Archives for February 2024

Eva Brinja/

Le të nisim me parathënien e tij në Librin Sekretet e Etruskëve. 

Parathënie 

Me prejardhje nga një familje arvanitase me vetëdije të plotë greke, me paraardhës që dhanë  jetën duke luftuar nga Mesolongji deri në Qeracini për çlirimin e Greqisë, prej preriudhës sime  shkollore nisa të më interesoj problemi i prejardhjes sime dhe në përgjithësi probemi i prejardhjes  së arvanitasve. 

Në kërkim të informacioneve mbi këto pyetje u gjenda përpara përgjigjes së të ashtuquajtur  shkencore të 

historiografisë greke se arvanitasit janë emigrant nga Shqipëria e jugut, gjë jo vetëm e gabuar por  shpesh dhe ofenduese. Fillova të lexoj literatura nga më të ndryshmet për të gjetur të vertetën  mbi këtë çështje. 

Duke lexuar gjithnjë e më shumë në disa prej tyre gjeta të shprehur se arvanitasit kanë afërsi me  banorët e lashtë të Italisë, të quajtur etrusk për latinët dhe tirrenas për grekët, dhe që kultura e  tyre kish qenë shumë e shquar në lashtësi. Sot gjetjet arkeologjike të kësaj kulture, etruske,  gjenden në muzeumet më të shquara arkeologjike të botës. 

Ndërkoh përgjatë arsimimit tim dymbëshjetveçarë në Greqi as emrin nuk ja kisha dëgjuar kësaj  kulture. 

Menjëherë futa në dorë disa prej numrit të madh të librave të shkruar për të pothuaj në të gjitha  gjuhët e evropës, përveç asaj greke. Ndërsa ndjeja gjithënjë e më shumë admirim për  madhështinë e saj ndjeja njëkohësisht indinjatë për mospërfilljen ndaj saj të historiografisë greke  por dhe ndaj atyre që mbahen si ekspert në këtë fushë në Europë. 

Krahasimi i relikteve me mbishkrime të shkruara prej etruskëve, numri i të cilave e tejkalojnë njëmbëdhjetëmijëshin, me mbishkrimet e pazbërthyera të gjetura në hapësirën e sotme të  quajtur greke, madje me ato që janë gjetur në vendet që dhe sot flitet gjuha arvanitase, na solli  në pah, lehtësisht identifikueshëm, faktin se kemi të bëjmë me të njëjtën gjuhë. 

Në njëjtësinë e gjuhës së Tirrenasve apo ndryshe të Etruskëve me atë që aktualisht quhet  Arvanitase, gjendet edhe përgjigja e pyetjes: Cila është arsyeja apo sekreti që gjuhëtarët  evropian nuk kanë qenë në gjendje të lexojnë mbishkrimet etruske deri më tani? Njëkohësisht  kështu zgjidhet problemi etrusk. 

Kështu, pas shumë vitesh hulumtimi nga ana ime në marrjen e përgjigjes për pyetjet, si dhe  dokumentimin e tyre, u krijua ky libër me titullin e përgjithshëm: SEKRETET E ETRUSKËVE, e cila 

nuk është vetëm një përgjigje, por edhe një përpjekje për ta rikthyer Prehistorinë e Vërtetë me  transformimin e mitologjisë greke në Histori. 

Kujtesë,  

në këtë referat do të marrim pjesë nga ky libër për të dhënë përmbajtjen dhe metodikën e punës  së tij dhe sidomos do të vinim në dukje se shpalosja e një morie artifaktesh dhe faktesh që ai sjell,  si fjalorë, pllaka të shkruara me plumb, pasqyra etruske, interpretimi i shkrimeve mbi to,  përdorimi i nëndialekteve brenda një dialekti apo ndikimet e alfabeteve vendase me gërma  njëshe, dyshe apo treshe, etj., janë shumë edhe për një studiues të sotëm për t’u fokusuar në  mendimin e fundit se mbi supet e kujt popullsie u ngritën dy kollonat e kulturës europiane, ajo  helene dhe romake. 

E gjithë pasuria kulturore e këtij mesdheu që u bë baza e atyre dy kollonave që quhen sot themeli  I kulturës së sotme europiane është pasuria shpirtërore e etnitetit tonë shqipfolës. 

Më poshtë keni një shembull. 

Figura më poshtë fig.1 është një pllakatë e shkruar, gjendur në sitet arkeologjike të Bylisit (Ballsh)  para disa viteve. Për hir të së vërtetës jo pak specialist nga fusha e arkeologjisë kanë nxituar të  shprehen se, pas përcaktimit të përkatësisë së shek. të II pas Krishtit, ky është shkrim është helen  apo romak. 

Fig.1

Fillojmë… 

• Gërma e dytë në rrjeshtin e parë dhë gërma e dytë (fig.1/2) në rrjeshtin e tretë dhe geërma  e parë në rrjeshtin e katër qartësisht tregojnë se nuk kemi të bëjmë as me shkrim helen  dhe as me shkrim latin. Me gjasa alfabeti është më pranë atij etrusk. 

Në fig.2 kemi një pasqyre etruske që përmbajnë gërmë, e dytë në rrjeshtin e parë dhe vet  fjalën e parë (fig.1.1) në këtë rrjesh. 

Fig.1/1 

Fig.1/2 

Fig.2 

Të gjithë tekstin, Stillo mbas shtjellimit të gërmë pas gërme, e përfundon të ndarë si në formën  e fig. .3

Fig.3 

Emërtesat dhe fjalët janë të identifikueshme përkatësisht sipas fig4, fig.5,  

Fig. 4 Fig.5 

del e qartë emërtesa Cecilia, Dionis dhe Venus, etj.

E kthyer apo e adoptuar në morfologjinë e sotme të krijimit të fjalisë shkrimi pllakatës de: 

Cecilia, e Venusit më të Madh të gjashtë, vajza e parë e lindur, shumë e lartësuar prej Dionisi, sytë  pluhur-pluhur, të krijuara gjatë, vjet 42, në sy të verbër, la tingujt e akustik (të lehtë). 

Pra kemi të bëjmë me Sesilian (emër i njohur në personazhet apo hyjnit mitologjik), Dionisin dhe  Venusin gjithashtu hyjni apo gjysëm hyjni të njohur, si dhe dy nga shumë karakteristikat që  personifikojnë hyjneshën Sesilia në të gjitha historit mitologjike ku ajo është e përfshirë. 

Për saktësimin e secilës gërmë në këtë pllakatë Stillo sjell shtjellime shumë të hollësishme të cilat  vërtetojnë saktësinë e artikulimit, pra dhe të identifikimit të të gjitha fjalëve apo emërtesa dhe  në fund vetë përmbajtjes së kësaj pllakate që ka të bëjë me një “Dedikim Sesilias”, hyjneshës  shumë të rëndësishme të mitologjis apo të botëkuptimit pellazg që së pari njihet si Isis (gruas së  Osirit dhe nënë e Horusit) e në vazhdim hyjneshë te cilës i atribohen shumë cilësi apo tipare si: 

– Shpikësja e rrotës, 

– Shpikësja e velave për anijen në detë 

– Shpikësja e harpës ose e vetë jetës, 

– E lindur në ditën e katërt prej detit (ndaj dhe shoqërohet ikona e saj zakonisht me 4 delfin) apo e gjejm edhe me emrin Thalasa, pore dhe me emrin Pelasgia, 

– Mbretëresha e shtatë e Mionëve (ndryshe quhet dhe 7 Gushtja, dita e festës për nder të  saj).etj. 

E njohur me emrat: 

CECILIA/ SELENA (hëna)/ ISIS / IOS/ PELAGIA/ THALASA-qe ka te beje me detin e lindur  në ditën e katërt ndaj dhe e shoqerojn me 4 peshq nëpër figura). SHTATA-mbreteresha e  Shtate e Mioneve. /IRINI/… 

Pra, ndërsa Stillo sjell artifakte me shkrime që përmbajnë gërma dhe emrat në kërkim, numri i tyre, si mozaikë, skluptura, monedha, afreske nëpër kisha me manastire apo muzeume të  ndryshme sot në botë , I kalon mbi 200 vetëm në këtë libër. 

Ndaj gjithmon punët e Stillos përveç metodollogjisë për të vërtetuar në mënyrë shteruese  artikulimet e gërmave për të gjetur përmbajtjen e shkrimeve na jep një panorama shumë të gjërë  figurative informuese për pasurinë dhe shtrirjen e kulturës pellazge dhe përkatesinë e etniteti që  e bart. Shipfolësit. 

Këtu po paraqesim një pjesë të vogël të artifaktve që bartin këto shkrime të shtria në kohë dhe  hapësirë nga antikiteti i hershëm para helen dhe romak deri në mesjetën e vonë nëpër ikonostatet  e kishave dhe manastireve të botës së sotme kristiane. 

Më poshtë figurat e periudhës antike paraqesin Hyjneshën Selena apo Cecilia me atributet si  shpikësja e velave, e rrotë, 

  Fig. 6 Statujë mermeri Selena Fig.7 Statujë bronxi e shek I pr.Kr sot në Muze në Berlin Fig.8 , reliev mermeri me Selenën (Luna) sot në muzeun e Pio Clementino në Vatikan. Fig.8

Kjo figure e njohur si Selena, Luna, Isis , Pelasgia I atribohen shpikja e velës , e rrotës siç e shikoni në  relieving më poshtë Fig.9 

Edhe në monedhat e mëpshtëme të përdoruar në hapësirat e NEIKAIA 167-175 pas.Kr. dhe e dyta  në KIMI në 258-268 ps.Kr. pra janë përdorur deri në epriudhën e zyrtarizimit të kristianizmit. 

e  

Fig. 10 (në Nikea) Fig.11 (në Kimi). 

Kjo shpikëse e madhe është quajtur edhe THALASA- Sea, dhe me këtë emëre e gjemë në mozaikun  e mëposhtëm të shekullit të VI, në kishën e Holy Apostles në Madaba, Jordani Fig. 12.

Κ (ΥΡΙ) Ε Ο Θ(ΕΟ)Σ Ο ΠΟΙΗΣΑΣ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ  ΓΗΝ ΔΟΣ ΖΩΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΩ ΚΑΙ ΘΩΜΑ ΚΑΙ ΘΕΟΔΩΡΑ  Κ(ΑΙ)ΣΑΛΑ: ΑΝΙΟΥΨΗΦ. (ΟΘΕΤΟΥ). 

Pra kjo perëndeshë është e lidhur me Qiellin, Jetën dhe Detin-ISIS IO. 

Fig. 12. 

Fig.13 kemi monedhat ku figura e femrës (hyjneshë) karakterizohet këtu me me numrin 4- peshke  ose delfinë dhe me emeërtesën Sea ose Pelagia si një dhrahmi e Sirakusës me vlerën $, dhe emrin  IOS.

Fig.13. 

_____________ 

Më poshtë do të japim disa shëmbuj nga pasqyrimi I kësaj hyjneshe në periudhat e vona dhe deri  në ditët e sotme në kisha dhe manastire të botës kristiane europiane dhe pikërisht me gërma  pellazge dhe emërtesa po ashtu pellazge. 

Fig. 14 dhe fig.15, më poshtë kemi një hyjneshë kristiane në Basilikën e Shën Cecilias në Trastevere  në Romë. Këtu qartazi lexohet emri Cecilia me gërma pellazge dhe me harpen në dorë duke  cilësuar këtu një nga atrubutete e saj si shpikësja e muzikës dhe harpës.

Ndërsa në figurën e dytë është në mes dy figurave Papa Paskali A dhe Apostulit Pal. Fig.14 Fig. 15 

Më poshtë kemi fig. 16 kemi një mbretëreshë apo hyjneshë në ikonostatet e “Tembullit të Artë” të Katedrales së Shën Markut në Venecia.

Fig.16 

Vini re shkrimin djathtas, gërma e parë e rrjeshtit të parë dhe të dytë është dyshe  S+T= sht, 

dhe e rrjeshtit të dytë A+V = Av 

Mund të lexohet lehtësisht “Shtatë Avgushti”, pra “Shtatë gushtja”. Por kjo katedrale është e  Mesjetës dhe e shkruar me gërma që gjënden edhe në shkrimin e pllakës së Bylisit.

Po japim edhe një shëmbull tjetër më poshtë në fig.17 dhe fig.18, është e njëjta ikonë kristiane  por edhë më dy emra të ndryshëm, Shën Pelasgia dhe Shën Cecilia. 

 SCA PELAGIA dhe SCA CECILIA 

Një konfirmim se kjo hyjneshë njihet me emra të ndryshme. 

  Fig. 17 Fig, 18 

Një tjetër shembull për dy ikona kristiane të njëjta por të dhëna me dy emra të ndryshëm më poshtë, tek e para fig.19 si Shën Parashqevi dhe e dyta fig.20 si Shën Cecilia. 

Por Parashqevia shoqërohet me një varkë me vela në duar, si shpiksja e saj, ndërsa Cecilia me  Sytë në Duar, pasi për të edhe në tregimet e lashta në trevat tona të veriut, kur përshkruhet kjo  hyjneshë thuhet se fluturonte pikërisht me sytë e mbyllur apo të verbuar, diçka e tillë.

Fig. 19 Fig. 20 

Dhe së fundmi po japim tre ikona për Shën Pellagian, në kishat orthodokse, ku fjala Shën është  zëvendësuar me fjalën Shtata (mbretëresha e Shtatë e Mionëve). 

Kurioziteti është se fjala Shtata është shkrujtur me gërma pellazge, pra as slave dhe as greke (në  kishat ortodokse).

dhe Shtata e saj  Fig. 21 

dhe Shtat e saj është Fig. 22

dhe Shtat këtu, Fig. 23 

Lexues, 

Këtu paraqitëm një pjesë të vogël vëtëm të një libri të Niko Stillos. 

Vetëm në këtë libër artifaktet që zbërthehen janë mbi 200 dhe janë të shpëndara nëpër Mesdhe  apo Europë. 

Synimi i këtij referati është ndërgjegjësimi ynë për këtë aset Niko Stillo, të cilin e kemi ende midis  nesh, jo për ta vlersuar, se ai nuk ka nevojë , është i mbushur plot me kulturën e etnisë që i përket,  por për të krijuar një vazhdimësi të shkollës së tij. 

Respekt nëse e lexuat.