Archives for November 2020

Përvjetor- Demonstratat e vitit 1968 dhe çështja kombëtare shqiptare

November 27, 2020 by dgreca

Shkruan: Zymer U. Neziri /

Viti 1968, me kërkesat kryesore për Republikë, Kushtetutë e Vetëvendosje, që u bë pjesë e historisë më të re, lidhet edhe me kohën nga Kongresi i Berlinit, 1878, kur Fuqitë e Mëdha e copëtojnë Shqipërinë, të pushtuar nga Perandoria Osmane, më 1479, dhe heshtin për masakrimin e banorëve të Sanxhakut të Nishit dhe për shpërnguljet e tyre të dhunshme në drejtim të Rrafshit të Kosovës. Krimi i Fuqive të Mëdha vazhdoi me ricopëtimin e Shqipërisë dhe në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, më 1913, kur Greqia zgjerohet 2,7 herë, Mali i Zi 3 herë dhe Serbia 2,8 herë, me zgjerim mbi Vojvodinën në Konferencën e Versajës, 1919. Sot, Republika e Kosovës ka vetëm një pjesë të vogël të territorit të Vilajetit të Kosovës dhe bashkë me Republikën e Shqipërisë kanë vetëm afër gjysmën e viseve shqiptare. Edhe pas vitit 1912, shqiptarët kërkuan e luftuan për çlirimin e Kosovës dhe të viseve të pushtuara dhe për bashkimin e tyre me Shqipërinë. Përkrahje ka pasur nga Federata Ballkanike dhe nga Kominterna. Ka pasur edhe përkrahje te tjera.

Kosova pas pushtimit më 1912 dhe shfarosja e shqiptarëve

Viti 1968, me kërkesat kryesore për Republikë, Kushtetutë e Vetëvendosje, solli ndërmend kohën kur Kosova u pushtua tërësisht më 1912 nga Serbia e Mali i Zi dhe t’i kujton krimet e tyre mbi shqiptarët. Sipas Leon Trockit, mbreti Petar I Karagjorgjeviq, më 1912, pas Betejës së Kumanovës, për robërit shqiptarë, tha: ’’duhet t’i mbysni, jo me pushkatim, sepse kjo do të jetë humbje e municionit, por me shpatë’’. Edhe Hasan Prishtina shkruan për krimet e tyre, se ata ’’vranë, prenë e dogjën 30 000 shqiptarë, sidomos fëmi të njomë e gra të pafaje’’. Ashtu ishte edhe pas ripushtimit, më 1919. Ali Hadri thoshte se Nikolla Pashiqi mendonte se për 20-25 vjet do të asimilonte këtë popullatë në aspektin nacional e kulturor .

Xhelal Gjeçovi shkruan se gjatë reformës agrare 1918-1941, shqiptarëve ua shpronësuan 381 mijë ha tokë, e vetëm në Kosovë 200 mijë ha. Dëbuan me forcë nga vatrat e tyre 250 mijë shqiptarë, që shumica u vendosën në Turqi, e pak në Shqipëri. Në tokat e tyre sollën 14 mijë familje kolonësh sllavë me 60-70 mijë kolonë. Ashtu ishte edhe pas ripushtimit vijues, më 1945. Hakif Bajrami shkruan se synohej nga ana e pushteti serbomadh të zbatohet serbizimi i përgjithshëm i popullsisë shqiptare.

J. B. Tito vazhdoi aty ku kishin mbetur Petri i Parë dhe Nikolla Pashiqi. Pas aneksimit në shkurt 1945, u vendos pushteti ushtarak në Kosovë. Aneksimi u bë në prill 1945 nga Këshilli Antifashist i Serbisë dhe u miratua në gusht 1945 nga Këshilli Antifashist i Jugosllavisë, me status autonom në kuadër të Serbisë, pa të drejtë gjuhe në administratë, pa flamur etj. Në fillim të viteve ‘50 J. B. Tito e riaktivizoi Konventën e vitit 1938 me Turqinë dhe deri në gjysmën e dytë të viteve ‘60 u dëbuan rreth 500 mijë shqiptarë nga Kosova.

Kosova – Republikë dhe Vetëvendosja

Demonstratën e parë në Kosovë dhe në viset e ripushtuara nga jugosllavët, për Republikë, Kushtetutë e Vetëvendosje e organizoi dhe e realizoi grupi i studentëve atdhetarë të Shkollës së Lartë Pedagogjike në Prizren, më 6 tetor 1968. Ky grup, në krye me studentin Meriman Braha, ishte bërthamë e organizimit të demonstratave në tërë Rrafshin e Dukagjinit, në Prizren, më 6 tetor, në Therandë (Suharekë), më 8 tetor, dhe në Pejë, më 19 tetor. Ky grup i studentëve të Prizrenit ishte edhe në lidhje të organizimit të demonstratave edhe me një grup tjetër, por ende i panjohur, i studentëve të Prishtinës. Lidhjen e mbante studenti i këtij grupi të Prizrenit, Isa Demaj.

Demonstratat vijuese janë mbajtur në nëntor, në qytet Prishtinë, Gjilan, Ferizaj dhe Besianë (Podujevë), të zhvilluara më 27 nëntor të atij viti dhe të organizuara mirë e guximshëm nga grupi i njohur Prishtinës. Demonstrata janë mbajtur edhe në Mitrovicë, Tetovë dhe Ulqin.

Demonstratat për Republikë, Kushtetutë e Vetëvendosje kanë qenë disamujore në Kosovë dhe në viset shqiptare të ripushtuara nga Jugosllavia. Ato u shuan me gjak, pati shumë të lënduar e të plagosur, ra dëshmor nxënësi i Shkollës së Mesme Teknike në Prishtinë, Murat Mehmeti, organizuesit u dënuan me burg, pati shumë dënime me përjashtime nga puna dhe ndjekje politike të vazhdueshme, por edhe dyert për ndryshime ishin hapur, por rezultatet nuk qenë të plota. Përpjekjet vazhduam edhe më 1981, më 1989 dhe deri në formimin dhe luftën e tri ushtrive çlirimtare, 1997-2001.

Republika dhe bashkimi kombëtar

Çështja e Republikës së Kosovës, e Republikës Shqiptare në Jugosllavi dhe e bashkimit kombëtar janë shtruar shumë herë, me pak a më shumë ndryshime, në kuadër të zgjidhjes së çështjes kombëtare shqiptare në ish-Jugosllavi.

Shaban Braha, pas një analize të thelluar të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në gjysmën e dytë të shekullit XX, të kërkesave për Republikë e Vetëvendosje, si fazë kaluese deri te bashkimi, në veprën e tij të njohur Gjenocidi serbomadh dhe qëndresa shqiptare 1844-1990, konstaton me shumë të drejtë se populli i Kosovës dhe veçanërisht brezi i ri në Kosovë po përpunonte strategjinë e çështjes kombëtare, të unifikimit të kombit, në varësi me kushtet në evoluim: “Duke u ndodhur në vazhdim të gjendjes së mëparshme, populli i Kosovës dhe veçanërisht brezi i ri në Kosovë po përpunonte strategjinë e çështjes kombëtare, të unifikimit të kombit në varësi me kushtet në evoluim’’.

Ukshin Hoti e shihte Republikën e Kosovës vetëm në funksion të bashkimit dhe të forcimit të raporteve të reja në gjithë territorin e Ballkanit, të Mesdheut dhe të Evropës: ’’Republika e Kosovës, me fjalë të tjera, pavarësisht nga ajo se kush mund jetë në nivelin institucional bartës i një politike gjithëshqiptare, në rrethanat e dhëna është realizim i njërit prej interesave vitale të kombit. Si e tillë, mund të qëndrojë vetëm në funksion të bashkimit por edhe të forcimit të raporteve të reja në gjithë territorin e Ballkanit, të Mesdheut dhe të Evropës. Këtë rol mund t’a luajë me sukses në kontekst të proceseve integrative të Evropës, që do të kenë konsiderata për të gjithë pjesëmarrësit dhe për gjithë drejtimin historik të zhvillimit të proceseve pozitive.’’

Duke shkruar për përcaktimin e tij për Republikën e barabartë sovrane të Kosovës, ai flet edhe për vënien e Republikës së Kosovës në funksion të bashkimit të kombit. Republika e Kosovës, sipas tij, por edhe shqiptarët në përgjithësi, duhet t’i nderojnë sidomos vlerat e gjakut të derdhur të bijve të vet.

Ndërkaq, Ethem Çeku, në veprën e tij me interes Mendimi politik i ilegales në Kosovë 1945-1981, thotë se Demonstratat e vitit 1968 i kishin dhënë fund luftës ilegale efektive me parulla dhe me propagandë.

Me interes të veçantë janë edhe konstatimet e prof. Rexhep Qosjes, në fillim të viteve ’90, në veprën e njohur Strategjia e bashkimit kombëtar, për Republikën e Kosovës, për Republikën Shqiptare në Jugosllavi dhe për bashkimin kombëtar. Republikën e Kosovës e konsideronte zgjidhje politike, por nuk thoshte se është edhe zgjidhje politike të çështjes shqiptare në Jugosllavi. Republikën Shqiptare në Jugosllavi e konsideronte zgjidhje më të plotë të çështjes, por as këtë nuk e quan zgjidhje përfundimtare, kurse për bashkimin kombëtar thotë se kjo të ishte e vetmja zgjidhje e drejtë dhe e vetmja zgjidhje e përhershme e çështjes shqiptare.

Përfundime

Viti 1968 i Demonstratave për Kushtetutë, Republikë e Vetëvendosje, si fazë kaluese drejt bashkimit kombëtar, lidhet me kohën kur tre milionë shqiptarë jetonin nën sovranitetin e Serbisë, të Maqedonisë e të Malit të Zi.

Brezi ‘68 i demonstruesve u lind me kryengritjen shqiptare pas ripushtimit jugosllav të Kosovës e të viseve shqiptare, me tragjedinë e Tivarit, me plaçkitjen e shqiptarëve në emër të tepricave; u rrit me ndalimin e flamurit kombëtar, pa të drejtë gjuhe në administratë, me ndjekjet, burgosjet e pushkatimet e pjesëtarëve të NDSH-së; e kaloi fëmijërinë në kohën e aksionit famëkeq të mbledhjes së armëve; e përjetoi dramën kolektive të shpërnguljes në Turqi dhe tronditjen kombëtare të pushkatimit të burrave të dalluar në kufi; u bë pjesë e traumës gjithëpopullore të burgosjeve së atdhetarëve të brezit të viteve ’50.

Brezi ‘68 i demonstruesve e kaloi moshën e miturisë dhe iu bë krah brezit të viteve ‘60 të Adem Demaçit, duke shpërndarë flamurin kombëtar, të ndaluar me ligj, duke lexuar literaturën e ndaluar, sidomos Shqipërinë e Samiut dhe Lahutën e Fishtës, duke e dëgjuar fshehurazi Radio Tiranën, duke kënduar këngë atdhetare, po ashtu të ndaluara nga pushteti jugosllav, duke e adhuruar Skënderbeun dhe heronjtë e historisë, nga periudha ilire e deri te Rilindja Kombëtare, duke shkruar parullën ’’Rrnoftë Shqipnija’’ dhe duke u krenuar se jemi shqiptarë.

Viti 1968 i Demonstratave për Kushtetutë, Republikë e Vetëvendosje dallohet si vit i ngritjes së vetëdijes kombëtare për çlirim dhe bën të quhet hallkë historike e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare për bashkimin e kombit të ndarë.

Brezi ‘68 i demonstruesve ishte i lumtur vetëm për pak çaste kur klasa politike e Kosovës me ata pak intelektualë të asaj kohe kërkonin Kushtetutë, Republikë e Vetëvendosje, por u dëshpërua kur ata hoqën dorë nga kërkesat legjitime të popullit të tyre. Ai e mori në duart e veta fatin e Kosovës dhe u gatit që botërisht t’i thuhet ndal pushtetit jugosllav.

Brezi ‘68 i demonstruesve shënon edhe fillimin e shpërbërjes së Federatës jugosllave, që ishte burgu kolektiv i shqiptarëve, të dënuar me qindra shekuj burg politik, që u mbyll pas luftës fitimtare të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

Viti 1968 i Demonstratave për Kushtetutë, Republikë e Vetëvendosje ishte vit kur çështja e pazgjidhur kombëtare e shqiptarëve u shtrua guximshëm edhe në rrugë, me demonstrata të mëdha e të përgjakshme, si pasqyrim i vullnetit të së drejtës kombëtare dhe universale të bashkimit të popujve të ndarë. Ky vit bën të quhet vit shumë i rëndësishëm edhe i ndërkombëtarizimit të çështjes së pazgjidhur kombëtare shqiptare në qarqet politike dhe intelektuale evropiane e botërore dhe hallkë e re e fillimit të organizimit të kryengritjes së armatosur në vitet ‘90 dhe të luftës së tri ushtrive çlirimtare.

Bibliografi

ABDYLI, Ramiz (2004). Lëvizja Kombëtare Shqiptare 1911-1912, libri 1, recensues prof. dr. Hysni Myzyri dhe prof. dr. Muhamet Shatri, Prishtinë, Instituti i Historisë.

BABIĊ, Branko (1984). Polika Crne Gore u novo oslobođenim krajevima 1912-1914, Titograd, ‘’Pobjeda’’.

BAJRAMI, Hakif (2002). Politika serbe për rikolonizimin e Kosovës me sllavë 1945-1948, redaktorë Ethem Çeku dhe Avdi Gjata, Prishtinë, ‘’Era’’.

BRAHA, Braha (1991). Gjenocidi serbomadh dhe qëndresa shqiptare 1844-1990, recensues Selami Pulaha, Gazmend Shpuza, Thimi Bare, Gjakovë, ’’Lumi T’’.

CANA, Zekeria (1997). Gjenocidi i Malit të Zi mbi popullin shqiptar 1912-1913 (dokumente), recensentë dr. Xheladin Shala dhe dr. Shkëlzen Raça, Prishtinë, Instituti Albanologjik i Prishtinës.

CULAJ, Lush (1997). Komiteti Mbrojtja Kombëtare e Kosovës, rec. dr. Xheladin Shala dhe dr. Qamil Gexha, Prishtinë, Instituti Albanologjik i Prishtinës.

HARAPI, Zef Mark (2004). Ditt e trishtimit n’Pejë e nder rrethe: 1912-1913, përgatiti dhe pajisi me shënime Nikë Ukgjini, Pejë, biblioteka ”Fryma”, botues ”Dukagjini”.

HOTI, Ukshini (1995). Filozofia politike e çështjes shqiptare, zgjodhi dhe redaktoi Bislim Elshani, recenzentë Shaban Sinani, Moikom Zeqo, Tiranë, shtëpia botuese ‘’Rozafa’’.

ÇEKU, Ethem (2003). Mendimi politik i ilegales në Kosovë 1945-1981, recensues prof. dr. Qamil Gexha, prof. dr. Jahja Drançolli, prof. dr. Arsim Bajrami, ‘’Brezi ‘81’’, Prishtinë, 2003.

Çështja kombëtare dhe vetëdija kritike (1998). Redaksia: Masar Stavileci, Agim Vinca, Abdyl Kadolli, Zymer Neziri, Prishtinë, Forumi i Intelektualëve Shqiptarë.

ČUBRILOVIĆ, Vasa (1958). Istorija političke misli u Srbiji u XIX veku, Beograd, ’’Prosveta’’.

GJEÇOVI, Xhelal (2008). ’’Kosova, 3. Vështrim historik’’, në: Fjalori enciklopedik shqiptar, botim i ri, Tiranë, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, f. 1297-1299.

Demonstratat e vitit 1968, I, II (2018). Përmbledhje kumtesash nga konferenca shkencore, e mbajtur me rastin e 40-vjetorit, në Prishtinë, më 24-25.11.2008. Përgatitja për shtyp Zymer U. Neziri, Meriman Braha, , Prishtinë, Shoqata e të Burgosurve Politikë e Kosovës, Instituti i Historisë, Instituti Albanologjik i Prishtinës.

HADRI, Ali (1971). Lëvizja nacionalçlirimtare në Kosovë (1941-1945), Prishtinë, ‘’Rilindja’’.

Historia e popullit shqiptar, (2007) . vëllimi i tretë, periudha e Pavarësisë, 28 Nëntor 1912-7 Prill 1939, Grup autorësh, Redaksia: Kristaq Prifti, Gazmend Shpuza, Akademia e Shkencave e Shqipërisë, Tiranë, Botimet Toena.

KRIZMAN, Bogdan (1975). Vanjska politika jugoslovenske države 1918-1941: diplomatsko-historijski pregled, Zagreb, ‘’Školska knjiga’’.

’’Memorandumi për çështjen shqiptare’’ (1995). Forumi i Intelektualëve Shqiptarë, Prishtinë, dërguar ministrave të Punëve të Jashtme të Britanisë së Madhe, të Francës, të Gjermanisë, të Rusisë, të SHBA-ve etj., më 26.10.1995, në: Çështja kombëtare dhe vetëdija kritike, redaksia: Masar Stavileci, Agim Vinca, Abdyl Kadolli, Zymer Neziri, Prishtinë, botues Forumi i Intelektualëve Shqiptarë, 1998, f. 135-163.

NEZIRI, Zymer (1998). Intervistë: ’’Tridhjetë vjet nga demonstratat e organizuara në Pejë. Flamuri kombëtar ishte në ballë të turmës’’, intervistues Jeton A. Rexha, Prishtinë, gaz. ’’Bota e re’’, nr. 74, më 26 nëntor 1998, f. 24 e 25.

NEZIRI, Zymer U. (2000). Përgatitës për shtyp: Isa Demaj-jeta dhe veprimtaria atdhetare, redaktor prof. Ramiz Kelemendi, recensues dr. Sadri Fetiu dhe prof. Binak Ulaj, Prishtinë, NIB ’’Rilindja’’.

OBRADOVIĆ, Milovan (1981). Agrarna reforma i kolonizacija na Kosovu: 1918-1941, Priština, Institut za istoriju Kosova.

QOSJA, Rexhep (1992). Strategjia e bashkimit kombëtar, recensues dr. Sadri Fetiu dhe dr. Rrustem Berisha, Prishtinë, Instituti Albanologjik.

RUSHITI, Liman (2004). Ndarja territoriale dhe rregullimi administrativ i Kosovës 1878-1941, recensues dr. Hakif Bajrami dhe dr. Haki Kasumi, Prishtinë, Instituti i Historisë.

PUTO, Arben (2009). Shqipëria politike 1912-1939, Tiranë, Botimet Toena.

SHATRI, Muhamet (2012). Dokumente britanike për çështjen shqiptare në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, 1912-1913, Tiranë, Instituti i Historisë, Qendra e Studimeve Albanologjike.

TIRTA, MARK (1999). MIGRIME TË SHQIPTARËVE TË BRENDSHME DHE JASHTË ATDHEUT (VITET ’40 TË SHEK. XIX – VITET ’40 TË SHEK. XX), TIRANË, SHTËPIA BOTUESE “SHKENCA”.

TROCKI, Leon (1980). The Balkan Wars, Monad, New York.

VERLI, Marenglen (2014). Aspekte rreth krijimit dhe zgjidhjes së çështjes shqiptare (shek. XIX-XX), Tiranë, Instituti i Historisë, Qendra e Studimeve Albanologjike, ’’Klean’’.

GJYKATA SPECIALE E INSKENUAR NGA SERBIA. SHPRESË VETËM TEK AMERIKA

November 27, 2020 by dgreca

Metush Kryeziu, Komandant Batalioni në UÇK, kryetar i degës së Organizatës së Veteranëve të Luftës në Malishevë, ushtrues detyre i Nënkryetarit të OVL në Selinë Qëndrore Prishtinë, në një rrëfim ekskluziv me gazetarin Sokol Paja, për gazetën Dielli, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, deklaron se Gjykata Speciale ka si qëllim diskreditimin e luftës së UÇK. Kjo gjykatë sipas Komandant Kryeziut është e inskenuar nga Serbia dhe se e vetmja shpresë për zgjidhje të drejtë është Amerika.

GJYKATA SPECIALE DO TË DISKREDITOJË LUFTËN E UÇK

Gjykata Speciale tregoi se qëllim të vetëm ka diskreditimin e luftës së UÇK-së dhe jo drejtësinë, sikur e pretendon. Gjykata Speciale është gjykatë e njëanshme dhe kjo gjykatë arrestoi krerët e Organizatës së Veteranëve të Luftës pa të drejtë juridike. Tashmë, është e qartë për secilin, që nuk i mbyll sytë me dashje, se themelimi i Gjykatës Speciale në Kosovë është një mashtrim dhe padrejtësi e madhe që po i bëhet popullit shqiptar.

GJYKATA SPECIALE E INSKENUAR NGA SERBIA

Kjo Gjykatë e inskenuar nga Serbia dhe qarqet anti shqiptare ishte një mashtrim dhe vetëmashtrim i imponuar edhe me joshje e beneficione, por edhe me shtrëngim, kërcënim e shantazhim individual e kolektiv, me gjoja rrezikun e një Gjykate të njëanshme të miqve të Serbisë në Këshill të Sigurimit e në OKB, nga njëra anë, dhe me liberalizim vizash e përshpejtim të integrimit euroatlantik, në anën tjetër. Kjo Gjykatë naziste ashtë një e pa drejtë më e madhe që njeh historia ndonjëherë, e cila po tenton te degradojë luften e shenjtë të Kombit Shqiptar, luften e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.

AKUZA ME DËSHMITARË TË RREMË

Këto akuza mbi të cilat ka prerë fletëarrestet Prokuroria Speciale, janë akuza të fabrikuara në Serbi me dëshmitarë të rremë. Një proces farsë. I gënjeshtërt dhe i papranueshëm. Gjykata Speciale po bën një krim të madh me këtë drejtësi të stisur. Kjo është një Gjykatë e rremë e krijuar në një proces politik të rremë e të padrejtë mbi kauza që nuk qëndrojnë dhe nuk kanë qenë kurrë të vërteta. Kur akuza e Gjykatës ra për trafikimin e organeve, në mënyrë djallëzore dhe tinëzare, kjo Gjykatë ndërroi kahjen dhe ngriti akuza të tjera të bazura në prokurori e kriminelë serbë. Asnjë gjykatë, asnjë prokurori, asgjë institucion në këtë botë nuk mund të hedh baltë mbi luftën e drejtë e të pastër të UÇK.

AGRESORI U KTHYE NË VIKTIMË

Turpi më i madh i kësaj Evrope është që merret me akuzimin e viktimave të luftes, ndërsa agresorin e ka kthyer në viktimë. Kjo gjykatë po vret edhe njëherë 13.000 viktimat që vrau Serbia. Kjo gjykatë po “perdhunon” prapë 20.000 motrat tona. Kjo gjykatë po vret të mitur pleq e gra. Kjo gjykatë po shfaros, po shkatërron gjithçka që është ndërtuar në Kosovën e pas luftës. Kjo është tepër e rëndë për popullin tonë, për shtetin tonë, për kombin tonë.

SITUATA E RËNDË INSTITUCIONALE

Arrestimet e padrejta të krerëve të shtetit të Kosovës dhe të krerëve të luftës kanë shkaktuar një situatë të rëndë në vend. Institucionet në Kosovë janë të brishta. Situata pandemike po bëhet çdo ditë më e rëndë. Arrestimi i kreut të shtetit dhe atyre që udhëhoqën për të ardhur kjo liri përbëjnë një ngjarje tepër të papranueshme. Krerët e shtetit dhe të luftës akuzohen padrejtësisht në emër të Drejtësisë. Situata është e pa përballueshme. Vendi ynë jeton ditë të zymta.

GJYKATA SPECIALE NË KUSHTETUESE

Ne si Organizatë e Veteranëve të Luftës jemi duke punuar për ti mledhur nënshkrimet nga Deputetët për ta çuar në Gjykatën Kushtetuese këtë gjykatë Speciale. Kjo gjykatë është një maskaradë. Kjo gjykatë është e paligjshme. Asnjë Gjykatë në botë nuk mund të veprojë me mandat të skaduar. Gjykata Speciale është e vetmja gjykatë në planet që po vepron pa mandat. Si mundet Evropa ta pranojë këtë? Kjo nuk ndodh askund. Që nga Gushti i këtij viti, kjo gjykatë nuk ka më asnjë mandat dhe asnjë të drejtë. Disa deputetë na kanë premtuar për inicim të procesit në Gjykatën Kushtetuese të Kosovës. Po punojmë fuqishëm. Jemi duke menduar dhe skenarin e protestave dhe çdo skenar të mundshëm deri sa të dalë e drejta jonë. Askënd në këtë botë nuk do ta lejojmë të veprojë padrejtësisht në kurrizin tonë.

SHPRESA VETËM TEK AMERIKA

E vetmja shpresë në Kosovë dhe në këtë proces të pandershëm dhe të padrejtë është Amerika. Shpresojmë, u bëjmë thirrje dhe kemi besim se Shtetet e Bashkuara do ta ndalin hovin dhe qëllimet e kësaj gjykate poshtëruese që ka per qëllim të barazojë luften e popullit, luften Çlirimtare me agresorin serb që ushtroi genocid në Kosovë. Kjo Gjykatë Speciale po përkrahet fatkeqësisht edhe nga disa shtete Evropiane si dhe qarqe të brendshme për interesa personale , duke lënë mënjanë interesin kombëtar.

AD MULTOS ANNOS, DON PJETËR POPAJ

November 27, 2020 by dgreca

Nga historia e komunitetit shqiptaro-amerikan: AD MULTOS ANNOS, DON PJETËR POPAJ/

-Me rastin e 35-Vjetorit të Meshës së Parë në Nju Jork-

Nga Frank Shkreli/

Ishte Nëntori i vitit 1985, kur Kisha Katolike Shqiptare, “Zoja e Këshillit të Mirë”, me qendër në Nju Jork, lajmëronte me një njoftim të posaçëm, komunitetin shqiptaro-amerikan të asaj kohe për shugurimin e priftit të ri katolik shqiptaro-amerikan, Don Pjetër Popaj, nga Kardinali i Nju Jorkut, John O’Connor, në Katedralën e madhe të Shën Patrikut në Manhatan me 16 Nëntor, 1985. Në këtë ceremoni morën jesë qindra shqiptaro-amerikanë.

Komuniteti shqiptar në Amerikë, pa dallim, ftohej gjithashtu të merrte pjesë me 24 Nëntor, 1985 edhe në ceremoninë fetare kur meshtari i ri dhe i pari prift katolik shqiptaro-amerikan, Don Pjetër Popaj, do të kremtonte Meshën e parë në Kishën e lartëpërmendur. Njoftohej gjithashtu mbarë komuniteti, se përveç ceremonisë fetare për të shënuar atë ditë të rëndësishme në jetën e Don Pjetrit, të Kishës katolike shqiptare në Amerikë dhe të komunitetit shqiptaro-amerikan në përgjithësi – me këtë rast, do shtrohej edhe një darkë madhështore në Imperial Manor — njërin prej lokaleve më të njohura të shtetit fqinj, Nju Xhersi, një darkë që u kryesua nga aktivisti i njohur për shumë dekada i komunitetit shqiptaro-amerikan, Z. Tonin Mirakaj –një darkë që ende kujtohet si ndër më të dalluarat e komunitetit, me një pjesëmarrje prej më shumë se 1000-bashkatdhetarëve, përfaqësues të tri feve kryesore të shqiptarëve në Amerikë.

Ndër këta pjesëmarrës kisha nderin të isha edhe unë i pranishëm në këtë ceremoni historike – i ardhur enkas nga Washingtoni – për të festuar së bashku me shumë shqiptarë të ardhur nga shumë vende të Amerikës, por edhe nga Evropa dhe Kanadaja. Ishte një ditë që do të mbetet për një kohë të gjatë në kujtesën e shumë shqiptaro-amerikanëve dhe kjo është pikërisht edhe arsyeja që sot po e kujtojmë si një ngjarje, ndër më të dalluarat e komuntetit tonë këtu në Shtetet e Bashkuara, për nga pjesëmarrja dhe për nga rëndësia historike e vet ngjarjes – e që u përshëndet edhe nga i pari i shtetit të Nju Jork-ut, ish-governatori Mario Cuomo, i cili kishte bërë një deklaratë të veçantë me këtë rast.

Në një shkrim të ditëve të fundit për gazetën Illyria në Nju Jork, kryetari i asaj darke, 35 vjetë më parë, Z. Tonin Mirakaj kujton se në darkën e cilësuar si “Darkë Gazmore” në “Imperial Manor”, në Paramus, Nju Xhersi, me një pjesemarrje të më shumë se 1000-personave, që në mes tyre dalloheshin, Mons. J.Dougherty, udhëheqës Episcopal i Bronxit, Mons. Simon Filipaj, i ardhur enkas nga Ulqini, priftërinjt shqiptarë në Amerikë, Mons. Zef Oroshi, Don Prenk Ndrevashaj, At Andrea Nargaj, Don Lazer Sheldia, Don Rrok Mirdita e të tjerë klerikë amerikanë vendas. I ftuar nga Z. Mirakaj për të marrë pjesë në darkën madhështore të shqiptarëve, ishte edhe Guvernatori i atëhershëm i Shtetit të New York-ut, i ndjeri Mario Cuomo, por në pamundësi të merrte pjesë, Krye-ekzekutivi i shtetit Nju Jork, pat lëshuar me atë rast, një Deklaratë të posaçme duke thekësuar dhe duke përshëndetur Dom Pjetër Popaj si të parin shqiptar, i shuguruar prift katolik në New York, për të cilin u shpreh se, Don Pjetër Popaj “ka sjellur krenari dhe gëzim në radhët e komunitetit katolik shqiptar në Nju Jork.” Këte deklaratë e lexoi ndihmësi i Governatorit Cuomo për Marrëdhënie Etnike, z. John Nikas.

Z. Tonin Mirakaj, Kryetari i Këshillit të Kishës “Zoja e Këshllit të Mirë” dhe drejtuesi i darkës duke hapur ceremoninë e darkës dhe duke përshëndetur të pranishmit në shqip dhe anglisht.

“Vlen të shënohet se kjo darkë madhështore kaloi në një atmosferë jashtëzakonisht vëllazërore dhe shoqërore”, do të shkruante Gjekë Gjonlekaj, në një kronikë për gazetën Dielli, duke i akorduar meritat për suksesin e kësaj ngjarjeje me rëndësi për komunitetin edhe sot e 35-vjetë më parë — komisionit përgatitës të kryesuar nga Don Rrok Mirdita më vonë i emëruar nga Vatikani si Kryeipeshkëv i Tiranë-Durrësit, tani i ndjerë — dhe Z. Tonin Mirakaj i cili jeton në Nju Jork, gjithnjë aktiv në komunitet — ndonëse, aktualisht, në pension.

Shugurimi i Don Pjetër Popaj, 35-vjet më parë, ishte një ngjarje me rëndësi për të dhe për familjen e tij, por ishte gjithashtu një rast krenarie për ta dhe për mbarë komunitetin shqiptaro-amerikan, atëherë dhe sot, sidomos kur reflektojmë sot, mbi veprimtarinë e këtij prifti të dalluar shqiptar, jo vetëm në fushën fetare, por edhe si udhëheqës në fushën kulturore dhe patriotike të komunitetit shqiptaro-amerikan. Nën drejtimin e Don Pjetrit, famullitarit të Kishës “Zoja e Shkodrës” në Nju Jork, ai vet dhe qendra, “Nëne Tereza” pranë kësaj kishe, i ka gjithmonë dyertë e hapura për të gjithë komunitetin pa dallim feje a krahine. Gjatë 35 viteve të kaluara, si udhëheqës i Kishës Katolike Shqiptare në Nju Jork, Don Pjetri ka inkurajuar dialogun vëllazëror dhe bashkpunim me të gjitha grupet e komunitetit, për të mirën edhe zhvillimit të vlerave të përbashkëta morale e kombëtare të shqiptarëve, pa dallim feje e krahine, përfshir edhe bashkpunimin dhe respektin për njëri tjetrin midis përfaqësuesve të feve të tjera.

Dom Pjetri, është një pasardhës i denjë, si famullitar në Kishën Zoja e Shkodrës në New York — i Monsinjor Zef Oroshit dhe ish-Arkipeshkvit Tiranë-Durrës, të ndjerit Rrok Mirdita — famulli kjo që siç dihet tani –kishte mbrenda praninë e të Madhit Zot — i cili gjatë një periudhe kur dukej se katolicizmi shqiptar po zhdukej nga regjimi komunist në Shqipëri – në të vërtetë, po mbillte një farë të re rritjeje e lulëzimi, që është sot Kisha Katolike në Shqipërinë post-komuniste, me të gjitha veprimtaritë e saja, në të mirë të besimtarëve dhe të Kombit shqiptar.

Këtu në Amerikë, me veprimtarinë e tij të palodhëshme, Don Pjetër Popaj ka bërë të mundur rrjeshtimin e denjë të kombit shqiptar në radhën e grupeve të kombeve te tjera këtu në Amerikë, duke berë të mundur dhe duke orgnaizuar dhe inkurajuar pjesemarrjen e komunitetit shqiptaro-amerikan në evenimente, parada e shfaqje kulturore e muzikore që organizohen në New York — duke shpalosur kështu pasurinë tonë kulturore, kombëtare e folklorike, para popullit amerikan dhe para botës.

Me veprimtaritë e Kishës “Zoja e Shkodrës”, ne New York dhe me jehonën e fjalës se tij, Dom Pjetri ka nderuar gjithëkund dhe gjithëherë Kishën Katolike Shqiptare, por në të njejtën kohë ai ka promovuar edhe virtytet dhe emrin e mirë të Kombit shqiptar. Don Pjetri, për nga arritjet e tija në shumë fushë, me krenari, rreshtohet në listën e gjatë te klerikëve katolikë shqiptarë të cilët në trojet tona në Ballkanin Perëndimor dhe në diasporë, kanë qenë shtylla të rendësishme të ajkës se patriotizmit dhe ndërtimit e zhvillimit të kulturës dhe gjuhës shqipe. Dom Pjetri këte vazhdon ta bejë cdo ditë, — ndër të tjera aktivitete— edhe me botimin e vazhdueshëm të revistës Jeta Katolike, si dhe me organizim simpoziumesh, konferencash, e akademishë, në përkujtim të personaliteteve me të dalluar të historisë kombëtare.

E falenderojmë të Madhin Zot dhe “Zojën e Shkodres”, Zojën e Këshillit të Mirë, që veprimtaria fetare e kombetare e Don Pjetrit dhe atyre që bashkpunojnë me të, të vazhdojë të jetë ashtu si nëtë kaluarën, tani dhe gjithmonë, në dobi të përparimit shpirtëror, kombëtar e kulturor të komunitetit shqiptar këtu në Amerikë due më gjërë. Urojmë në këtë përvjetor që ai të vazhdojë të jetë një trashëgimi e pavdekëshme e historisë sonë këtu në Amerikë dhe një kujtim i martirëve të shumtë të klerit katolik shqiptar, të cilët me dashuri të pamasë dhe me vendosmëri të patundur, ia kushtuan jetën e veprën predikimit të Fjalës së të Madhit Zot, në rrethana shpesh shumë të vështira, ndërkohë që ata i dedikuan dijen, pendën dhe jetën e tyre, ngritjes së Kombit shqiptar.

Në rastin e 35-vjetorit të shugurimit tuaj si meshtar, e kemi gojën plot me falënderime (në këtë ditë të Falënderimeve në Shtetet e Bashkuara) duke të uruar: Ad Multos Annos i nderuar Don Pjetër, në shërbim të Kishës dhe të Kombit.

Frank Shkreli

*Fotot e bashkangjitura janë furnizuar nga Z. Tonin Mirakaj

Tavolina e nderit në darkën madhështore 35 vjetë më parë me rastin e shusgrimit meshtra të Don Pjetër Popaj. Në këmbë nga e majta: Don Prënk Ndrevashaj,Don Lazër Shëldia, Don Simon Filipaj, Prof. John Cardino, Don Mark Sopi, patër Andrea Nargaj, Frank Shkreli, Kryetari i darkës, Tonin Mirakaj, Diakoni Gjeto Bajraktari, Dodë Gega dhe Don rrok Mirdita –ulur nga e majt: Mons Zef Oroshi, Motra Bernardina Gazivoda. Lina Popaj dhe Ndoc Popaj, prindërit e Don Pjetrit, Don Pjetri dhe disa klerikë amerikanë.

Don Pjetër Popaj ulur midis babait Ndoc dhe nënës Lina Popaj gjatë darkës me rastin e shugurimit të tij, 24 Nëntor, 1985. Si ]ç duket në fotografi të asaj nate, Kryetari i darkës, Z. Tonin Mirakaj buçonte nga gëzimi me këtë rast.

Argëtimin e darkës e benë dy orkestra, njëra shqiptare dhe tjetra amerikane, si edhe grupi i kercimtarëve “Rozafati”, i Kishës Katolike Shqiptare, udhhequr nga Miljana Mirakaj, antarët e të cilës ishin të veshur me kostume kombëtare dhe përformuan këngë dhe valle nga të gjitha trojet shqiptare.

Mbyllje e gjatë

November 27, 2020 by dgreca

Nga Astrit LULUSHI- Nga izolimi i gjatë njeriu del i çmendur (nëse është me fat për të jetuar), ose ndoshta i vdekur. Kjo ka ndodhur më parë, jo shumë kohë të shkuara, kur një popull u burgos për 45 vjet, pa asnjë kontakt me jashtë. Për të kuptuar se çfarë ndodh me një grup, deri diku, duhet parë se çfarë ndodh me një individ kur përjeton izolim të plotë.
Blanche Monnier (1849 – 1913), ishte një grua 25 vjeçare aristokrate nga Poitiers i Francës, e cila donte të martohej me një avokat të varfër. Por nëna e kundërshtoi dhe e mbylli në një dhomë të vogël të errët pa asnjë ekspozim ndaj rrezeve të diellit; çdo ditë i hidhej për të ngrënë një copë bukë e pak ujë, dhe nuk lejohej të shihte njeri. Blanche u bë anoreksike, dhe në kohën kur u shpëtua nga izolimi, pas 26 vjetësh, mezi peshonte 25 kg. Gjendja e saj mendore ishte shumë e rëndë, dhe shpejt çoi në shtrimin e saj në një spital psikiatrik, ku edhe vdiq në vitin 1913. André Gide (1869 – 1951), nobelist, botoi një libër në vitin 1930 në lidhje me këtë incident, me titull ‘La Séquestrée de Poitiers’. Libri pati ndikim të madh tek Michel Foucault, filozof, historian i ideve, shkrimtar, aktivist politik dhe kritik letrar (1926 – 1984). Teoritë e Foucault kryesisht adresojnë marrëdhëniet midis fuqisë dhe dijes, dhe si përdoren ato për kontroll shoqëror përmes institucioneve.
Sidoqoftë, efektet e një izolimi kaq ekstrem, kur ndodhin tek fëmijët, i bëjnë ata të mos jenë në gjendje të flasin – si në rastin e Xhinit, një vajzë e cila u mbyll nga babai i saj për 13 vjet kur ishte vetëm 10 muajshe. Xhini, lindur në vitin 1957, është pseudonimi i kësaj vajze amerikane, viktimë e abuzimit të rëndë, neglizhencës dhe izolimit. Rrethanat e saj janë shënuar dukshëm në analet e gjuhësisë dhe psikologjisë anormale të fëmijëve.
Ndryshe nga Blanche, Xhini e kishte më keq, sepse e mbyllur, ajo humbi periudhën kritike të përvetësimit të gjuhës dhe kjo e bëri të pamundur të kishte një gjuhë të parë. Kur u shpëtua nga izolimi, ajo filloi të mësonte fjalë dhe ishte gjithmonë e kënaqur kur mësonte fjalë të reja. Por gjuha nuk është fjalë, thonë ekspertët, gjuha është gramatikë, është fjali. Si pasojë, Xhini mund të flasë disa fjalë, por mbështetet në gjuhën e shenjave për komunikim.
Dhe tani që u njohët me këto raste, pyesni veten: Po një popull çfarë pasojash ka nga një izolim i tmerrshëm, ta zëmë, 45 vjeçar? A u trajtuan ndonjëherë këto probleme? Po përgjegjësitë kush i morri? Po llogari a u dha? Jo! Humbja, si në çdo sistem që përdor krime të tilla për të bërë zap një popull, iu faturua kombit, i cili sot paguan me reputacion, ose me të ikur që përfundojnë kryesisht rrugëve, kampeve e burgjeve të botës.

DASHURIA…

November 27, 2020 by dgreca

Tregim nga Memisha Gjonzeneli/

Aeroplani nga Rinasi i Shqipërisë për në Çikago të Amerikës, nisej shpejt në orën 5 të mëngjesit, kështu që për ta përdoruar atë, duhet të ngriheshe në orën 2 të natës. Josifi me gruan dhe me çupen, e kishin angazhuar një taksi që t’i shpinte nga Vlora në aeroportin e Rinasit. Taksia erdhi në kohën e caktuar. Vendosën valixhet në bagazh dhe u nisën për në aeroport. Arritën atje në kohë, dorëzuan valixhet, kaluan dhe kontrollin, dhe po prisnin të sistemoheshin në avion. Me këtë avion do udhëtonin deri në Itali. Kaluan kontrollin, u futen në avion, zunë vendet, u ulen, vunë rripat dhe qenë gati për nisje. Pas 90 minutash avioni u ul në aeroportin iatalian. Pushuan atje nja dy orë dhe me një avion tjetër më të madh, u nisën për në Çikago.

Josifit i kishte dalë lotaria, edhe pse ai nuk mendonte se do fitonte, ndërsa e shoqja Laureta, u shfaq optimiste dhe i dha shprese: Ke bërë shumë mirë i dashur edhe mund të fitosh. E bija Shpresa qe ishte 17 vjeçe, ishte dhe më optimiste: “Ne kemi fat, i tha e vendosur, do fitojmë!” Dhe vërtet ata fituan dhe tani po udhëtojnë për në Çikago. Josifi ishte marangoz. E njihte shumë mirë profesionin. Ai kishte dhe një dyqan të vogël në lagjen Çole. E shoqja shiste rroba, po aty, para dyqanit. Shpresa shkonte në shkollë.

Lotaria ishte një fat i madh për ta. Në Çikago i priste një kushëri i parë i Lauretës. Avioni mëriti në Çikago në orën një mbas dite. Kaluan dhe atje pikën e kontrollit, morën valixhet dhe po dilnin, kur para u doli Viktori. U përqafuan, dhe u prezantuan. Viktori vet kishte pak kohë që kishte ardhur, po megjithatë ishte rregulluar mirë. Atë nate fjetën në shtëpinë e Viktorit. Viktori kishte gruan dhe një djalë të vogël njëvjeçar. Ai u kishte gjetur një apartament të vogël, sipas porosisë, dhe të nesërmen, që në mëngjes, i çoj atje. Apartamenti u pëlqeu. Viktori e pyeti Josifin:

-A ke para, që të paguash, apo të të jap unë?

-Të faleminderit shumë, unë kam ca para, po, po të më duhen te tjera, do të të kërkoj, po të lutem më ndihmo të regjistroj çupën në shkollë, dhe të mbaroj punë me dokumentet. Viktori i tha mos u mërzit, të gjitha do i rregullojmë. Dhe vërtetë brenda javës i mbaruan të gjitha detyrat. Josifi e falënderoj me shpirt Viktorin. Tani më duhet dhe një punë… Edhe për atë kam menduar, do punojmë bashkë. Më vonë, shohim dhe bëjmë.

ÇIKAGOJA

Koha kalonte si me vrap. Familja e re u ambientua shpejt me ndihmën e paçmuar të Viktorit, që ishte shpirt njeriu. Edhe Laureta gjeti një punë si rrobaqepëse te një arab. Kështu, me dy rroga, kalonin mirë. Kishin pak vështirësi me gjuhën po brenda vitit edhe asaj ja morën dorën. Shpresa kalonte shumë mirë në shkollë. Ajo vazhdonte shkollën e mesme. Shpresa u miqësua shumë me dy shoqe, njëra ishte Amerikane dhe tjetra nga Maqedonia, po shqiptare. Ishin në të njëjtën klasë.

Një dite, në vitin e tretë, kishin fizkulturë dhe profesori po u bënte vrapim, te këndi sportive, jo shumë larg nga klasa me djem. Djemtë po loznin basket boll. Shpresës i ra në sy, një djalë simpatik, që ishte shumë aktiv dhe që lozte mirë. Deri sa mbaruan vrapin ajo nuk ja ndau sytë…Dhe kur po ikte në shtëpi, mendja i shkonte te ai djali. Ajo donte ta hiqte nga mendja po nuk mundej, ai i kthehej prapë. Dreq, tha me vete, ç’më gjeti? Të nesërmen kur shkoi në shkollë donte se zben ta shikonte. Epa, më së fundi në mesin e ca shokëve dhe diçka brenda shpirtit të saj se çfarë i lëvizi. Emrin ja mësoj shpejt, e kishte Spiro. Po diçka ishte interesante, ai rrinte gjithmonë me një grup djemsh qe ishin moshatar, sidomos ishte i pa ndarë me pesë prej tyre. As kush prej nxënësve nuk u afrohesh. Ata të binin në qafë kot, pa u bërë gjë dhe qenë të gatshëm të bënin sherr me këdo.

Në funt të semestrit të parë, shkolla organizoi një mbrëmje vallëzimi, ditën e shtunë, kur nuk kishin mësim. Mbrëmja fillonte në orën pesë mbas dite dhe mbaronte në orën dhjetë në darkë. Shoqet vendosën të merrnin pjesë në mbrëmje. Ato lanë takim dhe u bënë të tria bashkë të veshura bukur. Në sallë kishte shumë njerëz, aqsa mezi gjetën vende. Një nga profesorët hapi mbrëmjen. Filloj muzika. Shpresa u ngrit dhe filloj të kërkojë Spiron. Më së fundi e pa, ishte midis shokësh, ndaj shkoi drejt tij dhe e ftoj për kërcim. Ai në fillim nuk pranoi, po një nga shokët i tha është turp ta refuzosh dhe ai u ngrit si me turp. Spiroja kërcente shumë mirë, po dhe Shpresa kërcente shumë bukur. Duke kërcyer u prezantuan dhe shpejt u miqësuan. Ata u kënaqen pa masë. Kur u ndanë ajo i propozoi për të kërcyer prapë, mirë i tha ai, do vij të të marr unë. Pas një gjysme ore Spiroja erdhi dhe e ftoi për kërcim. Ajo po e priste me pa durim, kish frik se ai mos nuk vinte. Po ja qe erdhi dhe ajo qe e lumtur dhe tha me vete: Kjo është nata më e lumtur e jetës time, ndërsa sytë gati ju mbushën me lot. Kur mbaroj mbrëmja dhe do ndaheshin, Spirua i tha se do takoheshin në shkollë. Spiroja ishte një klasë me lart se Shpresa. Spiroja shkoj te shokët. Kur ata filluan ta trazonin. Ai qeshte. Spiroja ishte me orgjinë greke. Prindërit e tij kishin lindur në Amerikë.

Spiroja kishte babain, nenën dhe një motër më të madhe se veten. Ata kishin blerë një frutemarket mu në qendër të Çikagos dhe kishte shumë punë. Për ta punonin afro 25 punëtor dhe nëpunës. Kështu që ishin në gjendje. Spirua ishte fëmijë i përkëdhelur dhe i pa kontrolluar. Shpresa, kur po ikte në shtëpi i dukej sikur ishte akoma në krahët e Spiros duke vallëzuar. Edhe shoqin e Shpresës që e quanin Floresha, po dhe Amerikania Meri, ishin shumë të gëzuara. Ajo gjithashtu kishte gjetur një djalë të mirë që i kishte pëlqyer dhe po i shpjegonte Shpresës si ja kishte kaluar me të. Shpresa as që e kishte mendjen se çfarë po i thoshte shoqja. Ajo pushoj dhe po priste që Shpresa ti thoshte ndonjë gjë, po më kot, ndaj u mërzit dhe i tha, ç’bënë kështu moj, po ti nuk e ke mendjen që unë po të flas. Ajo prapë nuk i ktheu përgjigje. Atëherë ajo e kapi për krahu dhe e tundi fort. Kam gjithë rrugës që po të flas dhe ti nuk po me kthen përgjigje. Atëherë Shpresa e kuptoj qe kishte qenë në ëndërr. Me fal motër nuk e kam pasur mendjen. Të lutem më fal. Shkuan në shtëpi . Po, ajo natë do mbetet e pa harruar. Ajo natë tregoj fillimin, po fundi nuk i dihej. Shpresa gjithë natën nuk mbylli sy. Sa herë i bënte pyetje vetes. Mos valle kjo ishte dashuria, po për çudi, nuk merrte përgjigje. Vetëm afër mëngjesit i erdhi përgjigja. I tha kujdes, të ka ardhur dashuria….Në fillim u tremb, po me vonë i pëlqeu, dhe e zuri gjumi si e vdekur. U ngrit në mëngjes si e trembur. Po thuaj nuk kishte fjetur fare. U bë gati për në shkollë dhe u nis. Gjithë rrugës mendonte ku do e shikonte Spiron… U fut në klasë. Sa e pa shoqja e kapi për dore dhe u ulën në bango. Shpresa ti se cfarë ke që je zverdhur shumë, mos je gjë e sëmur e pyeti ajo. Jo i tha ajo shpejt. Nuk kam gjë jam mirë, po me vete tha po jam shumë e sëmur dhe ka vetëm një ilaç që e ka emrin SPIRO…

Mbaroj shkolla. Nxënësit u nisën nëpër shtëpi. Shpresa u nda nga turma, që Spiroja ta shikonte më mirë. Dhe vërtet ai e pa dhe donte të vinte ta takonte, po ishte me shokët dhe nuk mund të ndahej, se ata do ta vinin në lojë. Edhe Spiroja kish menduar gjithë kohën për Shpresën, po e kishte lënë me kaq.

Më kot priti Shpresa se mos vinte Spirua. Floresha po i lutej që të iknin. Më së fundi Shpresa u nis me kokën varur dhe pa thënë asnjë fjalë, mëritën në shtëpi. Shoqja e saj u bë merak. Kur po ndaheshin i tha të lutem motër ti diçka ke, më thuaj ndofta të ndihmoj. Shpresa tha me vete, se vetëm zoti m ndihmon dhe askush tjetër. Po, me zë tha: Nuk kam asgjë të lutem mos u shqetëso. Dhe u ndanë.

Kaluan kohë dhe marrëdhëniet e Spiros me Shpresën ishin rregulluar plotësisht, aqsa ra në syrin e familjes. Një darkë kur ishin mbledhur si familje, Josifi i thotë së bijës:

-Moj Shpresë, ti je pleksur me një djalë! Pa me thuaj, ta dimë edhe ne!

-Po baba, i tha ajo.

-Po kush është ky djalë?

E ëma u habit nga përgjigja e çupës. Vetëm atëherë e kuptoj se çupa e saj ishte rritur. Sa qe e vogël nuk ta bënte fjalën dy, tani shiko si i përgjigjet të atit. Sa qenka rritur dhe unë se kam ven re. Babai vazhdoj:

-Kush është ai djalë. Shpresa i tha me qetësi:

-Atë djalë e quajnë Spiro. Me orgjinë është grek, po nëna dhe baba i kanë lindur këtu. Ai sapo mbaroj shkollën e mesme, pra është një vit me madh se unë.

Babai u habit nga gjakftohtësia e së bijës. Përgjigjet të qarta dhe te qeta.

-Dua që mos ta takosh më atë djalë, i tha i ati pak nervoz. Ajo u përgjigj:

-Baba nuk mundem. Unë e dua shumë atë dhe nuk e komandoj dot dashurinë. Pra te lutem, mos ma kërko këtë.

-Mendohu dhe njëherë me qetësi, pastaj më kthe përgjigje. Dhe shkuan të flenë…

Qetësia në shtëpi ishte shkatërruar. Shpresa nuk i ktheu tjetër përgjigje të atit. Ajo vazhdoj njësoj me Spiron. Atëherë prindërit vendosën të kthehen në Shqipëri. Ata sapo ishin bërë nënshtetas Amerikan. E shitën shtëpinë. I than Shpresës për t’u kthyer. Ajo u përgjigj me vendosmëri: Jo!

Një dite të bukur maji u kthyen në Shqipëri. I lanë Shpresës 10 000 dollarë dhe një copë pusulle ku i shkruanin: Ne u nisëm dhe gjithnjë të presim!

Kur u kthye në shtëpi Shpresa dhe nuk gjeti njeri, filloj të qaj me dënesë, po shpejt e mori veten u qetësua dhe tha se kjo dikur do ndodhte.

Shtëpia ishte shitur, kështu si fillim, gjeti dhe dy shoqe dhe morën me qira një apartament. Në fund të muajt mbaroj shkolla. Ne atë kohë Spiron me tre shokë zevzek, i fusin në burg dhe i dënojnë nga një vit e gjysmë. Me njëherë Shpresa shkoj në takim dhe ju lut Spiros që të mos mërzitej se koha do kaloj shpejt.

Në universitet ajo nuk mundi të shkonte, tani që Spiroja ishte në burg. Shkoj sërish te Spiroja në takimin e radhës dhe i la ca para, po ai nuk i pranoj. Atëherë ajo filloj të qaj, deri sa ai i mori. Spirua kishte para. Babai i pasur, i dërgonte gjithnjë.

Shpresa u regjistrua në një shkollë një vjeçare ku mësonin të bënin prodhime farmaceutike. Gjatë kësaj kohe gjeti dhe një punë: Mbante një grua të moshuar. Mbas një viti Shpresa e mbaroj shkollën. Mori punë në një kompani dhe rrogën e kishte shumë të mirë.

Spiroja doli nga burgu. Shpresa shkoj dhe e priti. Gëzimi i saj nuk kishte kufi. Po nuk zgjati shumë. Prapë e futën në burg, për një sherr në një bar, ku shkatërruan çdo gjë që u doli para. Kësaj radhe i dënuan nga dy vite burg . Shpresa prapë shkoj dhe i lutej Spiros të mos mërzitej se dy vite kalonin shpejt dhe ajo do vinte çdo javë. Shpesh merrnin dhe takim special dhe shpresa shkonte flinte atje me bashkëshortin. Mbas ca kohe e ndjeu se ishte me barrë. Gëzimi i saj ishte i madh: Do bëhej nënë. N muajt e fundit, kur ju rrit barku, nuk shkoj më në burg, veç fliste më shpesh në telefon.

Shpresa lindi një çupë të bukur dhe emrin ja vuri Lumturi, se vërtet ndihej shumë e lumtur. Çupa ishte afro një vjeçe kur u lirua Spirua. Shpresa e linte çupën në shtëpi me shoqen e saj. Kjo ishte dhe një arsye qe Spiroja të mos vinte në shtëpi të shikonte çupën.

Pas një viti Spirua, i etshëm për aventura, prapë u fut në burg. Ishin rrahur me një grup Meksikan dhe tre prej tyre, ishin plagosur me thika dhe njeri nga ata ishte deri rrezik për jetën. Kësaj radhe u dënuan nga 6 vite burg. Shpresa prapë nuk ju nda dhe si gjithmonë i thoshte Spiros që të mos mërzitej, se unë do vijë gjithnjë. Ajo e donte gjithnjë marrëzisht dhe thoshte me vete: Unë do ta dua sa të kem jetën. Nga ana tjetër një nga shoqet e Shpresës ishte faktor optimizmi. Nuk kuptohej kush qe e ëma e Lumturisë: Floresha apo Shpresa! Ato, të dyja çmendeshin për të. E donin shumë.

Mbas ca kohe Spirua u lirua nga burgu. Shpresa shkoj e priti te porta. Sa u hap porta dhe doli Spiroja ajo shkoj me vrap dhe e përqafoj. Ai dukej sikur nuk u gëzua që u lirua.

Shpesh e bija pyeste për të atin. Ajo i thoshte se ka ikur larg, po do vij. As një vit nuk mbushi Spirua jashtë përsëri e futën në burg bashkë me katër shok. Kësaj radhe i dënuan 5 vite secilin. Nuk u interesua se çfarë kishin bërë, Shpresa, menjëherë shkoj të takonte të dashurin. Ai sa e pa ju mbushen sytë me lot dhe tha fort: O ZOT, çfarë kam bërë që të meritoj këtë mrekulli që po më ndodh mua. Ajo asnjë herë nuk ka thëne çfarë ke bërë, po vetëm mos u mërzit dhe kjo do kaloj. Në atë kohë Shpresa e kishte kapur fort për qafe.

Shpresa shpesh qante natën që të mos ta dëgjonte çupa dhe Floresha, po kurrë në sytë e Spiros, se ajo nuk donte ta mërziste atë. Ai boll kish burgun.

Si dreqin po ndodh kështu tha Spirua me vete. Unë e kërkoj të keqen, zoti më dërgon këtë engjëll të më heq brengat…

Kësaj radhe Spirua bëri plot 6 vite. Shpresa u vesh bukur. Kishte kohë q nuk ishte veshur kështu .. shkoj n burg se ajo e dinte orarin kur dilnin dhe po shikonte nga dera. Po, priti me kot. Kish m shumë se dy orë dhe ai nuk po dilte. Më së fundi një polic shkoj dhe pyeti se çfarë priste? Ajo i tha pres të dashurin, të lirohet. Mos e quanin Spiro. Po tha ajo. Ai është liruar që në mëngjes. E kishte kërkuar vetë me lutje lirimin herët, prandaj më fal, po duhet të largohesh. Ajo iku, nuk qau aty, se nuk donte ta shikonte polici. Po, rrugës për në shtëpi gjithë kohën u mbyt në lot. Mezi e parkoj edhe makinën. Para se të hynte në shtëpi fshiu sytë, që të mos kuptohej se kishte qarë. Të nesërmen nuk la vend pa kërkuar Spiron, po ishte e kotë , ai nuk kishte lënë adresë. Ajo vazhdoj ta kërkoj kudo, po më se fundi u lodh dhe tha me vete gjer sa është zhdukur vetë pa adresë, nuk do që ta takojmë . Gjithë dashurinë e ktheu nga çupa. Interesohej, që asaj të mos i mungoj asgjë. Lumturia u rrit me dashurinë e pakufishme të nenës. Ishte shumë e zgjuar dhe tepër simpatike. Me sytë të zezë si ulliri, me një fytyre pak vezake, me flok dhe vetulla të zeza. Dukej si e pa afrueshme, po po ta njihje nga afër ajo ishte shpirt njeriu. Kaluan kohe. Nga Spiroja asnjë lajm. Lumturia filloi gjimnazin.

Shpresa gjithnjë e kërkonte Spiron. Jeta i dukej pa kuptim pa të. Ajo nuk kishte asnjë njeri tjetër, veç çupes. Një dite kishte dal me Lumturinë për të bërë pazar. Mbaruan dhe do iknin në shtëpi. Kur i afrohet një shok i Spiros dhe i thotë:

-Nuk e ke marrë vesh?

-Për çfarë i thotë.

-Spirua ka vdekur. Ai edhe sot është në funeral home, nesër varroset. Ajo u ul në shesh dhe gati po i pushonte zemra. E bija e kapi. Mami të lutem qetësohu. Dhe ajo filloj të qaj si e ëma, megjithëse nuk e mori vesh pse e ëma po qante. Shoku i Spiros u largua i trembur. Shpresa e mori veten. U ngrit në këmbe u rregullua, fshiu sytë, dhe u kthye nga e bija dhe i tha:

-Bijë, duhet të më falësh që ta kam mbajtur të fshehtë babin. Po sot duhet të bëhesh e fortë, si të kam mësuar unë. Babi jot dhe i shtrenjti im, sot ka vdekur, prandaj hajde blejmë çdo gjë që na duhet dhe të shkojmë t’i japim lamtumirën e fundit, njeriut më të shtrenjte timit po dhe tëndit. Blen gjithçka që duhej për këto raste. Blen dhe dy tufa me lule të bukura dhe të freskëta, hipën në makinë dhe shkuan në Funeral. Kishin ardhur plot njërës për ta përcjell, po këto dy vizitore, sa zbritën nga makina ranë menjëherë në sy. Me veshjet elegante që u rrinin shumë mirë pas trupit. Në qafë kishin hedhur nga një shall të madh të zi, që u mbulonte edhe kokën, krejt në të zeza. Shpresa i tha me zë të ulët të bijës:

-Bijë të lutem ruaj qetësin dhe gjakftohtësinë!

-Mos u shqetëso mami, ti kij kujdes për vete. Unë do bëj si më ke porositur ti. Ato hyn brenda. Për së largu dukej arkivoli. Shpresës desh i ra të fiktë. Po e mbante fort dora e së bijës. Mëritën pranë arkivolit. Shpresa u hodh mbi arkivolin e hapur duke qarë. E shikonte atë fytyrë, qe kushedi sa herë e kishte larë me të puthura. Buzët i kishte pak të hapura. Ajo i puthi fort ato buzë që dikur i jepnin aq ngrohtësi. Tani ato ishin akull të ftohta. Ngriti kokën dhe pa të bijën, ajo e kish mbuluar të atin me lule, po pastaj me vrull e largoj pak të ëmën, ju hodh në qafë të atit duke bërtitur: Babi. Babi…pse ma bëre kështu, pse? Shpresës i ra të fiktë. Me njëherë u mblodhën njërës që t’i largonin. Disa thoshin kush janë këto, nuk i njohim. Lumturinë desh ta hiqnin nga ati. Po ajo u bërtiti,:

– Largohuni prej këtej, këtu nuk keni punë. Ky është babai im dhe kjo është nëna ime, nuk me shikoni sa ngjajmë me njeri tjetrin. Po ata prapë nuk dëgjuan, ndërsa e bija e qafonte dhe e puthte. Ata u benë gati ta hiqnin me forcë. Ajo i shtyti dhe u tha ai është babai im. Hodhi dorën në kokë gjithë nerva dhe shkuli një tufë flokësh dhe u tha merrni këta flokë dhe bëni A.D.N. dhe do ta merrni vesh që ai është babai im. Dhe ja vuri flokët e saj në gjoks të atit. Kur në çast erdhën shokët e Spiros dhe i larguan të gjithë, duke vërtetuar se çka thonë ato janë të vërteta.

Gratë po qanin, ndërsa burrat ishin shumë të shqetësuar. Nuk kishte ndodhur ndonjëherë si kjo ngjarje. Shpresa kishte ardhur në vete, dhe i tha të bijës:

-Jepi lamtumiren babit dhe hajde ikim. E puthi edhe vet dhe i tha lamtumirë i dashur kurrë nuk do të harroj. Edhe Lumturia e puthi dhe u larguan.

Pa hipur në makinë një shok i Spiros u afrua dhe i dha një letër Shpresës. Ajo e futi ne gji, po ajo e dinte që shumë njërës po e ndiqnin me sy. Hipën në makinë dhe u kthyen në shtëpi…Skish se çfarë të bënin me aty…

Sa hynë brenda Shpresa i tha të bijës tani qaj sa të duash. Gjithë natën Shpresa nuk mbylli sy dhe thoshte me vete u mbyll edhe ky kapitull. Po unë çfarë do bej tani çfarë më ka mbetur për të bërë tani. Ai ishte dielli që më ngrohte shpirtin dhe i jepte kuptim jetës time. Tani nuk kam asgjë. Pas një jave, sikur u normalizuan gjerat. Lumturia shkoj në shkollë. Ishte në vitin e dytë në juridik. Mësonte shumë. Edhe Shpresa filloj punë. Kaloj dhe një javë tjetër. Më së fundi Shpresa e hapi letrën.

LETRA:

E dashur dhe princesha ime!

Të qafoj tani që po shkoj… Këto janë çastet e fundit të jetës time… Si mund të largohem nga kjo jetë pa të thëne edhe fjalët e fundit. Të lutem më fal… me fal, më fal. Nuk u takova me ty kur dola nga burgu. E ndieja veten më shumë se fajtor. Nuk guxoja dhe nuk kisha sy dhe faqe të të dilja përpara. Ty, që asnjëherë nuk u mërzite me mua. Kurrë nuk më pyete çfarë ke bërë, po vetëm më thoshe kur do dalsh. ..Unë do të pres me krah hapur gjithnjë. Koha do kaloj shpejte dhe ne prapë do jemi bashkë. Sa herë që ti të vish, unë gjithnjë do të pres te porta. Ti ishe gjeja me bukur në jetë që më kishte falur ZOTI. Ti hyre në jetën time pa pritur dhe nuk dole më. Të dashuroj me gjithë forcën e shpirtit. Ti dashurove me zjarr SPIRON. Ndërsa unë dashurova BURGUN…Shpirti im, lamtumir. Zoti të bekoftë. Dhe te faleminderit për jete! Për çdo nevojë që të kesh shko te prindërit e mi. Unë u kam folur atyre për ty dhe je pjesë e testamentit.

E lëshoj letrën në shesh, fshiu lotët dhe ashtu e kishte zënë gjumi. Në darkë kur erdhi e bija e gjeti në gjumë. Dhe e zgjoj. Në shesh ishte akoma letra… Ajo i tha mami mere letrën, ajo e mori dhe e futi në gji shpejt. Nuk donte që çupa ta lexonte, ajo ishte e gjithë e saj…Dhe për herë të parë pas kaq ditësh buzëqeshi .

Koha kalonte, vitet iknin. Lumturia e mbaroj shollën me nota të shkëlqyera dhe e punësoi një kompani. Shpresa ju lut të mbaronte dhe digri. Po Lumturia tha: Do ta marr duke punuar. Në fillim shkonin çdo javë në varreza. Po pastaj shkonin një herë në muaj Shpresa shkonte më shpesh. Ajo shkonte sa linte lulet fillonte dhe pastronte barin. Sa herë që vente dukej sikur Spiroja i jepte forcë dhe dëshirë për të jetuar…

Shpresa e kishte blerë vendin e varrit afër Spiros, donte të ishte gjithmonë me të… Lumturia mori digri detektive… kështu që shpesh e flisnin për problem të ndryshme.

Një dite Shpresa provoj të fliste me Shqipërinë. Telefonin e kishte gjetur. Dhe foli, i doli nëna.

-Alo mami jam Shpresa.

– O t’u beftë mami, moj bijë që më së fundi, fole.

-Nëne, i tha Shpresa duke qarë. A do mundeni të më falni. U kam mërziture shumë. Po nuk kisha edhe faj. Mua nëne me rrëmbeu dashuria me gjithë forcën e saj. Dhe kurrë nuk jam ber pishman, do iki shumë e lumtur..Unë kam edhe një çupë të bukur, do përpiqem tu a dërgoj. Emrin e ka Lumturi…U përqafoj me mall…

Një dite në zyrën e Lumturisë hyn sekretareje dhe i thotë:

-Kanë ardhur dy pleq dhe kërkojnë të takohen me ju. Sa do që unë i ndjek ata nuk largohen.

-Futi brenda! Ata hynë të ndrojtur. Plaka kur e pa Lumturinë në fytyrë, iu duk si i biri. Mbasi i uli u tha pse ishin munduar. Ata kishin shumë emocione dhe nuk po sqaronin mirë. Erdhi sekretareje dhe ajo u nuk u morr vesh me ta. Ajo i tha Lumturisë se një kompani do qe t’u marri frutëmarketin. Kanë falsifikuar dokumentet dhe janë në gjyq… Nuk kemi njeri kush të na mbrojë tha plaka. Një vajzë që kemi ka ikur me burrin në Australi. Një djalë që patëm ka vdekur. Prandaj ajo kompania fantazmë përfiton dhe do të na i marrë. Mos u shqetësoni. Shkoni në shtëpi nuk u a merr njeri dyqanin. Ngriti telefonin foli me dike dhe ai i tha mos u bën merak e sqaroj unë. Nesër në orën 10 më dërgoni avokatin e kompanisë se do e zgjidh unë. I përcolli pleqtë deri tek dera dhe u tha me të qeshur që do shihemi…Lumturia e priti avokatin dhe sa pa i tha në qoftë se je bërë palë me atë kompaninë do të arrestoj. Më sill gjithë informacionet e mundshme për atë kompaninë që pretendon se është e saj. Nxori nga çanta një bisneskart dhe i tha mere këtë dhe mos ja jep njeriu. Kur pa emrin ai tundi kokën dhe u zhduk. Brenda 10 ditëve gjithçka u sqarua. Me ta u mor drejtësia pleqtë nuk i bezdiste më njeri. Mbas një jave i vjen një ftesë në zyrë ku i lutej që të mos mungonte. Po ditën e mërkurë në orën katër është e ftuar. Lumturia u interesua dhe i thanë që lokali është serioz. Kështu që plot në orën katër u gjend para lokalit ku po e priste i zoti lokalit. Ai e shoqëroj dhe futi në një sallë të vogël po shumë të bukur. Sa hyri brenda, të gjithë u ngritën në këmbë. Në mes ishte një tavolinë mbi të kishte shkresa. Dy zyrtarë ishin para letrave. Në anën tjetër ishin të dy pleqtë të gëzuar me gjithë avokatin dhe disa të tjerë. Lumturia i përshëndeti të gjithë dhe u ul. Pas saj, u ulën të gjithë. Pastaj u ngrit avokati. T’u sqaroj për se jemi mbledhur: Të gjithë pasurinë, të tundshme dhe të patundshme ia kalojnë Lumturisë, si çupa e ligjshme e djalit të tyre.

Ajo u ngrit në këmbë dhe shkoj me vrap te pleqtë i përqafoj dhe të tre mbushën sytë me lot. Zyrtarët e ftuan të firmoste. Ajo firmosi dhe shkoj sërish te pleqtë. Ata ju luten që, po të kishte mundësi, të shkonte Shpresa për vizitë, se ata si pleq e kishin të pa mundur.

Lumturia shkoj në shtëpi shumë e gëzuar. E ëma e pa dhe i tha ke ndonjë haber? dhe qeshi . Po nënë, i tha ajo, sot kam qen për vizitë te gjyshja dhe gjyshi. Pastaj i shpjegoi gjithë ngjarjen. Mirë i tha s bijës, javën qe vjen do shkojmë për vizitë. Blej nja dy tufa me lule …

Pas një jave ato shkuan. Po sa u gëzuan… Ata, nuk dinin si ti kënaqnin dhe ju luten qe te mos te iknin atë natë po të flinin atje. Ato fjetën atje, me kujtimet e njeriut të tyre më të dashur dhe u lumturuan.

Të nesërmen mbasi hëngrën mëngjesin, të dy pleqtë, u thanë: Ju lutemi ku do na lini ne, në gjithë këtë shtëpi po na ha vetmia, ose rrini me ne për një kohë, ose na merri me vete … Të dy palët kishin nevojë për njeri tjetrin. Vendosen që do ta kalonin jetën bashke përgjithmonë.

Pas një muaj Shpresa e nisi Lumturin në Shqipëri dhe e porositi që veç parave që do u jepte t’u blinte dhe një shtëpi të bukur ku ta donin prindërit, për të mjekuar sa do pak, plagën që u kishte hapur.

ÇIKAGO, më 21 NENDOR 2020