Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2019

PËRCEPTIMI FIGURATIV DHE NDIJIMI ARTISTIK I LIRIKËS POETIKE

by

Kritikë letrare nag Shefqet DIBRANI/

Besnik Camaj: “STREHË DASHNIE”, poezi, Shtëpia Botuese, “OM”, Prishtinë 2018, faqe 112./ISBN 9789951 632 49 2/

“Krejt këtë rrush e krejt këtë verë,/

Ta kisha dhënë,/

Veç me të puthë një herë në gushë,/

T’më kishe lënë”/

Besnik Camaj, është dëshmia e maksimës se “artin e vërtetë e krijon aristokracia”, e cila i posedonte të gjitha mjetet tjera, andaj arti për këtë shtresë nuk ishte më luks se atë e kishin, por ishte nevojë shpirtërore, përkatësisht vlerë artistike që iu mungonte. 

Besnikunuk është aristokrat nga ana materiale, sado që punët i ka shumë mirë, por në arritjet akademike në të cilat ka investuar shumë, mund të kategorizohet ndër ata intelektualë të cilët me përkushtim iu kanë qasur ngritjes intelektuale. Tashmë Ai është ligjërues në shkollimet e larta akademike dhe njëri nga docentet në Universitetin e Shkencave të Aplikuara, në Yverdon – Zvicër. Vite më parë, në komunitetin shqiptarë në Zvicër dhe kudo në Evropë, emri i tij u bë edhe më i njohur sepse iu rikthye me plotë hov organizimit të Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptarë në Zvicër, për të dhënë edhe aty ndihmesën e poetit në fushën e organizimeve kulturore. Edhe sa ishte kryetar i SHKSHZ, sukseset nuk i kanë munguar, as nuk kanë munguar Festivalet dhe aktivitetet letrare, të cilat kryeisht i ka mbuluar nga të hyrat personale, duke bërë shumë për kulturën, librin dhe miqtë poet. 

Pa dyshim, rikthimi tek letërsia, përkatësisht tek poezi, duhet të ishte nevojë shpirtërore, për ta kompletuar veten edhe në planin artistik. Poeti Besnik Camaj, është prezent me botime e veta letrare që nga viti 1999. Nëse gjërat shikohen nga ky prizëm, duket se koha e ngritjes akademike i paska shërbyer si përvojë për t’i aplikuar ato dije edhe në veprat poetike e letrare duke krijuar profilin e tij, ndërsa poezia që shkruan ai të zë vendin e merituar në sfondin e poezisë lirike, me estetikë mirë të organizuar. 

Edhe poezitë e përfshira në librin “STREHË DASHNIE”, janë lirika që kanë nuanca të poezisë erotike, të shkruara me kujdes që këtë zhanër të poezive e bëjnë më të afërt dhe më të pranueshme. Këtë mendim poeti e shprehë në poezinë “NË KËTË BOTË”, në të cilën thotë: “të marrt’/ unë jam rrugë/ e ti strehë/ që veç pikon/ e deh”, faqe 17. Një këndvështrim dhe një qasje sa fisnike po aq meditative, e shkruar me kujdesin filozofik që përjetohen thellë, si lirika të mira: “Eja n’turr/ eja t’mësojmë si rrnohet/ mbi vullkan/ nën hije/ me flakë e tym/ dashnie”, faqe 19.

Larushia e kësaj poezie pasurohet me sfond fjalësh të rralla që i përkasin kryesisht gegërishtes letrare e cila mbulohet me shprehje nga zona e Dukagjinit, por shkrimi si i tillë është me figura stilistike që janë të realizuara estetikisht dhe artistikisht për t’ia pasur zilinë! Gjithsesi Besnik Camaj, na dëshmon se e folmja e zonës është ama e poezisë, ose poetët e kësaj treve janë më me fat pasi lindin mjeshtër të artit poetik, dhe kanë një leksik gjuhësore më të përsosur. Sigurisht janë ngjizur këto vlera të etnosit andaj poeti është i kompletuar për të ligjëruar artistikisht, andaj poezive iu ka dhënë motiv duke ndërtuar metaforën, ai ka aplikuar formën e mendimit meditativ: “E gishtat më janë mpi/ m’kanë ra për thonjsh/ tue i shti n’pej rrugët e moçme”, faqe 21.

Poezinë e këtij libri e dallon elementi erotik dhe ai lirik, që i kushtohen dashurisë njerëzore dhe harmonisë, si parakusht për ndryshim cilësor dhe nuanca letrare të kultivuara me elegancë përplot motive të pikasura me mënyrën artistike e cila përçon mesazhe të këndshme erotike: “Ishim bashkë/ unë/ ti/ dhe terri//as sot/ nuk e di/ cili nga ne të tre/ çmendoi më shumë”, faqe 20. Ky perceptim lirik, është po aq meditativ dhe përmbajtjesore duke e bërë poetin dhe poezinë të dalluar edhe për shprehjet dhe nuancat poetike, të rralla, madje disa edhe të harruara por që rikthen si të ishin kristale me vlerë të cilat i gjejmë në këto vargje, ndër më të realizuarit që janë shkruar e kultivuar.

Përmbledhja poetike “STREHË DASHNIE”, është ndarë në katër cikle që përngjajnë në katër shtylla me emërtime ritmike e mjaftë karakteristike: Brigjeve, Shtigjeve, Majave, Qiejve, të cilat bëjnë librinsi krijim lirik të konceptuar mirë artistikisht. Në anën tjetër na bënë për të besuar se përmbledhja është koncept i paramenduar në njërën anë, kurse në anën tjetër shprehja metaforike është thellësia e aplikimit të teorive shkencore që i ka studiuar, si mundësi e rrallë për ta artikuluar mendimin filozofik mbi të cilin janë krijuar nuanca dhe shprehje të shumta leksikore te cilat e bëjnë edhe metaforën poetike mirë të avancuar.

I

“buzëqeshja jote

mbushë horizontin vargje 

që mbijnë në rrënjë rrushi 

e ngjiten lart” 

dhe po aty:

II

“Krejt kët rrush e krejt kët venë

ta kisha dhanë 

veç me t’puthë nji herë në gushë 

t’më kishe lanë”

Poezia “NË VNESHTË”, faqe 26. 

Një mozaik i tërë si antitezë e dyanshme, përshtypje mirë e kultivuar, me shprehje lirike më të pranueshme.Si koncept poetik na bënë për të kuptuar poezinë me simbolikë hyjnore, me idetë që i ngrit në simbolikë të vargut dhe qëllimit për të artikuluar mendim të fuqishëm lirik e poetik. Mënyra magjepse dhe ritmika e shprehjes është sfondi që përcakton fatin e poezisë e cila tashmë ka marrë udhën e vet drejt suksesit. Ta zëmë përmes poezisë “Ka çaste”, Besnik Camaj ka shtruar një tezë teorike: “Ka çaste/ që nuk ndodhin në jetë/ edhe me dashtë/ ka net që presin n’radhë/ me marrë një biletë/ për detin e Shpirtnisë”,për të theksuar sintezën se: “janë do çaste që shëtitën qiellit/ e kurrë nuk vijnë po s’i ndoqëm”, dhe për ta përmbyllur poezinë me antitezë e cila materializon tezën teorike që parashtrohet në fillim: “ka shumë net që s’vijnë/ dhe ditë që palosen në radhë/ po ka çaste që t’presin frymën/ e nuk e lanë pa ardhë”, faqe 75. 

Thjeshtësia e vargut ka dhënë kuptimin e plot të sentencës e cila më duket se ka arritur në cakun e synuar, për të prekur majat, për të rrokur suksesin. Ky libër i posedon të dyja, edhe sukses edhe arritje njëkohësisht duke e tërhequr vëmendjen e lexuesit dhe të kritikës letrare, synim të cilin sado që e fsheh, e ka edhe Besnik Camaj se është poet, më shumë i lindur se sa i krijuar. Prandaj kaq lirshëm shprehet, pa druajtje dhe po komplekset e kritikës. Thjesht ka gjetur këtë “STREHË DASHNIE” në vetën e tij, në shpirtin e tij, andaj edhe poezitë i shkruan për vete, se edhe ashtu kanë rrjedh nga vetja e tij, gjë që vetëm arti i mirë krijon rrjedhë për të shkuar deri tek lexuesi i rëndomtë dhe tek ai më profesional, në kohën kur poeti i njeh, “dy njerëz/ që varret e veta/ me thonj që prisnin rritën/ i hapën/… / sa ishin gjallë”, poezia “I NJOH”, faqe 50.

Pa dyshim, poeti ka bërë përpjekje për të gjetur forma më specifike të shprehjes poetike e cila paraqet ndjenjën e brendshme, krejt e virgjër dhe mjaftë transparente i prezantohet lexuesit, sidomos atij që ka lidhje shpirtërore më të fuqishme me poezinë e cila si loti “pikon nën strehë/ portret i varun mbi oxhak/ ftu i dukun për merak/ rrudhë që shkrifesh/ mbi dridhmat e kitarës sime/ tue i mbledhë tingujt/ nji-nga-nji”, faqe 40, vargje që pikojnë si kristale.

Në poezinë e Besnik Camajt, ndeshim larushi motivesh të cilat nga poezia lirike alternojnë kah poezia erotike të cilën e krijon me mjaftë pasion dhe në anën tjetër poezive iu jep vlerë përjetuese. 

“të përqafoj dridhshëm 

para këti syshkrimi

se veç ti/ m’i ke ngreh flokët

m’ke lanë pa to

/…/

herët-a-vonë

kam qejf me ba dashni me ty 

le të merr’ n’thu edhe Toka 

ndoshta kthehet në krah t’duhun 

e ia sheh t’mirën tanë bota” 

Poezia “ TASH”, faqe 28. 

Ose tek poezia “JAM NGJIZË”, me një erotikë më të sofistikuar, si harlisje deri në çmendje, motive erotike të shprehura nëpër vargje:

“tash po e vëneroj

të gjithë

m’paskan hangër nga pak 

veç ajo ma s’shumti 

e n’tana anët”

Faqe 29.

Besnik Camaj iu ka kushtuar kujdes marrëdhënieve ndër shoqërore të cilat kur vijnë në këtë kohë erozionesh morale duket si thirrje për të shikuar njëri–tjetrin në sy dhe për ta ndihmuar njëri–tjetrin e nëse ka hapësirë pse të mos bëhet edhe dashuri. Vargje të kësaj natyre gjejmë me bollëk që i kushtohen raporteve shoqërore qofshin ato lirika apo erotika, kudo këndvështrimi i poetit ka qasje pozitive: 

“në mur

 paska ra dielli 

nga gravurat mbi shkamb 

qenkan fshi zanat

/…/

eja i ndërrojmë dy fjalë 

shkundim pluhunin

mbushemi frymë

shkëndijat rindezen kadalë” 

Poezia “NGA PIKTURA”, faqe 37. 

Një amalgamë përjetimesh interesante, ngjizje poetike të lidhura drejtpërdrejt me zhvillimet kundërthënëse edhe brenda vet kulturës, prandaj Besnik Camaj e dëshmon veten humanist lirik, humanist erotik, njeri i vlerave ku ka tërhequr vëmendjen e shoqërisë.

Trajta e gegërishtes që ka përdorur poeti, shkon me afër asaj gegërishtes letrare se sa të të folmeve lokale që flitej dikur. Tashmë edhe kjo e folme është mbizotëruar nga shqipja letrare, andaj ky komunikim gjuhësor u jap lirikave vlerë artistike dhe si përjetime më shpirtërore, më të përjetuara, ndërsa poeti pranohet si lirik të cilit vargu dhe shprehjet poetike i rrjedhin nga përjetimet e brendshëm, nga niveli edukativo arsimor që ua shton vlerën lirikave në njërën anë, kurse në anën tjetër për t’i besuar se shkrimet dhe poezia për poetin, nuk janë shkrime rasti e çasti, por janë frymëzime e përjetime poetike që i lindin nga shpirti, nga muza krijuese. Gjithsesi Besnik Camaj është lirik i hollë i cili përmes kësaj trajte gjuhësore ka pasuruar leksikun gjuhësor duke e bërë librin “STREHË DASHNIE”, vlerë specifike e cila duhet të merret parasysh edhe në planin e leksikut dhe leksikografisë shqipe. Kjo trajtë gjuhësore nuk ia humb vlerën poezisë, përkundrazi në disa nuanca e sforcon duke i dhënë konotacion artistik më ndryshe se sa të tjerët andaj edhe lirikat si përjetime artistike janë të veçanta, të rralla dhe mjaftë përjetuese.

Poeti Besnik Camaj, jeton mes vlerash, krijon vlera dhe me to bënë art dhe letërsi artistike. E kur poeti shkruan lirika dhe poezi artistike drejtpërdrejt bëhet i pranueshëm dhe më shumë i komunikueshëm me lexuesin e poezive, por domosdo ngjallë interesimet edhe të kritikës letrare e cila jo pak i ka kushtuar vëmendje këtij libri dhe poetit në përgjithësi. Saktësia e mendimit është e kultivuar me përkushtim, sikurse metafora dhe simbolika që zënë vend meritor, e specifikuar me kujdes ka harmonizuar mendimin dhe idenë në përputhje me elementin lirik.

Një vëmendje specifike zë poema“Republikë”, që është vendosur në fillim të librit, dhe pa dyshim është njëra nga krijimet më të bukura artistike, jo vetëm brenda këtij libri. Kjo ngjizje në mes sinonimit të Republikës si përcaktim juridik dhe Kapelës me të cilën bëhet loja poetike sidomos kur poetit është “strehë e dashnisë të pambarueme”. Nëse në mënyrë imagjinatave na duhet dora e Republikës si sitëm juridik, po me kaq afsh streha mbron metaforën lirike, e cila gjithmonë poetit iu ka gjetur afër: “m’ke mbajte ngrohtë/ m’ke dhanë dije e m’ke ba hije/ më thërret n’emën e mbiemën/ m’i mbron rrënjët edhe fijet”. Edhe atëherë kur “sakaq shi e breshën m’godet në kokë”, edhe atëherë kur poeti “bahet qull”, rrugëve me gropa siç shprehet vet ai.

Një ngjizje kaq të fuqishme rrallë e hasim në lirikat me këtë përjetim dashnie. Pastaj vargu bëhet më i ndjeshëm kurse imazhi lirik më i fuqishëm, si të themi shprehjet artistike me të cilat autori ka nxjerr simbolin për t’i shprehur nuancat e rrëfimit lirik: “E dashtun/ t’kam ruajte/ ashtu si kam mujtë/ me krah e pa krahë/ në breshën e stuhi/ me njëqind mijë telashe/ e me shumë kufij”. Edhe këtovargje janë të shkruara me pasion: “po unë nuk të lëshojë doresh/ se kështu m’ke gatu(edukuar)/ edhe nëse të heq ndonjëherë kur djersij/ të vë prapë mbi kokë/ s’mundem pa ty”, paraqesin një nocion me dy kuptime që ka lidhje me përcaktimin semantik të Republikës si nocion juridik ku do të ngjallen alegori të pashmangshme edhe për ligjërimin e kujdesshëm lirik, shprehje këto të cilat i ndeshim përgjatë librit si klithma dhe psherëtima të papërsëritshme, tamam siç shprehet ai: “Ta dish/ aty mbas veshit/ i kam mbledhë tana pikat e shiut/ e i kam shpërnda në tela t’shpirtit”. Vërtetë Besnik Camaj, është krijues më i veçantë qoftë për strukturën fonetike si dhe për aspektet e sintaksës në ligjërimin artistik të lirikave poetike, madje duke e personifikuar poetin si Hyj’ të artit poetik.

Streha e Republikës, manifestohet si njëra nga mbrojtëset më besnike për poetin, vetëm ajo nuk e tradhtoi, andaj ashtu me të komunikon duke krijuar imazhe të interpretimit meditativ në njërën anë, kurse në anën tjetër ka bërë këtë lojë lirike si interpretim artistik që ka specifikat e veta, se “edhe ashtu kimet janë rrallu/ të mbramat janë me fat/ shkretina po hapnon nga shkujdesja/ tash krejt çka bie mbi/ rrëshqet curril/ kajshëm e skajshëm”. Sipas kësaj lirike, poeti Republikën e ka kult, e ka tempull, e ka Zot që i beson shumë, sakaq e ka jetë e ka dashuri, e ka shok, e ka mik që i rri besnik dhe e shoqëron kudo dhe kahëdo, sado që nganjëherë ka krisma, grindje, plasje e përçarje, përsëri duhet dhe duhen: “po edhe nga ikja e çasteve/ kur kapeshim për asgja/ e nuk shihehsim sysh/ kur folnim pa mendu/ e i kthenim shpinën njani-tjetrit/ në vend që t’i kuronim plagët”, është ligjërim sa fisnik po aq specifik, i rrallë dhe mirë i konceptuar që të detyron për të marrë frymë thellë, e për t’iu rikthyer “dashnisë” si fuqi magjike e shumë herë.

Sigurisht, simbolika e republikës i tejkalon kufijtë e ligjërimit poetik, ato nuanca shkojnë edhe përtej poezisë, të cilat ngjizen me elemente hyjnore, si simbolikë e të shenjtës – dashurisë, pastaj shtrihen në hapësirën gjeografike për të cilën e rreth së cilës sillen metaforat duke bërë ligjërim artistik, si interpretim me nuancë nacionale, “që të më mbrosh/ e të m’i ruash bjeshkët”, por për të fuqizuar mendimin artistike rreth toponimit Republikë, ku poeti kërkon që “të m’i ruash bjeshkët/ me gjithë ata shtigje e ata brigje/ ku e lash frymën time“, janë vetëm nuanca artistike të cilat mund të jenë ndikuar edhe nga fenomeni i lëvizjes së kufijve, veçmas do të besojmë atëherë kur ta kuptojmë se vet poeti i përket asaj zone, për të cilën dhe rreth së cilës është ndërtuar sentenca (mendimi) si imagjinatë, e cila përçon mesazhe të mëdha për simbolikën e Strehësnë Kapelën Republikë, ose janë nuanca të aspektit gjeografik, përkitazi rreth lëvizjes së Kufijve të Republikës?!

Interpretimi i “Strehës”së Republikësmerr konotacione të ndryshme dhe jep interpretime të shumta. Streha e Republikësnë aspektin juridik është mbështetja e të gjitha vlerave që i mundëson Republika si konstilacion juridik në mirëqenie të qytetarëve. Poeti duke jetuar vet nën Strehëne një Republike(Shteti), siç është Zvicra ka arritur të përkthej imazhe, të interpretoj nocione si idiomë frazologjike mbi Republikën si shprehje e juridiksionit, qoftë Kapelë e rëndomtë, e cila poetit i sjell ngrohtësi, ia mbron kokën që aty diku ai e ka të fshehur mendjen, dhe nëpërmes këtij relacioni ndërton imagjinatën për t’ia pasur zilinë, ndërsa mjeshtëria e poetit shkon aq tutje sa nganjëherë nuk e kemi të qartë nëse kjo Republikë kaq e imagjinuar na është bashkëshortja me emër “dashuri” rreth së cilës sillen lajkat lirike, lazdrimet erotike, nëpërmes të cilave shprehet respekti më sublim që mund t’i kushtohet femrës e cila ështëGrua e respektuarqë kurdoher ngjall vullkan të brendshëm, ndërsa poetit ia paska ndezur muzën për të shkruar. 

Të gjitha këto aludime, dyshime e mundësi për ta gjetur fijen e perit në lëmshin erotik, që poeti Besnik Camaj, e ka realizuar kaq artistikisht, duek dhënë interpretime të shumta që posedojnë ndjeshmëri dhe do të përjetohen me afshin e zemrës, duke e kthyer imagjinatën te burimi i Drinit, atëherë “ku futja kambë e duar/ për t’nxjerrë një troftë/ që s’e kish’ kush atëbotë”, janëëndrrime vetëm për kohën e rinisë, atëherë kur kaq ishin mundësitë, dëshirat po aq, realitet i asaj kohe për tu kënaqur me pak, siç e përshkruan poeti, me një troftë “që s’e kish’ kush atëbotë””.

Kjo imagjinatë kaq e thellë, kaq e zhvilluar, kaq e avancuar e bënë poetin të rrallë, prandaj duhet t’i lejohej interpretime deri në çmendi, qoftë pas lirikave ose edhe pas dashnive të shumta, sepse pas tyre shihet se mbeten vetëm gjurmët poetike dhe vargje kaq mirë të realizuara, me po atë afsh mirë të përjetuara. Duket se imagjinata e Besnik Camajt, është e zhvilluar më shumë se sa e kuptojmë në shikimin dhe leximin e parë. Interpretimi i saj nuk bëhet kollaj, se në aspektin ekzistencial na duhet ngrohtësia për t’i ruajtur raportet e mirësjellta, ashtu siç i ka ndërtuar imazhet lirike me kaq nuanca përjetimi. Raportin moral si mirësjellje intelektuale me Republikën, që e paska shoqëruar poetin në çdo stinë të vitit, qoftë dimrave për ta mbrojtur nga ngricat e mëdha ose verës për ta mbrojtur nga djegia e diellit. Sigurisht edhe vjeshtave nga shirat e shumtë, ndërsa pranverave Republikën e paska përdorur për ta zbukuruar kokën e tij, krejt thejsht sa për t’ia mbajtur nën zapt flokët e harlisura, ose për t’ia harlisur dashninë nëpër ambientin e bleruar që e paska rrethuar!

Kjo poemë, ashtu siç është cilësuar edhe nga të tjerët është krijim i rrallë, ndërsa poeti mjeshtër i vargut artistik për të trajtuar dhe interpretuar fenomene që e rrethojnë, shoqërojnë a bashkëjetojnë: “streha ime e dashnisë/ edhe matanë/ kam me t’mbajtë mbi kokë/ mbi vete/ deri sa të tretem/ në kristalet polifonikë/ të trupit tand/ e të bahem gati mbi rimbi/ në një botë tjetër/ me ma shumë dashni”.

Në planin artistik është krijim antologjik, në aspektin poetik dhe sintaksor si referencë për tu parë mundësit e interpretimit që i lejon e folmja gegërishte të cilën e ka përzgjedhur poeti si gjuhë për të shkruar perla antologjike! Padyshim Besnik Camaj, ka shkruar vlera monumentale e cila shpjegon për mundësin kulturore që ka gjuha jonë për të ndërtuar vargje të tilla me imazhe kaq mbresëlënëse si frymëzim idilik ku kemi deficite kulturore në interpretimin e fjalës artistike. Mbi të gjitha këto figuracione e interpretime qëndron vet poeti Besnik Camaj nga i cili arkipelagu i krijuesve shqiptar, jo vetëm në Zvicër, por në shkallë kombëtare, pret edhe blatime të tjera të kësaj natyre, të këtij niveli edhe patriotik qe besa! Se “në fund t’fundit le ta dinë të gjithë/ se të dua shëndetplotë/ dhe dua me t’pa në dritë t’synit/ kur t’mi mbyllësh qepallat/ për t’fundit herë”, Amen!…

Në anën tjetër edhe “Poemë për Artin”, që është përfshirë në ciklin e katërt “Qiejve”, është e ndarë në pesëmbëdhjetë strofa të cilat mund të publikohen secila veç e veç. Por Besnik Camaj, duke shpjeguar “çka nuk është art” dhe të kundërtën e asaj“Art çka është”, ka bërë jo vetëm këtë poemë, por si tërësi poezi të realizuara mirë dhe me mesazhe të forta artistike:

I.

“nuk asht art

me qenë shumë i hershëm

e me mbërri n’cak ma s’voni”

II

“po art asht

kur e din mirë kah po shkon

dhe ku ke me mbrri

e ipesh me tanë qenien

që rrugës çdo shteg me ça

e kujt sherr mos me i ba”

 Poema “ART ASHT”, faqe 88.

Në “STREHË DASHNIE”, si tërësi tematike lidhen të gjitha vlerat e mundshme pozitive, kurse në poemat “Republikë” dhe në “Poemë për Artin”, gërshetohen mënyrat e interpretimeve të dyfishta në formën: “asht dhe nuk asht”ose “të jesh e të mos jesh”, që në aspektin teorik pasqyron njohjen e thellë gjuhësore dhe mundësitë e interpretimit, vlera këto të cilat na vijnë si perla poetike të realizuar me sukses. Gjithsesi, poezitë janë përjetime lirike të kompletuara, duke e bërë autorin artist të poezisë së sotme shqipe, sepse siç shprehte vet ai “…art asht me ia hapë kapakët/ me kujdes t’shtuem/ e me ia nxjerrë ngadalë/ perlën e mshehun n’zemër t’saj/ për me ia dhuru personit/ që t’i ka marrë mendtë”, tamam qysh mendon vet ai se “ndoshta t’i kthen”?!…

Ky poet posedon opus lirik mjaftë të pasur, poezia si ndjenjë artistike me vlera të paimagjinueshme është pasuri artistike e poezisë së sotme shqipe, sidomos për mënyrën e interpretimit të saj: “…art asht/ askujt mos me iu tutë/ me e kritiku n’sy kur e meriton/ pa të jetë edhe i familjes t’ngushtë/ mik a farefis/ apo kushdo tjetër”. 

Ndijimet lirike kanë interpretime të dyfishta të cilat i hasim kudo, jo vetëm në shembujt e mësipërm, këtë interpretim e ndeshim rrallë në krijimet tjera poetike. Ky hov dinjitoz është ndijim personale, por interpreton nuanca të përgjithshme.

Shprehjet lirike duket se në secilin varg dhe në secilën fjalë janë peshuar dhe menduar paraprakisht, se si dhe ku të vendosen, që pastaj interpretimi të ketë mundësinë për alegori të shumanshëme e gjithanshëme letrare, artistike, filozofike dhe pedagogjike, pasi “jeta asht pjesa ma e bukur e vdekjes”.

Pa dyshim, libri “STREHË DASHNIE”, dëshmon se Besnik Camaj ka përforcuar individualitetin krijues i cili është domosdoshmëri për poetët dhe krijuesit letrar. Pavarësisht ngjasimeve dhe nuancave, lirikat e Besnik Camajt, janë krijime të rralla dhe si interpretime mjaftë specifike, të cilat pavarësisht kulturës dialektikore, nuk duhet interpretuar si ndikime, a është ndikuar, por të trajtohen si përvojë intelektuale e atij që ka sfiduar vështirësi për tu dalluar dhe veçuar, “kudo – kurdo – kahdo”,që ka shkuar dhe sa herë që ka shkruar.

 I tillë është Besnik Camaj, si njeri, si intelektual, e tash po dëshmohet se i tillë qenka edhe si poet, vlerat e të cilit kanë zgjuar interesimin e lexuesit dhe atyre që merret me interpretime e krahasime gjuhësore, artistike dhe letrare!

St. Gallen, 07.07.2019. 

Shefqet DIBRANI

“Roja i Vilës së Madhe”, një prozë sociopsikologjike tërmetike….

by

Shkruan: MSc. Albert HABAZAJ/

Prozatori Fatmir Terziu është bërë i dashur dhe i kërkuar për lexuesin e sotëm. Ndoshta e ka ndihmuar të jetë në këtë kuotë fakti se profesioni i parë i tij është mësuesia, gjuhësia dhe letërsia, mësimdhënia dhe edukimi shkollor. Ai është njohës i mirë i dialektologjisë e sociolektit dhe e vë atë në funskion të misionit letrar dhe kulturimit shoqëror. Si vëzhgues i hollë dhe i tejpërtejshëm i fenomeneve qytetërimfrenuese nga bartësit kukudhë, Terziu operon thellë deri në dhembje për ta shëruar trupin e shoqërisë shqiptare se nuk e meriton këtë trajtim shumë të të ulët se tufa e qenëve të zonjkëzave, qafëderrave të tyre apo zonjushkëzave të varakta. Si mësues dhe shkrimtar, F. Terziu na shfaqet si sinomim i gjallë i edukimit, ndërkohë që e njeh mirë botën shqiptare, se e sheh në sy, deri në kthina, gjer në kapilarë. Nuk do të merrem me gjithë veprën e tij, që përbën një opus të pasur letrar e studimor, dhe për fat zbukuron tash e 4 vjet Bibliotekën Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë.  Doktor Terziu 15 tituj ia dhuroi Bibliotekës së Universitetit të Vlorës. Si shkrimtar vlonjat e kryetar i shoqërisë Lidhja e Shkrimtarëve dhe e Artistëve “Petro Marko”, Vlorë, por sidomos si drejtor i Bibliotekës Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit “Ismail Qemali”, Vlorë, plotësova për shkrimtarin dhe studiuesin e njohur elbasanas që na nderon në botë Falënderimin e meritueshëm me motivacionin: Ju shprehim falënderimet tona më të përzemërta për librat që i dhuruat bibliotekës sonë për pasurimin e fondit të saj. Veprimi juaj është një akt fisnik, human dhe qytetar. 15 titujt e monografive tuaja që na dhuruat: monografi shkencore: Kritika ndryshe, vëzhgim në brendësi të prozës e poezisë shqiptare,pjesa e parë (2009); Elbasani në arkivat britanike, studim (2015); krijimtari letrare: Mos hesht, poezi (2000, 2013); Djalli i Argadasit, tregime (2002); Misteriozja, tregime (2009); Lumenjtë e ëndrrave, poezi (2012); Grykës, roman (2010); Bunari, roman (2012); Borxh ajrit, poezi (2013); Miriapodë, poezi (2013); Kojrillat, roman (2013); Blirët e Pejës, roman (2014); Xhungël mendimesh, poezi (2014); Fijet e barit të thatë, roman, (2015) dhe Era nuk jepet me qera, poezi (2015) janë kontribut konkret, që ne e vlerësojmë. Edhe një herë faleminderit! Krijimtaria letrare – studimore e Dr. Fatmir Terziut u bë pronë e Bibliotekës Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit “Ismail Qemali”, Vlorë, në funksion të studentëve dhe të pedagogëve tanë. Pena dritë, mik i nderuar! Edhe opinioni qytetar bëhet më i ndjeshëm pozitivisht nga veprime të tilla që shpërndajnë kulturë e qytetari ndër njerëz. Ai nuk resht së shkruari, së studiuari dhe së botuari. Vetëm brenda vitit 2016 boton librin me poezi Pas shiutdhe vëllimin me tregime Zjarri është blu.Në Bibliotekën Kombëtare të Shqipërisë, nga ky autor numri i regjistrimeve të gjetura është 45 dhe numri i regjistrimeve të shfaqura është po aq, 45 tituj.

Me vërtetësi dhe dashuri, vlerësojmë kontributin e Fatmir Terziut në publicistikë, në eseistikë, në poezi dhe në prozë. Studimtaria e tij e vyer ravijëzohet në dy vepra të botuara për dy dashuritë e tij të mëdha: Elbasanin dhe Letërsinë. E nderon Elbasanin autori, sepse ai qytet u bë udhejeta e tij e familjes së tij, e prindërve të dashur, e njerëzve të zemrës, sepse Elbasani u bë vendi ku u forcua personaliteti dhe përkushtimi i tij intelektual. Nga vepra e Terziut mësojmë se Elbasani në arkivat britanike është qysh herët. Emri i tij përmendet i ndërlidhur me mjaft faktorë ballkanikë, shqiptarë e më gjerë. Është emër që pason qytetërimin mes Rrugës Egnatia, është vetë ardhja e tillë e shenjtë që në udhëtimet e Shën Paul. Por emri i tij është një referencë qëndrese, identiteti dhe force. E hasim në mjaft korrespodenca, letra, shkëmbime diplomatike, gazeta e materiale të tjera arkivore. Emri i tij fatmirësisht në pak raste është deformuar, ndërsa qëndron i pastër dhe mjaft konkret në gjetje. Me të lidhen mjaft emra të huaj, emra shqiptarë të fushave të ndryshme që në kohë të hershme e deri në ditët tona. Për këtë është dhe ky studim, që ka plotësuar një mangësi të dukshme në gjetjen e gjërave të sakta që lidhen me fatin e kësaj treve me kontribute për historinë dhe qytetërimin shqiptar, emërdëgjuar dhe etnologjikisht. Sipas Dr. Terziut, në arkivat britanike është edhe ekzemplari me titullin origjinal: Elbasani dhe me skicimet bardhë e zi në kopertinën e tij kryesore nga autori çek Stanislav Kostka Neumann (1875- 1947), gazetar, përkthyes, skicues dhe poet. Me monografinë “Kritika ndryshe, vëzhgim në brendësi të prozës e poezisë shqiptare”, autori nuk e shikon krijimtarinë të përhershme dhe as kohëpakët, por të përqendruar historikisht, në mënyrë sociale, intelektuale, shkruar dhe lexuar në kohë të caktuar, me një synim të caktuar, nën kondita të njohura historike, me synim historik, kulturor, personal, racor, seksor, klasor dhe në gjithfarë perspektivash. Nëpërmjet krijimtarisë ne shohim ideologjinë në operim, nënvizon studiuesi dhe kritiku Terziu. 

Vlerësimi dhe mendimi kritik i Dr. Terziut është si ajo bisturia e mjekut, vërtet e mprehtë, por që të krijon besim të plotë në shërim dhe në shëndet letrar të veprës që Terziu ka në dorë. Poezia e Terziut është së pari poezi e shpirtit, e ndjenjës së madhe, poezi e thëllimave dhe e gjerësive. Vargjet e Fatmirit janë drithëruese e drithëmojnë. Në betejat e përditshme të jetës, poezia e Fatmir Terziut dallon si poezi e pjekur, kuptimplote. Për prozën letrare të F. Terziut kritika letrare ka vlerësime pozitive. Me prurjet e tij në gjininë e prozës së shkurtër (tregimit) dhe të prozës së gjatë (romanit) Terziu shfaqet tashmë si një figurë e lartë letrare e ndërgjegjes estetike. Spikat roli i tij letrar, dituror e didaktik në ringritjet nga harresat historike dhe kujtesës sociale etnike, duke rimbjellë në letrat e sotme shqipe romanin etnologjik, si dikur Petro Marko me romanin Ultimatumi (1972, 2002), etj.

Megjithatë, nuk ishte ky shkaku i këtij shkrimi të thjeshtë, por qe magjia tronditëse e fjalës që më ndikoi të hedh në qelqin digjital universal dy fjalë të vogla për një tregim të madh të autorit Fatmir Terziu.

 “Roja i Vilës së Madhe” është një tregim – tërmet jo vetëm i autorit, por gjykoj se në Prozën e Sotme Shqiptare e ka vendin sipër. Nuk të lodh autori. Qysh në fillim të njeh me personazhet e tij të paktë, njerëz, kafshë, sende. Terziu e ka të shtrenjtë fjalën, nuk e harxhon kot atë, e menaxhon mjeshtërisht ekonominë e fjalës letraro-jetësore. Lexojmë tregimin dhe me frymëmarrjen tonë thithim simbolikën e tij groteske, fatkeqësisht shumë aktuale ndër këto viset tona. Me “Rojen e Vilës së Madhe” ku nuk na shkon mendja?  Nga gjiri i Lalëzit, në perlat e Palasës e Dhërmiut, Ksamilit apo Kakomesë, ku zhgërruhen derrat kokërruar, me qafat e dhjamosura palë-palë me kollaro të rënda e të demoduara lloj-lloj, që i mbajnë si për modë, por s’dinë t’i lidhin estetikisht, veçmas litarët për fyti të popullit dinë t’i lidhin fort…

Do të më shoqërojë gjatë ky tregim i Terziut, sepse është dhembja e realitetit që jetojmë këtu, përditshmëria jonë rutinë, që na ka hashashuar ndjenjat e na helmon dhe gjakun. Autori ka gdhendur me frymë jete e gërma arti këtë prozë rrëqethëse, që të drithëton në përshkrimin artistik të realitetit, parë në sy të së vërtetës. “Roja i Vilës së Madhe” vjen në një prozë lakonike që është keqardhje artistike dhe jetësore. Këtë mund të bëjë shkrimtari, por jo një, të gjithë, secili sipas stilit të vet, por ngjyer në bojën e realitetit të sotëm shqetësues.

Një tregim sociopsikologji, ku duken dy personazhe dhe ne, në vatrën e leximit, regjistrojmë pothuaj monologun, nga njëri, dhe gjuhën e shqisave, të mimikës, intuitës nga tjetri, Roja, që po të lulëzonte Mbrothësia, mund të ishte, pse jo, një kërkues shkencor këmbëngulës.

Kemi dhe një Derr, personazh në distancë të largët, nuk na vjen drejtpërdrejt, por është i pranishëm edhe te qentë e tij.

Ç’më dha imazhin e jo pak derrave e dosave në vertikalitetin tonë, ky tregim i Fatmir Terziut!

Deri edhe sot “Bukuria që vret” e Migjenit ka qenë një margaritar i penës shkrimtare të mjerimit të shekullit XX. Sot i shtohet sivëllai “Roja i Vilës së Madhe” për shekullin XXI.

Tregimi nuk lexohet dot shpejt, sepse falë mjeshtërisë artistike që ka fituar, autori na fut në punë, ta zhvillojmë imagjinatën, të studiojmë tekstin, të lexojmë nëntekstin, të mos ndihemi lexues pasivë e dembelë, se të lexosh një Tregim nuk është si të luash spathi me letra.

Autori përmend vitin 1913 … Në të tjera mendime më fut!

“Roja i Vilës së Madhe”, një prozë sociopsikologjike tërmetike që të trondit e të shkund.

Faleminderit autorit Fatmir Terziu, meritueshëm “Mjeshtër i Madh”!

Vlorë, 08.07.2019

NDALJANI DOREN MAFIAS SE PRONAVE!

by

APEL –PËR SHQIPTARËT PATROTË, PËR PRSIDENTIN E REPUBLIKËS, KRYEMINISTRIN DHE KRYETARIN E OPOZITËS, PËR ZGJDHJEN E PASOJAVE 29 VJEÇARE TË MAFIES SË PRONAVE/

Nga Nuro Kulluri , pronar autokton nga fshati Dukati i Vlorës./

Unë Nuro Kulluri, jam pronar autokton në fshatin Dukat, të rrethit të Vlorës dhe kërkoj të sensibilizoj drejtuesit e politikës shqiptare, se janë ata që po mbajnë peng zhvillimet demokratike në Shqipëri. Kërkoj përsëri, mbështetjen e të gjithë ambasadorëve veçanërisht ambasadorit të BE z. Luigi Soreca, të opinionit publik dhe të gjithë shqiptarëve, që nuk e pëlqejnë jetën e tyre me para të pista, që nuk ju ka vdekur ndershmëria dhe patriotizmi dhe kanë guximin të kërkojnë korigjimin e krimeve të postkomunismit. Eshte fjala për kthimin tek i zoti të pronës së trashëguar. Ky veprim rregullon problemin më shqetësues, që kemi ne si popull i dhunuar nga grupet e mafies kriminale që kanë kapur nga gryka politikën shqiptare pas vitit 1991 dhe “në emër të ligjit” po përvetëson pronat tona të trashëguara. Prona tek i zoti e mbyll burimin e korrupsionit pushtetar.  

Unë nuk jam ekspert i fushës por me këtë shkrim, denoncoj vjedhjen e pronës së fisit dhe të familjes time. Kjo shkelje ligjore është e ngjashme me vjedhjet e tjera të bregdetit turistik nga Shkodra në Sarandë por dhe të pronave në zona të tjera me vlera ekonomike. Denoncoj politikanët e perjudhes së pluralizmit, që duke zbatuar porositë e Ramiz Alisë në 1989,  duke abuzuar me termin demokraci, kanë realizuar një krim me pasoja kombëtare.

            Pronat  e trasheguara te fiseve të Dukatit  janë te  ligjeruara dhe janë respektuar nga të gjitha sistemet që kanë administruar Shqiperine përshi dhe pushtuesit osmanë dhe deri në 1947. Kam kerkuar e kerkoj pronat tona të fisit tim Kulluri dhe Peçuli. Fisi im e fakton në vazhdimësi historinë e pronës që fillon me emrin e Kori Peçuli para 550 vjetësh. Edhe sot vendi ku ndodhet antena në Karaburun, quhet “Maja e Korit” ose “Maja e Flamurit”. Në organizimin e asaj kohe këto kanë qenë prona të përbashkëta dhe janë të rregjistruara në sistemin turk, ne vitin 1473 nga Kori që ishte i pari i fisit regjistrim i bërë edhe për 39 fise të tjera. Keto dokumenta të mesjetës, tregojnë autoktoninë dhe vazhdimësinë e pronës tonë dhe janë pasqyryar në gazeten Telegraf date 19 Dhjetor 2018. 

Ju si drejtues të politikës, keni më shumë informacion se vjedhja e pronës është një situatë e përgjithshme por unë njoh mirë pronën e familjes time dhe të fshatit tim të Dukatit dhe veç familjes time ju sjell edhe një shembull tjetër. Fisi Bodoj dhe Velaj, e kanë dokumentuar me dokumeta të rregullta të para 1944 pronën, në vendin Shen Vasil, por 320 hektare të pronës  tyre është grabitur  me dokumenta fallse. Pronarët e ligjëshëm duhet të zhvillojnë gjyqe pas gjyqesh duke shpenzuar para, kohë dhe mundim që të marrin pronën e tyre të trashëguar. Ku është dhe kush është Shteti ?   

Diktarura e Enver Hoxhës 1945-1990,  i konfiskoi pronat tona dhe i vuri ato në shfrytëzim të komunitetit , por diktatura Komuniste na hoqi të drejtën e posedimit por nuk na e mohoi të drejtën e pronësisë. Juridikisht këtë e thonë shumë ligje dhe vendime të gjykatës Kushtetuese . Por  pas 1990, pronat tona, po orvaten të na i vjedhin në emër të ligjit oligarkët e politikës. Meqenëse problemi i pronës, nuk shqetëson vetëm familjen time kërkon zgjidhje të përgjithëshme. Këtë zgjidhje e ka kërkuar Shoqata e Pronarëve që në 1991,  por ata që u vunë në krye të shtetit, Sali Berisha dhe Fatos Nano,  e shkelën detyrimin moral dhe kushtetue, që çdo trugu familjar Shteti ti kthente pronën e treshëguar. Abuzimn e politikanëve tanë, me të drejtat tona për të gëzuar pronën e trashëguar e ka favorizuar indiferentizmi dhe menzxhimi i dobët i ndërkombëtarëve sepse frerin me dy gjemba për politikanet dhe drejtuesit e Shtetit e kanë në dorë  nderkombetarët dhe kjo mund të lidhet me  vlerësimin dhe informacioni jo të plotë të  ambasadorëve. 

Dëshiroj t’ju them publikisht Presidentit Ilir Meta, Kryeministrit Edi Rama Kryetarit të opozitës Lulzim Basha dhe cilitdo që është i interesuar për demokracinë, se politikanët mund të luftojnë midis tyre por nëse nuk do bien dakort  që të zbatojnë detyrimet kushtetuese për të kthyer pronën tek i zoti konform detyrimeve kushtetuese dhe nuk do marrin  pergjegjesine që u takon për ta kthyer Karaburunin tek të zotët konform Kushtetutës, ju  nuk keni sy e faqe dhe moral të flisni për parime demokratike, për zgjedhe apo votime dhe aq më pak për patriotizëm. 

Kryetare e LSI, znj. Monika Kryemadhi ne dt 6.07.2019 denoncoi në TV pastrimin e parave nga politiknët por nuk tha asnjë fjalë për detyrimin  që ka Shteti ta kthejë pronën e grabitur tek i zoti. Vetingu  nuk funksionon për Shtetin dhe as për nivelin e larte, prandaj eshte e domosdoshme që ambasadorët, veçanërisht ai i BE zoti Luigi Soreca të zbatojë ato qe deklaroi publikisht me 22.06.2018, ambasadore e mëparëshme e BE për shkeljen e zgjatur të të drejtës së pronave për pronarët autoktonë, të konfiskuar nga diktatura kominste. 

Përfaqësuesit e BE e kanë të qartë se nese dora tyre rri akoma e fshehur, gjendja ne Shqiperi do bëhet edhe më e rëndë, sepse detyrimi i shtetit për të dalluar pronat e shtetit me pronat e pronarëve që duhet të kishte nisur që në 1991, akoma nuk po bëhet. Kjo hapsirë kohe lejon anarkinë dhe  transferimin e paligjshëm të pronave, shtimin e ndërtimeve paleje, legalizimit te tyre dhe kjo është  pastrim parash, që e përmendi Kryetare e LSI, por nuk sqaroi se ky është shkaku që shton rastet e  konfliktit ndërmjet shtetasve. Sot eshte mundësia të bashkojmë çdo mendim pozitiv  për të kërkuar pronat tona të trashëhuara me të gjitha rruget e mundeshme. Nuk kam dijeni se çfarë kërkonin shqiptarët në protestën e organizuar para Shtëpisë së Bardhë, nuk di nëse politika e Xhorxh Soros, për të cilin bëhen shumë komente,  e mbron të drejtën e pronës respekton apo e mohon të drejtën e qytetarëve për pronën e trashëguar, por jam shumë i sigurtë se nëse shqiptarët e Amerikës, në mënyrë individuale apo me grupe,  do të sqarojnë drejtorinë përkatëse të Depratamentit Amerikan të Shtetit, për anarkinë postkomuniste me pronat, kam besim të plotë se problemi zgjidhet. SHBA, duke kërkuar zbatimin e parimeve bazë të kapitalizmit dhe të shtetit të së drejtës, do distancohet nga përvetësimi i pronave tona në emër të ligjit dhe do kërkojë, në plan të parë pronën sipas Kushtetutës dhe origjinës dhe ky do të jetë faktori prcaktues që do ta kthejë politikën shqiptare nga anarkia institucionale në drejtimin e duhur të demokracisë.   

Në mënyrë të veçanët ju zoti Kryeministër, keni nje detyrim moral më shumë për problemin e pronës , se jeni në dijeni më të plotë pasi së bashku kemi biseduar para largimit demonstrative në formë proteste të pronarëve, nga ceremonia në Hotel Sheraton në Tiranë, ku ju në praninë e trupit diplomatic prezantuat si sukses  të qeverisë ligjin 133/2015. Shkaku i largimit tonë ishte se me porosinë tuaj, na u refuzua e drejta e fjalës ne përfaqësuesve të shoqatave të pronarëve pasi organizatorët I vumë në dijeni se së bashku me mangësitë për ligjin, ne do të denonconim faktin se në procesin e hartimit të draftit të ligjit 133/2015, grupi i specialistëve të palës shtetërore, nuk ishte konsultuar me përfaqësuesit e shoqatave të pronarëve dhe se nga Shteti në strukturat e BE,  kishte rraportuar e shoqatat e pronarëve “janë konsultuar me projektligjin dhe janë dakort me kompensimin”. Ju rikujtoj se në atë mbledhje pavarësisht se ishit pak i nervozuar, ju më premtuat mua se do organizoje tryezë diskutimi me ne pronarët, por në këto tre vjet nuk e keni realizuar këtë premtim.  Theksoj se ne pronarët nuk i kundërshtojnë kompensimin kur ai është për interes publik, por nuk do të lejojmë që fjalët “interes publik” të vazhdojnë të keqpërdoren për të maskuar hajdutërinë e klaneve të pushtetarëve mbi  pronat që Shteti ka detyrim ti kthehejë fizikisht subjektit të shpronësuar. Kërkesa jonë ka qenë dhe mbetet që Shteti që ju drejtoni, të kthejë pronën tek I zoti sipas kushtetutës në zbatim të nenit 41, 42 dhe 181 të Kushtetutes, kompensimi të përfshijë vetëm prona që janë tjetersuar për nevoja publike. Ju vetë e keni të qartë se termi kompensim, nuk mund të zbatohet për prona që pas 1991 janë përfituar me akte absolutisht të pavlefshme dhe në kundërshim me detyrimet kushtetuese nga klanet e oligarkisë politike. Ju e dini shumë mirë se edhe në procesin e hartimit të VKM-ve për zbatimin e ligjit 133/2015 nuk është marë asnjë mendim nga shoqatat e pronarëve. Unë jam popull i thjeshtë dhe mbi të gjitha më intereson të funksionojë shteti ligjor dhe qetësia. Kjo do të duket kur shteti të gjithëve na kthejë me ligj pronën që na ka lënë babai dhe nëna, të njerëzit karakter të dobët të mos lejohen të vjedhin pronat e njëri tjetrit  dhe të mos vritemi me njëri tjetrin. Sa për emrin e Kryeministrit , të deputetir apo të kryetarit të partisë që do të fitojë në zgjedhjet e ardhëshme, janë informacione që më duhen vetëm në ditët para votimit. Ne pronat tona nuk i kërkojmë si lëmoshë, por kërkojmë të zbatoni Kushtetutën. Ju që jeni të zgjedhur të popullit dhe jeni betuar se do zbatoni Kushtetutën dhe interesat kombëtare, nëse nuk veproni që prona e grabitur të kthehet tek i zoti, jeni shkaku dhe nxitësit që ky vend të shkatërrohet dhe të shkrumbitet edhe guri i fundit.

Ju bëj këtë Apel publik, që si drejtues të Shtetit, ti jepni fund platformës së Ranmiz Alisë me kartën e lodhjes dhe të kalimit të kohës. Kësaj situate ju mund ti jepni zgjidhje me marrëveshje me një paragraf,  thelbi i të cilit të jetë:”Detyrim prioritar i Qeverisë është të zbatojë nenin 181 të Kushtetutës. Qeveria ka detyrë ti kthejë trungut të çdo pronari të drejtën e posedimit të mohuar  për pasurinë e grabitur. Kompensimi aplikohet për pronat që pas 1044 janë tjetërsuar për nevoja publike me çmimin e përcaktuar nga GJEDNJ  me vendimet e vitit 2016. Të gjitha aktet që bien ndesh  me këto kërkesa konsiderohen absolutisht të pavlefshme dhe të paqena” Nëse kjo marëveshje të nënshkruhet nga Presidenti, Kryeministri, Kryetari i Opozitës, dhe Ambasadori i BE, ju keni kryer detyrën para popullit. Pas kësaj kriza politike do shuhet, konkurenca midis forcave politike do zhvillhen për platformat ekonomiko sociale të secilës Parti. 

Me  respekt

NURO  KULLURI

Dukat – Vlorë

AT ZEF VALENTINI S.J. DHE SHQIPNIA

by

At ZEF VALENTINI S.J. (1900 – 1979)/

Përgatiti Fritz RADOVANI/

40 VJET perpara At Zef VALENTINI S.J., vdiq me Shqipninë në zemren e Tij…Ai ishte nder shkenctarët ma të mëdhaj italian, tri herë “Doktor Shkencash”, që gjithë jeten ja kushtoi Shqiptarëve të Gjergj Kastriotit – Skenderbeut dhe Gegnishtes së tyne. Asht le me 1 Korrik 1900 në Padova Itali, dhe vdiq në Palermo me 16 Nandor 1979. Prof. Ernest Koliqi shkruen: “At Valentini mbrriti në Shqipní në shtatorin e vjetës 1922. N’at muej t’âmbël e të praruem vjeshtor, Shkodra e priti me heshtjen dhe nxehtësinë e rrugve të saj gjarpnuese, rrethue me gjethet e zverdhuna të lulevileve n’agoní e me aromat e fshehta që asokohe vërshonin prej s’mbrendshmi në rrugë, tue ardh’ prej matanë mureve të nalta t’oborreve të mbylluna”.

25 PRILL 1968 Papa Pali VI, në perkujtimin e 500 vjetorit të vdekjes së Heroit tonë Gjergj Kastriotitnë Vatikan porositë: “Shqiptarë! Duenje At Zef Valentinin, se Ai ju don me zemër. Çmonje, se Ai punon pa nderpre për me u njoh përpara botës vlerat tueja shpirtnore e artistike. Ai asht i juej, sepse i ka vue çeshtjes suej mendjen e zemrën e vet”.

At Zef VALENTINI shkruen per Mikun e madh të Shkodres, Heroin Bajram CURRI: “Bajramit ia kish ânda, tue kujtuem emnin e gjinisë së vet, Curraj, me i thânë vedit: Un jam Curr! Në ndërtesën shpirtnore të Shqipnis, themelet do të vehen prej currash, prej virtytesh karakteristike të fisit; kur këta të qëndrojnë, edhe Shqipni ka; kur këta të hiqen, Shqipnis i luhet “carâni i votrës.”

At Valentini shkruen: “Shqiptart janë nji popull i çuditshëm. Të huejve u duket se kanë nji tânsí ligjesh e parimesh qi kundërshtojnë njena-tjetren, konflikte të pasherueshme, grindje të mbrendshme ku ndryshimet fetare, rajonale dhe kulturore, nxisin impulse të papërmbâjtshme shkatrruese, mirëpo mbas ksaj, kur bâhen gati të shprehin nji gjykim negativ mbî mundsitë e mbijeteses kombtare, vrejmë sesi shpërthen papritmas prej thellsive të shpirtit të tij nji ndjenjë e fortë vllaznimi qi të shtang e të mrekullon”.

At Zef Valentini S.J. ishte nder të huejt e paktë që vdiq me dy shtetsi: Italian e Shqiptar! 

                 Melbourne, 11 Korrik 2019.

BESUESHMËRIA E VRARË DHE PUSHTIMI NGA ILEGJITIMITETI

by

Opinion nga Asllan Bushati/Në Shqipërinë tonë të  dashur, kohët e fundit  kanë ndodhur e po ndodhin  çdo ditë gjëra që na  çudisin,  na bëjnë të vemë duart në kokë, e të turpërohemi para botës. Dukshëm këto dukuri, janë  të papranueshme  për një shtet normal që synon BE-në, që  synon të bëhet modern  e europiano-perendimor,  që synon tju shërbejë  me devotshmëri qytetarëve të vet e në të njejtën kohë të jetë  i drejtë me to. Gjëja më kryesore në këtë rrëmujë  shqiptare, është fakti që besueshmëria (gati për çdo gjë ), ka shkuar në zero. Kështu, Institucioni i Presidentit parë nga këndshikimi i Qeverisë dhe shumicës  së atyre që ngrohin vezët në Parlament, jo vetëm që ka shkuar në zero, por është vrarë, është vënë në arkivol dhe po përgatitet ceremonia për ta çuar në varrezat politike. Pra besueshmëria është  vrarë nga vetë  PS-ja pasi  ajo zgjodhi  Ilir Metën President, me fuqinë e kartonave të deputetëve të saj. Por a e ka interesin e përgjithshëm  publik kjo gjë?

Për Qeverinë, rilindjen socialiste, pjesën e tyre parlamentare dhe militantët e PS-së , opozita shqiptare  është tradhëtare e interesave të Shqipërisë, kundërshtare e hapjes bisedimeve me BE-në, bllokuese e reformës në drejtësi, e lidhur me para të pista të firmave  ruse etj. Krerët e opozitës (sipas tyre), me të përfunduar reforma në drejtësi do të shkojnë shpejt prapa hekurave të burgut. Pra,me këtë qëndrim ata na tregojnë se janë vetë qeveri, vetë prokurori, vetë gjykatë e gjithçka  tjetër dhe se besueshmëria e tyre  tek opozita është zero. A është i përfshirë interesi i gjithë publikut  shqiptar në këtë qënrdim?

Parë nga këndshikimi i opozitës, veçanërisht  pas publikimit në media të përgjimeve të publikuar edhe prej “Bildit” gjerman, ku denoncohen hapur  vjedhjet e zgjedhjeve të  përgjithëshme të 2017-tës dhe ato lokale të Peshkopisë (2016), sipas tyre  Parlamenti aktual dhe Qeveria e Edi Ramës janë ilegjitime. Fakti që ata jo vetëm kanë vjedhur, por edhe  dukshëm  janë  të lidhura me bandat kriminale, besueshmëria ndaj tyre është zero. Sipas opozitës, pa daljen para drejtësisë të hajdutërisë së zgjedhjeve dhe pa largimin e Edi Ramës si Kryeministër (kryehajdut), nuk ka zgjedhje të lira , demokratike e të nderëshme dhe nuk do të ketë asnjë bashkpunim. Pra shkurt  pabesueshmëria e opozitës  për pozitën, është e dukëshme  edhe e tejskajshme, por pyetja shtrohet: a ka ndonjë derë hapur për komunikim dhe gjetjen e një zgjidhje të pranueshme nga të gjitha palët?

Besueshmëria publike tek qeveria, drejtësi, prokuroria, policia, shërbimet ndaj qytetarit, zgjedhjet e lira , KQZ-ja, organizmat e funksionarët e shtetit etj, është afër zeros. Pyetja më e thjeshtë   dhe e një qytetari të theshtë në këto kushte është : pse erdhëm në këtë derexhe? Pse një luftë e re klasash, e urrejtjeje ndërshqiptare po ndodh  kaq shëmtuar tridhjetë vite pas shembjes së diktaturës? Kjo klasë politike a ka ndonjë përgjegjësi (pyet qytetari i thjeshtë) për këtë  situatë që mund ta emërtojmë si:” koha e besueshmërisë zero”?. Qeveria që me ligj është përgjegjëse për organizimin, drejtimin e mbarvajtjen e vendit a ka përgjegjesi për pushkatimin që ajo vetë  i ka bërë besueshmërisë? Unë mendoj se:” PO”me të madhe e kapitale dhe se ata që e kanë bërë zollumin mullarë, duhet të largohen nga politika  e drejtimi i punëve të shtetit sa më parë.

Pabesueshmëria , dukshëm  është  përzierë edhe me  megallomaninë, fodullëkun, pacipsinë, paditurinë, paturpësinë e karnavalitetin e Edi Ramës e të shpurës rreth tij,  duke sjellë si pasojë  iligjimitetin legal. Tashmë ai (ilegjimiteti), ka pushtuar gjithë aktivitetin shtetëror e shoqror dhe  është këthyer në një rreth vicioz  ku çdo gjë ilegjitime propagandohet si legjitime  dhe asasjelltas. Ku po shkojmë kështu pyet qytetari i thjeshtë e intelektuali i pa angazhuar në partitë politike?

Presidenti nisur nga shmangia e ndonjë përplasje civile, anulli  me dekret zgjedhjet e 30 qershorit duke dekretuar 31 tetorin. Kurse  Qeveria edhe  pas publikimit  të tij në fletoren zyrtare  nuk njeh dekretin. Madje shkon më tutje ku shtynë KQZ-në të veprojë sipas urdhrave partiak të PS-së duke zhvilluar zgjedhje  e duke e çuar për vlerësim dekretin e Presidentit në një gjykatë që ska asgjë lidhje me Gjykatën Kushtetuese. Të ashtu quajturit  të zgjedhur të 30 qershorit  duan të shkojnë në zyrat e bashkive në gusht, ata legjitimët aktual thonë zgjedhjet janë më 31 tetor etj etj, një  rrëmujë e vërtetë ligjore në një vorbull  ilegjitimiteti spektakolarë për të qeshur e për të uluritur.

Besueshmëria zero dhe veprimtaria  e shumfishtë  ilegjitime, kanë  prodhuar edhe ndëshkueshmërin zero të politikanëve e drejtuesve të lartë shtetror. Për pasojë , pandëshkueshmëria ju ka dhënë shumë krah e mbështetje  grupeve kriminale  sepse ata  në këtë rrëmujë ligjore e shtetrore e ndiejnë  vehten më të qetë  e më të mbrojtur. Madje disa nga kjo sërë,  janë të prirur ti bëjmë presion Edi Ramës që të mos luaj nga posti i Kryeministrit (të mos jap dorheqjen) se ata do të  humbasin parat që kanë investuar për ta sjellë atë në këtë post.

Kur besueshmëria midis palëve është zero, kur është bërë rregull ilegjimiteti dhe kur pandëshkueshmëria e politikanëve  është bërë kult, çfarë shprese ka për ringritjen  dhe vendosjen e shtetit e të shoqërisë mbi baza të shëndosha kushtetuese, ligjore e institucionale?

Personalisht jam i prirur të besoj në tre faktorë. Më së pari pritshërinë e kam tek opozita ,duke menduar se ajo do të bëhet një forcë e thellë reformuese, më e besueshme  e më gjeneruese  e energjive kombëtare, për gjithë shoqërinë shqiptare dhe jo vetëm për antarët e militantët e saj. Shpresoj se ajo do të largohet nga disa qëndrime jashtë realitetit politik shqiptar dhe do të shpalos idetë e saj për reformën zgjedhore, në ekonomi, arsim, shëndetsi etj.

 Në radhë të dytë kam prirjen dhe dëshirën të besoj që intelektualët e pavarur, njerëz me vision të gjërë, të ndershëm e të pa kompromentuar, të çdo fushe  dhe studentët,  të bëhen nisëmtar dhe promotorë të një  lëvizjeje “alternativa atdhetare”(jo parti politike) për çuarjen e shoqërisë përpara. Kjo lëvizje të jetë flamurtarja e atdhetarisë  e çliruar nga dogmat komunisto-majtiste dhe nga ato djathtisto ekstremiste. Lëvizja intelektuale  shpresoj se do ta mbështes opozitarizmin që shtetit të bëhet funksional e në sherbim të njerzve.

Dhe më se fundi (gjë që nuk e dëshiroj shumë), kam mendimin se ndërkombëtarët (në radhë të parë amerikanët), duhet ta shohin realitetin shqiptar drejt në sy, të mbështesin forcat dhe individët e pakompromentuar dhe të përpiqen që kriza tw  kapërxehet sa më shpejt që të jetë e mundur.