Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for August 2019

VATRA TËRHOQI “DOSJEN E SIGURIMIT”…

by

… NGA AUTORITETI PËR INFORMIMIN MBI DOKUMENTETE E ISH SIGURIMIT TË SHTETIT/

 Ditën e Enjte, 22 Gusht 2019, Editori i Gazetës”DIELLI”, Dalip Greca, tërhoqi nga Autoriteti për Informimin Mbi Dokumentet e Ish -Sigurimit të Shtetit Dosjen e VATRËS. Kërkesa ishte bërë me shkrim nga Kryetari i Vatrës z. Dritan Mishto, me 15 Prill 2019. Çështja e kërkesës së Vatrës u mor në shqyrtim në mbledhjen e datës 22 gusht 2019 në prani të Znj.Gentiana Sula, Kryetare, Z. Altin Hoxha, Anëtar dhe z. Marnglen Kasmi -anëtar.

Dosja iu dorëzua Editorit të DIELLIT, pas firmosjes së deklaratës së Konfindencialitetit në ambjentet e punës së Autoritetit. Në prani të z. Marnglen Kasmi dhe Dr. Ornela Arapi, editorit iu vunë në dispozicion dokumentacioni i administruar nga Autoriteti. Informacioni është konfidencial për deklaruesin dhe do të përdoret prej tij për qëllime studimore.

Dosja totale e Vatrës ka rreth 1056 faqe të dixhitalizuara. Ajo ka në përbërje:

1- Dosje objekti “Vatra”, nr 102, deklasifikuar me vendim nr.12, dt. 17.06.2019, me numër total fletësh 277 (të dixhitalizuara 296 faqe)

2-Dosje objekti “Vatra”, nr 128, deklasifikuar me vendim nr. 12, dt. 17.06.2019, me nr. total fletësh 491(të dixhitalizuara 582).

3- Dosja objekti VATRA, vëll 3, deklasifikuar me vendim nr.12, dt.17.06.2019, me nr.total fletësh 159(të dixhitalizuara 178 faqe).

       Dosja e survejimit të Vatrës dhe Gazetës së saj Dielli është hapur në vitet ’50 dhe ka vazhduar deri në vitin ’91 të shekullit të shkuar. Në 1056 faqet e saj janë të fshehur raportime të agjentëve të Misionit Shqiptar në Nju Jork, si dhe Drejtorive përkatëse të Sigurimit të Shtetit në Ministrinë e Brendshme, janë fshehur emra të rekurtuarish përreth dhe brenda Vatrës, Plane operative kundër Vatrës, Studime rreth veprimtarisë “armiqësore” të Vatrës dhe masat e Shqipërisë komuniste për ta paralizuar atë, Plan Masash Agjenturor-Operativ për ndjekjen, Zbulimin dhe Parandalimin e Veprimtarisë Armiqësore të Organizatës Vatra dhe gazetës së saj Dielli etj. Në shënjestër ishin editorët e Diellit. Sigurimi shqiptar duket se ka investuar shumë në drejtim të paralizmit të Vatrës dhe të krijimit të konflikteve të saj me organizatat e tjera nacionaliste të Diaspoërs në SHBA. Një front tjetër ishte injektimi i konflikteve brenda Vatrës duke nxitur përplasjen mes grupit të intelektualëve me vatranët e tjerë, apo vatranët e vjetër me të arratisurit, apo mes vatarnëve patriotë siç shprehen ofiqarët e Sigurimit dhe agjentëve jugosllavë brenda Vatrës apo Organizatae të tjera. Vatra në të gjitha relacionet, udhëzimet, planet operative për paralizmin e saj, etiketohet si reaksionare, armiqsore, vegël e depratamentit të Shtetit, bashkëpunëtore me FBI e CIA. Sigurimi shkon deri atje sa kërkon paralizmine  punës së editorëve të Diellit, duke filluar që me Qerim Panaritin, Athanas Gegaj, luftë e ashpër për të ndaluar emrimin e Bilal Xhaferrit si editor i Diellit dhe shumë investim për të mos lejuar ardhjen e Eduart Liços, Arshi Pipës në krye të Diellit, lufët e kurthe për të larguar Xhevat Kallajxhiun nga drejtimi i Diellit( Sigurimi shkruante Letra Anonime për demskimin e Kallajxhiut(etj etj……Etj.

Në faqet e dosjes ka pseudonime(Luani, Kështjella, Korabi, Shigjeta, Teli, Pellgu,Tablloja, Mali, Gjahtari, Vullkani, Malësia, Sazani, Shqiponja, Ngjala, Blloku,dhe pseudonime shifrore …, persona që fshihen pas shifrave, agjentë, që ushqejnë me raporte Sigurimin etj etj… Kaq sa për fillim.(Editori)

Genocidi komunist ndaj klerit fetar në Shqipëri

by

Nga Reshat Kripa/ Të flasësh për genocidin komunist të ushtruar nëpër burgje dhe kampe, është njëlloj sikur të përshkruash tmerret e ferrit. Pyetni ata që kanë mundur të shpëtojnë gjallë nga këto tmerre dhe do të mësoni ngjarje të padëgjuara ndonjëherë, të pakonceptuara për një mendje të shëndoshë. Do të mësoni për burgje dhe kampe të krijuara posaçërisht për shfarrosjen e njerëzve, për tortura të lemerishme të ushtruara mbi nacionalistë të shquar dhe intelektualë demokratë që jetën e tyre ia kushtuan atdheut.

            Pyetni të mbijetuarit e këtyre torturave dhe do të mësoni për rrahje me kamxhik deri në vdekje, për ngacmim të plagëve të hapura dhe hedhje kripe mbi to, për djegie me cigare të ndezura, për rrymë elektrike dhe veshje jeleku të forcës, për lënie me ditë të tëra pa bukë dhe ujë, për përdhunim të familjarëve në sytë e tyre, për varje me kokë poshtë, për vendosje vezësh të porsa zjera nën sqetull, për futje gjilpërash në thonjtë e gishtrinjve dhe dhjetra e dhjetra forma të tjera torturash. Kriminelët viheshin në garë se kush do t’ia kalonte shokut në egërsinë e tij, se kush do të shkaktonte më shumë viktima. Një garë e vërtetë kanibalësh që nuk ngopeshin me gjak bashkëqytetarësh.

            Një   genocid   të  jashtëzakonshëm  ka  zhvilluar  regjimi  komunist edhe  kundër  klerit fetar në Shqipëri dhe kjo në një kohë  kur  dihej  mirë  roli  pozitiv  i  këtij kleri  në  vendin  tonë dhe kur harmonia midis tyre ishte në shkallën më të lartë.

          Shumë më përpara se komunizmi të hidhte farë e rrënjë në Shqipëri, paralajmërimin më të parë e ka dhënë në mënyrën më alarmuese dijetari i ndjerë, patriot e antikomunist, Hafiz Ali Korça, që në vitin 1925 me librin e botuar aso kohe “Bolshevizma a çkatërrimi i njerëzimit”. Ndër të tjera  në këtë liber ai konstaton:

            Bolshevizma s’pajton kurrë

            Me dinin e Muhamedit

            Çelët do ta kenë luftën

             në ditën e Kijametit.

            Zhdukja e fesë ishte thelbësore për injektimin e dogmës komuniste dhe, rrjedhimisht, për krijimin e «njeriut të ri». Megjithatë, komunistët e dinin se në pjesën dërrmuese të popullsisë, feja zinte një vend mjaft të rëndësishëm duke penguar kështu zhvillimin e tyre të mëtejshëm në fushën e botëkuptimit materialist të partisë mbi fenomenet e natyrës dhe të shoqërisë. Feja paraqitej kudo si frenuese e ritmeve të qytetërimit dhe emancipimit shoqëror, ndaj dhe, sipas udhëheqësve komunistë, rruga e vetme për përparim shoqëror ishte çlirimi nga dogma e saj. Në shërbim të kësaj ideje u botuan me dhjetëra libra propagandistikë, ku feja përshkruhej si “një barrë shumë e rëndë për njerëzimin dhe një armë e përshtatshme në duart e klasave sunduese shfrytëzuese për të mbajtur punonjësit besimtarë në errësirë, të bindur, të urdhëruar”.

            Pohime të këtilla s’janë, veçse vulgarizime të ftesës marksiste për të qëmtuar lidhjet midis fesë dhe modeleve të sundimit dhe të shfrytëzimit. Marksi hodhi poshtë traditat hebraike të familjes së tij dhe argumentoi që dëshira e madhe për një jetë të lumtur në botën e përtejme mund të konsiderohej pjesë e një ideologjie, që pengonte punëtorët të përpiqeshin në këtë botë për një rend shoqëror të drejtë dhe jo shfrytëzues. Prandaj dhe feja, sipas tij, ishte “opium për popullin”, me të tjera fjalë, një grup dogmash, që fshihnin realitetet e luftës së klasave dhe të shfrytëzimit. 

            Në Shqipërinë komuniste, si në të gjitha shtetet totalitare, kontrolli mbi prodhimin e dijes ishte pjesë jetësore e kontrollit të shoqërisë në përgjithësi. Ndaj, paralelisht me propagandën, shteti komunist u përkujdes që të zhdukte çdo trajtë arti dhe të menduari, që mund të përbënte pengesë në rrugën e nisur për shpëlarjen e trurit dhe krijimin e një literature, që do të shenjohej nga një paaftësi karakteristike për të kapërcyer banalitetin. Ky projekt u mbështet në nisma konkrete. Kështu, pa kaluar as dy javë nga futja e partizanëve në Shkodër, në fillim të dhjetorit 1944, u ndalua botimi i të përkohshmeve “Hylli i Dritës”, “Zani i Shën Ndout”, “Zgjimi i djelmënisë” dhe “Bijat e Zojës”. Në këtë frymë, tre vjet më vonë, më 2 mars 1948, Gjykata e Rrethit të Tiranës, ndaloi qarkullimin e mbi 155 titujve, të cilët, sipas gjykatës, “kanë përmbajtje ideologjike të dëmshme për popullin t’onë dhe kundra frymës së re demokratike dhe për konseguencë qarkullimi i tyre nuk i sjell asnjë dobi popullit t’onë, por përkundrazi e dizorienton dhe e nxit në urrejtje dhe përçarje.” Dy vjet më vonë, Presidiumi i Kuvendit Popullor nxorri vendimin nr. 1150, datë 27. 02. 1950 për bllokimin e të gjithë librave të botuar apo të hyrë në Shqipëri përpara 29 nëntorit të vitit 1944.

            Filloi  një përndjekje e pashembullt  e anëtarëve më  të  ngritur të  klerit. Në  inventarin  e përndjekjes së tyre nuk mungon paepshmëria, madje, shpesh, ajo i përshtatet përmasave dhe ashpërsisë së përndjekjes. Duhet mbajtur  parasysh  se  gjithçka  zhvillohej  në  atmosferën  e  një

rrënimi të plotë material, të frikës dhe të dëshpërimit. Pas ndërhyrjeve të dhunshme  të  shtetit  në

organizimin e jetës së Komunitetit Mysliman Shqiptar, sekuestrimit të pronave, kontrollit mbi buxhetin, ndalimi i literaturës, kufizimi i rreptë dhe kontrolli mbi Medresenë, politika komuniste forcoi një propagandë të ashpër “demaskuese” nëpërmjet shtypit, radios, formave të edukimit, kinemasë, teatrit dhe estradave, pjesëve të leximeve shkollore dhe edukimit me përbuzjen ndaj fesë. Presion akoma më të madh përjetuan pedagogët e medresesë, duke nisur që në vitin 1945 me arrestimin e Hafiz Ali Korçës, drejtorit Hafiz Ismet Dibrës më 1946, Enver Beqirit më 1946, Vexhi Buharasë më 1947, Jonuz Buliqit më 1947, Shaban Demirit më 1946, etj. Klerikët myslimanë, përfshi dhe bektashinjtë, gjatë regjimit komunist përjetuan ngjarje tronditëse. Shumë prej udhëheqësve dhe dijetarëve më me ndikim, Sigurimi i Shtetit u vuri spiunë, u nxori dëshmitarë të rremë nëpër gjyqe të sajuara, i pushkatoi, dënoi e internoi, duke mbjellë një atmosferë të përgjithshme terrori.

            Kleri mysliman u përndoq me forma dhe mjete nga më të ndryshmet nga ateistët e rinj që erdhën nga malet dhe kontrolluan gjithçka që përbënte jetën e shenjtë dhe ritualet e besimtarëve. Në fillim komunistët u përpoqën t’i joshin klerikët myslimanë, që t’i bënin për vete në aventurën e tyre të përgjakur kundër një pjese të shqiptarëve, por kur nuk ia dolën mbanë, atëherë nisën kalvarin e persekutimit. Si gjithnjë, në stilin e tyre komunistët e përqendronin goditjen në kokat e elitës fetare myslimane. Sipas statistikave vetëm gjatë dhjetë vjetëve të parë të diktaturës janë pushkatuar e dënuar 60 hafizë e hoxhallarë, 83 dervishë dhe/baballarë. Këta dhjetra të pushkatuar dhe qindra të internuar nga ky besim i bashkangjiten martirëve të parë të lirisë dhe besimit në pikun më të ashpër të diktaturës komuniste. Disa prej figurave më përfaqësuese publike të myslimanëve shqiptarë, u ekzekutuan me vdekje nga gjyqet komuniste midis një histerie popullore në sallën e gjyqit dhe jashtë, duke i përcjellë akuzat dhe shpifjet banale me megafon e radiotrasmetim, për të mbjellë llahtar në gjithë Komunitetin Mysliman. Të tilla ishin gjyqet e vitit 1947 kur u dënua me pushkatim me akuzën stampë “armik i popullit” sheh Qerimi i Delvinës, shehu i Devollit, deputeti sheh Ibrahim Karbunara bashkë me të birin Hasanin.  Klerikët myslimanë jo më pak se klerikët e besimeve të krishtera u bënë kurbanë të besimit të tyre, besnikë deri në fund të jetës së tyre ndaj besimtarëve që përfaqësonin. Ata nuk pranuan asnjë kompromis me regjimin, i qëndruan besnikë fesë së tyre, atdheut dhe kombit, për të cilin shpirti i tyre mbeti i hapur dhe i lirë.

            Persekutimi i fesë është zhvilluar në disa faza. Faza e parë e persekutimit del qartë në vitet 1945-1966, me burgime dhe pushkatime, pas torturave të tmerrshme në organet e sigurimit të shtetit. Në këtë sfond vendoset një episod i pazakontë për jetët e komuniteteve fetare. I gjendur nën trysninë e dy prej baballarëve më me ndikim të komunitetit bektashian, Baba Faja Martaneshit dhe Baba Fejzo Dervishit, të cilët kërkonin “demokratizimin” e tarikatit bektashian, “demokratizim” që do t’i shpinte dervishët të mbanin veshje civile dhe të martoheshin, në mars të vitit 1947, Kryegjyshi Botëror i Bektashinjve, Dede Abaz Hilmiu, nuk gjeti zgjidhje tjetër, veçse t’i vriste që të dy. Pas këtij akti, ai ktheu pistoletën dhe vrau dhe veten. Një xhest i një fisnikërie të rallë.                                                                                                                         Faza e dytë 1966-1990 është më e gjata dhe më e errëta për fenë në Shqipëri. Si rezultat i të ashtuquajturës “Letër e hapur” të Enver Hoxhës, dhe “revolucionin kulturor”, filloi një genocid i vërtetë mbi institucionet fetare. Në vitin 1967, gjoja me iniciativën e rinisë së Shkollës së Mesme “Naim Frashëri” Durrës, filloi një “epokë e re” e ndryshimeve rrënjësore dhe lufta kundër shfaqjeve të huaja dhe fetare mori një tjetër dimension. Iniciativën kuptimboshe të organizatës së rinisë komuniste të shkollës “Naim Frashëri”, e pasuan dhe nxënësit e shkollës “29 Nëntori” dhe më pas në aksion u hodh gjithë klasa punonjëse e rrethit të Durrësit. Në letrën drejtuar institucioneve partiake dhe qeverisjes së asaj kohe, organizata e rinisë së Shkollës së Mesme “Naim Frashëri”, kërkonte që: ‘’tashmë kishte ardhur koha kur  priftërinjtë  dhe  hoxhallarët duhet ta fitojnë vetë bukën e gojës.” Kështu që filloi një genociid i vërtetë kundër institucioneve fetare. Turma njerëzish të indoktrinuar vërsuleshin mbi Kishat, Xhamitë dhe teqetë duke i shkatërruar ato duke sjellë shkatërrimin total të tyre. Në Shqipëri nuk shihje më priftërinj, hoxhallarë apo dervishë të veshur me uniformat e tyre karakteristike. Në të kundërt të priste burgu. Nuk guxohej gjithashtu të bëje biseda apo diskutime fetare. U zbatuan shpronësimet totale për pronat e komuniteve fetare.

            Por skandali më i madhë ka qenë fshehja e armëve në kishën Françeeskane në Shkodër. Ja si dëshmon At Leon Kabashi lidhur me këtë ngjarje:

            .“Ka qenë një vepër e shëmtuar, që na ka kushtuar shumë, Më duket, urdhri kishte ardhur nga Tirana. Punonjësit e Sigurimit të Shkodrës u futën nga oborri i gjimnazit të françeskanëve, u lidhën me një student (Xhakua) dhe me ndihmëskuzhinierin, të cilëve me sa duket i kishin thënë që më parë se kleri ka mbaruar, ndërsa ju do të shpërbleheni. At Aleks Baçli, që kishte parë lëvizjet e dyshimta, ndenji gjithë natën nën mbikëqyrje (në sakristi) dhe mundi të shohë hyrjet e daljet e asaj nate në kishë, por ngaqë ishte mjaft larg dhe errësirë, nuk mundi të dallojë saktësisht se çfarë po bëhej aty”.

            Në një urdhër sekret të diktatorit Enver Hoxha në vitin 1967, jepen shifra dhe detaje për shkatërrimin e objekteve të kultit në Shqipëri dhe luftën e hapur kundër besimeve fetare. Ky numër arrin gjithsej në 2169, nga të cilat 740 xhami, 608 kisha ortodokse e manastire, 157 katolike, 530 teqe, tyrbe, mekame e të tjera. Në këtë urdhër të diktatorit, dërguar si dokument sekret në Komitetin Qendror në gusht të vitit 1967, jepet një raport i hollësishëm me rezultatet e luftës kundër fesë. Ja çfarë thuhet në disa rreshta prej tyre:

            “Feja është opiumi i popujve. Këtë… duhet të bëjmë çmos  që  ta  kuptojë  çdo  njeri.  Kjo nuk është një punë e lehtë, por as edhe e pamundur. Këtë luftë të madhe nuk duhet t’ia lëmë spontanitetit e të kënaqemi duke thënë se brezat e rinj do ta braktisin këtë opium luftën tonë kundër fesë ne duhet ta drejtojmë qoftë kundër dogmës fetare vetë, kundër pikëpamjeve filozofike, idealiste e mistike të saj, ashtu edhe kundër disiplinave fetare, që kanë hyrë, deri në zakonet e përditshme të atyre që besojnë, bile edhe të atyre që nuk besojnë, por që i zbatojnë nganjëherë pa i ditur, pa bërë kujdes.

            Ne nuk u kemi lënë asnjë shkollë, qoftë edhe të ulët, për të nxjerrë klerikë të rinj dhe për t’u dhënë këtyre një edukatë të rregullt dhe të interpretuar të doktrinës së tyre fetare..Kështu që klerikët e çdo besimi kanë shteruar dhe do të shterojnë edhe ca më shumë si kuadro. Kurse për sa i përket shtypit të librave, të dogmave të tyre, kjo ka vdekur me kohë për ta…Pra, bazën materiale dhe propagandistike për shumëzimin e librave fetare e kemi zhdukur. Ne kemi zhdukur gjithashtu mundësinë e nxjerrjes së kuadrove. Tash është çështja t’u prishen kishat dhe xhamitë, të vetmet mjete kryesore ku klerikët grumbullojnë besimtarët për të mbajtur gjallë besimin, qoftë edhe në forma dekadente…

            Në këto forma duhet të vazhdojmë ne, përderisa t’i  rrafshojmë  nga  faqja  e  dheut  tonë.

Lufta me fenë është mjaft e koklavitur, prandaj kush nuk armatoset mirë kundër saj, mund të mos ketë rezultatet që dëshirojmë. Shumë kisha dhe xhami po braktisen dhe po rrënohen. Asnjë ndërtim të mos u bëhet. Disa mund të kthehen në vepra muze, në qoftë se janë të tilla, disa që do populli, të bëhen depo, të mos hezitohet të merren, e kështu me radhë…”

            Por qëndresa e klerikëve shqiptarë ndaj genocidit komunist ka qenë tepër dinjitoze.  Ja  si

janë shprehur disa prej tyre në momente të veçanta të jetës:

Patër Mëshkalla

            Në Letrën drejtuar kryeministrit Mehmet Shehu më 1 maj 1967 është shprehur:

            “Unë vijën e tanë jetës sime nuk mund e ndryshoj, por do ta vazhdoj derisa të kem  frymë.

Pengesa e jashtme e forcës madhore do të bajë në mue vetëm at efekt që ban guri o dheu që pengon rrjedhën e ujit: Populli më njeh dhe e din mirë si kam shkri jetën për té.

             tham se, me këte luftë kundra fesë neve edhe po diskreditohemi faqe botës, së cilës i kemi dhanë premtime solemne për liritë dhe të drejtat njerëzore në Shqipni. Kur, në vjetin 1945, në Tiranë, me 8 mars, unë, u takova me Juve, Shkëlqesë, se kishem ndigjue prej komunistëve fjalët:: “Këte Kishë do ta bajmë kinema” Ju m’u përgjigjët: “Kjo asht propagandë armiqsore!”.

            Me të vërtetë, as anmiku ma i tërbuem i Pushtetit s’ka muejt me u ba një propagandë ma anmiqsore  në 22 vjetë, sa i keni ba vedit.Nuk më ka shty me ju shkrue Shkëlqesë, as urrejtja, as ambicioni, as interesi, por vetëm ndërgjegja, e vërteta dhe e mira.”

Patër Anton Harapi

            Me 13 shtator 1943 emërohet anëtar i Këshillit të Regjencës, ku ka qëndruar deri në fund të vitit 1944. Patër Anton Harapi në fjalimin e tij me rastin e betimit si anëtar i Këshillit të Naltë, do t’u shprehte kështu:

            “Më rrenë mendja se nuk ka zog shqiptari, qi të mendojë se  unë  e  mora  ketë  barrë  për

kulltuk, për interesë a për ndonji intrigë. Mundet veç me drashtë ndokush mos qe ndonji maní e emja qi më shtyni deri këtu. Edhe un po u a vërtetoj fjalën dhe po u thom se po: manija e Shqipnís, po, qe ajo qi më vuni dilemën: a me anarkista për të ba gjak, ase me hjekun dorë prej çashtjes kombtare. Dhe mbassi shpirti nuk m’a tha të baj as njenën, as tjetrën, qeshë i shtërnguem të zgjedhi njenën dysh: a të baj nji marrí tue e pranue ketë zyrë, ase të tregoj nji dobsí tue u largue. Vendova ma mirë të baj nji marrí: ase sikurse thonë ata shqiptarë qi duen të ruhen të pastër – desha të komprometohem”.

Hafëz Ali Kraja

             Ja si e kishte bërë ai bilancin e jetës së tij të trazuar në “Shënimet”, me një “credo” të ngjeshur e të shkurtër:

            “I jap llogari, më parë, të lumit Zot, gjyqi i Tij asht ma i randsishmi!” dhe: “Jam kryenaltë që jam mundue me krye misionin fetar e kombëtar për sa kam mujtë. Lus Zotin të më falë për mungesat që mund të kem ba në kryemjen e këtij misioni”.

Hafiz Sabri Koçi

            Plot përkushtim, me përgatitje të lartë fetare, me argumente bindëse, duke rrokur probleme që shqetësonin besimtarët, me fjalën e thjeshtë, por të zjarrtë shtonte radhët e besimtarëve, gjithnjë e më shumë të rinj vinin në xhami e ndiqnin ritet fetare, gjë që binte në kundërshtim të hapur me ideologjinë komuniste, me propagandën e Partisë. Dhe kundërshtimgoditjet nuk vonuan. Lidhur me këtë Hafiz Sabriu kujton:

             “Sekretari i Parë i PPSH për rrethin e Shkodrës në atë kohë, me paturpësi vjen e futet në

xhami brenda dhe ma nxjerr rininë përjashta, ndërsa Kryetari i degës më bën presione nga më të ndryshmet duke më thënë: “Ti je me reaksionari i të gjlthë klerikëve, pasi po na e helmon rininë, po ju jep opium, më thotë se duhet të zhvishesha nga petku fetar. Në asnjë mënyrë nuk mund të pranoja diçka të tillë dhe të tërhiqesha nga ajo rruge që kisha nisur qysh në fëmijëri.”

Baba Ali Tomori

            Jas i iu drejtua ai ushtarit të togës së pushkëtimit që i ra të fikët pasi nuk donte të qëllonte mbi të, më 14 janar 1948:

            “Nrehu bir! Qëllo bir! Zoti qoftë me ty!… Ngrehu biri im! Po s’qëllove ti, do të qëllojë dikush tjetër. Po s’vrave ti, do të vrasë dikush tjetër. Gjak, gjak, gjak sa të zbuten djajtë në shpirtin e njeriut.

            Toga hapi zjarr disa herë. Trembëdhjetë burra bien për të mos u ngritur më, ndërsa Baba Aliu, për çudinë e të gjithëve, vazhdon të qëndrojë në këmbë.

            – Do të të heq taçin Baba

            Eshtë dervish Resuli.

            – Hiqe bir!

            Dervishi u ul, I puthi këmbët.

            – Falmë Baba!

            – Të kam falur bir!

            – U shoftë Shqipëria me këtë farë të keqe që ka ardhur!

            – Mos e mbush gojën bir, mos e rëndo shpirtin! Se Shqipëria është e të gjithëve, e të gjallëve dhe e të vdekurve. Dhe sikur të mos e duan të gjallët, nuk e lënë të vdekurit. Mos e

ngarko shpirtin! Shqipëria duhet. Shqipërinë e ka bërë Zoti të jetojë!“         

Baba Shefqet Koshtani

            Si iu përgjigj prokurorit në seancën gjyqësore

            “Nuk ia vlen të kërkosh arsye, e keqja nuk fillon dhe nuk mbaron me ne. Ky është mallkimi i Perëndisë. Mendjet tona nuk janë në gjendje ta gjykojnë. Gjarpri do ta shtrëngojë për gryke këtë vend për një kohë të gjatë.”

Peshkop Irene Banushi

            Si e kundërshtoi shkatërrimin e enteve fetare:

            “Feja s’ka pse të prishet, sepse ay është edhe funksioni kryesor i saj, të harmonizojë jetën e njeriut si na e ka lënë Ati ynë.”

Imzot Joan Pelushi

            “Kontakti im i parë me besimin  ishte  në  vitet 1974-1975. U  bëra  pjesë  e  një  grupi  të vogël, të një kishe të nëndheshme dhe u pagëzova fshehurazi në 24 Qershor të vitit 1979, dita e festës se Shën Joan Pagëzorit (nga ku vjen edhe zgjedhja e emrit Joan), pagëzim i bërë në Bestrovë të Vlorës, nga prifti i devotshëm dhe i patrembur At Kozma Qirio, i cili pas hapjes së kishave u ngrit në gradën peshkopale dhe njihet si Imzot Kozmai. Në Vlorë kam marrë edhe kungimin e parë”, 

            Klerikët myslimanë e të krishterë, u bënë fli të besimit të tyre, besnikë deri në fund ndaj Zotit dhe besimtarëve. Ata ishin gjithashtu të brumosur me dashurinë ndaj besimit e atdheut dhe nuk pranuan asnjë kompromis me regjimin, duke i qëndruar besnikë fesë dhe kombit, për të cilët shpirti i tyre mbeti gjitmonë i lirë.

            Kush ishin martirët që e pësuan nga genocidi komunist?                                          

Kleri Mysliman

            Të pushkatuar:  Hoxhë Selim Brahja (1946), Imam Seit Idriz Shehu (1946), Myfti Shyqyri Hoxha (1946), Myezin Qazim Roji (1946), Imam Halil Hoxha (1946),

            Vdekur në  burg:  Imam   Liman  Shabani  1945),  Imam  Ahmet  Troci  (1945),  Imam Ahmet   Hysejni  (1045),  Hafiz  Mustafa  Varoshi  (1948),  Hoxhë  Jakup  Dusha ( 1953),  Hafiz Xhemal Naipi (1955).     

            Burgosur:  Hafiz Ali Korça, Hafiz Sherif Langu, Hafiz Ali Kraja,  Hafiz Esat  Myftia,  Hafiz  Ibrahim  Dalliu,  Hafiz  Ismet  Dibra , Hafiz  Musa  Dërguti,    Hafiz  Sabri  Koçi,  Haxhi  Faik  Hoxha, Haxhi Faik Sheh  Qazim  Hoxha,                                                                                   

 Kleri Bektashian                                                                                                                                                                                                                                                                                Pushkatuar: Baba Qamil Gllava (1945), Baba Xhelo Gllava (1946),  Hajro Progonati (1947), Baba Ali Tomori (1948), Baba Shefqet Koshtani (1948), Baba Bedri Carkanji (1948), Baba Habibi (1948).

            Vdekur në burg: Dervish Mehmet Verleni (1947), Dede Kamber Prishta (1950), Baba Muçua i Prishtës (1950), Baba Mustafa Canaj (1952

            Të vetëvrarë: Dede Hilmi Abazi (Elezi), Baba Hajro Progonati, Baba Mehmet Kreshova, Baba Bektash Sevasteri, Baba Myrteza Kruja, Baba Samiu i Kulmakut.

            Burgosur: Baba Bajram Mahmutaj, Baba Paja, Baba Ilmiu, Baba Halim Therepeli, Baba Mehmet Frashëri, Baba Sulua, Baba Islam Leskoviku, Baba Abdulla Kruja, Baba Hilmi Shëmbërdhenji, Baba Sami Kamthi, Baba Dule Manaj, Baba Tahir Kuçi, Baba Jonus Greshica, Baba Qazim Devolli, Baba Muharrem Agushi, Baba Ismail Jangulli, Dervish Hysni Rehova, Dervish Nebi Cenollari, Dervish Tashja, Dervish Bajram Çerçizi, Dervish Hysniu, Dervish Meta Vërleni, Dervish Teki Plashniku, Dervish Rustem Velçani, Dervish Ali Korça.

            Internuar: Dede Ahmet Myftari, Dede Reshat Bardhi, Baba Selim Kaliçani, Baba Shaban Dervishi, Baba Sherif Canometaj.

Kleri Halvetian                                                                                                                                                                                                                                                                                                            Pushkatuar: Sheh Ibrahim Karabunara (1947 bashkë me të birin), Sheh Qerimi i Delvinës (1947), Shehu i Devollit (1947)

            Vdekur në burg: Sheh Myslim Luma (1958)

Kleri Katolik

            Pushkatuar:Atë  Lekë Luli (1944), Atë Leonard Targaj (1945), Dom Lazer Shantoja (1945), Dom Ndre Zadeja (1945), Dom  Mark  Gjani  (1945),  Atë   Papa  Pandi  (1945),  Atë  Anton Harapi  (1946),  Atë   Giovani  Fausti  (1946),  Atë  Daniel  Dajani  (1946),  Atë  Gjon Shllaku (1946), Dom Nikoll Gazuli (1946), Dom Alfons Tranci (1946), Dom Luigj Pici (1946), Dom Zef Maksen (1946), Atë   Bernardin Llupi1946) , Seminaristi Mark Çuni (1946, Dom Luigj Prendushi (1947), Dom Dedë Maçaj (1947), Imzot Frano Gjini (1948), Imzot Gjergj Volaj (1948), Imzot Nikoll Deda (1948), Atë Mati Prenushi (1948), Atë   Çiprian Nika (1948), Dom Anton Zogaj (1948), Dom Ejëll Kovaçi(1958), Dom Dedë Malaj (1959), Dom Zef Bici (1968), Dom Mark Dushi(1968), Dom Marin Shkurti (1969), Dom Shtjefë Kurti (1971), Dom Mikel Beltoja (1974).

            Vdekur në burg: Atë Bernardin Palaj  (1946), Dom   Mark  Bicaj (1946),  Atë  Serafin Koda (1947), Imzot Frano Gjuraj (1947), Dom Nikoll Shelqeti (1947), Dom Aleksandër Sirdani (1948), Dom Pjetër Çuni (1948),  Dom  Anton  Muzaj  (1948),  Dom  Ejëll  Deda  (1948), Dom

Nikoll  Laskaj  (1948),  Dom  Dedë  Plani  (1949),  Dom  Jakë   Bushati  (1949),  Imzot  Vinçenc Prenushi (1949), Dom Kolec  Prenushi  (1950),   Atë    Gaspër  Suma  (1950),  Imzot  Jul  Bonati (1951), Atë  Pal Dodaj (1951), Atë   Karlo Sereqi (1954), Atë   Klemen Miraj (1956),  Dom  Rok Frisku (1956), Dom Pjetër Noga  (1958),  Atë   Rok  Gurashi  (1965),  Dom  Anton  Doçi  (1973)

Imzot   Ernest  Çoba  (1980),  Dom  Mark  Hasi  (1981),  Dom  Lazer  Jubani  (1982),  Dom  Lec Sahatçija (1986), Dom Nikoll Gjini (1987), Dom Pjetër gruda (1989).

            Burgosur:  Atë Pjetër Mëshkalla, At Zef Pllumbi, Imzot  Gjergj  Haberi , Dom  Zef  Shtufi,  Dom  Ndoc Nikaj, Dom Mark Shllaku, Imzot  Bernardin  Shllaku, Atë   Buon  Gjeçaj, Atë   Pal   Çurçia,  Atë Pashko Gjadri , Dom Nikoll Kimza, Dom Ndoc Suma ,   Dom  Tomë Laçaj, Atë   Marin  Sirdani Dom Vlash  Muçaj , Atë   Leonard  Shajaku ,  Dom  Mëhill  Çuni, Atë   Çiril  Cani ,  Dom  Lazer Dedi, Dom Prng Qefalija , Dom Nikoll  Shllaku ,  Dom  Ndre  Lufi ,  Atë   Floroan  Berisha,  Atë Mark Harapi, Atë   Marjan Prela , Atë   Gjon Karma , Dom  Pal Gjini ,  Atë   Alfons  Çuni,  Dom Ndue Çoku, Dom Lekë Dredhaj,  Atë   Mëhill  Miraj,   Dom  Injac  Gjoka , Atë   Gegë  Lumaj, Atë   Donat   Kurti , Atë   Mëhill  Troshani ,Atë   Sebastian   Deda ,  Atë   Filip Mazreku,  Atë   Frano Kiri, Atë  Ferdinand Pali,  Dom  Marian  Arta,  Atë   Agustin  Ashiku,  Dom   Kolec  Toni, Dom Ndoc Sahatçija. At Petraq Isak, Papa Josif Papamihali, Vëlla Gjon Pantalia.

Kleri Ortodoks

            Pushkatuar:  At Gjergj Leka  (1944),  At Gjergj Suli  (1948)

            Vdekur në burg:  At Josif Papamihali  (1948),  At  Llazar Api  (1972)

            Burgosur:  Kryepeshkop  Visarion  Xhuvani  (1946),  Peshkop   Irene   Banushi   (1946,

At Petraq Isaku (1946).

            Këta ishin martirët e fesë që ranë viktimë e genocidit të paparë në historinë e njerëzimit. Numri i tyre është më i madh por nuk kemi mundur t’i verifikojmë të gjithë. Nder dhe lavdi të përjetshme kujtimit të tyre të paharruar!

            Sistemi komunist, në fund të dhjetorit 1990, u përmbys. Një jetë e re rilindi dhe së bashku me të rilindën edhe sektet fetare, Filluan të rindërtohen  kishat, xhamitë, teqetë dhe entet e tjera fetare.  Popullsia shqiptare filloi përsëri të marrë pjesë aktive në ceremonitë e zhvilluara nga entet fetare. Besimi në fe ishte ushqimi i shpirtit të tyre.

            Një karakterisitkë e veçantë e besimit fetar në Shqipëri është se, si në rrallë shtete të tjera, ekziston një harmoni e përsosur ndërmjet sekteve të ndryshme fetare. Një gjë e tillë u tregua më së miri gjatë vizitës që bënë në Shqipëri shenjtëria e saj  Nënë Tereza më 1989, hirësia e tij Papa Gjon Pali i Dytë më 1993 dhe hirësia e tij Papa Françesku i Dytë më 2014, ku  i gjithë populli shqiptar pa dallim feje shfaqi dashurinë e tij për këta përfaqësues të shquar të fesë katolike.

            PS.  Për hartimin e këtij shkrimi janë shfrytëzuar materiale nga zotërinjtë Pjetër Pepa, Fritz Radovani, Agron Tufa, Ibrahim Vasjari  si dhe nga mediat online në internet.

…rruga jonë

by

Nga Astrit Lulushi/

A rrjedh koha? Nëse po, sa shpejt? Ndërsa sytë kalojnë nga fjala në fjalë nëpër faqen e një libri, askush nuk ka gjetur provë bindëse, brenda ligjeve të fizikës, që koha rrjedh. Edhe Ajnshtajni e thotë.
Shkencëtarët e shpjegojnë rrjedhjen e kohës me ndarjen e bukës në feta; secila fetë paraqet hapësirë ​​në një moment ose në perspektivë; nga e majta në të djathtë, e para është e shkuara, feta e fundit, e ardhmja, dhe njeriu e fillon aty sepse jeta nis me imagjinatë. E gjithë buka plotëson një rajon hapësinor. Nëse imagjinohet që secila fetë përshkruan të gjithë hapësirën nga e kaluara e lashtë në të ardhmen e largët, buka do të përfshijë të gjithë universin gjatë gjithë kohës.
Nëse do të mund të zmadhonit dhe të ekzaminonit nga afër të gjitha ngjarjet në planetin tokë, do të mund të shihni Aleksandrin e Madh duke marë mësime nga Aristoteli, Leonardo da Vincin me penel në dorē duke pikturuar Mona Lisën, apo Tiranën nga një fushë e zbrazët në vendbanim të stërmbushur. Edhe historinë e Diellit dhe planetit Tokë, do ta shihnit, që nga lindja nga një re gazi deri në fundin e tyre kur dielli fryhet në një gjigant përvëlues; është gjithçka atje, si e shkruar, por jo të gjithë e shohin se koha rrjedh shpejt a ngadalë, pavarësisht nga ne.

PËR KONFERENCËN SHKENCORE QË DO T”I KUSHTOHET 75-VJETORIT TË ÇLIRIMIT TË SHQIPËRISË

by

Akademia e Shkencave e RSH shpalli disa javë më parë se do të mbajë një konferencë shkencore kushtuar 75-vjetorit të çlirimit të Shqipërisë nga nazi-fashizmi me synim për të vënë në dukje antifashizmin popullor. Luftën Antifashiste e mbështeti populli, madje ai pësoi dëmet e saj, por këtë luftë e organizuan dhe e drejtuan forcat politike: forcat mbretërore, nacionalistët, Partia Komuniste Shqiptare dhe Balli Kombëtar. Mirëpo deri sot historia jonë zyrtare ka qenë e shtrembëruar prej diktatorit Enver Hoxha dhe studiuesve që shkruanin e shkruajnë sipas dëshirave, synimeve dhe diktimeve të tij dhe klanit të tij. Duke menduar se mund të sjell një farë ndihme që kjo konferencë të arrijë rezultate sa më të vlefshme me referatet dhe kumtesat që do të mbahen, po jap disa mendime.

* * * 

          Çlirimi i Shqipërisë nga nazi-fashizmi është një nga pesë ngjarjet më të rëndësishme që përjetoi populli ynë gjatë shekullit të XX-të:

          1. Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912. Kjo ngjarje solli krijimin e shtetit të pavarur shqiptar në gjysmën e territoreve të banuar nga populli ynë, për shkak të imponimit të politikës antishqiptare të Perandorisë Ruse ndaj Fuqive të Mëdha të asaj kohe. Gjysma tjetër e territoreve shqiptare iu dha më 1913 shteteve fqinjë: Sebisë, Greqisë dhe Malit të Zi. Kështu u krijua një Shqipëri e vogël dhe një Serbi e madhe që përfshiu shumë territore jo serbe të banuar nga shqiptarë, bullgaro-maqedonë dhe hungarezë (këta iu dhanë më 1919).

          2. Në gusht të vitit 1941 Gjermania Naziste pasi pushtoi shtetin Serbo-Kroato-Slloven ia ktheu Shqipërisë pjesën më të madhe të territoreve që i ishin dhënë padrejtësisht Serbisë e Malit të Zi. Kështu u krijua Shqipëria e bashkuar, e cila ishte një arritje e madhe kombëtare edhe pse Shqipëria ishte e pushtuar nga Italia Fashiste. Në të vërtetë ky shtet i bashkuar shqiptar nuk mund të quhej Shqipëri etnike, sepse në të nuk u përfshinë gjithë territoret ku banonte populli shqiptar.

          3. Më 28 nëntor 1944 u shpall çlirimi nga zgjedha nazi-fashiste (një vit më vonë si datë e çlirimit u quajt 29 nëntori 1944, datë e cila festohet dhe sot). Shqipëria pas kësaj date u rizvogëlua në kufijtë e Shqipërisë londineze.

          4. Më 12 dhjetor 1990 Partia e Punës së Shqipërisë, vijuesja e PKSH-së, u detyrua të shpallte pluralizmin në Shqipëri, pra kapitullimin e regjimit diktatorial komunist njëpartiak me ekonomi të centralizuar.

          5. Më 11 qershor 1999 u shpall çlirimi i Kosovës mbas bombardimeve të suksesëshme të forcave të NATO-s dhe të luftimeve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK-së).

          Këto pesë ngjarje kanë qenë fitore të mëdha për popullin shqiptar, por ato nuk u përjetuan dhe nuk u shfrytëzuan si duhej prej klasës politike shqiptare, prandaj ato dhanë frute më të pakta sesa duhej të jepnin. Këto mosrealizime nuk kanë ndodhur vetëm për shkak të pengesave që na kanë krijuar shtetet që nuk na kanë dashur të mirën, as për shkak se aleatët tanë nuk na ndihmuan sa duhej, por dhe për fajin tonë. Ne duhet të pranojmë se kemi qenë dhe vijojmë të jemi ende një popull kombëtarisht i përçarë dhe moralisht i dëmtuar rëndë, për shkak të pushtimit të gjatë turk, politikës antishqiptare të Rusisë Cariste dhe diktaturës së egër komuniste.

          Dëmin përçarës brenda kombit me anë të imponimit të fesë islame dhe atë të shkëputjes nga kontinenti mëmë europian, që i shkaktoi popullit tonë sundimi turk e ka vënë bukur në dukje më 1989 Prof. Rexhep Qosja:

          “Perandoria Osmane ka ngritur mur mes shqiptarëve dhe Evropës, në radhë të parë me ideologjinë fetare islame si ideologji e saj shtetërore, por jo vetëm me të. Robëria turke ka cënuar rëndë zhvillimin e popullit shqiptar: ia ka këputur lidhjet që deri atëherë ka vënë me Evropën; ia ka ndërruar drejtimin që deri atëherë ka përvijuar; ia ka çrregulluar ritmin jetësor që deri atëherë ka krijuar.
          Duke e shkëputur prej Evropës, pothuaj, në të gjitha pikpamjet, robëria turke do ta vonojë zhvillimin e popullit shqiptar, mandje në të gjitha fushat: materiale, ekonomike, kulturore, qytetëruese urbane.”

          Kurse sistemi i diktaturës së egër komuniste, përmes terrorit dhe luftës së egër të klasave, varfërimit të skajshëm dhe izolimit na e shkatërroi moralin e lashtë të krijuar gjatë mijëvjeçarëve mbështetur mbi normën e besës, trimërisë, liridashjes, mikpritjes, mirënjohjes, përkrahjes së të dobëtit, etj.

          Zbatimi i Reformës në Drejtësi dhe i Vetingut, dy procese, që janë ndërmarrë prej aleatëve tanë, SHBA-ve dhe BE-së, do të sjellin krijimin e shtetit ligjor, pra ndërprerjen e korrupsionit dhe pastrimin e pushtetit politik nga oligarkët që kanë pushtuar dhe kanë komanduar qeverinë shqiptare gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit. Ndërprerja e korrupsionit, mënjanimi i oligarkëve nga pushteti dhe dënimi i tyre, do të përbëjnë bazën për arritjen e sukseseve më të rëndësishëm të Shqipërisë paskomuniste. Do të fillojnë investimet e huaj, do të hapen shumë vende pune, njerëzit do të punësohen dhe emërohen sipas meritave e kualifikimit. Emigracioni do të pakësohet, madje do të kërkohen krahë pune dhe kuadro të kualifikuar edhe nga jashtë. Mirëpo që rezultatet e këtij procesi jetëdhënës në aspektin ligjor të japin rezultate sa më të mëdha duhet që ato të shoqërohen me arritje në aspektin moral, politik dhe shoqëror.

          Për të arritur zhdukjen e të metave kryesore që sundojnë sot në shoqërinë tonë, si konfliktet shoqërore e klanore, urrejtja midis shqiptarëve, shkelja e lirive të medias, vlerësimi i njerëzve jo sipas aftësive por sipas partishmërisë, mungesa e atdhetarizmit, etj, duhet që individët, grupet shoqërore dhe partitë politike të ndërmarrin një proces të sinqertë pastrimi (katarse) ndaj mendësive që kemi trashëguar prej ideologjisë komuniste dhe pasojave të saj shkatërruese. Dobësitë tona janë njerëzore vijnë nga mungesa e kulturës morale. Eshtë shumë e nevojshme të ndërtohet shqiptari si njeri larg mendësisë së urrejtjes, mendësisë së populizmi, ksenofobisë, racizmit të ri, përndryshe populli ynë nuk mund t’i përkasë njerëzimit modern që në çdo fushë shoqërore, politike, ekonomike, kulturore dhe sociale dallohet për dinjitetin e tij, për vlerat e tij të çmueshme morale. Të tillë njerëz bashkohen jo vetëm brenda shoqërisë kombëtare, por edhe në planin botëror për mbarëvajtjen e shoqërisë njërëzore.

          Dhe kjo fillon së pari nga shkolla, e cila gjatë diktaturës ishte e politizuar, kurse mbas ndërrimit të regjimit u dobësua shumë për shkak të një liberalizmi të shfrenuar, korrupsionit dhe rënies së kërkesave. Pra, krahas forcimit të anës shkencore, luftës kundër korrupsionit na duhet që tekstet mësimore të mbarë botës shqiptare të kenë vlerësime të njëjtë ose të afërt për dukuritë, personalitetet historike, grupet ose partitë politike dhe për ngjarjet historike.

          Vetëm kështu do të arrijmë që të realizohet evoluimi edhe i ish-komunistëve kokëfortë dhe i mbështetësve të tyre, që vijojnë t’i i quajnë armiq, tradhëtarë e neofashistë të gjithë bijtë e pasardhësve të nacionalistëve, ballistëve, legalistëve dhe intelektualëve të formuar në Perëndim, baballarët e të cilëve PKSH-ja, për të realizuar marrjen dhe mbajtjen e pushtetit politik dhe ekonomik si forcë e vetme, i shpalli armiq e tradhëtarë pa fakte e pa gjyqe, ose me gjyqe fallco . Pasi e mori pushtetin kjo parti e mbajti atë 47 vjet duke zbatuar politikën e luftës së klasave, për të trembur popullin. Propaganda e fuqishme pro partisë dhe udhëheqjes së saj, arrestimet, internimet dhe shpallja e njerëzve “agjentë e armiq të partisë e të popullit” kryheshin sipas një plani të caktuar. Përmes kësaj politike PKSH / PPSH-ja arriti të siguronte nënshtrimin dhe respektin e detyruar të shumicës së popullit. Mirëpo ky nënshtrim e ky respekt, që shpreheshin me votimet 99.99 %, ishin dukuri fiktive dhe jo reale. Ato e kishin burimin te frika. Ky fallsitet u zbulua mbas shpalljes së pluralizmit në zgjedhjet e marsit 1992, kur populli votoi mbi 75 % për Partinë Demokratike.

          Ndërkohë, mosqeverisja e mirë e Partisë Demokratike gjatë dy radhëve që iu dha pushteti (1992-1997 dhe 1999-2013) bëri që populli në zgjedhjet e vitit 2013 t’ia jepte shumicën e votave Partisë Socialiste, bijës së PPSH-së, kësaj partie që e kishte lënë të uritur. Edhe sot, me metoda të ndryshme, kryeministri Edi Rama ka arritur që shumica e popullit shqiptar brenda Shqipërisë të jetë me Partinë Socialiste, ndonëse kjo parti duke iu bindur oligarkëve nuk ndjek një politikë sociale edhe pse quhet parti e së majtës. 

          Me pak fjalë, që festa e 75-vjetorit të çlirimit të na gjejë në rrugë të mbarë për të arritur suksese që nuk i kemi arritur dot më parë është e mira që forca më e madhe politike, Partia Socialiste në konferencën shkencore kushtuar këtij përvjetori të udhëzojë kumtuesit, që të dëshmojnë e të kërkojnë dënimin e shumë gabimeve e krimeve që u kryen gjatë sundimit diktatorial të PKSH/PPSH-së, si dhe gjatë këtyre 27 vjetëve qeverisje pluraliste me gabime nga të dy forcat kryesore politike të majta e të djathta. Një analizë objektive e gabimeve të kryera deri sot dhe një e kërkuar më fal nga ana e drejtuesve të PS-së do t’i detyrojë edhe drejtuesit e partive të tjera politike si Balli Kombëtar, Legaliteti, Partia Demokratike, Partia Republikane, etj të bëjnë dhe ato shpëlarjen e tyre nga gabimet e krimet që kanë kryer deri sot. Ky proces do të ndikojë në rritjen morale të popullit dhe ecjen drejt pajtimit kombëtar.

          Disa prej krimeve kryesore që ka kryer PKSH/PPSH-ja dhe shteti diktatorial ndaj popullit shqiptar i kemi shtjelluar në artikujt tanë Thembra e Akilit e studiuesit Pëllumb Xhufi, Politizimi i historisë – krim kombëtar dheLufta e klasave – kanceri i politikës dhe shoqërisë shqiptare. Këtu sa për t’ua kujtuar organizatorëve të konferencës shkencore po riprodhoj shkurt disa nga krimet kryesore të diktatorit Hoxha, të PKSH/PPSH-së dhe të shtetit diktatorial, krime të cilat në referatet dhe kumtesat e kësaj konference duhet të analizohen dhe dënohen me kurajo dhe pa hezitim. 

          1. Roli i emisarëve jugosllavë Miladin Popoviç dhe Dushan Mugosha për vënien e Enver Hoxhës në krye të PKSH-së dhe orientimet që ata dhanë për politikën e kësaj partie, kanë qenë të dëmshme. Enver Hoxha nuk meritonte të zgjidhej sekretar i përkohshëm i PKSH-së e më tej sekretar i përgjithshëm i asaj partie, sepse ai nuk ishte anëtar i asnjë grupi komunist dhe nuk e njihte teorinë Marksiste-Leniniste. Komunistë që e njihnin këtë teori ishin Zef Mala, Sejfulla Malëshova, Llazar (Zai) Fundo, Koço Tashko, Anastas Lulo, Sadik Premtja, Aristidh Qendro, etj, por Miladini dhe Enveri i luftuan këta dhe i asgjësuan sepse po të merrnin ata drejtimin e PKSH-së, kjo parti nuk do të ishte e nënshtruar ndaj urdhërave të PKJ-së.

          2. Emisarët jugosllavë i detyruan komunistët shqiptarë që në ditën e themelimit të PKSH-së të mos e përmendnin ekzistencën e Shqipërisë së bashkuar dhe aq më pak nevojën e krijimit të Shqipërisë etnike në fund të L2B sipas të drejtave të Kartës së Atlantikut. Ata i detyruan udhëheqësin e PKSH-së dhe anëtarët e saj që ta shtrinin veprimtarinë e tyre organizative, politike e ushtarake vetëm brenda kufijve të Shqipërisë londineze. Kjo tregonte se territoret shqiptare që i ishin dhënë padrejtësisht Serbisë e Malit të Zi më 1913, shumicën e të cilave Gjermania Naziste ia kishte kthyer Shqipërisë në verë të vitit 1941, duhej t’i ktheheshin përsëri Jugosllavisë që do të formohej në fund të L2B. Nënshtrimi pa kushte i udhëheqjes së PKSH-së ndaj vijës politike të PKJ-së ishte tradhëti kombëtare, e cila që nuk ka pse të lihet pa u dënuar, si është lënë deri sot.

          3. PKSH-ja gjatë L2B dhe mbas saj, punoi me rrugë të ndryshme, me propagandë dhe dhunë, që t’ua mbushte mendjen anëtarëve të saj dhe mbarë popullit shqiptar, se nuk duhej të mendonin për pjesën e popullit që kishte mbetur jashtë kufijve të vitit 1913.

          4. Në dhjetor të vitit 1947 Enver Hoxha kërkoi bashkimin e Shqipërisë me Jugosllavinë si republikë e saj. Analisti Mërgim Korça në bazë të dokumenteve të gjetur në Arkivin Qendror të Shtetit, ka vënë në dukje se në mbledhjen e Byrosë Politike të Komitetit Qendror të PKSH më 15 dhjetor 1947, në praninë e të dërguarit të Mareshallit Tito, Sava Zllatiç, Enver Hoxha deklaroi: “…tani që e likuiduam këtë pengesë (Nako Spirun – shënim sqarues i Mërgim Korçës), duhet ta fitojmë kohën e humbur e të bëjmë sa më shpejtë bashkimin de fakto të Shqipërisë me Jugosllavinë në të gjitha fushat, (parti, ekonomi, ushtri, etj.) se Shqipëria nuk mund të qëndrojë si shtet i pavarur dhe aq më pak të ndërtojë Socializmin, pa u bashkuar me Jugosllavinë…”

          Për këtë deklaratë Enver Hoxha nuk bëri kurrë autokritikë. Deri sa vdiq, ai nuk pranoi kurrë të kritikonte dhe dënonte gabimet dhe krimet që kreu ai e bashkëpunëtorët e tij gjatë Luftës Antifashiste dhe mbas saj.

          Historianët shqiptarë në këtë konferencë nuk ka pse të vijojnë fshehjen dhe mosdënimin e krimeve që kreu Enver Hoxha, herë i detyruar prej emisarëve jugosllavë dhe udhëheqësit të PKJ-së Josif Broz Titos, ose prej J.V. Stalinit e Mao Ce Dunit dhe herë prej interesave të tij pushtetore.

          5. Një tjetër tradhëti kombëtare e kryer prej PKSH-së është dhe mohimi i rezistencës që iu bë ushtrisë fashiste italiane më 7 prill 1939 dhe i dëshmorëve që ranë gjatë atyre luftimeve. Edhe pse pjesëmarrja ishte e pakët, forcat shqiptare të përbëra nga një pjesë e ushtrisë mbretërore, e xhandarmarisë dhe nga disa qytetarë vullnetarë, kryen një rezistencë të denjë në Durrës. Ata e detyruan pjesën e ushtrinë italiane që zbarkoi të rikthehej në anijet dhe i shkaktuan asaj 124 viktima (shtypi anglez i atyre ditëve përmendi 300-400 italianë të vrarë). Kurse nga radhët e forcave shqiptare atë ditë në Durrës ranë nëntë dëshmorë, të cilëve gjatë mbasdites iu shtua dhe një qytetar ortodoks, i cili kundërshtoi pushtimin duke e lyer dhe djegur veten me benzinë te sheshi i qytetit para ushtrisë italiane që ishte renditur për të festuar fitoren. Emrat e këtyre dëshmorëve janë: Mujo Ulqinaku, Hamid Dollani, Haxhi Tabaku, Hysen Koçi (Kallço), Ibrahim Osmani, Isak Metalija, Ismail Reçi, Ramazan Velia (Lezha), Hamit Vesho, si dhe qytetari orthodoks që dogji veten, emri i të cilit deri sot nuk është verifikuar ende.

          Kjo konferencë do të bëjë një akt atdhetarie po ta vlerësojë rezistencën e 7 prillit 1939 që u zhvillua në Durrës dhe në qytete të tjerë ku ranë dhe këta dëshmorë: në Sarandë Mitro Dhimërtika, në Shkodër Tonç Toma; në Berat Zenel Blana dhe në Vlorë dy dëshmorë. Emrat e dëshmorëve të Vlorës janë ende të paverifikuar. Dëshminë për dy dëshmorët e rënë në Vlorë na e ka dhënë Prof. Sami Repishti, i cili e pati dëgjuar këtë fakt prej dy malësorëve bashkëvuajtës në Burgun e Burelit, ish-pjesëmarrës në luftimet e Vlorës.

          6. A nuk duhet dënuar fakti që anëtarët e grupeve komuniste shqiptare nuk morën pjesë në asnjë nga luftimet e 7 prillit, si dhe fakti tjetër se asnjë prej këtyre 15 të rënëve për liri nuk është vendosur në ndonjë prej Vorrezave të Dëshmorëve në Tiranë, ose qytete të tjerë të Shqipërisë? Ata nuk janë përmendur në asnjë tekts historie dhe as te “Fjalori Enciklopedik Shqiptar”. Mohimi i dëshmorëve të 7 prillit 1939 nuk ka pse të lihet pa u dënuar, sepse e ka emrin tradhëti kombëtare.

          Tradhëti kombëtare edhe më e rëndë ka qenë dhe mohimi i Proklamatës / Marrëveshjes së Mukjes që u realizua më 1-3 gusht 1943 midis delegatëve të forcave balliste, nacionaliste e komuniste, të cilët u ulën si të barabartë në tavolinë dhe zgjodhën Komitetin për Shpëtimin e Shqipërisë. Ky komitet formuloi Marrëveshjen (Proklamatën) e përbashkët për vijimin e luftës kundër pushtuesit italian dhe çdo pushtuesi tjetër që mund të vinte. Aty u kërkua që në mbarim të L2B të krijohej Shqipëria etnike sipas të drejtave të Kartës së Atlantikut, kurse çeshtjen e pushtetit u la të vendosej prej popullit në zgjedhjet e lira që do të organizoheshin mbas luftës. Përgjegjësinë kryesorë për këtë akt e ka Miladin Popoviçi, i cili mbasi e lexoi e grisi Marrëveshjen dhe copat e letrvs ia hodhi Enver Hoxhës në fytyrë duke e urdhëruar që ta mohonte sa më parë. Po ashtu dhe Enver Hoxha, si zbatues i këtij urdhëri ka përgjegjësinë e vet dhe duhet dënuar. Këtë skenë që ndodhi në Vithkuq të Korçës e ka shkruar pjesëtari i delegacionit të PKSH-së, Doktor Ymer Dishnica në një intervistë botuar te gazeta Rilindja Demokratike më 1994.

          7. Më 10 shtator 1943, Enver Hoxha e thelloi më tej veprimtarinë e tij antikombëtare. Ai shkroi me pseudonimin Shpati, një shkresë sekrete me të cilën i urdhëronte organizatat bazë të PKSH-së që ta shpallnin Ballin Kombëtar tradhëtar dhe bashkëpunëtor të pushtuesit dhe ta luftonin me armë. Kjo shkresë ishte një hap tjetër drejt tradhëtisë kombëtare. Ajo shkresë jo vetëm e asgjësonte Marrëveshjen e Mukjes, por e shpallte Ballin Kombëtar “tradhëtar e bashkëpunëtor të pushtuesit”, kur në fakt forcat balliste deri në atë datë kishin luftuar së bashku me forcat partizane kundër pushtuesve italianë.

          8. Ndërkohë nuk mund të lihet pa u kritikuar dhe pa u cilësuar tradhëti edhe braktisja e atdheut prej Mbretit Zogu i I pa shkrepur asnjë pushkë, si dhe çoroditja e shumë forcave të Ballit Kombëtar, të cilat pas 10 shtatorit 1943, të ndodhura përballë pushtuesve të rinj gjermanë nga njëra anë dhe forcave partizane nga ana tjetër, gjetën si zgjidhje bashkëpunimin me forcat gjermane. Braktisja e atdheut prej Mbretit pa ia bërë bamp dhe transformimi i shumicës së forcave balliste nga forca patriotike antifashiste në bashkëpunëtore të pushtuesve të rinj gjermanë, e ka gjithashtu emrin tradhëti kombëtare, prandaj është dënuar deri sot dhe nuk mund të falet.

          Mendoj të ketë disa kumtesa kritike ndaj potitikës së PPSH-së për izolimin e Shqipërisë, për varfërimin e popullit dhe ushtrimin e luftës së klasave ndaj pasardhësve të Ballit Kombëtar, Legalitetit e nacionalistëve në vitet 1944-1991. Në po këtë plan vlen të kritikohet dhe fryma e luftës midis partive politike dhe simpatizantëve të tyre në vitet 1992-2019, si variant i ri i luftës së klasave, gjë që ka mbajtur gjallë urrejtjen dhe përçarjen midis bashkëqytetarëve të Shqipërisë.

          Lufta Antifashiste Nacional Çlirimtare ka qenë një ngjarje e rëndësishme e popullit shqiptar dhe nuk mund ta nënvlerësojë askush. Por vlerat e saj nuk pakësohen po të thuhet e vërteta për sasinë e partizanëve dhe të dëshmorëve të saj. Mbivlerësimet e bëmave dhe shumëfishimi i numërit të partizanëve dhe dëshmorëve që ka bërë deri sot propaganda dhe kalemxhinjtë e PKSH/PPSH-së dhe vijueses së tyre PS-së, në fakt pvrbëjnë një poshtërim të asaj lufte dhe pjesëtarëve të saj.

          Dihet se ushtria partizane nuk e mundi dhe nuk e hodhi ushtrinë italiane në det si e mundi dhe e hodhi ushtria vullnetare shqiptare në vitin 1920. Ushtria partizane nuk çliroi asnjë qytet të pushtuar prej ushtrisë fashiste italiane, ajo nuk organizoi asnjë betejë për mbrojtjen e qyteteve nga pushtuesit e rinj gjermanë. Të cilët e zëvendësuan ushtrinë italiane paqësisht. Madje, vlen të thuhet se ushtria partizane u shpartallua gjatë operacionit ushtarak që kreu ushtria gjermane në dimrin e viteve 1943-1944.

          Numëri i ushtrisë partizane nuk arriti kurrë në 70.000, si është shkruar nëpër tekste mësimore dhe fjalime udhëheqësish. Sipas statistikave të botuara te Fjalori Enciklopedik Shqiptar vëll. II, 2008 në zërat Brigadat e Ushtrisë Na-Çl, del se deri më 24 prill 1944 kishte 5.075 partizanë, kurse deri në fund të luftës, më 28 nëntor 1944, ky numër arriti gjithsej në 26.877 partizanë. Edhe numëri i dëshmorëve nuk ka qenë 28.000 si ka deklaruar Enver Hoxha dhe është thënë nëpër tekste, fjalime e festa. Pas një pune shumëvjeçare një grup studiuesish hartuan serinë “Yje të pashuar” me 20 vëllime, ku arritën të shkruajnë biografinë e 2.800 dëshmorëve, sepse ata nuk gjetën as emra as biografi për dëshmorë të tjerë. Kurse studiuesi Teodor Kareco në librin e tij “Jo 28.000 dëshmorë, vetëm 3.500” mbështetur në të dhëna të arkivave të disa ministrive, ka nxjerrë se në vitin 1946 merrnin përkrahje ekonomike vetëm 2.396 familje dëshmori. Kurse numëri i përgjithshëm i dëshmorëve, shkruan ai, mund të jetë jo më shumë se 3.500.

          Që kjo konferencë shkencore të ndihmojë për realizimin e pajtimit kombëtar, për të cilin ka aq shumë nevojë shoqëria shqiptare, është e nevojshme që të trajtojë dhe nevojën e heqjes së yllit partizan nga Vorrezat e Dëshmorëve në Tiranë dhe qytetet e tjerë ku ka të tilla vorreza. Në këto vorreza është mirë të vendosen eshtrat e gjithë dëshmorëve që kanë rënë për lirinë e atdheut që nga viti 1878 e deri më 29 nëntor 1944, pra edhe dëshmorët e Rilindjes e pas saj, si dhe nacionalistët, ballistët, legalistët etj që dhanë jetën për lirinë e atdheut. Mendoj se numëri i tyre është më shumë se 7.000. E në këtë numër dëshmorësh, partizanët që ishin anëtarë të PKSH-së (ata që i besonin yllit komunist, ishin vetëm 1.057 sipas të dhënave të vetë Komitetit Qendror të PKSH të vitit 1946); përbëjnë një pakicë.

          Pajtimi kombëtar dhe uniteti kombëtar nuk vjen duke vijuar shtrembërimet dhe gënjeshtrat, duke zmadhuar vlerat e njërës palë e duke nënvlerësuar e asgjësuar vlerat e palëve të tjera. Pajtimi kombëtar vjen po të mbajmë qëndrim të moralshëm, qëndrim objektiv shkencor ndaj të gjitha dukurive politike e shoqërore, kombëtare e krahinore, ndaj ngjarjeve, personaliteteve, organizatave dhe partive dhe sidomos, po të vlerësojmë si duhet viktimat e diktaturave komuniste dhe nazifashiste.

           Data 23 gusht është shpallur Dita e Kujtesës së miliona viktimave të komunizmit dhe nazizmit, që u shkaktuan si rrjedhim i deportimeve në masë, i vrasjeve dhe zhdukjeve pa shenjë, i viktimave të kampeve të punës dhe kampeve të përqendrimit të këtyre regjimeve. Qeveria e sotme shqitare nuk e ka njohur këtë ditë, gjë që, si shkruan analisti Frank Shkreli, do të thotë se “Shqipëria jonë, zyrtarisht, nuk e ka gjetur ende vullnetin politik, forcën morale as dinjitetin kombëtar për tu bërë pjesë e Evropës, në këtë ditë të kujtimit të viktimave të komunizmit — dhe për të treguar dinjitetin e saj përball totalitarizmit në përgjithsi, megjithse politikanët e të gjitha ngjyrave dhe të partive kryesore politike shqiptare të këtyre 30-viteve post-komunizëm – bërtasin me të madhe, në përpjekje për të na bindur se ata i ndajnë vlerat me botën perëndimore.”

          Pa moral, pa objektivitetit shkencor dhe pa art realist nuk ka përparim. Për fat të keq shumica e studiuesve me mendësi komuniste ose socialiste nuk i lexojnë, ose i hedhin poshtë studimet dhe rezultaret e studiuesve dhe analistëve që vijnë nga radhët e të përndjekurve, ose të studiuesve të paanshëm si Uran Butka, Pjetër Pepa, Agim Musta, Tomor Aliko, Agron Tufa, Spartak Ngjela, Fatos Lubonja, Kastriot Dervishi, Çelo Hoxha, Lek Pervizi, Eugjen Merlika, Mërgim Korça, Jozef Radi, Muharrem Dezhgiu, Beqir Meta, Enver Memisha, Teodor Kareco, Dalip Greca, Ruben Avxhiu, Idriz Lamaj, Frank Shkreli, Ardian Ndreca, Fritz Radovani, Fatmir Terziu e mjaft të tjerë, shkrimet e të cilëve unë nuk kam mundur t’i gjej.

          Studiuesit dhe anvtarët e PS-së me mendësi komuniste nuk i lexojnë ose i përçmojnë veprat letrare që riprodhojnë me realizëm jetën e të përvuajturve nën diktaturën komuniste si Atë Zef Pëllumbi, Sami Repishti, Visar Zhiti, Frederik Reshpja, Astrit Lulushi, Faruk Myrtaj, etj. 

          Që kjo konferencë shkencore të sjellë dritën e duhur, është e nevojshme të nxisë kurajon qytetare për nxjerrjen e së vërtetës, e cila është shtrembëruar për 75 vjet me radhë. Këtë punë duhej ta kishte bërë Partia Socialiste që në vitet e para të formimit të saj dhe nuk kishte pse të ishte manipuluar shkenca dhe shoqëria jonë me gënjeshtra këto 28 vjet…

Dinjiteti përballë totalitarizmit-TEPELENA SI DESHMI

by

Identifikohen vendvarrime të reja pranë ish-kampit të internimit në Tepelenë/

– Për shkak të situatës ekstreme të jetës, kampi i tmerrshëm i Tepelenës është përmendur në mënyrë të posaçme nga qeveria amerikane në vitin 1955, si pjesë e ankesës së saj në Kombet e Bashkuara për shkeljen e të drejtave të njeriut në Shqipëri dhe për përdorimin e punës së detyruar si ndëshkim. 

– Identifikimi i varreve masive të fëmijëve dhe të atyre që humbën jetën në Tepelenë është hapi i parë për rehabilitimin e të zhdukurve e familjeve të tyre, që vazhdojnë të shpresojnë në gjetjen dhe trajtimin njerëzor të viktimave pa faj të kampit.

Tepelenë, 23 gusht 2019 – Autoriteti për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit, në bashkëpunim me Bashkinë e Tepelenës, Institutin për Integrimin e të Përndjekurve, Shoqatën Antikomuniste të të Përndjekurve Politikë, të mbijetuar dhe shoqëri civile aktive nderoi sot, në Ditën Europiane të Viktimave të Regjimeve Totalitare dhe në kuadër të 30 gushtit, Ditës Ndërkombëtare të të Zhdukurve vuajtjen e të pafajshmëve të internuar në kampin me tela me gjemba të Tepelenës, në vitet 1949-1953.

Ish-të internuar dhe trashëgimtarë të tyre, të ardhur nga i gjithë vendi dhe jashtë tij, u takuan në territorin e ish-kampit të internimit, në një ceremoni përkujtimore ku u nderua sakrifica dhe dinjiteti njerëzor i mijëra grave, fëmijëve dhe të moshuarve që e shkuan jetën në kazermat e Tepelenës.

Mes të ardhurve në kamp nga i gjithë vendi në këtë pelegrinazh të dhimbjes, kishte nga ata që riktheheshin për herë të parë, pas kohës së errët kur u dënuan pa shkak, si Marte Nikolli, nga Spaçi, e internuar në Tepelenë në moshën 10-vjeçare, me gratë e familjes. Të pranishmit folën me radhë për përballjen e vështirë me kampin, një pjesë e tyre të mbijetuar, një pjesë trashëgimtarë që në Tepelenë ngrenë zërin për amanetet e prindërve të tyre për të zhdukurit pa gjurmë.

Pas fjalëve të rastit, të mbajtura nga sekretari i përgjithshëm i Autoritetit, z. Skënder Vrioni, kryetari i SHAPP, z. Nebil Çika, ish-i burgosuri politik Uran Kostreci, të mbijetuar e përfaqësues të komunitetit fetar e akademik, grupi u drejtua për në një vendvarrim të raportuar nga banorët e zonës, ku janë zbuluar eshtra fëmijësh, pranë rrjedhës së lumit Vjosë. Identifikimi i varreve masive të fëmijëve dhe të atyre që humbën jetën në Tepelenë është hapi i parë për rehabilitimin e të zhdukurve e familjeve të tyre, që vazhdojnë të shpresojnë në gjetjen dhe trajtimin njerëzor të viktimave pa faj të kampit.

Në vijim, ish-të internuar dhe trashëgimtarë të tyre, të ftuar të ardhur nga i gjithë vendi u drejtuan në Pallatin e Kulturës së qytetit, ku u shfaq filmi “Azizi”, i gazetares Luljeta Progni, i realizuar me mjeshtëri mbi dëshmitë e të mbijetuarve të kampit. Një bashkëbisedim i gjallë mbi të shkuarën, pasojat e saj në të sotmen, vuajtjen dhe nevojën për drejtësi të të dënuarve politikë në diktaturë, mes dëshmitarëve okularë të ngjarjeve, krimeve e historive personale apo kolektive, mbylli një ditë të gjatë përkujtimi, me synim kthimin në vend kujtese të kampit të internimit në Tepelenë, i cili spikat për disa arsye:

– Ky kamp mbart qindra histori të dhimbshme njerëzore. Për shkak të situatës ekstreme të jetës, ai është përmendur në mënyrë të posaçme nga qeveria amerikane në vitin 1955, si pjesë e ankesës së saj në Kombet e Bashkuara për shkeljen e të drejtave të njeriut në Shqipëri dhe për përdorimin e punës së detyruar si ndëshkim. 

– Ai pasqyron më së miri tipologjinë e kampeve të rrethuara me tela me gjemba, të cilat nuk kanë qenë fenomen i përhapur në Lindjen Komuniste dhe mund të krahasohen vetëm me gulagët sovjetikë.

– Ndërsa për kampe të tjera të tilla, si ai i Beratit, Krujës, Valiasit, Cërrikut, Shijakut, Porto–Palermos, Kuçovës, Kuçit të Vlorës, etj., nuk kanë mbetur objekte kujtese, për Kampin e Tepelenës këto ekzistojnë. Disa nga kazermat e kampit të Tepelenës ruhen ende. Për më tepër, skicat e Lekë Pervizit, i mbijetuar, japin dëshmi për t’i rindërtuar kabinat ku strehoheshin të internuarit. 

***

Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit është përgjegjës për zbatimin e ligjit, lidhur me mbledhjen, administrimin, përpunimin, përdorimin e dokumenteve të ish-Sigurimit të Shtetit dhe informimin në lidhje me to, bazuar në ligjin nr. 45/2015 “Për të Drejtën e Informimit për Dokumentet e Ish-Sigurimit të Shtetit të Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë”.

Për të ndjekur veprimtarinë e Autoritetit, ndiqni faqen tonë www.autoritetidosjeve.gov.al ose në Facebook, Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit 1944-1991, AIDSSH, ku mund të merret informacion për veprimtaritë e zhvilluara dhe ato të pritshme.

AIDSSH mbetet i hapur për propozime dhe bashkëpunime, me qëllim fuqizimin e dialogut dhe edukimin qytetar.