Archives for August 2018

DioGuardi’s letter to the Mayor of Tepelena is offensive to the Victims of Communism

August 19, 2018 by dgreca

By Mithat Gashi/*

I have the highest regard for former Congressman Joe Dioguardi’s work in defense of Kosova. As a member of Congress and as head of the Albanian American Civic League, Mr. DioGuardi spoke loud and clear in support of the ethnic Albanians of Kosova, and warned the international community long before the breakup of Yugoslavia that the Serbian aggression, headed by Slobodan Milosevic, must be stopped.

Yesterday, I read a letter that Mr. DioGuardi recently wrote to the Mayor of Tepelena, a town in the southern part of Albania, where the communist regime established a concentration camp after WWII. The letter dated July 12, 2018 was published in “Gazeta Dita” I strongly disagree with Mr. DioGuardi’s statement to Mayor Peçi of Tepelena, urging him to not support the establishment of a memorial complex in honor of the victims of communism.

After WWII, thousands of women and children from influential Albanian families were rounded up in military fashion and forced into concentration camps that reeked of human suffering and death. In these barbed wire camps, survivors have reported that in one night 34 infants suffered and died due to inhumane conditions. The only crime that the detainees committed was that they were the children, the fathers, and the grandfathers of people who expressed different political views. These victims were sent to this camp, just like many other camps in Albania, to suffer and their suffering continued for nearly five decades, until the fall of communism.

Among my family members in the Tepelena Camp, I count my mother, Sanije, my aunts Feride, Fatime, and Shpresa, my grandmother, Gjulije, and my uncle, Ahmet Kolgjini. In addition, my uncle Qemal Gashi’s wife, Lirije (daughter of Muharrem Bajraktari) with her brother and mother were transferred from Berat to the Tepelena Camp. Lirije’s mother died in the Tepelena Concentration Camp. Lirije never found the remains of her mother.

In 1944, the Fifth Brigade of the communist army, headed by General Shefqet Peçi, marched into Luma, a district in northern Albania, executing people and causing terror. They burned my grandfather’s home and confiscated his property. In 1945, armed military and police forces rounded my grandfather’s family and deported them to a concentration camp in Berat. My grandfather, Haziz Gashi, had vigorously opposed the communist ideology. For his anti communist stand, he was sentenced to death in absentia as soon as the communist authorities took over the Albania. Among my family members detained in Berat, I count my father, Haxhi Gashi (11); my uncles, Ramiz (10) and Gani (23, with wife and infant son); my aunts Dalije (4), Remzije (1); my grandmother Zarije Gashi, and my cousins Gafurr Spahija and Kadishe Spahija. Two of my infant cousins, Lutfi (son of uncle Gani and Kadishe, infant daughter of Prof. Miftar Spahija died in the Berat Camp).

Holocaust museums and memorials have been established all over the world from Argentina to Uruguay. There are hundreds of such memorials and museums in the United States. Their purpose is to honor the victims and to educate the public of the atrocities committed against humanity.

All internment camps and political prisons in Albania should be turned into museums. Memorials to honor the victims of communism should be erected in every city and those who have committed crimes, Hoxha’s willing executioners, should be brought to justice.

Unfortunately, we cannot erase the past but we are morally obligated to provide justice to the victims through recognition of their suffering. This horrific part of Albanian history should be exposed (and integrated into school curricula) so that Albania’s youth and future generations can also say, WE WILL NEVER FORGET.

*-Mithat Gashi escaped from Albania in 1986. He is a board member of the Holocaust, Genocide, Interfaith Education Center at Manhattan College.

Lufta ndërmjet kodeve kulturore

August 19, 2018 by dgreca

NGA AGRON GJEKMARKAJ*/

“Tërësia komplekse që përfshin njohjet, besimet, artin, moralin, të drejtën, traditat e çdo gjë tjetër të prodhuar nga aktiviteti i njeriut si anëtar i një shoqërie mund të quhet kulturë”. Së paku kështu mendon E. Tylor, sipas “Kulturës së tij primitive”, një libër ky i vitit 1871 dhe të gjitha këto nocione mund të konsiderohen kode kulturore, sipas tij dhe të tjerëve. Letërsia vetë si kulturë funksionon mbi këto kode, ekziston prej tyre dhe njëkohësisht kontribuon që ato të mbeten gjallë. Edhe e jona nuk bën përjashtim.
Autorët At Zef Pllumi, Sami Repishti dhe Mustafa Kruja, të ndryshëm deri në kundërshti bindjesh politike, si personalitete kulturore e shoqërore, me karakteristika dalluese brenda letërsisë shqipe kanë realizuar një vepër, e cila dëshmon një të përbashkët që konsiston te qëndresa e kodeve imutabile në luftë me kodet, mbi të cilat ka funksionuar letërsia shqipe nga periudha 1944-1990.
Duhet thënë që vetëm Kruja e shkroi veprën e tij epistolare “Kuvend letrash me miqtë” paralelisht me realizmin socialist në vitet ‘50. Repishti pjesërisht, mund të përmendim “Dialektika e rendit dhe e rebelimit tek Andre Malraux” në fund të viteve ‘60 në USA, tekst ky paraardhës natyral në lëmin e ideve të “Nën hijen e Rozafës”, vepër memuarialistike, botuar në 2004 (mbase të shkruar më parë).
Pllumi fillon publikimin vetëm në 1994 me pjesën e parë të trilogjisë “Rrno vetëm për me tregue”. Secili, memuaret i publikoi pasi metoda socrealiste, së paku zyrtarisht, kishte rënë, por jo veprat që u pllenuan me kodet e saj. Kjo trio gegësh shkrimtarë projektojnë një ndeshje hipostazash, një luftë kodesh. Kjo luftë ka kuptim edhe me një gjë që formalisht nuk ekziston më, siç është realizmi socialist, sepse substancialisht produkti i saj nuk u mohua kurrë dhe askush nuk u distancua prej tij. Ajo e plazmon kuptimin në sferën etike, morale dhe formën e shkrimit. Kruja, Pllumi, Repishti rrëfejnë si personazhe dhe si autorë një kohë të gjatë kujtimesh mbi 50 vjet, kohë jete dhe mendimi, e cila nuk përputhet me kodet dhe nënkodet e reja të socit e shi për këtë, autorët vihen në altarin sakrifikal. Sakrifica qenka rojtari më i mirë dhe i vështirë i kodeve. Në këtë rast ajo shfaqet fizike, intelektuale e shkrimore.
Ideologjia gjithmonë është paraqitur si kod, por duke qenë më i paqëndrueshmi dhe i ndryshueshmi. Për letërsinë shqipe nuk ishte e pandehur, por kryesisht për arsye të zhvillimit kombëtar, kishim të bënim vetëm me ideologji kombëtare rilindëse, të tipit “feja e shqiptarit është shqiptaria”, ndërsa nga 1944-ta kemi ideologjinë marksiste-leniniste dhe realizmin socialist si nënkod. Qëllimi madhor dhe tejet ambicioz i kësaj të fundit ishte formimi i njeriut të ri. Ndryshe nga njeriu i vjetër, që mbështetej te familja, Zoti, tradita, të përfshira këto brenda kanunit ose kanuneve, ky njeri, personazh i një magazine të madhe librash që prishi pyjet e Shqipërisë për të ba letër, besonte te Partia, pagabueshmëria e saj dhe nuk gjente paqe, derisa të vendosej besimi i vetëm. Besimin e vetëm e predikojnë edhe doktrinat fetare, por dialektika e imponimit të tyre është krejt tjetër.
Një studiues beson se “Njeriu i ri krijoi vërtet një letërsi të re, të paparë, me formë të çuditshme dhe nga prizmi i sotëm pothuaj të pabesueshme. Mbase të qenit e pabesueshme është vetë fati i letërsisë, por kjo letërsi e çuditshme u bë e përçudnueshme”.
Ndërsa “Rrno vetëm për me tregue” i Pllumit, “Nën hijen e Rozafës” të Repishtit dhe “Kuvend letrash me miqtë” i Mustafa Krujës, janë të çuditshëm sa të duash përtej pritshmërive dhe aspak të përçudnueshëm. Këto tri tekste bazohen në kode të qëndrueshme, të aplikuara nga letërsia shqipe qysh prej Buzukut e deri në bashkëkohësi. Akti i shkrimit dhe morali i shkrimit në këto tri raste, sipas meje, ndërthuren për të dëshmuar qëndrueshmërinë e kodeve të mëdha të botës shqiptare. Ato janë, gjuha, Bibla, Kanuni me të gjithë komponentët e tij, dija universale dhe nacionalizmi.
E fillojmë me Pllumin. Nga mënyra e shkrimit, kryevepra e tij “Rrno për me tregue …” është e organizuar me bërthama rreth të cilave organizohen kontekste të pavarura, kjo ngjet me vetë organizmin tekstor të Biblës, “kodit të madh të kulturës perëndimore”. Faza metaforike e gjuhës, faza metonimike dhe ajo deskriptive shfaqin ngjashmëri me librin e shenjtë, parabola dhe digresioni gjithashtu. Këtu kemi rastin kur kodi shndërrohet edhe në model stilistik e jo vetëm ideor. Gjithashtu, ky tekst memuarilaisti trajton gjerësisht individin, si krijesë e Zotit e si “zot i vetvetes”, si anëtar i familjes që beson në Zot për të mbërritur tek identiteti i tij nacional, si përkatësi e qartë shqiptare, por edhe lokale, domethënë malësor. Të dy në nji zgjedhin të bëhen klerikë, frat françeskan, duke u magjepsur nga misteri i besimit edhe kur materializmi e kërkon si triumf të tij Zotin të zbresë në tokë, në shesh, në gjyq, në burg, në torturë. Ndonëse ai nuk zbret, domethënë Zoti, besimi nuk zbehet, por e shtyn Pllumin të besojë se është vënë në provën e tij. Edukuar kësisoj, konturohet një tip i ri heroi, njeriu që ndien dhimbje, që derdh lot, që ka frikë, i cili qëllim në vetvete ka të zakonshmen, jetën me trajtat e saj, por që në rrethana të jashtëzakonshme bëhet i tillë në përputhje me natyrën e njeriut, kundër vetë denatyrimit të saj, aspak i ngjashëm me personazhet e realizmit socialist, stereotipa të sforcuar propagande. Kanuni po ashtu shfaqet si një kod shpirtëror e pragmatik shekullor, me të cilin letërsia do t’i bëjë gjithmonë llogaritë me të, në mos edhe vetë jeta reale me nënkodin e tij etik “O Kanuni i maleve, ti je ma i urti në botë” esklamon Pllumi, kur i duhet të zgjidhë një dilemë të madhe në jetë. Ndërsa gjithçka tjetër, doktrinat politike, organizmi i shoqërisë, sistemet, raporti me lirinë, përfshihen te dija universale, që i formëson botëkuptimin. Letërsia e Pllumit ka përmasën profetike, atë të mëshirës dhe faljes si reagim ndaj një periudhe, ku “mohimi i pakushtëzuar i shoqërisë, i ligjeve të saj, i vetë parimeve të çdo marrëveshjeje e tradite, u pasua nga një valë dhune që mori përmasa katastrofike”. Gardiania fizike e shpirtërore e letërsisë së realizmit socialist ishte kjo lloj dhune që Zotin e zëvendësoi me udhëheqësin e pagabueshëm, familjen me kolektivin, rrëfimin me fletërrufenë dhe autokritikën, nacionalizmin me internacionalizmin. Kodet e Pllumit janë në luftë me kodet e realizmit socialist, në luftë e çfarë lufte. Krejt vepra e tij është një fushëbetejë e kësaj ndeshjeje. Ai i nominon qartë kundërshtitë kodike. Le të përmendim disa prej tyre: hetuesit, personazhit kyç të regjimit, i vë përballë klerikun me qëndresën e tij doktrinare biblike ose kuranore. Diktaturës (tirani ishte termi që ai përdorte për regjimin shqiptar) po aq përballë lirinë si koncept të hershëm, formuluar nga njeriu, çka na shpie te përcaktimi si “ideologu i lirisë kundër tiranisë”, duke anuar për vete, domethënë Pllumi, nga liria anarkike e Kanunit. Letërsisë së re nuk ngurron t’i kujtojë Fishtën, shkollën françeskane, Rilindjen e më poshtë. Heroit pozitiv që vdes nga rrufeja, duke ruajtur dhitë e kooperativës i vë përballë njeriun që nuk vdes rastësisht, por që përzgjidhet. Njeriu mbijeton dhe shpëton trupin, por humbet shpirtin, vdes dhe humbet trupin, por shpëton shpirtin, këto janë dilemat e Pllumit, të cilat “nëse nuk janë rast për individin, por dukuri për kolektivitetin”, sa më të ndryshme do ta bënin historinë e re shqiptare?!
Gjuha vetë është një kod, kemi thënë më sipër, një mjet identiteti dhe në emër të tij “At Zef Pllumi kthehet në letërsinë shqipe për të dëshmuar gegnishten në një vepër të madhe… Ai nuk shkruan gjuhem amtare, por gjuhën e nanës. Termi nuk prek vetëm gjenezën, por edhe zhargonin e autenticitetit: nga fjalori, në forma e sintaksë, për të dëshmuar një identitet gjuhësor”. Do ta vëmë re edhe te Sami Repishti që “diferencimi në shkrim shkon deri në përmasa të ndeshjes ideologjike. Në proceset e montuara, viktimat flasin gegnisht, kurse prokurorët e ndjekësit flasin toskërisht”, ndoshta edhe për këtë shkak nga këta autorë patën dhe kanë marrëdhënie të vështirë me standardin, i cili për ta, me sa duket është një “newspeak” apo “neolingua” që u kujton një persekutim disa shtresash.
“Nën hijen e Rozafës” të Sami Repishtit, libër ky që përmbledh tri periudha, kohën e mbretërisë, Luftën e Dytë Botërore dhe vitet e diktaturës, maksima “Njeriu nuk duhet sakrifikuar në altarin e ‘kauzës’ për arsye të ‘fitores’” ndërton virtualisht arenën e ndeshjes së kodeve. Njeri, kauza dhe fitorja. I pari ka sajuar të dytat, e dyta ka mundur të parin. Për mua janë pikërisht heronjtë pozitivë të letërsisë së realizmit socialist ata që për Repishtin janë njerëzit e “rinj, aktivistë këmbëngulës që vrapojshin me pasion mbas dëshirës së tyne. Nuk kishte skrupull që i ndalonte. Ata nuk mendojshin, ata veprojshin, ndjejkshin urdhnin e eprorit, ose të instiktit të tyne vetjak. Ata nuk bajshin pyetje, as ndiejshin nevojën për përgjigje. Ata nuk ishin tolerantë dhe nuk kishin frikë nga opinionet e të tjerve. Me këtë ndërgjegjësim, ata nuk ndaloheshin para krimit të vrasjes së kundërshtarit. Ata vritshin sepse zani i ndërgjegjës së tyne ishte mbytë”.
Një analizë e shpejtë e këtij teksti krijon përballjen dëshirë-arsye, skrupull-mungesë e tij, mendim-veprim, tolerancë-intolerancë, ndërgjegje dhe krim ose vrasje në emër të ideologjisë, shqiptar i vjetër-shqiptar i ri. Revolta si institucion moral është tipar i letërsisë së Repishtit jo vetëm i Malraux dhe kusht i domosdoshëm për revoltë është pafajësia, Repishti ndihet i tillë. Revolta duket se është një tipar i përbashkët i Repishtit me shkrimtarët e realizmit socialist, por jo. Kjo është revolta e individit që lirinë e ka gjendje të domosdoshme, i cili ndjen se jo vetëm ajo, por gjithçka ka besuar i fyhet dhe mohohet. Në vend të saj ofrohet terrori, tortura, depersonalizimi dhe deklasifikimi qytetar. Kjo është dialektisht e ndryshme nga revolta që shpie në revolucion politik me movent luftën e klasave dhe hero Stavri Larën apo Koz Dynjanë. Kjo është revolta e humanizmit dhe jo e ideologjisë, homo meditans përballë homo militants.
Revolta nga pafajësia dhe kërkimi i lirisë pa izma janë dy skajet e një nënkodi të papranueshëm nga realizmi socialist. Kur Repishti merr vendimin të arratiset nga Shqipëria, vendos të vizitojë varrin e babës dhe nga ky “takim” ai arrin në përfundimin se “Baba im, si fetar i bindun, kishte pranue pa kundërshtim ‘kismetin’ që e mundonte si ‘vullneti i të madhit Zot’!”. Më dukej sikur, në brendinë e tij, nuk kishte dilema. Paqsor për natyrë, ai jetonte nji jetë të mbështetun në parimet fetare e traditat shekullore të qytetit tonë; ishte nji tradicionalist i përkryem! Kur u gjinda para vorrit të tij i gjunjëzuem nga malli e respekti për kujtim e tij, nuk munda me kuptue, si ai nuk u revoltue kundër vuajtjes e vorfnisë që e munduen aq shumë në jetë, si i qëndroi besnik fatalizmit nënshtrues të islamizmit! Vuajtje e qetësi e brendshme; nuk kishte vend për revoltë. E tashti, djali i tij gjunjëzohej para vorrit, por me frymën e revoltës që ushqeu gjatë rezistencës kundër të huejit, gjatë burgimit të gjatë, e që tashti e shtynte me abandonue familjen e me rrezikue jetën, me arratisje në nji vend të huaj, me të paprituna e plot të panjohuna… si aventurier”. Shkrimtari liberal Repishti dhe shkrimtari françeskan Pllumi kanë përputhje për formën e kodeve, por jo për mënyrën sesi duhen ruajtur ato. Ata ngjajnë si homo poeticus, por ndryshojnë si homo politicus. Zoti, individi dhe liria është trinia e mendimit të tyre. Te sintonia mes tyre apo mungesa e saj rrinë të përbashkëtat dhe diferencat.
Aventura shfaqet si shpëtim kur jeta dhe vdekja janë pothuaj ngjitmas, qoftë kur të çon te vdekja, qoftë te jeta. “Vdekja është shpëtim kur tortura të merr në pyetje dhe flet më tepër se dhimbja dhe frika e vdekjes”. Aventura dhe vdekja nga mungesa e lirisë janë dy skaje të një nënkodi tjetër që personazhi i letërsisë së socrealizmit nuk mund t’i ëndërrojë. Ai predikon qartësinë racionale dhe jetën përtej vdekjes si mit që i shërben revolucionit, jo si paqe në amshim.
Repishti ka jetuar gjatë nën shoqërinë e torturës, si personazhet e Malroux që analizon te vepra e tij më e hershme, jo thjesht me tonet e saj dramatike, por edhe me karakterin e vet metafizik. “Në këtë rast shkrimtari është i detyruar të përgjigjet jo vetëm për atë çka do të bëjë, por edhe për atë çka pandeh se është”. Repishti është një rebel tradicional në raportin mes të mirës dhe të keqes. Zotin e beson si ide të këtij konteksti dhe e vë në diskutim si Shën Toma, megjithëse ai nuk është aq fatlum sa t’i shfaqet si totem, por e gjen atë te njeriu përmes gjesteve. A nuk është kështu kur në temperaturë nën 20 gradë në mënyrë të pabesueshme dikush heq pallton e tij dhe ia jep Repishtit, pothuaj në agoni në një kamp burgosjeje duke ia larguar vdekjen atij dhe afruar vetës?! Kështu mund të kenë vepruar edhe partizanët në luftë, del në shumë vepra letrare, por pastaj aty ku përfundon letërsia fillon krimi dhe vrasja e të njëjtave personazhe nga verbëria ideologjike. Siç mund të kuptojmë edhe ky autor është një arkitekt i luftës së kodeve në letërsinë shqipe.
“Përmes një dukurie që askush nuk ka mundur t’i japë shpjegim, ndjeshmëria letrare përherë u ka paraprirë gjatë shekullit tonë ngjarjeve historike që do vinin e do mbështesnin më pas vërtetësinë e tyre… kjo ngaqë ata që lëvrojnë lëmin e letrave “ndiejnë” në vetvete kohën që do ndodhë, të nesërmen, erën morale apo imorale që do fryjë, vetë stuhitë e historisë”. Është Repishti që ka cituar R. M. Alberes tek përpiqej te hynte thellë në botën e personazheve të Andre Malraux, e cila më vjen e dobishme për të kuptuar vetë Repishtin, por edhe një tjetër shkrimtar shqiptar.
Jo vetëm me Ernest Koliqin ka ndodhur kështu siç thotë Alberes, por edhe me Mustafa Krujën dhe epistolarin e tij shumë të gjerë. Si albanolog, shkrimtar, gjuhëtar e publicist dhe si ish kryeministër autoritar nën fashizmin, vepra e tij është dëshmi me karakterin e kundërvënies historike.
Ai gjindet në anën e të mundurve dhe u referohet pikërisht atyre kodeve apo nënkodeve që kanë strukturuar shoqërinë shqiptare dhe kulturën e saj para fitores politike e ushtarake të kundërshtarëve të tij. Për epistolarët gjithmonë ka pasur debat nëse duhen konsideruar letërsi apo jo e sa më të shumtë kanë qenë kundërshtarët, po aq të zellshëm e të panumërt mbrojtësit, aq sa shumë histori letërsie i kanë pjesë të tyre. Personalisht rreshtohem me të dytët, ndaj zgjodha t’i shoh si të tilla sidomos në raport me kodet.
Ai është parashikues dhe i bindur se ato që konsiderohen kode të mëdha të botës shqiptare apo të kulturës së saj do ta fitojnë betejën kulturore me kodet dhe nënkodet me karakter ideologjik. Ai e thotë këtë sapo realizmi socialit ka filluar revanshin e tij në vitet ‘40-‘50. Ndonëse shpjegimet e tij janë të karakterit historik, gjuhësor dhe sociologjik, ai flet gjatë për gjuhën shqipe dhe veçoritë e saj, për plazmimin e identitetit nacional duke u autopërcaktuar si nacionalist, për peshën që feja dhe dy librat e mëdhenj, Bibla dhe Kurani, kanë në shoqërinë shqiptare dhe marrëdhënien e tyre me letërsinë, traditën, Kanunin me ritet e lindjes, vdekjes, jetës në gëzime e hidhërime. Pasi ka dështuar eksperimenti fashist në rrafshin politik, Kruja është konvertuar (akt ky gjithmonë i diskutueshëm, por që nuk mund t’i mohohet askujt) në mbështetës i demokracisë oksidentale dhe në këtë këndvështrim ai ndërton përballjen liri-komunizëm si kundërshtar i së dytës. Kjo del e qartë në shumicën e letrave të gjata që u dërgon miqve të tij e formuluar si ide dhe jo si art, por shkruar me thagmë. Ndryshe nga Pllumi dhe Repishti, të cilët bëjnë konkluzionet e historisë së jetuar, Merlika Kruja hipotetizon mbi atë që do ndodhë dhe në vija të përgjithshme hipoteza dhe konkluzioni përputhen e bashkohen në një “luftë” të luftuar nga tre të ndryshëm, tejet të ndryshëm, në emër të kodeve të mëdha.
Në qoftë se përdorim parimin e Frye-t të “Kërkimit të arketipave”, do të shohim se metaforat, sidomos të Pllumit dhe të Repishtit, por edhe analizat epitolare te Kruja shfaqen si paradigmë simbolike e antropologjike, të cilat na bëjnë të kuptojmë se çdo epokë është e ndryshme, por të gjitha epokat mbahen brenda një skeme “vdekje-lindje”, “gëzim-dhimbje”, “shpirt-mish” dhe kodet e mëdha, le të themi ato me origjinë hyjnore, marrin kuptim nga këto binome. Dhe meqenëse ato e kushtëzojnë natyrën e njeriut, bash për këtë arsye e fitojnë betejën me kodet ideologjike që krijon njeriu për të kënaqur egot dhe fantazitë, apo dominuar të ngjashmit e vet.

*Botoi Panorama. Dergoi per Diellin Prof. Sami REPISHTI

PERSE NUK ESHTE E PAPRITUR LETRA E ISH KONGRESMENIT DIGUARDI?

August 19, 2018 by dgreca

Nga Pellumb LAMAJ/

Ka disa dite qe ne rrjetet sociale si ne Shqiperi dhe ne mergate po flitet per nje leter qe ish-kongresmeni Joe.DioGuardi u ka drejtuar autoriteteve shqiptare ne lidhje me vendimin e keshillit bashkiak te Tepelenes per te nderuar e kujtuar Kampin famkeq te Tepelenes ,kamp ku u internuan e u syrgjynosen familjet me patriote,fisnike e antikomuniste te shqiptareve.Permbajtja e kesaj letre ka si qellim jo vetem mohimin e ketij kampi famkeq,por mbi te gjitha mohimin e te vertetes se hidhur gjysem shekullore te gjenocidit sllavokomunist ne Shqiperi.Kjo leter merr nje rendesi edhe me te madhe dhe ka terhequr vemendjen jo vetem te viktimave e krimineleve, por te te gjithe shqiptareve per vet faktin se vjen nga Amerika, vendi ku shqiptaret historikisht kane drejtuar syte e kane mbajtur gjalle shpresen, vjen nga nje ish kongresmen, nga DioGuardi, qe ka qene nje figure qendrore per emigracionin shqiptar ne momente historike dhe natyrisht ka luajtur rolin e tij si politikan amerikan ne ngjarjet e Kosoves.Personalisht mua qe e njoh nga afer dhe kam komunikuar ne sherbim te ceshtjes kombetare e kauzes se drejtesise nuk me ben aspak pershtypje kjo leter per shume aresye….
Para se gjithash Dio.Guardi ka qene nje figure politike qe ka bere mbi te gjitha politiken e shtetit amerikan dhe ka ndjekur karieren e tij politike natyrisht duke u mbeshtetur ne mergaten dhe fondacionin shqiptar dhe pse jo duke perfituar prej tij ne shume raste.Te gjithe komunitetet kontrollohen dhe perfaqesohen nga ‘dikush’ dhe ky ‘dikush’ ka qene Dio.Guardi per shqiptaret, por shqiptaret te braktisur,zhgenjyer,percare e ndeshkuar nga politikat dhe pazaret e me te medhenjeve ne histori,pa mundur te zgjedhin ne krye e te bashkohen prane udheheqesve te tyre shpirteror, shpeshe here jo vetem kane kapitulluar ndaj te huajve, por kane treguar dhe shkalle inferioriteti dhe i kane bere Perendi duke i ndjekur nga pas deri ne verberi.
Kujtesa historike eshte ushqimi i shoqerise dhe pasqyra e nje kombi dhe kush e shkaterron ate me dashje ao pa dashje ,ben krimin me te madh te te gjitha krimeve.Ne boten perndimore mohimi holokaustit denohet me ligj,por vendet perendimore kete privilegj e kane vetem per veten e tyre.Aresyeja qe Joe.Dio. Guardi dhe te tjere si puna e tije sot bejne te tilla deklarata te papergjegjeshme qe lendojne jo vetem shpirtin e viktimave por dhe atyre pak te mbijetuareve qendron ne faktin e pamohuar, se bota e qyteteruar, nuk mbajti qendrim ndaj krimeve te sllavokomunizmit qe ja kaluan qindra here krimeve te fashizmit e nazizmit e ne me te shumten e rasteve bashkepunoi dhe i trajtoi si te privilegjuar.Kjo ishte dhe aresyeja qe nuk u be nje gjyq i dyte i Nyrembergut
Le te sherbej kjo leter dhe ky qendrim i Dio.Guardit si nje mesim dhe mesazh per shqiptaret se politika dhe politikanet e huaj nuk kane as sens drejtesie, as miq,as armiq por vetem interesa. Eshte detyre e vet shqipetareve te mbajne gjalle kujtesen e tyre historike.
I huaj mbetet i huaj
O te mjere
Nuk ka miq,
As armiq perhere
Kudo qe shkel
Kerkon nje uturak
E pasi mbush barkun,
Nis e shfryn rehat
E ju ne pritje
Mbeteni gjithe jeten
Skllever te perjetshem
I ketij mallkimi te vjeter….

Ownership and Will

August 18, 2018 by dgreca

Nga Lindita Komani/

Ç’kemi kuptuar nga mënyra si mbështesin amerikanët zhvillimin e një shteti? 27 vjet angazhim i pjesshëm në Shqipëri dhe 19 vjet angazhim i plotë në Kosovë duhet të na kishin familjarizuar me këtë temë aq sa ta dinim në ajër se çfarë është e nevojshme për të pasur vëmendje dhe konsiderim nga ana e tyre kur jemi në nevojë.

Kushdo që ka punuar të paktën një herë me mentorë, punëdhënës, biznesmenë, investues, politikëbërës amerikanë, dashur-padashur e ka kuptuar që gjëja më e rëndësishme që amerikanët shohin teksa gjykojnë për seriozitetin e një partneri biznesi, biznesi të ri, apo edhe punonjësi, a të riu që ka nevojë për mentorim, është “ownership and will”. “Ownership” në sensin e zotërimit të temës që shqyrtohet nga ana e kapacitetit intelektual, financiar, politik si dhe gatishmërisë për të marrë përgjegjësi për temën dhe “will” në sensin e njohur, atë të vullnetit për t’i kryer gjërat. Amerika është një shtet që ka çliruar veten dhe është ngritur bazuar në pushtetin e kapacitetit, aftësisë për të marrë përgjegjësi dhe vullnetit për t’i çuar gjërat përpara, të qytetarëve të saj. Me këtë mentalitet janë rritur amerikanët që i njohim apo nuk i njohim. Industria e filmave përpiqet vazhdimisht ta përcjellë këtë mesazh përmes filmave që prodhon e promovon në nivel botëror, si ata me kaubojsa ashtu edhe të ditëve të sotshme, me qytetarë të thjeshtë, forca rendi, shkencëtarë, politikanë, heronj, të zhanrit realist apo fantashkencë, por siç duket nga filmat na pëlqen të marrim vetëm rrjedhën e cekët të një filmi dhe dukjen e aktorëve dhe jo më shumë.

Po të bëjmë një “state of nation” të parë nga syri amerikan, të tillë që të përfshijë edhe Shqipërinë edhe Kosovën ku shqiptarët e kanë shtetin në dorë, nuk është çudi që rezultati i vëzhgimit të jetë “lack of ownership and will”. Kaq i thjeshtë. Qytetarët në shtetet tona zgjedhin përgjithësisht qeveri që i mbajnë në vendnumëro ose i kthejnë mbrapsht në kohë. Në vend që të bëjnë, politikëbërësit zhbëjnë, flasin e fryhen, mashtrojnë. Fokusi në shoqëri dhe kjo ndikuar nga faktorë të ndryshëm, por me peshë më të madhe nga media, është te tema që nuk adresojnë gjëmat e shoqërisë, te ato të lehtat, të argëtimit pa fre, fitimit të lehtë të jetës. Qytetarët largohen, të lodhur e të varfëruar, vetëpërzihen, duke hequr dorë nga “ownership” dhe nga “will” për ta pasur shtetin të tyrin. Amerikanët në kushte lirie kurrë nuk do e linin veten të përziheshin nga Amerika siç kemi lënë ne veten në kushte lirie të përzihemi nga politikëbërësit tanë. Do t’i ngjisnin politikëbërësit në anije siç ndoshta mund ta kenë bërë në kohën e revolucionit të tyre, dhe do t’i degdisnin. Ky është ndryshimi thelbësor dhe ndoshta edhe kriteri kryesor që duhet të mbajmë në mendje kur gjykojmë nëse amerikanët na marrin apo s’na marrin seriozisht.

Ndoshta ngjashëm mund të ndodhë edhe nëse hedhim sytë më tej apo më afër për nga BE e të bëjmë një “state of union”. Pa u ndalur në tema të tjera që iu takon shtetasve të BE-së t’i hulumtojnë e kuptojnë, të paktën sa i përket temës së negociatave me Kosovës e Serbisë, ajo që mund të vëzhgohet është “lack of ownership and will”. Situatë e ngjashme me vitet ’90 kur nuk kishte qëndrim të fortë lidhur me sa po ndodhte në Kosovë, tema i shkiste për duarsh Europës dhe përgjegjësi ajo nuk mbante për paaftësinë e çuarjes përpara të axhendës. Që ndodhi për aq gjatë derisa Amerika u desh të drejtonte ndërhyrjen ushtarake përmes NATO-s që gjërat të merrnin një drejtim në Kosovën që po zbrazej nga shqiptarët të cilët po përziheshin masivisht me dhunë. Në atë kohë shqiptarët në Kosovë, në vazhdimësi dhe me ngulm, treguan si “ownership” ashtu edhe “will” dhe këtë në disa drejtime, me rezistencë të pashoqe paqësore në Kosovë, me diasporën me kontribute të jashtëzakonshme në lobim, në mbajtjen me financa të një qeverie që ushtronte veprimtari në mërgim e në arsimimin e të rinjve qoftë edhe në kushte të rënda, dhe me UÇK-në si forcë e gatshme për luftë në terren. Në atë kohë e për këtë temë të paktën edhe ne shqiptarët në Shqipëri treguam në vazhdimësi si “ownership” ashtu edhe will, me ndihmën për qeverinë e Kosovës, për mbështetjen e UÇK-së, për pritjen e qindra-mijëra njerëzve të përzënë nga shtëpitë e tyre, me lobim e diplomaci. Ndaj edhe u morëm seriozisht.

Kujtesën e kemi të freskët. Ndaj të kthehemi në ditën kur presidenti Thaçi doli me deklaratën gjëmuese lidhur me korrigjimin e kufirit, deklaratë të cilën ai nuk është lodhur ta korrigjojë disa herë deri tani se fjalët janë më të lehta të korrigjohen sesa veprat si kufiri, dy fakte domethënëse meritojnë të shquhen. Kryeministri Haradinaj zhvilloi një takim të gjatë me një gjeneral amerikan dhe ambasadorin amerikan, ndërkohë që në Tiranë u shpërnda lajmi se baza e Kuçovës do të bëhet bazë e NATO-s.

“Ownership and will”, ata që ishin faktori kryesor në çlirimin e Shqipërisë nga komunizmi dhe Kosovës nga Serbia po e tregojnë, edhe tani që duket sikur po kanë qëndrim të paqartë diplomatik. Por para se të tregojmë me gisht nga ata që po ndihmojnë dy shtetet tona që kanë forca ushtarake të pakta përballë fqinjësh shumë herë më të përgatitur për situatë konfliktesh e lufte, të shohim nga vetja e liderët tanë respektivë, të cilët zhvillojnë punë shtetërore në mënyrë private e japin premtime private për çështje shtetërore dhe lënë tema si kufiri i Kosovës të zgjidhen nga palë të treta të huaja jo-shtetërore e të cilat nuk kanë asnjë legjitimitet me pushtetin e votës së qytetarëve të dy shteteve të pavarura. Vlen të pyetet në këtë pikë se cilët përfaqësojnë presidenti Thaçi e kryeministri Rama aktualisht? Ç’legjitimitet kanë ata të dy të bëjnë atë që po bëjnë, në mënyrë të fshehtë? Vlen të shohim nga vetja dhe të vrasim mendjen e gjejmë mënyrën se si duke bashkuar forcat, si qytetarë të rrezikuar ta ushtrojmë “ownership and will” pa i çuar shtetet tona në katastrofë lufte. Vetëm kështu mund të na marrin seriozisht.

PIKTORI I KAMPEVE TË VDEKJES….

August 18, 2018 by dgreca

…TË REGJIMIT TË ENVER HOXHËS/

Nga Frank Shkreli/

SHËNIM: Të premtën, disa media në Amerikë dhe në Shqipëri botuan një letër që thuhet se është e nënshkruar nga ish-kongresisti Joe Dioguardi drejtuar Kryetarit Bashkiak të Tepenës, në të cilën ai shprehet së është, “I shokuardhe thellësisht i shqetësuar mbi përpjekjet e tanishme për të cilësuar qytetin Tuaj të bukur dhe historik të Tepelenës si një “Aushvic Shqiptar”. Kjo – ashtu siç ju e dini – lidhet me disa plane të çuditshme për të kthyer barrakat ushtarake në qytetin tuaj në një farë soj Muzeumi dhe Kompleks Memorial si “Kampi i Shfarosjes së Tepelenës”, shkruan DioGuardi dhe sipas letrës së botuar në gazetën Dielli në Nju Jork, ish-kongresisti i kërkon Kryetarit të Bashkisë së Tepelenës që të, “tërhiqni mbështetjen për memorialin Kompleks i cili në mënyrë të falsifikuar përshkruan “Memorialin e Kampit Shfarosës të Tepelenës… dhe zyrtarisht të anuloni një vendim të tillë”, citohet të ketë shkruar Dioguardi në atë letër.

Me të vërtetë e kam të vështirë të besoj se kjo letër është përpiluar dhe nënshkruar nga Z. Dioguardi, por për derisa ai nuk e përgnjeshtron një gjë të tillë, atëherë ai duhet të jetë përgjegjës si dhe autori vet i kësaj letre. Se pse Z. Dioguardi me këtë rast u bashkohet manipulimeve dhe falsifikimeve komuniste të historisë, është absolutisht e pabesueshme dhe e pa kuptueshme për mua. Është e turpshme se, Z. Dioguardi e di më së miri se mbështetjen më të madhe financiare, politike dhe morale, gjatë 30-viteve të fundit dhe më heret, ai e ka pasur, pikërisht nga bijtë edhe bijat shqiptaro-amerikanë të shumë të përndjekurve nën regjimin e Enver Hoxhës. Dhe tani të këthehet e të përgnjeshtrojë madje edhe ekzitencën e një kampi famëkeq siç ishte kampi i Tepelelnës? Të pyes cilindo se mund t’i tregojnë për vuajtjet e tyre dhe të familjeve të tyre të përndjekura, disa prej të cilëve kanë vuajtur në kampin e Tepelenës.

Në letrën e tij, Z. Dioguardi kundërshton krahasimin e kampit të Tepelenës me kampin nazist në Aushwitzit në Gjermani, por duket se Z. Dioguardi nuk e di se ishte vet ish-ambasadori gjerman në Tiranë, Helmut Hoffman i cili kishte bërë një krahasim të tillë, pikërisht për trajtimin e tmershëm që u bëhej të internuarve në kampin e Tepelenës. E vërteta është se ishte ambasada gjermane në Tiranë dhe Fondacioni gjerman Adenauer, ata të cilët mundësuan botimin e skicave (disa më poshtë) të ish-të përndjekurit Lek Previzi nga kampi i Tepelenës. (Shih artikullin më poshtë). Për më tepër, ambasada gjermane në Tiranë, si asnjë tjetër, e ka dalluar veten gjatë 20-viteve të fundit duke u bërë thirrje autoriteteve shqiptare që të përballen seriozisht me krimet e së kaluarës komuniste.

*Shkrimi dhe skicat më poshtë botuar një vit më parë, hedhin pak dritë mbi debatin e tanishëm të shkaktuar nga letra e Z. Dioguardi, dërguar Kryetarit të Bashkisë së Tepelenës.

***

PIKTORI I KAMPEVE TË VDEKJES TË REGJIMIT TË ENVER HOXHËS

Frank Shkreli/

Piktori është Z. Lekë Pervizi: Kampet e vdekjes, janë kampet e regjimit komunist të Enver Hoxhës dhe pikërisht ai kampi famëkeq i Tepelenës.

Në Foto: Lek PREVIZI/

Ditët e fundit më ra në dorë numri i posaçëm i Revistës “Kuq e Zi”, një revistë euro-shqiptare online me kryeredaktor Lekë Pervizin, e cila botohet në Bruksel që prej vitit 1993. Thuhej në editorialin e numrit të parë të revistës “Kuq e Zi” se botimi i saj, synonte të shërbente si tribunë shqiptarizmi, “Ku ata që vuajtën dhe u sakrifikuan nën dhunën komuniste gjatë një gjysëm shekulli të kenë mundësinë të shprehin e të tregojnë aftësitë e tyre në fusha të ndryshme të dijes e të kulturës.” Jo të gjithë dolën të gjallë nga kampet e përqendrimit të regjimit më të egër komunist në Evropën Lindore, por ata që patën fatin të mbijetojnë mundimet dhe terrorin enverist – dëshmitarë të gjallë të atyre krimeve anti-njerëzore – sot janë në gjendje, që në emër të bijve dhe të bijave më të dalluar të kombit, të “rrnojnë për me tregue”, vuajtjet dhe vlerat reale të atyre viktimave të komunizmit shqiptar, me qëllim, “për me çue në vend nderin e kulturës dhe të historise shqiptare”.

Njëri prej këtyre dëshmitarëve që i shpëtoi vdekjes në kampin e Tepelenës është edhe Lekë Pervizi. Për veten dhe bashkëvuajtësit e tij në kampet komuniste të Enver Hoxhës, Z, Previzi ka shkruar se, “Jemi dëshmitarë përjetues të asaj shfarosjeje sistematike e të planifikueme me gjakftohtësi të madhe nën diktatin e të huejve: jugosllavë, rusë e kinezë, për t’i zhdukun të gjithë tiparet shqiptare, si burrëninë, besën e traditat, ashtu edhe historinë, gjuhën e kulturën.

Këto iu nënshtruen falsifikimit e manipulimit, sipas strategjisë së ideologjisë marksiste të zhdukjes totale të trashigimisë sonë mijravjeçare”.

Dëshmitari i gjallë i këtyre vuajtjeve e terrori, sidomos në kampin e Tepelenës, ku ai vetë ka kaluar dënimin si i pa dëshiruar i regjimit komunist, Lekë Pervizi vazhdon, për më shumë se një çerek shekulli pas shembjes së komunizmit, të “rrnojë” dhe të “tregojë”, për vuajtjet e veta e të familjes së tij të ngushtë si dhe të bashkëvuajtësve të tij si vëllezër e motra shqiptare, kundërshtarë politikë të regjimit enverist. Z. Pervizi e ka dokumentuar me shkrime dhe si rrallë kush tjetër, për të mos thënë, ndoshta si askush tjetër para tij që vuanin në ish-burgjet dhe kampet komuniste të Evropës Lindore – edhe me vizatime në copa letrash — përshkroi jetën e përditshme në kampin e Tepelenës dhe vuajtjet e tmerret që ai dhe të tjerët kanë pësuar në kampin famëkeq aty.

Numri i fundit i posaçëm i revistës, “Kuq e Zi” u kushtohet pikërisht këtyre vizatimeve të piktorit të ish-burgosur Lekë Pervizi, një testament i rrallë ky, në këtë formë, i mundimeve dhe vuajtjeve në kampin e terrorit të Enver Hoxhës, në Tepelenë. Duke i shikuar ato fotografi të vizatuara në ish-kampin e Tepelenës nga Leka, njeriu normal ndjen një shpërthim zemërimi pothuaj të papërmbajtur dhe pyet veten se, si është e mundur që njeriu, të veprojë në këtë mënyrë, kundër njeriut, e për më tepër, shqiptari ndaj shqiptarit. Në një komunikim me Z. Pervizi, pasi lexova numrin e posaçëm të revistës online që më kishte dërguar, e pyeta se pse ka pritur gjithë këto vite që t’i botojë këto vizatime për publikun. Ja edhe shpjegimi i historisë së botimit më në fund, në një album të posaçëm. Ai më shkruan se i mbante vizatimet për vete, në disa copa letre, sa për kujtim, megjithëse i kishte botuar herë pas here në revistën “Kuq e Zi”, që prej fillimit të daljes së saj në vitin 1993 e në vazhdim, por shton se nuk u kujtua kush që t’u jepte rëndësinë që meritonin. Z. Pervizi i jep kredi për botimin, më në fund, të vizatimeve një miku të tij, edhe ai i ish-përndjekur politik – i cili ishte në dijeni të vizatimeve të tij në kampin e Tepelenës. Në një mënyrë ose në një tjetër, lajmi për ekzistencën e vizatimeve të Z. Pervizi shkoi në veshët e zyrës së Fondacionit gjerman Konrad Adenauer, në Tiranë, e cila i botoi vizatimet nëpërmjet Institutit të Studimeve të Krimeve të Komunizmit në Tiranë, me drejtor Agron Tufa, shprehet Z. Pervizi.

Ishin gjermanët pra, ata që mundësuan botimin e këtyre vizatimeve me një album të posaçëm me titullin, “Rrathët e Ferrit”. Leka shkruan se gjermanët e kishin ftuar për një javë, ndërsa kishin organizuar një mbledhje me aktivitet të posaçëm në kazermat e rrënuara në Tepelenë, ku ishin ekspozuar vizatimet e tij të zmadhuara, ku ndër të tjerë, kishte marrë pjesë dhe Ambasadori gjerman në Tiranë dhe drejtori i Fondacionit ‘Konrad Adenauer’. “Kështu nepërmjet atyne vizatimeve të shpëtueme kot prej meje (mjaft kishin humbë), u ba i njohun kampi i Tepelenës, ashtu siç ishte i ndërtuem që e keni pa dhe ju në revistën, por që i të cilit kamp nuk ekzistonte asnjë fotografi, se ku, e si ishte. As nuk dihej se si funksiononte e si ishin stivosun të internuemit brenda atyne kazermave vigane”.

Kjo u bë shkas edhe për mbledhje të tjera dhe tashti po mendohet që të krijohet aty një muze, e të ngrihet një memorial, më shkruan Leka. “Merreni me mend, i dashun mik, se kishin kalue 25 vjet që askush s’donte të ia dinte për atë kamp famëkeq të Tepelenës. Prandaj vizatimet dolën me vonesë, kur duhet të ishin ba të njohuna botënisht që në vitet e para pas shembjes së diktaturës. Kaluen gjashtë presidentë e disa qeveri, që as u shkonte mendja fare dhe as që e donin daljen në shesh të mizorive të komunizmit mbi qenie njerëzore (shqiptare) të pafajshme”, përfundon ai shpjegimin e tij, që pati mirësinë të më dërgonte në lidhje me vonesën e botimit të këtyre vizatimeve dokumentuese dhe historike me vlerë të madhe, nga një dëshmitar i gjallë i jetës dhe krimeve që bëheshin në kampin e Tepelenës nga regjimi komunist kundër popullit të vet. Megjithëse Lekë Pervizi me modesti thotë se, nuk e bëri publikimin e këtyre vizatimeve me qëllim që të “delte si burë i mirë”, ai shpreh mirënjohjen e tij dhe falënderon gjermanët, të cilët me interesimin e tyre, e bënë të mundur daljen në shesh të këtyre vizatimeve historike nga jeta dhe e krimet në kampet shqiptare të përqendrimit të regjimit komunist të Enver Hoxhës, të cilat Z. Pervizi thotë se, “Ambasadori gjerman në Tiranë i kishte krahasuar me Auschvitzin, për trajtimin mizerabël që iu bahej të internuemve, pavarësisht nga përmasat strukturale më të vogla, por për nga përmasat kriminale të mëdha.” Në një artikull dje nga Përparim Halili, botuar në gazetën Telegraf të Tiranës thuhet se, dosjet e kampit të Internimit dhe të kryengritjes antikomuniste së Zhapokikës në Tepelenë janë zhdukur më 1991. Për më tepër Z. Halili shkruan se strukturat e kampit të Tepelenës janë hedhur për dhe, siç duket, në përpjekje për të zhdukur çdo provë i ekzistencës së kampit të tmerrit duke shtuar se “Në vitet 1994-1995 mbi varret e 175 (fëmijëve “armiq” të moshës deri në 12 vjeç) dhe 789 të rriturve të vdekur në kampin e Tepelenëns, ish-qeverisja e viteve 1993-1995 ka ndërtuar pallate banimi për strehimin e ish-të dënuarve politikë dhe kolektorin qendror të ujërave të zeza të qytetit, pa bërë zhvarrimin që u kërkua me protesta prej familjarëve të viktimave”. Përparim Halili shkruan gjithashtu se “dosjet e kampit të Tepelenës janë zhdukur qysh në korrik të vitit 1991”.

Unë kam shkruar shumë, por më kot, gjatë këtyre viteve për mospërballjen serioze me të kaluarën komuniste të klasës politike shqiptare të të ashtuquajturës periudhë post-komuniste, një fenomen ky që në mendjen e njerëzve normal është vështirë të kuptohet ose të pranohet në një shoqëri që e konsideron veten demokratike, anëtare e NATO-s dhe aspiruese për integrim të plotë euro-atlantik. Por, ajo që me të vërtetë prek thellë dhe ndez ndjenjat morale të njeriut është se, si edhe sot nostalgjikët e atij regjimi dhe të diktatorit, siç shkruan edhe “Piktori i Kampeve të Vdekjes”, “Të ngrenë lavde kriminelëve e xhelatëve dhe, aq më keq, atij lloj diktatori të paskrupullt e paranojak që e trajtoi popullin e vet si të ishte bagëti e jo qenie njerëzore”. Megjithëse e papranueshme, për këtë situatë të krijuar në Shqipëri, nuk është për t’u habitur kur të merret parasysh se si klasa politike, “majtas e djathtas”, e këtij çerek-shekulli post-komunizëm, po trajton sot ish-të përndjekurit politikë, duke i përjashtuar krejtësisht nga jeta politike e vendit, gjë që i bën të ndjehen si të huaj në vendin e vet. Ndërsa është i pa pranueshëm gjithashtu edhe refuzimi i tyre banal dhe i pa moralshëm për t’u përballur, njëherë e mirë, me të vërtetën e të kaluarës komuniste dhe me krimet e regjimit të Enver Hoxhës, ashtu siç kanë bërë vendet e tjera ish-komuniste të kontinentit evropian. Falë nderës Zotit që kombi shqiptar ka ende miq siç janë gjermanët, të cilët po ndihmojnë në zbardhjen e së vërtetës të historisë së krimeve të një sistemi totalitar e gjakatar. Falënderojmë Zotin gjithashtu edhe për piktorin Lekë Pervizi, i cili “rrnoi për me tregue” dhe që me vullnetin e tij të fortë dhe me ndjenjën e tij të thellë, kishte vendosur herët që e keqja të kundërshtohej dhe të luftohej me çdo mjet e mundësi, madje edhe në rrethanat e një kampi përqendrimi, siç ishte ai i Tepelenës. E falënderojmë Z. Pervizi edhe për “kokëfortësinë e mos-nënshtrimit” që ka treguar në kampin e përqendrimit që, edhe në kushte jashtëzakonisht të vështira i ka bërë dhe i ka ruajtur vizatimet – megjithëse jo të gjitha – nga jeta dhe të strukturave të kampit ku ka qëndruar e që sot i ka të botuara dhe na i sjellë si dokumentacion historik për brezat e sotëm dhe të ardhshëm. “E vërteta triumfon kur bëhen sakrifica dhe mundime për ta qitur në dritë të vërtetën”, ka thënë babai i kombit amerikan, Xhorxh Washingtoni. T’i jemi mirënjohës Lekë Pervizit që me botimin e këtyre vizatimeve nga jeta në kampin e terrorit në Tepelenë, hedh sado pak dritë mbi të vërtetën e krimeve që ndodhën në atë vend.