Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for March 2021

Tri letra të panjohura të poetit Manush Peshkëpia

by

( ose një ese për poezinë) ….?

NGA URAN BUTKA/Pikërisht ditën e 26 shkurtit 2021, të premten, pra, ditën e përvjetorit të 70-të të pushkatimit të poetit Manush Peshkëpia më 26 shkurt 1951, zbulova në Arkivin e Shtetit tri letra të panjohura të tij, që mbajnë datat 30 qershor 1944, 31 korrik 1944 dhe 17 gusht 1944, fondi  54, dosja 67 dhe që i drejtohen Sotir Kolesë, atdhetarit dhe dijetarit të shquar.

Ishte rastësi, apo një zë i paplotësuar, i paqetë, që nuk rreshti së trokituri tek unë pikërisht atë ditë? 

Zërat e pavdirë, që vijnë nga e kaluara dhe që përbëjnë nënkrësën tonë, duhet të jemi të aftë t’i kapim, t’i dëgjojmë dhe t’i ndjejmë, për të kuptuar rrënjët  tona.

Zëri i Manush Peshkopisë na vjen sot përmes tri letrave tejet interesante, në të cilat autori shfaqet në fushë të kulturës shqiptare e më gjerë si një hulumtues, njohës dhe kritik i poetikës shqiptare në përgjithësi dhe  poetikës së Çajupit në veçanti. 

Manushi ishte edhe vetë një poet i ndjerë, përkthyes dhe studiues. 

I rritur në një mjedis familjar e shoqëror nacionalist dhe të kulturuar, në mes të librave dhe njerëzve të ditur, Manush Peshkëpia u afirmua si një personalitet fuqishëm atdhetar, por edhe si krijues. Rrugës së krijimtarisë letrare ai i ishte futur aty nga fundi i viteve ’20-të dhe u shqua në vitet ’30-40 për krijimet poetike, por edhe për përkthimet nga frëngjishtja, italishtja dhe anglishtja. Gjithashtu, u bë i njohur sidomos në rubrikën e ndërtuar bashkë me Mid’hat Frashërin “Të huajt për ne, ne për të huajt”. 

Bashkëpunimi me Midhat Frashërin ka qenë  i frutshëm  në fushën e kulturës, por edhe të idealit të përbashkët kombëtar. Po kështu edhe komunikimi me vëllain e vet nacionalist Nexhat Peshkëpinë, Vedat Kokonën,  Mitrush Kutelin etj

 Në esenë “Poemi i Shëndaumit” të Mitrush Kutelit, transmetuar më 19.04.1944 nga M.Peshkëpia në Radio Tirana, ku drejtonte emisionin letrar, ai tërhoqi vëmendjen e opinionit publik për një “shqiptar të

ri me vlerë dhe intelektual në kuptimin më të gjerë të fjalës”, për talentin e  letrave shqipe, Mitrush Kutelin.

Poezitë e M.Peshkopisë shfaqeshin tek revistat me prestizicioze të kohës, sidomos tek “Përpjekja shqiptare “ e Branko merxhanit, krahas krijuesve te  poetëve të viteve tridhjetë, si Nexhat Hakiu, Vedat Kokona, Nonda Bulka,  Dhimitër Shuteriqi, Sotir Caci, Arshi Pipa etj.

 Me këtë rast po japim per lexuesin poezinë lirike te njëzetvjeçarit Manush Peshkëpia titulluar ”Shpirt’i  ri”, botuar në revistën “Përpjekja  shqiptare”:

Nëndë muaj n’errësirë

Nëndë muaj krejt i mpirë

E zë mall’ i përvëluar.

shpirt’ i ri posa gatuar

N’errësirë s’duron dot,

Do të vijë në këtë botë

Të shoh’ dritën e kulluar.

Shpirt’ i ri posa gatuar

Lindi, ra në botën t’onë,

Po – i shkreti shpirt’ i njomë

Zu të qaj’, oh, i penduar!

Është shpirti i ri, i sapogatuar, i Manushit dhe i brezit të ri përparimtar të asaj kohe, që ëndërronin për një botë  të re, që digjeshin për një dritë të kulluar, por që ranë një botë të vrazhdë e të trishtë, zhgënjyese. “Revista letrare” shkruante atëbotë: ”Doli nga shtypi libri i M.P., por nuk gjindet asnjë kopje e këtij botimi”. I zhgënjyer autori që s’pa as dritën e botimit! 

Manushi spikati më së shumti si poet i vetvetishëm dhe i ndjerë. Atë e ka çmuar veçanërisht albanologu gjerman Maksimilian Lambertz, njohës i mirë i gjuhës, letërsisë historisë shqiptare, i cili në botimin “Antologjia e letërsisë shqiptare” (Albanishes Lesebuch, Leipsig, 1948) e përshiu edhe poetin Manush Peshkëpia, duke botuar edhe dy vjersha të tij “Nënës” dhe “Flokëvedhës”.

Shkrimtari dhe përkthyesi i mirënjohur Vedat Kokona është shprehur kështu për mikun, poetin dhe njeriun Manush Peshkëpia:

“…Shumë nga shokët e mi vdiqën zemërplasur pas dekada vuajtjesh dhe mjerimesh. Një nga këta fatzinj, ishe dhe ti, Manush. Askush nuk të ka njohur sa të kam njohur unë, si vëllai yt, gjashtëdhjetë vjet më parë, atëherë kur ti dhe unë gicilonim muzën dhe këndonim pranë burimit të Hipokrenit. Si duket,

Polimnia s’na deshi shumë dhe na la… Shumë njerëz kam njohurnë jetën time, pak kam çmuar, shumë pak kam dashur siç të kam dashur ty. Ti shkruaje vjersha pa e hequr veten poet. Të mos jesh  poet , s’është faj. Faj është të mos jesh njeri. Ti, Manush, ishe poet-njeri. Pak poetë kam njohur të tillë. Mund të bësh vjersha patriotike sa të duash pa qenë as poet e as patriot, siç ka shumë, por vështirë tepër ta duash atdheun dhe gjuhën si i doje ti. Ti doje një Shqipëri demokratike, të cilën, për fatin tënd të zi, nuk

pe, sepse re tok me shokët në një varr të përbashkët. Ti doje një Shqipëri demokratike, të cilën ne të tjerët patëm fatin ta shohim. Për të vazhduar udhën që kishe ndërmarrë ti, neve na duhet ajo dashuri që kishe ti për vendin e shumëvuajtur dhe për gjuhën e ëmbël shqipe. Lum ata nga pasardhësit e tu që do të vazhdojnë udhën tënde të ndriçuar nga drita jote.”

*

Tri letrat e pabotuara më parë, që po sjellim për lexuesin,  i drejtohen dijetarit Sotir Kolea, njëherësh edhe mikut të familjes Peshkëpia. Në atë kohë Manushi punonte si redaktor në “Radio Tirana” dhe ishte atje një zë i spikatur i kulturës shqiptare. Në kohën që do të jepte nje emision radiofonik për poetin Andon Zako Çajupi, i kërkonte me përgjërim të urtit Sotir Kolea informacion për jetën dhe veprën e Çajupit, sepse po përgatiste edhe nje botim (broshurë) per krijimtarinë thuajse të panjohur të Çajupit. Sotir Kolea kishte jetuar disa vjet në Egjypt, ku banonte Çajupi dhe e njihte mirë jetën dhe veprën  e tij. 

 Shfaqet qartësisht prirja e Manushit per hulumtime dhe studime të reja ne fushë të letërsisë dhe autorëve të saj.

Ndryshe nga dy letrat e tjera, ku kërkon informacion, në letrën e dytë të datës 31 korrik,  Manush Peshkëpia shfaqet si një mendimtar evropian, drejtpeshues  paanshëm i letërsisë, gjykues pa komplekse dhe tejet original për poezinë e Çajupit, por edhe të autorëve të tjerë të letërsisë shqiptare  edhe të huaj. Madje kapërcen edhe mendimin që i shfaq Sotir Kolea ne letrën-përgjigje të tij lidhur me Çajupin, i cili e kishte stigmatizuar  dhe konfliktualizuar publikisht Dr. Adhamidin, këtë personalitet historik si edhe familjen e tij, siç bëri edhe me Midhat Frasherin tek “Klubi I Selanikut”. Ndryshe nga ç’e paraqiste Çajupi tek komedia “Pas vdekjes” si një mjek të paaftë dhe sharlatan, Dr Adhamidi, doktor në mjekësi i Universitetit të Monpelierit, ishte njëherësh edhe kryetar I shoqërisë “Bashkimi” të Egjiptit, ministër në qeverisjen e Princ Widit,, përfaqësues i parë i shtetit shqiptar në Romë, kryetar i Komitetit shqiptar në Gjenevë, që dha një ndihmesë të madhe në mbrojtjen e çështjes shqiptare nëpërmjet shkrimeve dhe përpjekjeve te tij përgjatë Konferences se Paqes në Paris dhe Lidhjen e Kombeve, si edhe me letrën drejtuar Presidentit Wilson në vitin 1918.

Ja reagimi i Manush Peshkopisë, kur merr përgjigjen e S.Kolesë: 

“Nuk përjashtoj  se jeta e poetit tonë Çajup s’ka qenë skandaloze, por ngul këmbë se vepra e tij nuk është për t’u hedhur poshtë, apo për t’u fshirë… Episdodi i poetit Çajup me familjen Adhamidi nuk ka qenë i huaj per mua, dikush më kish  bërë fjalë për të. Por ky episod, që unë bashke me ju e quaj të turpshëm, nuk ia unj vleftën  poezisë së Andon Çakos. Marr lejën   që me këtë rast t’ju kujtoj se kam lexuar në vëllimin “Poesia” të Benedetto Groces, kur ky thotë se  për të gjykuar një vepër  të një poeti,  nuk duhet ta nënvleftësojmë këtë me jetën private të autorit… Për të vleftësuar vleftën e një poeti nuk duhet ta konfondojmë këtë me jetën private të autorit, këto janë dy gjëra që nuk lidhen me njëra tjetrën, thekson Manushi. 

Siç shihet,  poeti dhe studiuesi objektiv Peshkëpia, qysh në atë kohë, përshfaq forminin e tij si një mendimtar dhe kritik modern  perëndimor në gjykimin e shkrimtarisë. Këtu ai del në fushën e teorisë së letërsisë dhe i paraprin mendimit më përparimtar shqiptar, ndryshe nga mendimi zyrtar i kohës së tij, por edhe i kohës më pas, diktaturës, kur vlera e një poeti përcaktohej nga deologjia apo  elementet e biografisë së tij së tij, siç ndodh shpeh edhe sot e kësaj dite. 

Manushi gjykon me kokë të tij dhe me këmbë në tokë: 

“Unë për veten time jam i mendimit, që kur gjykojmë shkrimtarët, e sidomos poetët tanë, duhet të rrojmë brenda atmosferës sonë. S’kemi pse të matemi me shtetet e tjerë, as ballkanas, pa le pastaj evropianë. Dhe duhet të kemi paraasysh se gjuha jonë e shkruar letrare s’e ka arritur as shekullin dhe, pra, s’kemi një traditë letrare. Mund të mburremi vetem me folklorin tonë të pasur, Kështu, pra, që Çajupin mund ta cilësojmë si poet të tonit tonë popullor, ashtu se edhe të tjerë. Por, siç thosha edhe me lart, Çajupi, të paktën ka marrë nga goja e popullit dhe është munduar  ta veshë me petkun e poezisë, brenda mundësive te tij dhe në gjuhën tonë të pazhvilluar Dhe të mos harrohet sidomos që ay ka bërë poezi gjysmë shekulli më parë, ahere kur s’kishte nje alfabet të caktuar, po sikushdo shkrimtar e trillonte një abece të tijën”

Manushi mendon se çdo poet ka shtatin e vet, ndricon botën me dritën e vet të vetmjaftueshme, aq sa ka fuqi dhe shpirt. Këtë mendim ka edhe per vetveten. Bukur e përcakton Vedat Kokona: “Ti shkruaje vjersha pa e hequr veten poet. Të mos jesh  poet , s’është faj. Faj është të mos jesh njeri. Ti, Manush, ishe poet-njeri”.

Koha e ardhme do të sjellë të tjerë poetë e të tjera vlera më të mëdha, mendon Manushi. “Gjersa të kemi edhe ne një Dante, një Gëte, një Shekspir, ka për të kaluar kohë e gjatë, ndofta mund të nevojiten shekuj me radhë. Nashti për nashti kemi vetëm këta. Midis Fishtës e Shirokës, Naimit dhe Çajupit, Asdrenit dhe Lasgushi, Nexhat Hakiut dhe Vedat Kokonës, ndryshimi është shumë relativ. Një notë më e mirë, një numër më pak. Vleftë absolute nuk kemi. Sikur të marrim n’analizë veprën madhështore edhe të madhështorit Fishta, pikërisht në kryeveprën e tij “Lahuta e Malcis” besoj se  edhe atje do të gjejmë   vargje dhe jo poezi, dhe ndofta jo tek tuk”.

Manushi ishte gjithnjë në kërkim të vetes dhe të të tjerëve. Ai nuk nginte mite, por edhe as nuk minimizonte kërkënd. Ishte kundër atyre, që disa poetë i ngrinin në qiell, ndërsa të tjerët i i ulnin në tone minore. Ai përpiqet t’i afrohet të vërtetës, ndonëse jo gjithnjë ia arrin. Se edhe ai vetë poet është. Ai shkruan: ”Çajupin, një shoku im “dottore in lettere” ma cilësoi si poet të tonit “minor”. Unë e kundërshtova dhe i thashë: Po cilët kemi ne në Shqipëri të tonit “madhor”? Ndoshta Fishtën, sepse rekllama e madhe  e ka ngritur në qiell, atje tek nuk qëndron dot. Bile dikush e ka vënë  në krah të Homerit, ashtu sikundër, këtu e tre vjet më përë, një i krisur mendsh e vuri Ethem Haxhiademin tonë kundruall Sofokliut. Por këto, i nderuar z.Kolea, janë krahasime qesharake dhe dëftejnë se nuk jemi të gatuar ende. Emrat e Homerit, Sofokliut e të tjerë janë yje që shkëlqejnë prej mijëra vjetësh, dritën e të cilëve s’kanë mundur ta errësojnë as Dantet, Hygotë dhe Shekspirët”

Eshtë me interes  të theksohet se anash letrës dërguar S.Kolesë, M.Peshkëpia shënon me shkrim dore: “Si vete puna e fjalorit tw gjuhës sonë? Akini edhe shumë për të punuar? Ai ishte i interesuar për punimet shkencore të Sotir Kolesë dhe e punëtorëve të tjerë të shqipes. Dihet se puna më e madhe, më e plotë studimore e Kolesë mbetet hartimi i pesë fjalorëve shqip grengjisht, shqip greqisht etj, ku më kryesori ishte fjalori i gjuhës shqipe, ende i pabotuar, për të cilin punoi që nga viti 1905 e deri në fund te jetës, duke përdorur metodën e krahasimit për çdo fjalë të shqipes me fjalorët më të mëdhenj të botuar në gjuhët greke e frenge.

Manush Peshkëpia zbuloi se n Bibliotekën Kombëtare ( drejtor i së cilës ishte Sotir Kolea në vitin 1928) ekzistonte  një pako e dërguar nga Jani Vreto, me nënshkrimin: “Të hapet në vitin 1945”, pra, pas 15 vjetësh nga koha e dërgimit. Duke qenë se Çajupi kishte vdekur në vitin 1930, dhe po plotësoheshin 15 vjet nga ajo ditë, Manushi mendonte se plikoja me dorëshkrime do të ishte e A. Z. Çajupit, dërguar në atdheun e tij. Por edhe kjo hamendësi, enigmë apo fakt, u fshi nga koha, sepse viti 1945 ishte viti i fillimit të inkuizicionit komunist në Shqipëri dhe jo i letrave, i poezisë.  

( Botuar në gazetën letrare “ExLibris”, 6 mars 2021)

Ja edhe tri letrat origjinale:

C:\Users\Uran\Desktop\F.54---67.2-208 Manush Peshkepia.jpg
C:\Users\Uran\Desktop\F.54---67.2-209 (1) M.Peshkepia.jpg
C:\Users\Uran\Desktop\F.54---67.2-210 Peshkepia.jpg
C:\Users\Uran\Desktop\F.54---67.2-211 peshkepia.jpg

HAPESI I KUJTIMEVE

by

nga Naum Prifti/

Imazhi e një çelësi të rëndë të varur pranë portës së madhe në oborrin e shtëpisë së fëmijërisë sime sot sikur hap siparin e kujtimeve të asaj kohe. Për arsye praktike, çelësin e linim në anën e brendshme të kanatave të portës. Ndryshe nga çelësat që mbanin plakat e nuset e fshatit për arkat apo sepetet me unaza e byzylykë, shalle e breza të qëndisur, llokume e sheqerkat, ky çelës ishte i madh e i rëndë prandaj gjyshja dhe mamaja e mbanin të varur në brez kur dilnin nga shtëpija. Veç kyçit, ne e siguronim portën edhe me një lloz druri që shkonte tej përtej portës. Pak hapa nga kanatet e saj ishte arra me lëvozhgë të butë degët e së cilës hijeshonin faqen ballore të shtëpisë e përkundrejt saj druri i vishnjës që në pranverë qëndisej me petalet e bardha që preknin ballkonin e shtëpisë dhe në verë të ëmbëlsonte gojën me frutat gjithë lëng. 

Shtëpija ime ishte mënjanë fshatit sikur njoftonte udhëtarin se kishte arritur në rrëzë të malit Gramoz. Oborri, kopshti, madje dhe bahçja me arrën e madhe te porta rrethoheshin me mure guri të lartë që të mos hynin kafshët dhe bagëgitë pa lejen e të zotërve.

Rehova e Kolonjës është një fshat i mbledhur me shtëpitë ngjitur njëra pas tjetrës, pa hapësira tëlira midis tyre, me tre mëhallë, e poshtmja, e mesmja dhe e sipërmja, madje edhe me kanalin e ujrave të zeza poshtë rrugëve të shtruara me kalldrëm të ndërtuar nga muratorët e fshatit. Fshati numëronte më shumë se njëqind shtëpi të ngucura njëra pas tjetrës. Burrat e fshatit ishin mjeshtër muratorë ose gur skalitës dhe punonin me akorde kudo ku i thërrisnin. Për shkak të zanatit tëtyre, ata praktikonin mërgimin stinor në vendet e ngrohta të Shqipërisë e të Ballkanit, që nga Saranda, Himara, Gjirokastra, edhe më tej në Kostancë, Varna të Bullgarisë, në Malin e Shenjtë, ose Agjion Oros që shqiptarët i thoshin Janoras dhe deri në Krime e Odesë. Duke rendur pas punëve disa prej tyre shkuan të ndihmonin për ndërtimin e hekurudhës transiberiane deri në Vladivostokun e largët në ngushticën e Beringut. Kur ktheheshin prej vendeve të tilla ata tregonin historira e anekdota të mahnitshme. 

Shtëpinë e blemë nga një emigrant shqiptaro amerikan, Pet Kaleshi, i cili, më 1937, vendosi ta merrte gruan dhe vajzën dhe t’i sillte në Amerikë. Babai im si emigrant e mori vesh dhe pasi ranë në ujdi për sasinë e të hollave i pagoi paratë dhe mori dëftesën përkatëse nga zyra noteriale e Filadelfisë me firmë e me vulë që vërtetonte shitblerjen. Në atë shtëpi unë jetova fëmijërinë dhe një pjesë të rinisë sime deri në vitin 1950 kur më doli bursa për ndihmës mjek në Politeknikumin Mjekësor në Tiranë.

Ne për pak e humbëm shtëpinë e re të madhe e të bukur që bleu babai më 1937 dhe rimodeloi duke e zgjeruar dhe përmirësuar. Për shkak të madhësisë dhe vendndodhjes së lakmueshme në dajle të fshatit, shtëpinë synuan ta kthenin në kazermë për rojet e kufirit. Me një vendim të Komitetit Ekzekutivtë Ersekës, gjyshen time, mamanë, mua dhe motrën na flakën jashtë shtëpisë, dhe na detyruan të strehoheshim te shtëpia e Thoma Kristaqit, një mërgimtar tjetër nga fshati që ndodhej nëAmerikë. Për fat, në atë kohë një delegacion qeveritar shqiptar i kryesuar nga Hysni Kapoja, kishte ardhur për të marrë pjesë në mbledhjen vjetore të Asamblesë së Organizatës së Kombeve të Bashkuara në Nju Jork. Sapo dëgjoi për vizitën, babai im u nis nga Filadelfia të takohej me kryetarin e delegacionit. Kur Hysni Kapoja e pyeti pse kishte kërkuar takim me të, babai ia ktheu: Sa shtëpi duhet të kesh në Shqipëri që të mund të jetosh në të? Një,- ishte përgjegjia. -Po shtëpinë time e ka zënë posta kufitare, dhe familja ime jeton me qira në shtëpi të tjetërkujt,- i tha babai dhe i tregoi gjendjen si edhe tapinë. Me t’u kthyer delegacioni në Tiranë, Kapoja urdhëroi t’i lirohej menjëherë shtëpia e emigrantit shqiptar Rrapi Prifti. Kryetari i Komitetit Ekzekutiv të Kolonjës një ushtarak me emrin Zenel Muço dha urdhër të zbrazej shtëpija nga posta ushtarake dhe t’i kthehej familjes. Kur e liruan shtëpinë, ushtarët e postës kufitare na porositën të mos e prishnim këndin me plisa e bar ku kishin shkrojtur PARTI-ENVER por ta ruanim dhe ta vaditnim që të lulëzonte përgjithmonë. Por ne nuk e kishim shtëpinë kënd emulacioni dhe asekspozitë parrullash, prandaj e fshimë nga oborri pa na ardhur keq.  Për ne, parrula kurdoherë do ishte kujtim i okupimit të shtëpisë nga ushtarët e kufirit dhe mbartjen nëpër shtëpitë e botës.

U kthyem sërish në shtëpinë tonë rrethuar me avlli, me oborr, me kopsht e me bahçe,me pemë frutore mollë e dardha, me haur për hajvanët, me plevicë dhe me dy porta, një për njerëzit, e tjetrën për hajvanët e ngarkuar me dru nga pylli apo me dëngje bari e duaj me grurë, thekër, tërshëre elb nga arat dhe livadhet rrotull fshatit. 

Hapësi i portës priste varur pas kanatit të madh sikur ta dinte se të zotët e shtëpisë sidoqoftë do ktheheshin. Fotografi mjeshtër Mumin Jashari e ka realizuar këtë foto pa e ditur se me të lidhen një seri me episode jete, të cilat i zbulova si fëmijë, i përjetova si djalë dhe i përshkova si shkrimtar. 

“Një jetë… disa histori”- Dr.Mjaftime Brati Dushallari

by

Nga rubrika e gazetares Marjana Bulku”Një jetë disa histori” po sjellim intervistën me Dr. Mjaftime Brati Dushallari, e cila e ka ruajtur pasionin e profesionit edhe ne emigrim.Ndiqeni intervistën:

Marjana Bulku- Të ruash profesionin dhe pasionin në emigracion nuk është një sfidë dhe aq e lehtë. Juve ia keni dalë. A mundeni të na e rrëfeni këtë proces?

Mjaftime Brati Dushallari-Edukimi ka qenë pasioni i jetës time.  Punën e edukatorit e kam parë gjithmonë si përgjegjësi dhe jam munduar ta bëj me përkushtim.  Kam punuar në të gjitha nivelet e shkollave dhe kudo kam ndjerë kënaqësi. Puna me të rinjtë më ka mbajtur të re në shpirt.  Jam ndjerë gjithmonë e re mes të rinjve.

Doja shumë që ta vazhdoja karrierën time edhe në këtë vend të madh e të zhvilluar.  Kur e pashë realitetin, kjo dëshirë mbeti më shumë në planin e ëndrave që s’dija nëse do të realizoheshin ndonjëherë.  Ishin disa vështirësi.  Në radhë të parë, procesi për t’u licensuar nuk ishte i shpejtë duke konsideruar faktin se unë isha familjare, duhet të përballoja jetën dhe nuk isha shumë e re kur emigrova në Amerikë.  E dyta, mendoj se është shumë më e thjeshtë të ruash profesionin tënd kur je diplomuar në shkenca ekzakte, qoftë edhe në fushën e arsimit.  Për shkencat shoqërore është më e vështirë e sidomos kur bëhet fjalë për shkenca që këtu nuk aplikohen.  Së treti, duke menduar se në arsim gjuha është më e ekspozuar dhe duhet të jetë më perfekte se diku tjetër, e pashë si të vështirë realizimin e ëndrës time që mbeti gjithmonë brenda meje.

Gjithsesi, mendoj se ndoqa rrugën më të drejtë për t’u kompletuar dhe për të arritur synimin tim.  Përvec kurseve të pandërprera për të perfeksionuar gjuhën, m’u desh të kryej një kurs 6 mujor për t’u aftësuar në kompjuter dhe për të mësuar procedurën e zyrës.  Ishte një kurs që ndoshta nuk më dha punë menjëherë, por më mësoi shumë gjëra për kulturën e punës në Amerikë dhe më bëri ta ndjej veten konfidente në rrugën e përpjekjeve të mëtejshme.  

Gjetja e punës së parë më gëzoi, se fillova të punoj si asistente edukimi në shkollë, në mjedis të njohur për mua, pavarësisht ndryshimeve të mëdha që ekzistonin në përmbajtje.  E konsideroj veten me fat sepse aty mësova rrugën për të rimarrë statusin e mësuesit.  Për të plotësuar kërkesat e shtetit punova me vullnet e vendosmëri. Ia dola me sukses dhe u licensova si mësuese e Anglishtes si gjuhë e dytë (English as a Second Language – ESL) për të gjitha nivelet e shkollës.  Me kalimin e këtyre vështirësive të para, janë shumë gjëra që preka dhe më dhanë kënaqësi gjatë viteve që punova në sistemin arsimor amerikan.  

Marjana Bulku-Ju kujtoj si pedagoge në fakultetin e Historisë dhe të Filologjisë në Tiranë.  A ju ka shërbyer ajo pervojë në punën tuaj në sistemin arsimor amerikan apo ishin dy gjëra krejt të ndryshme?

Mjaftime Brati Dushallari- Me gjithë ndryshimet e shumta dhe të thella të sistemit arsimor në Amerikë me atë në Shqipëri, unë e kam ndjerë veten në fushën time në të dy kontinentet.  Të dyja pervojat kanë ndihmuar e pasuruar njëra tjetrën.  

Kur aplikova për t’u certifikuar nga shteti i New York-ut, zgjodha licensën në ESL sepse ky program kishte më shumë ngjashmëri me programin e degës në të cilën unë isha diplomuar në Shqipëri, Gjuhë dhe Letërsi Shqiptare.  Pra dhe këtu do të isha në fushën e Gjuhësisë.  Pavarësisht së gjuhët ishin të ndryshme, ligjet e shkencave gjuhësore janë të afërta.  Madje, teknikisht kjo më ndihmoi edhe për faktin se disa lëndë bazë të programit, m’u njohën dhe nuk isha e detyruar t’i merrja në kolegjin që kreva këtu. Po ashtu m’u njohën edhe të gjitha kualifikimet pasuniversitare. Formimi im gjuhësor nga Shqipëria ma ka bërë gjithmonë më të lehtë shpjegimin e gjuhës anglisht.  Shkolla amerikane, nga ana e saj më ka pasuruar mendimin tim shkencor dhe profesional.  Të dyja bashkë më sollën në atë stad sa unë, sa herë shpjegoja elemente të ndryshme gjuhësore në anglisht, kujtoja dhe i krahasoja me korrespondueset në gjuhën shqipe. Aq sa ndjej kënaqësi nga gjuha jonë shqipe, nga bukuria e fjalorit, e shprehjeve plot kuptim, e fjalëve të figurshme; aq kam shijuar edhe pasurinë dhe thellësinë e gjuhës anglisht.

Po ashtu, formimi im letrar më ka dhënë dorë për ta bërë edhe më tërheqës procesin e përvetësimit të gjuhës nga studentët e mi.  Në shkollën amerikane, anglishtja nuk shpjegohet e izoluar, por përmes subjekteve të ndryshme, mbi të cilët unë gjithmonë preferoja të përdorja veprat letrare, pra letërsinë që ishte fusha dhe pasioni im.  Ishte një proçes i bukur e kënaqësidhënës. Në këtë kontekst kam përdorur edhe krijime shqiptare që i kam përkthyer për t’u dhënë studentëve të mi njohuri nga kultura e vendit tim.  

Nga ana tjetër, pervoja amerikane më ka ndihmuar në pasurimin e mendimit tim profesional në tërësi dhe të mësimit të gjuhës dhe letërsisë në vecanti. Metodat e mësimdhënies së anglishtes si gjuhë e dytë janë shumë të larmishme dhe frutdhënëse.  Aq sa ishin të ndryshme, aq dhe efikase më dukeshin ato metoda po të përdoreshin në mësimdhënien e gjuhës shqipe në shkollë.  


Marjana Bulku- Zhvendosja e intelektualëve nëpër botë për mua është një fenomen  sa i dhimbshëm po aq edhe produktiv. Po ju si e shikoni atë?


Mjaftime Brati Dushallari- Largimi i çdo njeriu nga vendi i lindjes është i vështirë dhe i dhimbshëm, pavarësisht nga arsyet që e diktojnë.  Dhe sa më i rritur të largohesh, aq më e dhimbshme bëhet sepse lë pas vendin që të lindi e të rriti, të afërmit, kujtimet, kulturën e vendit tënd, shoqërinë… etj. Unë personalisht jam ndjerë sikur lashë pas një pjesë të vetes time.

Por nga ana tjetër, zhvendosja e intelektualëve shqiptarë nëpër botë është pa dyshim edhe një fenomen produktiv.  Kjo, sipas mendimit tim, për dy arsye:  Së pari, Shqipëria një vend i vogël, i mbyllur për një kohë të gjatë dhe nën një sistem të egër totalitar, me këtë shpërndarje të intelektualëve, shumica të rinj, bëhet e njohur në botë përmes vlerave më të mira të saj, përmes njerëzve të shkolluar, të talentuar dhe të aftë.  Kur kemi ardhur ne në Amerikë, shumë njerëz këtu nuk kishin idenë ku ishte dhe kush ishte Shqipëria.  Sot ka shumë shqiptarë nëpër botë që shkëlqejnë dhe kanë bërë emër në profesione e fusha të ndryshme.  Ata i kanë siguruar vetes e familjes një jetë më të mirë, por nga ana tjetër, përfaqësojnë denjësisht vendin dhe kulturën shqiptare në botën e qytetëruar.

Së dyti, intelektualët shqiptarë të shkolluar në vende e shoqëri të zhvilluara, kanë fituar një formim profesional që mund të shtojë shumë vlera nëqoftëse aplikohet në Shqipëri. Ata mund të shkojnë atje me ide të reja dhe me këndvështrim të ri.  Një bashkëpunim efektiv i tyre me intelektualë të formuar që punojnë në Shqipëri, e forcon sistemin.  Prandaj të rinjtë shqiptarë që janë shkolluar jashtë vendit duhet të mbajnë lidhje me vendin e tyre, të kontribojnë dhe të ndihmojnë në fusha të ndryshme. Shkollimi, specializimi apo pervoja që marrin intelektualët nëpër botë, është një investim personal. Ajo ndihmon individin të përparojë nga ana profesionale.  Ndërsa bashkëpunimi i këtyre intelektualëve për aplikimin e njohurive në vendin e tyre, është një investim për vendin dhe përparimin e tij të mëtejshëm.

Marjana Bulku-.Si u shpalos Amerika në sytë tuaj? A mund të na e përshkruani momentin e parë të ballafaqimit me një botë të madhe, të panjohur, të re?

Mjaftime Brati Dushallari- Unë emigrova në Amerikë me familjen në vitet ’90-të.  Erdhëm në një vend gjigand nga një vend me shumë mangësi nga sistemi i kaluar.  Në këtë kuptim, çdo gjë që shikonim ishte e re dhe e panjohur.  Për ta nisur jetën kishte vështirësi të mëdha dhe kishim mungesa të shumta.  Po përballeshim me një kulturë të re, të pasur, të panjohur dhe shumë të ndryshme nga ajo e vendit tonë.  Erdhëm në një vend të fuqishëm ekonomik, me teknologji të zhvilluar, ndërkohë që ne nuk njihnim dhe nuk dinim ende si të përdornim kompjuterin.  Na duhej të aplikonim për punë kur nuk kishim idenë si formulohej një rezume apo një letër shoqëruese e saj.  Përpiqeshim të prezantoheshim mirë nëpër intervista pune, kur nuk dinim tamam se cila ishte mënyra se si duhet të përgjigjeshim për t’u bërë të pranueshëm për pozicionin që aplikonim. Të gjitha këto ishin të njohura dhe të formuluara diku për qytetarët e Amerikës, por problemi ishte se ne kishim nevojë për orientim. Komuniteti shqiptar në atë kohë nuk ishte kaq i gjerë sa është sot.  Prandaj ishte e vështirë të gjeje gjithcka vetë duke rendur bibliotekave dhe duke bërë kërkime.  

Përmes vështirësive, gjëja më pozitive që kam mësuar në këtë vend të fuqishëm qysh në ditët e para të ardhjes, ishte fakti se sistemi amerikan është ndërtuar i tillë që të ndihmojë këdo që shkel këtë tokë që të përballojë jetën dhe të përparojë.  Ndihmat ekonomike që për shqiptarët e ardhur në atë periudhë ishin të domosdoshme, mundësitë e panumurta për të mësuar anglisht, trainime, kurse e shkolla për kualifikim etj ,etj e vërtetojnë më së miri këtë gjë. Problemi ishte që mundësitë duheshin njohur e shfrytëzuar.  Pra rruga për t’u integruar në shoqërinë amerikane nuk ishte e lehtë, por jo dhe e pamundur.

Shqiptarët e sotëm që emigrojnë, të cilët zotërojnë  gjuhën anglisht, njohin më mirë teknologjinë, por dhe materialisht janë më të pajisur, janë më të gatshëm për t’u sistemuar në fushat e tyre.  Megjithatë, fillimi është gjithmonë i vështirë dhe vështirësitë janë të natyrave të ndryshme.  Mendoj se është detyra jonë si brez më i vjetër emigrantësh, të bëhemi burim për brezat që vijnë dhe t’i ndihmojmë, qoftë me gjërat më elementare si plotësim formash, aplikimesh etj.  Pra t’u tregojmë rrugën më të drejte e të përshtatshme për të gjetur veten dhe për t’u integruar sa më shpejt.  

Marjana Bulku- A kontaktoni me ish studentët tuaj? Cfarë shikoni te studentët e brezit të tanishëm, a mendoni se ka piktakime që mund të referohen si shembuj optimizmi e frymëzimi?


Mjaftime Brati Dushallari-Karriera ime në fushën e edukimit është gati e ballancuar midis kohës që punova në Shqipëri dhe në Amerikë.  Studenti im i parë me të cilin punova që kur fillova si asistente edukimi në shkollën publike 8 në New York, tani është 27 vjec.  Ishte një fëmijë i ndrojtur që nuk i pëlqente të komunikonte shumë me studentët e tjerë.  Punova me të për tre vjet dhe ai përparoi dhe u afrua shumë shpirtërisht me mua. Edhe sot e kësaj dite e kujtoj dhe e takoj më mall.  Si mësuese kalova disa breza studentësh. Midis tyre ishin dhe një pjesë e konsiderueshme shqiptarë.  Pasi gradoheshin shumica e tyre ktheheshin në shkollë dhe na takonin.  Me studentët e programit të ESL kam mbajtur lidhje edhe më të afërta.  Kam marrë pjesë edhe në gradime në nivele më të larta të shkollimit të tyre.  Ende marr mesazhe e kartolina urimi që më gëzojnë.  Disa prej tyre aplikojnë në kolegje të mira dhe kjo më kënaq pa masë.  

Për ato vite që punova si mësuese e ESL, kam mbuluar dhe programin e Anglishtës për të rritur që zhvillohej mbrëmjeve në shkollën tonë. Desha të përmend rastin e një vajzë të re nga Tropoja, emigrante e sapoardhur që vinte për të mësuar anglisht.  Ishte shumë serioze në punë dhe e etur për dije. Shumë herë rrinte pas mësimit dhe më bënte pyetje të ndryshme.  E ndihmoja me gjithcka dija. Vite më vonë, u takuam rastësisht në një ceremoni familjare te disa miq të përbashkët.  Kishte mbaruar kolegjin, ishte diplomuar në fushën e biznesit dhe vazhdonte një karrierë në fushën e saj, ndërkohë që kishte krijuar dhe një familje të bukur.  Ishte një takim i rastit që më gëzoi pa masë dhe më bëri të ndjehem shumë krenare për të.

Emigrimi na bëri bashkë edhe me disa ish studentët e mi nga Shqipëria.  Janë një numur i madh që jetojnë në New York.  Fillimisht na lidhën problemet e përbashkëta që duhet të përballonim si dhe disa aktivitete të komunitetit. Më vonë krijuam marrëdhënie të afërta që tanimë janë kthyer në marrëdhënie shoqërore e familjare.

Me studentët e tanishëm në Shqipëri, nuk kam lidhje direkte, por jam e interesuar dhe gjithmonë informohem për ecurinë e tyre qoftë nga shtypi, nga kontaktet me ish kolegët e mi në Shqipëri, si dhe disa të rinj studentë që janë nipërit dhe mbesat e mia. Ndryshimet në strukturën ekonomike, politike e shoqërore të vendit kanë sjellë pa dyshim edhe ndryshime në strukturën e shkollës së lartë.  Krahas disa arsyeve subjektive që kanë bërë që niveli i studentëve në disa fakultete të ulet, mendoj se janë bërë dhe ndryshime që i shërbejnë formimit më të mirë të tyre.  Përpjekjet për ristrukturimin dhe pasurimin e programeve, njohja dhe futja më e gjerë e teknologjisë në mësim, specializimet brenda e jashtë vendit të pedagogëve dhe studentëve, janë kushte për një të ardhme më premtuese. Avancimi dhe shtimi i disa degëve të reja në fakultete si dhe hapja e disa programeve për master pranë fakulteteve, mundëson një formim më të thellë të studentëve dhe specializim të mëtejshëm të tyre.  

Mundësia dhe interesimi më i madh i studentëve për përvetësimin e gjuhëve të huaja është një burim tjetër njohjeje që pasuron njohuritë e studentëve të motivuar.

Ka studentë që, me përgatitjen dhe aftësitë e tyre, janë vërtet shembuj optimizmi për të ardhmen.

Shumë prej studentëve që janë diplomuar në universitetet shqiptare, sot mbajnë pozicione në kompani prestigjioze me degë në Shqipëri që takojnë standartet e huaja.  Ka dhe nga këta studentë që largohen për në vendet perëndimore, konkurojnë me ato njohuri, fitojnë dhe i japin emër Shqipërisë me arritjet e tyre.

Marjana Bulku-Jeni modestisht aktive aq sa prezenca juaj në ngjarje ku përcillet edukimi është nostalgji për ata që ju njohin dhe frymëzim për ata që nuk ju njohin, cfarë do thonit ju profesoreshë Mjaftimja?


Mjaftime Brati Dushallari- Unë kam qenë dhe jam edukatore në zemër.   ​

Kur erdha në New York, mësova se ekzistonte një komunitet shqiptar, i cili po zgjerohet e po përparon për ditë.  Ndjej kënaqësi që kam lidhje me shqiptarë. Ndihem e lumtur e mezi pres të marr pjesë në aktivitete të ndryshme si ato të Organizatës së Grave Shqiptaro – Amerikane “Motrat Qiriazi”, Organizatës Panshqiptare “Vatra” apo edhe grupe shoqërore ku takoj shqiptarë.  Në këto takime flasim gjuhën tonë të bukur shqipe, festojmë sipas traditave tona, por herë pas here aty vlerësohen dhe nderohen edhe individë, pra evidentohen vlera të komunitetit dhe në këtë mënyrë njohim njëri tjetrin.  Në këtë kontekst, një rol të madh luan edhe media shqiptare në Amerikë dhe specifikisht në New York.  Dua të përmend me respekt gazetat Dielli dhe Ylliria që publikojnë e reklamojnë me korrektësi këto aktivitete të komunitetit dhe janë të hapura për këdo të shprehë mendimet e tij për probleme shoqërore, politike apo dhe profesionale.  Gjithashtu edhe kanalet televizive shqiptare që e kanë perfeksionuar dhe pasuruar punën që prej fillimit, luajnë një rol të madh në këtë drëjtim. Programi juaj serioz “Një jetë – disa histori” në kanalin Kultura shqiptare ka pikërisht këtë synim, evidentimin e vlerave shqiptare.  Pa punën e palodhur të drejtuesve të këtyre organeve të shtypit, të kanaleve televizive si dhe organizatave që mundësojnë takime me shqiptarë, cdo gjë do mbetej në errësirë dhe e panjohur. Ju uroj suksese të mëtejshme dhe ju jam mirënjohëse që na jepni mundësinë të shprehemi.

Marjana Bulku-Profesoresha, gjyshe…si e përjetoni këtë status?


Mjaftime Brati Dushallari-Është statusi më i bukur në botë. Ndjehem e mrekulluar.  

Për herë të parë jam bërë gjyshe 11 vjet më parë nga djali.  Vitin e kaluar e pata përsëri atë fat e atë ndjesi të rrallë nga fëmija i vajzës.  Të dy engjëjt ma bëjnë jetën time cdo ditë e më të bukur. Cdo ditë, cdo moment dua t’i përqafoj, të luaj me ta, dua të flas për ta dhe shumë herë dua t’i krahasoj me fëmijët e mi në moshën e tyre.  Të dy më bëjnë të ndjehem më e re dhe më energjike.  Më japin kënaqësi të vecantë.  Jam shumë e lumtur që, duke dhënë ndihmesën time në rritjen e tyre, po e kryej edhe këtë mision të bukur të jetës.

Ditët kot të një kryeministri të lodhur

by

NGA GEZIM ZILJA/

Qysh se janë shpallur zgjedhjet e reja, kryeministri i Shqipërisë ka marrë “shkopin” si pleqtë e qëmotit e kontrollon çifligun rreth e qark. Sa herë ndërtohet apo rindërtohet një shtëpi e dëmtuar nga tërmeti, me çelësa në dorë, i shoqëruar nga kryetari i Bashkisë së Tiranës, pasi i telendis me batuta e ironi të shplara, hallexhinjtë e pastrehë, duke u thënë se vetëm ai mund t’ua ndërtojë shtëpitë,  i detyron t’i thonë “faleminderit” dhe t’i përkulen deri në tokë, shpëtimtarit të tyre çorapekuq e këpucëgrisur. 

 Shkon pothuaj çdo ditë në stadiumin e Tiranës ( jo rrallë në Rinas për pritjen e vaksinave) e rri me orë sa të vaksinohen ca pleq trutharë, që i ka harruar edhe mortja vetë. Me psikologjinë e skllavit, kjo kategori pleqsh militant,  pa dinjitet, të zhveshur moralisht, deklarojnë atë, që nuk ua kanë thënë as fëmijëve të tyre: ” Març nga ditët tona! Tu bëftë dita njëmijë shoku kryeministër!” Më i turpshëm dhe i pandershëm është qëndrimi i udhëheqësit, që gjoja i keqardhur përgjigjet: Pupu! Mos e dhëntë zoti! E ku e dinë qyqarët skllevër se udhëhqësit as i kërcet fare për ta, por lutet  të jenë gjallë deri në 25 prill? Me këto shaqje të neveritshme Rama trysnon shqiptarët, që kanë nevojë për një vaksinë apo fatkeqët e tërmetit, duke u thënë  drejtpërdrejt: Po nuk u zgjodha unë sërish kryeministër ndërtimi i shtëpive dhe vaksinimi do të ndërpritet sepse jam unë ai, që ju ka siguruar paratë e tërmetit dhe po siguroj edhe vaksinat. Ai tall prapanicën me rregulloren KQZ-së dhe injoron faktin që kjo trysni e paturp, që u bëhet nevojtarëve ditën me diell, përbën vepër penale dhe si e tillë duhet trajtuar nga prokuroria speciale. 

 Nga dreka pasi ka marrë me vete dhe ditët shtesë të pleqve trutharë, tashmë të vaksinuar,  kryeministri fillon një nga pelgrinazhet e tij të pafundme në qytetin e Vlorës. Aty “shet” për të qindtën herë pedonalen ende të papërfunduar (vetëm ai e di sa ka kushtuar) si një sukses të Rilindjes. Pas kësaj shëtitorja anëdetit, nën britmat e daullet e militantëve, fotografohet  nga toka, ajri, deti ( gjiri i Vlorës është mrekulli e natyrës) e shpërndahet si një sukses i jashtëzakonshëm i Rilindjes.  Po çfarë ofron vërtetësisht kjo shëtitore, vepër e shekullit XXI? Në 3-4 km asfalt e beton, rrethuar me pallate, që zgjaten si xhungël betoni, nga anëdeti deri mbi kodrinat, me rreth 25 mijë banorë, dikur plot gjelbërim, sot bëjnë hije disa palma kokërjepura, me kurorë sa një qeleshe e lebërve tepelenas. Në të gjithë shtrirjen e saj nuk gjen asnjë bibliotekë, kinema, amfiteatër veror, muze të natyrës apo kujtesës, vepra arti ( kyeministri ka shpallur si të tillë një karburant) të paktën për ngjarjet e viteve 1991 apo 1997, galeri artesh, kopësht fëmijësh, shkollë, miniparqe të gjelbëruar për nëna me fëmijë apo të moshuar, pa folur për parkingje automjetesh. Nga Skela deri te Tuneli derdhen ujrat e zeza ( tetë kanale të tillë) dhe era e fekaleve pas orës njëzetë të mbrëmjes kutërbon dynjanë. Në verë nga ora 10.00 deri në orën 18.00 pedonalja është e papërdorshme. Ajo ndizet nga dielli përvëlues, betoni dhe asfalti, dhe nuk ka një hije, ku të futësh kokën apo një çezmë ku të freskohesh. Atëherë ku është këtu mrekullia tokësore e ndërtuar nga Rilindja, kur njerëzit, që vijnë me pushime nuk kanë çfarë të vizitojnë dhe me se të argëtohen?! Sa për ujë të kripur, rërë, mish të pjekur në hell dhe peshk importi, gjen kudo me bollëk. E keqja më e madhe është se  nuk  ka ndonjë cm2 bosh për të ndërtuar në të ardhmen vepra sociale. Ka të ngjarë me sa thuhet, që të mbillet me pallate dhe fusha para Shkollës së Marinës. Nga droni gjithçka duket bukur, por njerëzit nuk fluturojnë, ata jetojnë, ecin e argëtohen në tokë. Pas tetë vitesh ( shtatë vite ka që vazhdon pedonalja) kryeministri premton aeroport, rrugën Orikum-Llogora, tunelin Llogora-Palasë, dhënien me PPP të portit të Skelës, duke stërpërsëritur deri në pafundësi fjalët “ rregjimi i kaluar i PD-së, nuk bëri asgjë për Vlorën.” Zotëria haron ose bën sikur, sepse  Bashkia e Vlorës qysh nga viti 1997, drejtohet nga socialistët. 

Megjithatë Rama nuk po ndihet më i sigurt në Vlorë, ndaj la aty njërën këmbë e tjerën e zgjati deri në Durrës. Me vendosjen si drejtues politik nga PD-ja, të vlonjatit Bujar Leskaj, Rama e ka humbur qetësinë dhe sigurinë. Në Vlorë ka muaj, që është  ngritur fryma kundër Rilindjes, korrupsionit dhe demagogjisë. Me punën e mençur, eksperiencën organizative, këmbënguljen si drejtues politik dhe mbështetjen e gjerë të demokratëve, kryesia e PD-së së Vlorës po del nga gjumi i rëndë tetëvjeçar i pasigurisë dhe përtacisë. Burra, gra, vajza e djem po punojnë plot besim të bindin vlonjatët se 24 vjet drejtim i majtë, Vlora nuk është ajo që duan ata dhe nuk mund të trajtohet si pronë e  socialistëve. Në fshatrat e Vlorës, që Rama i ka quajtur si bastjone të sigurta, gjendja po ndryshon bindshëm në favor të PD-së. Nga këto ndryshime, kryeministrin po e lëshojnë nervat dhe si thashethemexhi i rëndomtë fshati, përgojon në mënyrë të përsëritur, drejtuesin politik të PD-së, për jetën e tij private, duke ironizuar, se është qejfli “rakie e qoftesh” dhe shtrembëron qëllimisht mbiemrin e tij…. Lufta politike është luftë programesh, arritjesh, dështimesh, suksesesh,  vizionesh, me fakte e vepra për zhvillimin e Shqipërisë.. Një gotë raki apo verë me miqtë në një ditë pushimi apo pas një pune të lodhshme është traditë shqiptare, nuk është mëkat dhe nuk dëmton as pozitën, as opozitën, as politikën e as familjen. Nëse flasim për politikanë përdorues hashashi e kokaine, këtu punët ndryshojnë. Por kjo është një histori me të cilën duhet të ishin marrë me kohë organet e specializuara. Lufta pa princip për marrjen e mbajtjen e pushtetit dhe mungesa e argumentit e ka shndërruar Ramën në njeri agresiv, arrogant, të padurueshëm, delirant, hakmarrës, dhe gënjeshtar. Të gjitha këto cilësi, si dhe lidhjet e dyshimta me biznesin e kanë transformuar përfundimisht despot të një shteti të varfër, ku skandalet ndjekin njëri -tjetrin. Pas vizitës në pedonalen e famshme, ku vazhdon të punohet, që prej vitit 2014, kryeministri kthehet në Fier dhe hedh një sy nga spitali në ndërtim i turqve edhe ky dhuratë për kryeministrin, nga shoku i vet Erdogan. Kapanonet njëkatëshe kilometrike, që ngjajnë si dikur kazermat e Ali Rizait në Fushën e Shallvareve, ka të ngjarë të jenë gati në afatin e caktuar. Një orë më vonë, shtatë makina të policisë, gardës dhe shërbimit informativ, shoqërojnë kryeministrin e Shqipërisë me sirena e borie drejt sarajeve të Surrelit, pas një dite të lodhshme, të harxhuar fare kot.

E vërteta e Mitit të Dekretet të Sulltan Abdul Hamidi I (1725-1789 që ndalonte gjuhën shqipe

by

“Njëra historiografi greke zbulon mitet historike, një tjetër herë pas here pranon zbulimet e të parës, por krijon të reja edhe sot”. (Vasilis Kremidhas/

Arben LLALLA*/

            Nuk mund të quhet histori shkencore një filmi artistik, as emisionet dokumentarë që pasqyrojnë një gjysmë të vërtetë të përzier me një gjysmë gënjeshtre. Nuk ka ekzistuar asnjë Dekret i Perandorisë Osmane i Sulltan Abdul Hamidi I (1725-1789), pasi mori një thes me flori nxori nxorri “Një ligj kundër gjuhës dhe kulturës shqipe. Ligji u lëshua nga sulltani i Perandorisë Osmane, më 31 Maj 1779, Abdul Hamid I (1725-1789). Në ligj përcaktohej saktë, marrja në mbrojtje nga ana e turqve, e kulturës dhe gjuhës greke dhe përkundër saj, lufta dhe shfarosja e gjuhës shqipe. Ky dokument është nxjerrë nga arkivat greke dhe është botuar në gazetën “Thessaloniki”, të vitit 1999. Dekretin e pasqyrojnë mediet greke më 1999-ën, bashkë dhe burimin e marrjes së floririt prej sulltanit Abdul Hamid I).

Kjo është një gënjeshtër, një Mit. Shkrimi për Dekretin e ndalimit të gjuhës shqipe ka dal nga sigurimi i Greqisë në bashkëpunim me sigurimin e serb gjatë luftës së Kosovës më 1999. Personi që ka botuar shkrimin sot është deputet i Kuvendit të Greqisë i grupit ekstremistë të djathtë. Historianët, gazetarët dhe studiuesit shqiptar ranë në kurthin e një shkrimi të botuar në një revistë greke, të përkthyer nga Arben Llalla dhe interpretuar si falsifikim, por që mediet shqiptare dhe historianët shqiptarë thonë gënjeshtrën greke dhe jo si është e vërteta. Përse asnjë historian apo studiues shqiptar nuk ka botuar kopje faksimile e këtij Dekreti? Përse studiuesit shqiptar s’kanë bërë kërkime ku gjendet ky dekret? Përse historiografia shqiptare deri në vitin 2000 nuk e dinte këtë Dekret të Sulltanit që ndalohej përdorimi i gjuhës shqipe? Përse Rilindasit tanë nga vëllezërit Frashëri asnjëherë nuk kanë shkruar se ekzistonte një Dekret që ndalonte gjuhën shqipe?

Për kohën që flitet se ka dal ky Dekret i Perandorisë Osmane shqiptarët ishin shtylla e kësaj Perandorie duke përmendur Ali Pash Tepelenën, dinastinë Bushatllinjve, në Pollog dinastinë e Koxha Rexhep Pashën i cili kishte autonomi qeverisëse nga Prizreni, Tetova etj. Për të vazhduar më tej me Mehmet Ali Pash Kavallën e Egjiptit. E si Sulltani në atë periudhë do nxirrte një dekret kundër gjuhës shqipe ku shumë institucione ushtarake e qeveritare drejtoheshin nga arnautët? 

Pa folur që Janina si qendër e shqiptarëve dhe si kryeqytet i Shqipërisë së Poshtme e fitojë statusin gjatë periudhës osmane, duke spostuar Artën si qendër Despotiate.

Duhet të jemi të kujdesshëm kur japim deklarata në emër të historisë shkencore sepse kështu dëmtojmë vetveten, historinë tonë. Ftoj çdo historian dhe studiues të ofrojë të kundërtën e pretendimeve të mia, përndryshe mos ta zënë më në gojë gënjeshtrën e madhe se ka ekzistuar një Dekret Osman që ndalonte gjuhën shqipe.

*Historian