maj 1910 në Boston, për të kundërshtuar masakrat turke kundër popullit shqiptar. Më 27 prill 1913 u mbajt mitingu “për të mbrojtur tërësinë tokësore të Shqipërisë”. Mijëra shqiptare protestuan “grabitjet që i bëri Shqipërisë Konferenca e Ambasadorëve duke i falur Serbisë viset më të mira të Shqipërisë në veri dhe Greqisë në jug”. Nga ky miting i dërgohet rezolutë udhëheqësit të Konferencës së Ambasadorëve, Edward Grey, ku theksohej se “30,000 shqiptarë u përfaqësuan në mitingun e madh të mbajtur në Boston, kundër copëtimit të Shqipërisë midis fqinjëve”. Udhëheqës i mitingut ishte Kristo Dako, ndërsa folësja kryesore ishte zonjusha Parasqevi Qiriazi. Më 17 maj 1914, në Boston u mbajt një miting tjetër, sërish nën organizimin e “Vatra”, ku morën pjesë qindra shqiptarë, të cilët protestuan barbarizmat greke në Shqipërinë e Jugut. Më 23 qershor 1915, po ashtu u mbajt një miting i madh “për të mbrojtur kufijtë e Shqipërisë”.Konferenca e Paqes, punimet i filloi më 19 janar 1919.Pretendimet e fqinjëve të Shqipërisë ndaj saj dhe territorit të saj kishin filluar shumë më herët, andaj edhe gjatë punës së konferencës, çështja shqiptare vihej në diskutim ngushtë e lidhur me çështjen e grekëve, italianëve e po ashtu edhe me çështjen serbe.Delegacioni shqiptar, që në fillim të Konferencës së Paqes në Paris hasi në vështirësi dhe u gjend përballë kërcënimeve të integritetit tokësor shqiptar, të cilat vinin nga çarqet zyrtare të Greqisë. Po ashtu, faktorë të tjerë e kushtëzonin situatën jo të favorshme të delegacionit shqiptar. Qeveria e përkohshme nuk ishte e njohur nga fuqitë evropiane, kështu që Shqipëria nuk mund të përfaqësohej zyrtarisht në konferencë dhe pamundësia e kontaktit direkt në konferencë nuk mund të kompensohej me asgjë. Përveç kësaj, pjesëmarrësit e konferencës nuk dinin se kë ta merrnin për përfaqësues të vërtet dhe serioz, delegacionin e qeverisë së përkohshme, apo Esat Pashën, që u paraqit në emër të njëfarë qeverie që e kishte formuar vetë. Në Shqipëri, grupet atdhetare brenda dhe jashtë vendit u bashkuan për të thirrur një kongres me përfaqësues nga të gjitha krahinat e vendit, që të formonin një qeveri kombëtare, e cila do të përfaqësonte vendin në Konferencën e Parisit. Ky kongres u mbajt në Durrës, më 25 dhjetor 1918, nën kryesimin e Mehmet Konicës. Delegatët e kongresit, të mbështetur në parimin e “vetëvendosjes” dhe sidomos në vendimet e Konferencës së Ambasadorëve, të vitit 1913, që patën njohur Shqipërinë si vend të pavarur dhe sovran, kërkuan heqjen e mundësinë për “qeverinë” e Esat Pashë Toptanit që të paraqitej si përfaqësuese e Shqipërisë dhe e popullit shqiptar. Kongresi, po ashtu, caktoi përbërjen e delegacionit që do të përfaqësonte Shqipërinë në Konferencën e Paqes. Përveç kryeministrit, i cili do të kryesonte delegacionin, si anëtarë të tij do të ishin edhe ministri i Punëve të Jashtme Mehmet Konica, imzot Luigj Bumçi, dr Mihal Turtulli dhe Mithat Frashëri. Delegacioni hasi në vështirësi dhe u gjend përballë kërcënimeve të integritetit tokësor shqiptar, të cilat vinin nga çarqet zyrtare të Greqisë.Shqiptarët mbështetën shumë shpresa tek Konferenca e Paqes dhe sidomos tek presidenti Uillson.
Roli i mërgatës shqiptare
Në një takim me Nolin, presidenti Uilson e kishte siguruar atë se do ta ndihmonte Shqipërinë. Po ashtu, ish-presidenti Rusvelt dukej se ishte jashtëzakonisht i informuar për Shqipërinë.Dr Mihail Turtulli dhe Faik Konica kërkuan nga presidenti Uilson që të hidhte poshtë kërkesat e padrejta greke ndaj territoreve shqiptare.Këta atdhetarë të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare u përpoqën të bindnin presidentin e SHBA-ve se Greqia, përmes propagandës së vet të paskrupullt, përpiqej që shqiptarët ortodoks të Shqipërisë së Jugut t`i paraqiste si helenë.Dr. Mihail Turtulli, delegat i shoqatës Pan-Shqiptare dhe anëtar i Këshillit Kombëtar Shqiptar, në letrën dërguar Presidentit të SHBA-ve në Uashington, kërkon mbrojtjen e të drejtave të shqiptarëve nga fqinjët që donin të copëtonin Shqipërinë. Kryesisë së Konferencës së Paqes i drejtoheshin shqiptarët përmes telegrameve nga të gjitha qytetet e Shqipërisë dhe jashtë saj, siç ishte rasti me përfaqësuesit e popullsisë së Beratit, të cilët kërkonin nga Konferenca zbatimin e parimeve të drejtësisë, shpallur nga Presidenti Uillson dhe po ashtu kërkonin që të merreshin në konsideratë kërkesat e popullit shqiptar. Të rinjtë shqiptar të Epirit të Veriut i dërguan telegram T. Pashës në Paris për të ngritur zërin pranë Konferencës së Paqes për aneksimin e Epirit të Veriut një Shqipërie të lirë.Po ashtu përfaqësuesit e diasporës i dërguan Paqes së Versajës shumë memorandume në mbrojtje të çështjes shqiptare. Kronologjia e memorandumeve nis me memorandumin e 28 tetorit 1918, sjellë nga Mihajl Tortulli. Çarls Eriksoni, anëtar i komisionit të formuar nga “Vatra”, i cili kishte jetuar në Shqipëri në vitet 1914-1916 e që e njihte mjaft mirë problemin shqiptar, i informoi anëtarët e komisionit për tërë çështjen shqiptare, duke hedhur poshtë pretendimet greke se okupimi i hershëm nga ushtritë e Austrisë, Serbisë, Italisë, Francës dhe Greqisë, gjatë Luftës së Parë Botërore nuk i lejoi Shqipërisë të paraqitej si shtet sovran në anën e Antantës. Eriksoni kërkoi që delegacioni i SHBA-ve të propozonte në Konferencën e Paqes në Paris që të formohej një komision neutral, të cilin do ta përbënin dy amerikanë, dy italianë dhe dy shqiptarë. Pas plebishitit do t`i propozohej Lidhjes së Kombeve një zgjidhje e drejtë e vijës kufitare midis Serbisë, Shqipërisë dhe Greqisë. Konstantin Çekrezi dhe Kristo Dako paraqitën historikisht çështjen shqiptare, duke ofruar fakte të pamohueshme rreth zgjidhjes së drejtë të vijës kufitare midis Shqipërisë dhe Greqisë. Gjatë muajit prill, Konferenca e Paqes në Paris, filloi të shqyrtonte Traktatin e Paqes me Austrinë dhe Hungarinë, të përfshira në Traktatin e fshehtë të Londrës. Shtetet e Bashkuara të Amerikës, që nuk ishin të lidhura me këtë traktat, i dërguan një memorandum Qeverisë së Romës, në prill të vitit 1919, me të cilin i njihnin Italisë të drejtën e zotërimit të disa ishujve në veri të Detit Adriatik dhe të Vlorës, ndërsa Rjeka (Fiume) parashihej të shpallej qytet i “lirë” dhe të shndërrohej në port ndërkombëtar. Ky memorandum iu dorëzua Qeverisë Romës, përkundër faktit që mërgata shqiptare në SHBA, në një letër dërguar në janar 1919, sekretarit të Punëve të Jashtme të SHBA-ve, Robert Lensingut, informonte se shoqëria Pan-Shqiptare “Vatra” kishte miratuar rezolutën në të cilën kërkohej që SHBA-të të angazhohen në rrafsh ndërkombëtar që të sigurohet pavarësia dhe sovraniteti i Shqipërisë, duke propozuar plebishitin për territoret ndaj të cilave ushqenin aspirata shtetet fqinje. Federata Pan-Shqiptare, më datën 4.01.1919, në Boston, në mbledhje të jashtëzakonshme kishte miratuar rezolutën, me të cilën i bëhej thirrje SHBA-ve të merrej me vendosjen përsëri të sovranitetit shqiptar, nën garantimin e bashkësisë ndërkombëtare.Me këtë rezolutë, ata kërkojnë që të gjitha territoret ku popullsia shqiptare është shumicë dhe në territoret e diskutueshme, të zhvillohet referendum, por kjo duhet të bëhet pas ardhjes së trupave amerikane, në mënyrë që të popullsisë t`i jepet “mundësia të shprehet lirshëm”. Mehmet Konica, dr Adhamilli dhe profesor Xhorxh Heroni kishin iniciuar çështjen e një protektorati amerikan mbi Shqipërinë. Heroni, nëpërmjet përfaqësisë amerikane diplomatike në Zvicër i kishte dërguar Uilsonit të gjithë dokumentacionin që kishte të bënte me këtë çështje. Fan Noli, kryetari i atëhershëm i “Vatrës” ishte për një ndihmë amerikane, por ishte i mendimit se protektorati italian, si çdo protektorat tjetër, përfshirë këtu dhe atë amerikan, paraqiste rrezik për paqen në Ballkan. Noli e sheh zgjidhjen në krijimin e një komisioni amerikan që do të përcaktohej nga qeveria e SHBA-së, detyra e të cilit do të ishte të ndihmonte shqiptarët në krijimin e shtetit, ku çdo shqiptar do të ndihej i kënaqur.
Thirrjet e shqiptarëve për ndihmë nga Amerika
Ai mendon se fakti që Amerika nuk ka interesa të vetat në këtë rajon, është garancia më e mirë që fuqitë evropiane nuk do të kundërshtojnë atë dhe kështu do të mënjanohen makinacionet politike, që vazhdimisht prishin qetësinë në Ballkan. Çarls Telford Erikson së bashku me Mehmet Konicën përgatiti një memorandum të cilin ia dërgoi Konferencës së Paqes. Memorandumi mban titullin “Gjashtë arsye për të cilat Amerika duhet të bëhet mandator ndaj Shqipërisë”.Arsyeja e parë ishte fakti që Amerika hyri në luftë për synime morale. Arsyeja tjetër është se Amerika, duke pranuar mandatin, do të kryente obligimin e Konferencës së Paqes për mbrojtjen e të drejtave të kombeve dhe për vendosjen e kufijve mbi baza etnike. Eriksoni mendonte se Amerika e kishte për detyrë të pranojë thirrjen e shqiptarëve, të cilët kërkonin ndihmë, njëlloj sikurse kapitenin i anijes që e ka për detyrë t`i përgjigjet sinjalit S.O.S. dhe t`i ofrojë ndihmë anijes që po mbytet.Më tutje, Eriksoni nënvizon në memorandum, se detyra e Amerikës është që të mbetet në Evropë dhe të ndihmojë në çlirimin e popullit shqiptar dhe t`i ndihmojë atij të ngrihet dhe “me bekimin e gjithë botës të vendos harmoni dhe marrëdhënie të fqinjësisë së mirë në Ballkan”. Delegacioni shqiptar, më 7 mars 1919 kishte paraqitur kërkesën zyrtare për përcaktimin e SHBA-së si mandator të Shqipërisë. Në fillim të prillit të vitit 1919, çështja e mandatit të Italisë mbi Shqipërinë dhe çështja e sovranitetit të saj të plotë mbi Vlorën, bëhen aktuale.Në delegacionin shqiptar lindin kontradikta lidhur me trajtimin e mëtejshëm të Italisë.Turhan Pashën, i cili ishte për një zgjidhje kompromisi me Italinë e zëvendëson në postin e kryetarit të delegacionit ipeshkvi Luigj Bumçi. Delegacioni shqiptar dërgon në Konferencën e Paqes edhe një letër të nënshkruar nga Mehmet Konica, Mihal Turtulli dhe Mit`hat Frashëri. Në këtë letër, këta japin arsyet pse Italia nuk mund të jetë mandator i Shqipërisë. Po ashtu theksojnë se vetëm Amerika disponon autoritetin moral të nevojshëm për realizimin e një mandati mbi Shqipërinë dhe më tutje theksojnë se, në rast kundërshtimi të SHBA-së, të përcaktohet një forcë tjetër si mandator, që pas arsyeve të dhëna pse Italia nuk duhet të ishte mandator, lë të nënkuptohet se ata kishin parasysh një mandat francez apo anglez. Kjo kërkesë u vonua për 14 ditë. Kolonitë e emigrantëve shqiptarë në Rumani, Turqi dhe Amerikë, po ashtu i dërguan presidentit Uilson një peticion ku kërkonin nga ai që të pranonte një mandat amerikan mbi Shqipërinë, “në mënyrë që ta udhëheq atë në rrugën e progresit dhe të qytetërimit, në mënyrë që ajo të bëhej faktor i rregullit dhe i paqes në Ballkan”. Kryetari i Partisë Kombëtare Shqiptare dhe aktivisti i njohur i emigracionit shqiptar në Amerikë, Kristo Dako kërkoi nga Uilsoni që ta anulojë vendimin e tij për aneksimin e Vlorës Italisë, duke argumentuar se ky vendim është në kundërshtim të hapur me parimin “Ballkani – popujve të Ballkanit”. Delegacioni i kolonive shqiptare nga Turqia, Rumania dhe Amerika, me një letër drejtuar presidentit Uilson, shprehin “keqardhjen e thellë” për vendimin e tij lidhur me Vlorën, duke i kujtuar se ky vendim ishte në kundërshtim me parimet e tij të shpallura më herët e sidomos pas fjalimit të mbajtur 23.04.1919 para popullit italian, në të cilin u deklarua për të drejtat e popujve të vegjël. Emigrantët shqiptarë në Amerikë, përmes revistës “The Adriatic Review” e gjykuan ashpër vendimin e Uilsonit.Ata vënin në pikëpyetje seriozitetin e parimeve të shpallura të Uilsonit. Në artikullin “Çështja e Vlorës”, në maj 1919, të po kësaj reviste, ndër të tjera thuhej “A mund të harrohet se Vlora është qyteti ku më 28 nëntor 1012 u shpall Pavarësia e Shqipërisë”. Pas njoftimit nga shtypi se konferenca ka ndërmend që t`i jap një mandat Italisë mbi Shqipërinë, mandat që kundërshtohej nga populli shqiptar, delegatët e kolonive shqiptare kërkojnë që Shqipëria të vihet nën udhëheqjen e SHBA-së, në hapat e para të jetës së saj. Edhe përkundër të gjitha këtyre kërkesave, kundërshtimeve dhe peticioneve, presidenti Uilson ishte kundër përfshirjes së Amerikës në problemin tejet të ngatërruar shqiptar.Megjithatë, ai mendonte se mandati i ndonjë shteti të huaj mbi Shqipërinë, është zgjidhje e vetme e problemit të Shqipërisë.“Çështja e Adriatikut”, ngjalli diskutime të ashpra e të gjata. Kjo çështje, jo vetëm që e ndërlikoi problemin shqiptar, por ndikoi që delegacioni shqiptar të përçahet dhe ndahet në dy grupe. Grupi i parë, me të cilin u bashkuan edhe përfaqësuesit e mërgatës shqiptare nga SHBA, kërkonte që çështja shqiptare të zgjidhej duke u mbështetur në politikën anglo-saksone (SHBA-Anglia-Franca), ndërsa grupi i dytë, të cilit i printe Turhan Pasha, mendonte se çështja shqiptare mund të zgjidhej me angazhimin e Italisë. Përfaqësuesit e grupit të parë, që vepronin nën ndikimin e Mërgatës Shqiptare të Amerikës, ishin të bindur se Qeveria e Uashingtonit do të angazhohej me seriozitet rreth çështjes shqiptare, pasi që SHBA-të nuk kishin ndonjë interes të veçantë në Ballkan. Më 9 dhjetor 1919, përfaqësuesit e Anglisë, Francës dhe SHBA-së i dorëzuan qeverisë italiane një memorandum, në të cilin, në këmbim për autonominë e Rjekës, të cilën Italia e kërkonte me këmbëngulje dhe heqjen dorë nga disa kërkesa në bregdetin lindor të Adriatikut, i ofrohej sovraniteti mbi Vlorën dhe mandati ndaj Shqipërisë. Bazuar në këtë memorandum, kufiri midis Shqipërisë dhe Mbretërisë SKS do të ishte kufiri i vendosur në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, viti 1913, ndërsa caktimi i kufirit midis Shqipërisë dhe Greqisë kënaqte kërkesat e Qeverisë së Athinës. Çështja e Korçës mbetej të zgjidhej në një konferencë të ardhshme. Nënshkruesit e këtij memorandumi deklaroheshin për pavarësinë e Shqipërisë, por për këtë asaj i duhej ndihmë dhe sipas mendimit të tyre, Italia ishte mandatori më i natyrshëm, prandaj i jepej e drejta të pushtonte Shqipërinë për dy vjet dhe pastaj i tërë territori, me përjashtim të Vlorës, duhej të çmilitarizohej dhe të mbetej krejtësisht i pavarur. Me këtë memorandum, Italia nuk ishte e kënaqur, ashtu sikurse as Jugosllavia. Më 14 janar 1920, Llojd Xhorxhi Klemanso dhe Niti, në mungesë të Polkut, përfaqësuesit të SHBA-së, arritën një marrëveshje sipas së cilës Shqipëria ndahej ndërmjet Greqisë, Jugosllavisë dhe Italisë. Sipas kësaj marrëveshja, tërë Istria dhe Rjeka i mbetej Italisë dhe për këtë Jugosllavia protestoi, duke u deklaruar për pavarësinë e Shqipërisë, me qëllim që t`i mbajë sa më larg italianët nga bregdeti lindor i Adriatikut. Konflikti ndërmjet Italisë dhe Jugosllavisë zgjidhet me marrëveshjen e Rafallos, nënshkruar në nëntor 1920, nga e cila Shqipëria, falë ndërhyrjes së presidentit Uilson ishte e përjashtuar.SHBA reagoi ashpër ndaj kësaj përpjekje të fuqive evropiane për ta zgjidhur çështjen e Adriatikut në mungesë të përfaqësuesit amerikan. Presidenti Uilson, në deklaratën e tij thotë se “Memorandumi i 9 dhjetorit, në një masë të madhe shprehet për bashkimin e shtetit shqiptar, kurse marrëveshja e datës 14.01.1920 e ndan popullin shqiptar, me gjithë protestat e tij të ashpra, ndërmjet tre shteteve të huaja”. Klemanso dhe Llojd Xhorxhi, kësaj deklarate të Uilsonit iu kishin përgjigjur me arsyetimin se janë bërë përpjekje maksimale që të kënaqën interesat e të gjitha palëve dhe se detajet për të drejtat e Jugosllavisë, Greqisë dhe Italisë në Shqipëri nuk kishin përfunduar. Sidoqoftë, ata do të kishin parasysh interesat e ardhshme të popullit shqiptar. Në Konferencën e Parisit, presidenti Uilson, së bashku me delegacionin amerikan pati ndikim vendimtar në zgjidhjen e çështjes së Shqipërisë, në kuptimin që me qëndrimin e tij pengoi zgjidhje të parakohshme, të cilat në kushtet e asaj kohe, do të ishin me siguri në dëm të Shqipërisë. Me këtë shtyrje u mundësua që kjo çështje t`i paraqitet Lidhjes së Kombeve dhe Konferencës së Ambasadorëve në Paris, në momentin kur Shqipëria tashmë ishte bërë anëtare me të drejta të plota e Lidhjes së Kombeve dhe rrethanat ndërkombëtare ofruan zgjidhje dhe perspektivë tjetër për Shqipëri.Rol të rëndësishëm në sensibilizimin e popullit amerikan si dhe diplomacisë amerikane për çështjen e Shqipërisë luajti mërgata shqiptare, e cila, lirisht mund të themi se ishte lidhja e parë shqiptaro-amerikane.Mërgimtarët shqiptarë, krahas punës që bënin për mbajtjen e familjeve të tyre, punuan edhe për çështjen kombëtare, duke u organizuar dhe formuar shoqëri kulturo-arsimore e patriotike. Në Amerikë, në mesin e mërgimtarëve, vendoset edhe intelektuali Faik Konica, që së bashku me Fan Nolin, Kristo Dakon dhe atdhetarë të tjerë, në vitin 1912 formojnë Federatën Pan-shqiptare “Vatra”, me seli në Boston, që ishte një bashkim i 13 shoqërive patriotike. “Vatra” bëri një punë të madhe në informimin e qytetarëve amerikanë rreth zhvillimeve në Shqipëri, rreth vuajtjeve të popullit shqiptar, spastrimeve etnike të viseve të banuara nga shqiptarët dhe për çdo çështje tjetër në lidhje me shqiptarët dhe trojet shqiptare.Në Konferencën e Paqes në Paris, qëndron në faktin se Presidenti Uilson pengoi jetësimin e Traktatit të fshehtë të Londrës, të vitit 1915, i cili nënkuptonte eliminimin e Shqipërisë.Presidenti Uillson dhe delegacioni amerikan, me vendimet e tyre në këtë Konferencë penguan fuqitë evropiane të realizojnë propozimet mbi zgjidhjen e problemeve të Ballkanit, të paraqitura nga shtete fqinje të Shqipërisë, propozime këto që dosido çonin në copëtimin e trojeve shqiptare. Kjo e arritur në këtë konferencë, ishte rezultat i punës së anëtarëve të federatës “Vatra” dhe shqiptarëve të Amerikës, në përgjithësi, të cilët luajtën rol vendimtar në ndihmën dhe konsolidimin e shtetit shqiptar gjatë periudhës nga Kongresi i Lushnjës, më 31 janar 1920, deri te njohja de jure e Shqipërisë nga Qeveria e SHBA-së, më 28 gusht 1922.
Mr Xhylije IBRAHIMI
*(Autorja është studiuese e marrëdhënieve ndërkombëtare)

Lordi Robertson vlerëson dhe përkrah progresin në Kosovë

January 19, 2016 by dgreca

-Kryeministri Mustafa falënderoi ish-sekretarin e përgjithshëm të NATO-s, Lordin Xhorxh Robertson për mbështetjen e dhënë për Kosovën/
PRISHTINË, 19 Janar 2016/ Kryeministri i Republikës së Kosovës, Isa Mustafa, priti sot në takim, në Prishtinë, ish-sekretarin e përgjithshëm të NATO-s, Lordin Xhorxh Robertson.
Njoftimi i dërguar thekson se, kryeministri Mustafa gjatë takimit, shprehu mirënjohjen e popullit dhe të qeverisë së Kosovës për përkrahjen e madhe dhe kontributin që Lordi Robertson ka dhënë për Kosovën në periudhën e luftës dhe në proceset e mëtejshme në Kosovë.
Kryeministri Mustafa theksoi se ndërhyrja e NATO-s dhe çlirimi i Kosovës janë ngjarje të jashtëzakonshme historike, të cilat u finalizuan falë vendosmërisë së burrështetasve të mëdhenj në SHBA dhe Britani të Madhe dhe drejtuesve të NATO-s, ku rol të posaçëm pati edhe sekretari i përgjithshëm i saj, Lordi Xhorxh Robertson.
“Republika e Kosovës është sot shtet demokratik, sovran dhe i pavarur falë përkrahjes që populli jonë dhe lufta e tij çlirimtare mori nga shtetet demokratike nga vendet lidere të botës demokratike, SHBA-të, Mbretëria e Bashkuar dhe vendet tjera evropiane pjesë e Aleancës Veriatlantike, e cila udhëhiqej nga Lordi Xhorxh Robertson”, theksoi kryeministri.
Gjatë takimit, kryeministri Isa Mustafa e ka njoftuar Lordin Robertson për progresin që po arrihet në Kosovë dhe përkushtimin e qeverisë së Kosovës për zhvillim ekonomik, për integrime evropiane si dhe për forcimin e gjithanshëm të shtetit.
Kryeministri Mustafa, po ashtu, shprehu përkushtimin e plotë të Republikës së Kosovës për fuqizimin e partneritetit me SHBA-të, Mbretërinë e Bashkuar dhe vendet e tjera të BE-së, si dhe për vendosmërinë e Kosovës që të jetë pjesë e NATO-s.
Ish-sekretari i përgjithshëm i NATO-s, Lordi Xhorxh Robertson, vlerësoi progresin e arritur në Kosovë, duke çmuar përkushtimin e qytetarëve dhe institucioneve të Kosovës për zhvillimin e vendit dhe për stabilitetin rajonal.
Lordi Robertson theksoi rëndësinë që ka për Kosovën zhvillimi i përgjithshëm i demokracisë, duke veçuar nevojën për stabilitet dhe debat politik përmes mjeteve demokratike.
Lordi Xhorxh Robertson, po ashtu, shprehu përkrahje të mëtejshme për progresin në Kosovë./b.j/

Kosovë-Kuvendi në situatë të “ngrirë”

January 19, 2016 by dgreca

-Dimër me acar në ditën kur zyrtarisht sipas “kalendarit” nis sesioni pranveror i Kuvendit të Kosovës/
-Shtypi i Kosovës: “Bllokadë dhe protesta në 8-vjetorin e Pavarësisë”, Opozita do ta bllokojë Specialen”. A do të ketë zgjedhje të parakohëshme parlamentare?/
Nga Behlul Jashari*/ PRISHTINË, 19 Janar 2016/ Kuvendi i Kosovës në një situatë të “ngrirë” që prej fundverës 2015 nga bllokadat e opozitës, sot, në një ditë dimri me acar nis sesionin pranveror zyrtarisht sipas “kalendarit”, ndërkohë që ende nuk është ftuar seancë plenare, e cila pritet nga fundi i janarit, e as nuk është mbledhur për këtë Kryesia me shefat e grupeve parlamentare. Sot mblidhen dy komisione parlamentare, për Zhvillim Ekonomik, Infrastrukturë, Tregti dhe Industri dhe ai për Integrime Evropiane, për të shqyrtuar planet e punës për vitin 2016. Komisionet parlamentare bojkotohen nga opozita, e cila është shprehur se, “Kosova ka nevojë për një front të përbashkët për zgjidhjen e krizës politike”, dhe se “thirrja eventuale e seancave plenare të Kuvendit, nuk i kontribuon zgjidhjes së kësaj krize”.
Kuvendi i Kosovës, i zgjedhjeve të parakohëshme të 8 qershorit 2014 e i konstituuar pas plot 6 muajëve, prej më shumë se 4 muajsh, nga fillimi i sesionit vjeshtor me seancën e 17 shtatorit 2015, bllokohet nga opozita, në kundërshtim të 4 marrëveshjeve të 25 gushtit me Serbinë dhe marrëveshjes së demarkacionit me Malin e Zi, edhe me gjuajtje gazi lotsjellës në seanca e jashtë tyre, pas të cilave zhvillime ka pasur edhe deputetë opozitarë të arrestuar, 13 sipas opozitës, ndërkohë që ka ndodhur edhe lirimi i tyre.
Në 17 dhjetor, Kuvendi i Kosovës, i mbledhur në sallë “alternative” pa opozitën e përjashtuar e cila qëndronte në sallën plenare, të cilën, sipas diskutimeve të pozitës, e kishin uzurpuar dhunshëm, ka përmbyllur në mesnatë seancat plenare për 2015-tën me emërimin e Bordit të Agjencisë Kosovare të Privatizimit, të munguar gjatë vitit.
“Aktulisht nuk kemi asnjë çështje në pritje për shqyrtim në seancën plenare të Kuvendit. Shkojmë në pushimin, të cilin e kemi dimëror”, është shprehur në përmbyllje të seancës së fundit të vitit të kaluar kryeparlamentari kosovar Kadri Veseli.
Opozita në Kosovë, në vazhdimësi të organizimeve, ka paralajmëruar edhe protesta të reja duke u shprehur se “nuk do të ndalen deri në dorëheqjen e qeverisë”.
Në 9 janar 2016, në protestën në Prishtinë, kundër qeverisë, sipas opozitës ishin rreth 100 mijë pjesëmarrës, ndërsa sipas Policisë së Kosovës ishin 8 mijë. Më parë, në 28 nëntor 2015, në manifestimin e opozitës në Prishtinë sipas vlerësimeve të saj ishin 35 mijë pjesëmarrës.
“Bllokadë dhe protesta në 8-vjetorin e Pavarësisë”, është një nga titujt e ballinave në shtypin e sotëm kosovar.
Gazeta Koha Ditore paralajmëron se, procese të vështira e presin Kosovën brenda qarkut njëmujor, kur edhe festohet përvjetori i tetë i Pavarësisë së shtetit.
Madje analistët parashohin përkeqësim të situatës nëse vazhdojnë tensionet aktuale mes qeverisë dhe opozitës.
Zgjedhja e presidentit mes bllokadës në Kuvend dhe protestave të opozitës dhe dialogu me Serbinë po shihen si çështje me të cilat do të përballet Kosova deri më datë 17 shkurt (ditën e përvjetorit të shpalljes së pavarësisë).
Si arsyeja e vetme për festë në përvjetorin e tetë të Pavarësisë do të ishte rekomandimi eventual i Brukselit që Kosovës t’i hiqen vizat. Me gjithë pritjet se aktgjykimi i Kushtetueses mbi parimet e Asociacionit do të ndikojë në kthimin e normalitetit, kjo nuk ndodhi.
Qeveria refuzon ta hedhë poshtë marrëveshjen e 25 gushtit, duke premtuar se frymën e Kushtetutës do ta rikthejë me Dekretin qeveritar dhe Statutin e Asociacionit, përfundon citimi nga gazeta.
Në 23 dhjetor 2015, Gjykata Kushtetuese, pas kërkesës që i është bërë nga Presidentja e Republikës të vlerësojë përputhshmërinë e dokumentit të emërtuar “Asociacioni/Bashkësia e komunave me shumicë serbe në Kosovë – parimet e përgjithshme/elementet kryesore”, ka vendosur se, “këto Parime nuk janë tërësisht në përputhje me standardet kushtetuese përkatëse dhe ka konkluduar se akti ligjor i qeverisë së Republikës së Kosovës dhe Statuti duhet të jenë në përputhje”.
Pas këtij vendimi, qeveria e Kosovës ka siguruar se, “i tërë procesi dhe çdo akt juridik për të finalizuar asociacionin e komunave me shumicë serbe do bëhet duke u bazuar dhe respektuar konkluzionet e Gjykatës Kushtetues” dhe se “edhe Statuti i asociacionit do dërgohet në Kushtetuese”.
Edhe gazeta Zëri në kryetitullin në ballinë sot ka një paralajmërim: “Opozita do ta bllokojë Specialen”, ku theksohet se “çdo iniciativë që vjen nga qeveria, do të kundërshtohet dhe do të bllokohet”.
Kjo gazetë shkruan se, tre partitë opozitare që kanë formuar aleancën anti-qeveri kanë paralajmëruar bllokim të seancave plenare edhe atëherë kur pritet të vihet në votim ratifikimi i marrëveshjes me Holandën për selinë e Gjykatës Speciale. Sipas përfaqësuesve të opozitës, bllokimi i seancave plenare do të vazhdojë pavarësisht presionit ndërkombëtar, por edhe rëndësisë së seancave.

Në këtë vazhdë, ata thonë se do ta pengojnë edhe ratifikimin e marrëveshjes me Holandën për selinë e Gjykatës Speciale, e cila parimisht është vendosur të jetë në Hagë. Për këtë seli janë pajtuar përfaqësuesit e shtetit holandez, por që kjo të jetësohet kërkohet që marrëveshja të ratifikohet me shumicë votash, në dy Parlamentet, të Kosovës dhe të Holandës.

Tre partitë opozitare, Lëvizja Vetëvendosje, Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës dhe Nisma, janë shprehur të vendosura për të kundërshtuar çdo iniciativë të Qeverisë, derisa vendi të shkojë në zgjedhje të parakohshme parlamentare. Opozita e bashkuar edhe një herë ka nënvizuar se marrëveshjet e arritura në Bruksel po shkelin integritetin e vendit dhe Kushtetutën, shkruan gazeta.
Ndërsa, gazeta Epoka e Re paralajmëron në kryetitullin e ballinës se, “Zgjedhjet në Serbi imponojnë edhe zgjedhjet në Kosovë”.
Sipas gazetës, njohësi i rrethanave politike në vend, Milazim Krasniqi, ka vlerësuar se mbajtja e zgjedhjeve në Serbi do t’i imponojë edhe zgjedhjet e parakohshme në Kosovë.
Ai ka deklaruar se një gjë të tillë do ta imponojë Bashkimi Evropian për nevojat e veta në procesin e dialogut për normalizim të marrëdhënieve në mes të dy vendeve.
Në bisedë për gazetën, Krasniqi ka treguar se zgjedhjet në Kosovë do të mbahen tek pas funksionalizmit të Gjykatës Speciale. “Mendoj se zgjedhjet në Serbi do t’i imponojnë edhe zgjedhjet në Kosovë. Jam i bindur që kjo do të ndodhë për shkak të një qëndrimi që do ta formulojë BE-ja për nevojat e veta”, ka thënë Krasniqi, duke përmendur edhe arsyet konkrete pse BE-ja do ta kërkojë mbajtjen e këtyre zgjedhjeve. “Së pari, BE-ja Kosovën dhe Serbinë, veçmas në procesin e Brukselit, në njëfarë forme i trajton si motra siameze. Pra, që janë të lidhura shpinë për shpine dhe në bazë të këtij procesi ato shihen se si mund të avancojnë derisa të shkëputën përfundimisht nga njëra-tjetra. Së dyti, mendoj se ndikimi i politikës serbe, fatkeqësisht në Kosovë, është shumë më i madh sesa që pranohet publikisht në Kosovë dhe kjo ka interferimet e veta jo vetëm në komunitetin serb, por edhe në gjithë Kosovën”, ka deklaruar Krasniqi.
Më tutje, Krasniqi ka sqaruar se me zgjedhjet e parakohshme në Serbi dhe Kosovë, BE-ja do të dëshironte ekipe të reja me mandat të ri për proceset e ardhshme.
*Foto Gazeta Dielli – Behlul Jashari: Dimër me dëborë e acar në Prishtinë – ndërtesat e Qeverisë e Kuvendit të Kosovës

Djali i mirë është edhe Gatja

January 19, 2016 by dgreca

Nga Ilir Levonja/
E ashtuqujtura lufta kundër drogës, që nisi në qershorin e 2014. Duket sikur mbaroi. Të gjithë webet informojnë pasaktësisht vitet e burgut. Megjithatë të gjithë janë të saktë tek fakti. Që është dënimi. Dhe mbi ‘të një emër burri. Ai quhet Gate një ndër kryefermerët. Ose El Chapo i Lazaratit. Një tjetër sukses i rremë. Pasi po t’i referohemi memories, ndofta zhgënjimin më të madh e ka i pari ai burrë pas hekurave. Se si u përdorua. Së pari ai, Lazarati dhe fermeri shqiptar i jugut. E kanë të qartë ata që shikojnë duart bosh kafeneve. E kanë të qartë edhe ata që kullosin bagëtinë plot dëshpërim nëpër pjerrinat me gurishta të thata në vendin tone. Pasi një kovë kanabis, vlen sa pesë kope.  Tek ne gjithmonë është bërë një politikë elektorale pasive. E syrit qorr dhe veshit shurdh. Madje me vetdije. Të sigurtë nëpër zyrat konsullore. Me idenë e thjesht, këta këshilttarë ka thënë gjithmonë. Me qetësi dhe kollajllëk…, lëri çfarë ke. Le të ushqehen.  Aq më tepër që janë edhe me ne.  Kështu Lazarati përfundoi deri atje, sa u bë ”parajsa” e jugut. Tashmë ata që rrugtonin me torba në shpinë. Nuk emigronin për në Greqi. Por në Lazarat. Tre muaj pune aty ishin sa për tre vjet në Lamia apo Patra. Fama e Lazaratit shkoi deri larg. Nga Parisi e quanin si kryeqyteti i kanabisit. Të rinj holandezë dridhnin cigare me gjethet magjike dhe postonin të qeshur statute në fb për miqtë e tyre. Londra alarmonte përmes BBC-së burimin e tregut të saj. Vetëm ne i gëzoheshim suksesit të Lazaratit. Madje i morëm erzin edhe patriotizmit. Lazarati kështu, Lazarati ashtu. Megjithatë, pos luftës klanore…, që sjell droga. Pos të gjitha këtyre syqorrje, informaliteti, veshshurdhje, krenari. Pos etheve të parave. Helikopterëve nga të katër anët e qiellit. Furisë së shtetit tepër të politizuar. Vdekjeve të dëshmorëve të atdheut. Ai neni çudibërës i drejtësisë shqiptare. Neni si ”djalë i mirë lagjeje” nuk u përfol aspak tek Gatja. Humbi diku shkresave dhe veladonëve të nxirë nga padrejtësitë. Në fakt Gatja i bie të jetë katërfish djalë i mire. Një kryefermer që ushqeu kaq e aq frymë.  Sot në botën ku droga ka lulëzuar bujshëm. Ku ka bërë histori. Duhet të dini se pjesa dërrmuese e njerëzve janë të dashuruar me kryefermerët. Kolumbianët e Rionegros, bëjnë kryq për Pablo Eskobarin. Po ashtu ata të La Tunas në Meksikë për Joakin Guzmanin dhe El Chapon etj. Pra nisur nga një fakt shqiptar. Nga Jurispudenca shqiptare. Me nuance nga fryma ideollogjike e diktaturës që mendojnë se e kanë mundur. Një nen i sojit unik…, ”djali i mire i lagjes”. Nuk u nxorr nga sëdukët. E megjithatë ne po vazhdojmë. Po përpiqemi, po luftojmë të reformojmë drejtësinë. Në fakt a mbaroi aty lufta e shtetit me drogën. Asesi. Që nga qershori i 2014. Deri tek kjo orë e dhënies së dënimit për këta lazaratas. Shqipëria u kthye e tëra në një Fermë Lazarat. Nga skërkat e qosheve të saja. Si Vermosh, Dibër, etj. Deri tek serat moderne të Myzeqesë. Kjo tashmë jo më për ata syqorrje. Por etheve të arit, hendekut politik që po vazhdon të thellohet e zgjerohet. Mendjelehtësisë së burrave të shtetit që i bëjnë reformat për efekt emrash konkretë. Dhe jo për të mirën e Lazaratit dhe të shqiptarëve në përgjithësi.