Tregim i jetuar, nga Memisha Gjonzeneli/

Gjykatësen e quanin Ana.

Anës punët i shkonin shumë mirë, ajo përpiqej shumë që t’iu vinte në ndihmë të gjithë hallexhinjve që i shkonin në zyrë dhe kërkonin ndihmën e saj. Ajo ishte korrekte me të gjithë, serioze, buzëqeshte rrallë. Të tillë e kishte bërë puna.

Në mëngjes çonte Henrin në kopsht, pastaj në punë deri në orën tre, kur shkonte të merrte Henrin nga kopshti. Shkonte shpejt, që të kishte kohë të rrinte me djalin. Ai sa e shikonte gjyshen turrej me vrap dhe i hidhej në qafë. Gjithë pjesën tjetër të kohës, e kalonte në shoqërinë e Nikos dhe të Elenës. Shpesh linte dhe Henrin me ta, dhe në mëngjes shkonte e merrte për ta çuar në kopsht.  

Ornela kishte filluar të shoqërohej me një djalë dhe rrallë e kërkonte Henrin, madje djali mërzitej se donte të rrinte vetëm me gjyshe Anën, ajo kishte makinë dhe e çonte ku të donte dhe blinin gjithçka që ai dëshironte.

Nikua kishte disa ditë që nuk ishte mirë, nuk kishte oreks, kishte temperaturë dhe ishte zverdhur në fytyrë. Ana i lutej ta çonte tek doktori por, ai nuk donte. Një ditë i ra të fikët, lajmëruan ambulancën. Ana nuk ishte në shtëpi. Eleni e telefonoi dhe ajo shkoi menjëherë. I gjeti duke hipur në ambulancë. Të dyja gratë e shoqëruan Nikon në spital. E futën së sallë. Të dyja gratë pritën tek dera. Pas tre orësh dera u hap. Doli një mjek mesoburrë. Ai më kokën të ulur u drejtua nga gratë dhe iu tha:

–         Ju jeni familjarët e të sëmurit?

–         Po. – iu përgjigj Elena, duke qarë. – Të lutem doktor, si është? Doktori tundi kokën i mërzitur.

–         Është shumë keq, ka kancer në mëlçi, metastazat janë përhapur shumë, sëmundja ka përparuar. Ka ardhur shumë vonë, nuk kemi se çfarë t’i bëjmë. Nëse dëshironi mund ta merrni në shtëpi.

–         Të lutem, doktor, edhe sa mund të jetojë? – pyeti Elena.

–         Jo më shumë së dhjetë ditë.

–         Atëherë, po e marrim në shtëpi.

–         Unë po shkoj përpara, të rregulloj shtëpinë, ti eja me ambulancë. – I tha Ana dhe u nis.

Ajo mbërriti në shtëpi, rregulloi çdo gjë. Kur erdhi ambulanca gjithçka ishte gati.

Infermieret e shtrinë, Nikon, në krevat. Ato lanë disa ilaçe dhe u larguan. Nikua dukej sikur flinte.

Në shtëpi mbetën dy gratë. Eleni qante mbi kokën e Nikos dhe e kishte humbur fare toruan.

–         Po shkoj të rregulloj djalin, po e dërgoj tek e ëma, të rrijë atje sonte dhe erdha. Të lutem qetësohu se do sëmuresh edhe ti. – tha Ana dhe iku.

Ana shkoi e mori gjithçka që duhej për këto raste.

Nikua ndërroi jetë pas dhjetë ditësh. E përcollën me nderime shokë të punës së Robertit, shokë e miq të lagjes. E vendosën të prehej afër Robertit.

Elena nuk donte të largohej nga shtëpia prandaj, Ana erdhi të qëndronte me të.

Shpesh Henri kërkonte gjyshin e tij të dashur, e atëherë Elena fillonte të qante.

Koha bënte punën e saj. Ana, si gjithmonë, në mëngjes çonte djalin në kopsht, pastaj shkonte në punë deri në orën tre, merrte djalin nga kopshti (ai mezi e priste, e puthte me shumë mall) shkonin blinin akullore dhe shkonin në shtëpi tek gjyshja tjetër. Shpesh të tre dorë për dore shkonin dhe rrinin në park. Ndonjëherë, drekonin jashtë.

Të shtunën, në orën nëntë, në mëngjes, Ana përgatiste dy tufa me lule, një për Robertin dhe një për Nikon e të tre shkonin në varreza.

Elena merrte Henrin për dore dhe ulej aty afër, në anë të rrugës, ku ishin disa stola. Ana rrinte vetëm, ajo fliste me Robertin sikur ai të ishte gjallë. Nuk i hiqej nga mendja çasti kur kishte parë Robertin, të cilin e la fare të vogël, tre-katër kilogram. Kur e pa, ai ishte bërë burrë, e kishte zënë gjithë krevatin.

–         O Zot, bir, kur të qafova, gjithë trupi mu drodh. Kisha droje dhe frikë mos më thoshte  se

ç’doja atje, por jo, ti vetëm hape sytë e bukur, më pe dhe me zë të fikur më the nënë. Doje të buzëqeshje por nuk munde, buzët të mbetën pak të hapura, nëna erdhi përpara se ti të largoheshe nga kjo jetë. O Zot sa të kam kërkuar, por nuk ishte e thënë të të takoja. O Zot sa fatkeqe jam. – i fliste Ana të birit.

Lotët nuk i pushonin. Të gjitha nënat, në botë, presin me mall, kur fëmija për herë të parë thotë fjalën e çmuar Nënë. Nga ai çast diçka për to ka ndryshuar, ato nuk kanë nevojë ta thonë, por e ndiejnë.  Edhe Ana, kur e dëgjoi atë fjalë, u drodh, pastaj i ra të fikët. Kur u përmend ajo e kuptoi se kishte humbur dy gjërat më të çmuara të jetës: djalin që nuk do ta shikonte më dhe fjalën nënë, të cilën nuk do ta dëgjonte më.

Kushedi sa herë i kishte kaluar nëpër mendje këto gjëra, por sot iu dukën më therëse.

Rregulloi edhe pak varrin dhe u ngrit. I tha vetes “Henri ka nevojë për mua” e u nis drejt tyre.

Kur bënë varrin, të tre vendosën që të shkruanin dhe emrin e babait. E mbi të shkruan Robert Eduard Vanda. Vendosën dhe një foto kur Roberti ishte fejuar. Dukej aq i bukur…

Të shtunën në varreza shkoi vetëm Ana dhe Henri. Ajo nuk donte që Henri të trembej prandaj kur shkonin bashkë në varreza nuk qante. Në ditë të tilla ajo merrej me rregullimin e luleve, i pastronin nga gjethet e kalbura, i ujisnin.

Pranë tyre kaloi një kortezh. Po përcillnin për në banesën e fundit njeriun e tyre. Henri donte vraponte por Ana i foli  dhe e ndaloi duke e kapur për dore. Zëri i saj iu tërhoqi vëmendjen. Ajo dukej shumë simpatike me rroba të zeza me një shall të madh të zi, me çizme të zeza. Të gjithë po e shikonin. Ajo mori Henrin dhe u largua…

                                                          ***

Eduardi u arrestua muajin e fundit kur do mbaronte universitetin. Ai merrej me veprimtari politike. Ishte një organizatë e madhe por, brenda në të ishin futur agjent të policisë, e kështu filloi të dukej se diçka po lëvizte. Ai kishte një të dashur që studionte për juridik, në vitin e fundit. Kishin katër vjet që ishin bashkë, e quanin Ana. Madje ata prisnin edhe një fëmijë, i cili donte dhe pak ditë që të vinte në jetë.

Eduardi u takua në mbrëmje me Anën. Ishte i mërzitur.

–         Çfarë ke shpirt? – e pyeti ajo. – Nuk po të shoh mirë, çfarë ke?

–         Ka mundësi të më arrestojnë, për ato që të kam thënë.

–         Nuk besoj.

–         Po ndodhi na mori lumi. Unë nuk kam askënd tjetër veç teje.

Të dy u ndanë të shqetësuar.

Dy ditë më vonë, atë e arrestuan, në shkollë. Ana e mori vesh pas disa ditësh kur, rektori tha emrat para shkollës. Aty dëgjoi edhe emrin e Eduardit.

Ai qëndroi 11 muaj në hetuesi dhe u dënua 25 vjet, nga të cilat bëri 21 vjet burg. Kur u lirua e çuan në një ishull për pesë vjet. Disa nga shokët e tij u pushkatuan. Kur u lirua nuk shkoi tek njerëzit e tij, ata ishin familje e njohur dhe e pasur. Me ndihmën e shokëve të cilët, nuk e kishin harruar, u rregullua, mori një apartament me qira dhe u fut mekanik në një ofiçinë. Kur e morën vesh njerëzit e tij filluan ta ndihmonin por, pa rënë në sy.

Ai shkoi në universitet të hidhte provimet që i kishin mbetur. Kur ishte në burg, kishte studiuar për mekanikën se e kishte për zemër. Kishte kohë vetëm tre muaj për të dhënë provimet, por edhe atij nuk i duheshin më shumë. Provimet i mori shkëlqyer.

Aplikoi në një kompani që prodhonte makineri bujqësore dhe pas një muaji i erdhi përgjigja që të paraqitej në sekretari. Shkoi dorëzoi dokumentacionin dhe pas dy ditësh filloi punë.

Ai ishte njeri serioz, por edhe burgu kishte bërë punën e tij, kishte trup mesatar, muskulor, i pashëm. Pamja nuk i tregonte pesëdhjetë vitet e tij. Ashtu si kishte bërë kur ishte fëmijë, student por edhe në burg, me pasionin për mekanikën, njësoj vazhdoi edhe në punë. Ai blinte libra dhe studionte. Shumë shpejt ra në sy dhe e emëruan krye inxhinier. Bleu një shtëpi në një kodër të vogël afër detit. Filloi të interesohej për Anën. Nuk e kishte harruar kurrë. Kur ishte në burg bënte veten fajtor për çdo gjë dhe Anën nuk e harroi për asnjë çast.

Kërkimet i kishin shkuar kot, e në fund ia la në dorë kohës. Një ditë në punë u aksidentua një mekanik dhe humbi jetën. Eduardi shkoi në ceremoninë e varrimit. Kur mbërritën në varreza atij i tërhoqi vëmendjen një zonjë e veshur me të zeza me një fëmijë, të cilët po rregullonin lulet pranë një varri.

Kur mbaroi varrimi Eduardi ktheu sytë nga varri ku qe zonja por, nuk pa njeri. U nis për të ikur, eci pak, qëndroi i menduar dhe menjëherë u kthye. Shkoi tek varri ku kishte qenë zonja me fëmijën. Kur mbërriti atje u tmerrua. Nga fotua iu duk sikur ishte varri i tij. Djaloshi në foto ngjante shumë me të. U ul në gjunjë, kapi kokën me duar dhe po i shtrëngonte fort derisa iu duk se erdhi në vete. Ktheu sërish sytë nga fotua. Djali kishte dalë duke buzëqeshur dhe shikonte drejt tij sikur t’i kërkonte llogari. Pastaj hodhi sytë tek emri dhe lexoi: Robert Eduard Vanda.

“O Zot, po ky jam unë!”, mendoi me vete. Vërtetë Roberti i ngjante shumë të atit.  U ul në buzë të varrit dhe nuk po e mblidhte dot veten. Kaloi gjysmë ore, ai po vazhdonte të ndihej i përhumbur. E kuptoi pak a shumë si ishte puna. Ai ishte djali i tij, që kishte ndërruar jetë. Filloi të qante pa zë. Qante për djalin dhe për veten e tij që kishte humbur një nga pjesët më të rëndësishme të jetës së tij. Gjithë trupi po i dridhej, kishte duruar shumë tortura, për njëmbëdhjetë muaj, por këtë nuk po mund ta duronte dot.

U ngrit dhe nuk la vend pa e puthur foton e të birit që nuk e kishte parë kurrë. Kur ishte në burg kishte parë shumë ëndrra për Anën, djalin, familjen, por të gjitha ishin zhdukur. Çfarë realiteti!. U largua, shkoi në shtëpi, u shtri në krevat dhe ashtu të veshur e kishte zënë një gjumë i rëndë. U zgjua shumë vonë e nuk fjeti më deri në mëngjes.

Mezi e priti mëngjesin. Shkoi tek zyrat e varrezave. U takua me një mesogrua dhe një burrë.

–         Me se mund t’ju ndihmojmë? – e pyetën ata.

–         Dua informacion për këtë varr. – dhe iu tregoi fotografinë e varrit dhe vendndodhjen e tij.

–         Çfarë lidhje keni me këtë varr?

Ai nxori pasaportën dhe iu tha se ishte i biri.

–         Për shkaqe të ndryshme unë nuk kam qenë me të. Ju lutëm më ndihmoni!

–         Dakord. – iu përgjigjën ata – ju lutemi, kthehuni pas njëzetë minutash.

Kur u kthye, ata e sqaruan, sa informacion kishin. I treguan se çdo të shtunë ne orën dhjetë e ëma vjen, nuk mungonte asnjëherë.

–         Faleminderit! – iu tha Eduardi. Ai donte t’i paguante, por ata nuk pranuan.

Ditën e shtunë që në mëngjes u nis për në varreza. Gjatë javë kishte shkuar disa herë tek i biri, por këtë të shtunën do takonte Anën.

U ul tek varri dhe mbante kokën poshtë.

Ana rregulloi krevatet, Elena doli në ballkon kur Henri për herë të parë i thotë Anës:

–         Nëna unë jam gati, do ikim?

Ajo kur e dëgjoi i ra të fikët. Nga fjala Nënë iu mbush trupi me mornica dhe sytë me lotë. Vogëlushi sa e pa ashtu shkoi me vrap, e kapi gjyshen për mezi.

–         Të lutem më fal!

Ana e rrëmbeu djalin dhe e mori në krahë.

–         Jo, të keqen gjyshja, – i tha – ti e di që mua më ke gjyshe, mami jot është në punë.

Ajo mezi e pushoi nga të qarat. Elena dëgjoi të qarat dhe shpejt hyri brenda.

–         Çfarë ka djali? – tha ajo, por kur pa Anën të tronditur pyeti përsëri: – Çfarë ndodhi këtu, a

nuk më thoni?

Ana e mblodhi veten.

–         Mos u shqetëso, asgjë nuk ka ndodhur. – i tha Ana dhe mbuloi djalin me të puthura.

Pas gjysmë ore mbërritën në varreza. Kur u afruan, panë një burrë që ishte ulur tek varri. Në fillim, Ana mendoi se mos ishte sherifi por, kur u afrua u bind që nuk ishte ai. Ajo iu drejtua:

–         Zotëri, ju lutem, jeni ulur gabim!

–         Jo! Jam ulur atje ku duhet. – iu përgjigj ai dhe u kthye nga Ana, me sytë e mbushur me lot.

Ana fërkoi sytë me habi.

–         Mos je gjë fantazmë?! – pyeti ajo.

–         Po. – i tha ai dhe të dy ballë për ballë me habi po shikonin njëri-tjetrin.

Nuk e dinin se sa kohë kishin ndenjur ashtu, kur qetësinë e prishi Henri.

–         Gjyshe, eja të ikim, se ky burri na ka zënë varrin e babit.

Eduardi nuk priti, e rrëmbeu djalin e hodhi në qafë dhe filloi ta puthte. Djali në fillim u tremb por pastaj u qetësua. Atij iu duk shumë i dashur xhaxhi që e kishte marrë në krahë.

–         Xhaxhi, të lutem, pse po qan? Mos të vrava gjë? Të lutem më fal.

Edhe Anës iu mbushën sytë me lot. Ajo nuk po lëvizte dot nga vendi. U ul puthi foton e të birit, shpërndau lulet e freskëta.

–         Bir, – i tha – tani jemi gjithë familja këtu. Pse na ndau fati kështu?

Eduardi me djalin në krah u larguan dhe e lanë Anën të rrinte pak më shumë me të birin.

–         Po ti xhaxhi, më ke xhan mua? – pyeti Henri.

–         Po, të kam shumë xhan. – I tha Eduardi dhe filloi ta puthte.

–         Mirë, po a të kam gjë unë ty? Unë kam dy gjyshe dhe mamin.

–         Po, –  tha ai – mua më ke gjysh dhe unë të dua shumë, shumë, ja kështu.. – dhe e shtrëngoi fort.

Eduardi ishte informuar për çdo gjë.

Ana u ngrit. Shkoi drejt tyre. Ajo i dha dorën Edit.

–         Mirë se erdhe.

Ai e uli djalin, vogëlushi sapo uli këmbët në tokë, iu ngjit gjyshes tek fundi. Ai e kapi për dore.

–         Si më gjete pas kaq kohësh? – e pyeti ajo.

Ajo ishte mësuar t’i linte njerëzit të flisnin dhe ajo dëgjonte, pastaj mendonte dhe përgjigjej.

Eduardi filloi të tregonte shkurtimisht historinë e jetës, çfarë i kishte ndodhur. I foli për burgun, për punën, për shkollën dhe në fund i tha se nuk kishte hequr dorë nga kërkimi për të.

–         Tani më trego ti. – i tha ai me të qeshur.

Ajo i tregoi gjithçka me sinqeritet.

–         Po, – i tha ai – unë pak a shumë tani e di se çfarë të ka ndodhur, na i ndërprenë jetën në

mes.

Të dy ishin me kulturë, nuk kishte nevojë të kërkonin fajtorin, por të shpëtonin çfarë të mundnin nga e gjithë kjo.

Dolën në rrugë, djalin në mes dhe ata të dy që formonin një treshe tepër simpatike. E filluan bisedën që nga shkolla, e filluan historinë atje ku e kishin ndërprerë.

–         Vetëm dashurinë mund ta fillojmë atje ku e lamë, gjithë të tjerat harroi.

Mbërritën tek makina, Eduardi kishte makinë të shtrenjtë dhe shumë të bukur. Djalit i pëlqeu shumë dhe vrapoi drejt saj.

–         E kisha ëndërruar takimin tonë, por asnjëherë kështu, s’ka imagjinatë ta kap këtë

çast. – i tha Eduardi.

Ana ishte pak e turbulluar, kaq shumë gjëra të ndodhura për një ditë ishin shumë, vetëm një mendje e fortë si e Anës mund t’i përballonte.

–         Rëndësi ka që ne u takuam dhe u sqaruam, të tjerat nuk kanë vlerë.

–         T’iu shoqëroj deri në shtëpi, të lësh djalin dhe dalim, pimë një kafe, ose hamë diçka, si të

duash? – propozoi Edi.

–         Më mirë nesër, jemi shumë të lodhur. – iu përgjigj Ana.

–         Atëherë, kështu do ta lemë. – tha Edi dhe nxori një kartëvizitë e ia la në dorë Anës. – Të lutem më jep dhe ti kartëvizitën tënde.

–         Po, – tha ajo, hapi çantën dhe nxori një copë e ia dha Edit.

Kaluan ditë, shoqëria e të dyve sa vinte e shtohej. Një ditë Ana i tha Elenës:

–         Ke kohë të bisedojmë diçka, si dy motra?

–         Si jo, – ia ktheu Elena – edhe unë kam diçka për të thënë.

–         Unë kam gjetur babain e Robertit. Për arsye të kushteve, ne kemi qenë të ndarë, pa

dëshirën tonë, tani kemi gjetur njëri-tjetrin dhe duhemi shumë. Të lutëm më ndihmo si t’ia bëj. Ti e di që unë të dua si motrën time dhe do bëj çfarë të më thuash ti.

Elena qeshi.

–         Edhe unë kisha diçka për të të thënë. Para një muaji motrës sime i vdiq burri, siç ti e di, e

tani po më lutet që të shkoj të jetojmë bashkë. Unë mendoj të shkoj. Aty, në sirtar, kam lënë testamentin, ço gjë ia kam lënë Henrit, të shtunën në mëngjes unë do të largohem.

Gjatë gjithë javën Edi, çdo darkë i nxirrte e darkonin jashtë por shpesh darkonin edhe në shtëpi. Një mbrëmje e kaluan në shtëpinë e Edit. U kënaqën shumë, ballkoni me pamjen nga deti, ushqimi i mirë, fjetën shumë mirë. Në mëngjes pinë kafe dhe Edi i çoi në shtëpi. Të nesërmen shkuan në aeroport të përcillnin Elenën. Para se të ndaheshin Elena e hoqi mënjanë Anën dhe i tha:

–         Ke burrë të mrekullueshëm! Të uroj gjithë të mirat e kësaj bote!

U përqafuan të dyja dhe filluan të qanin.

Edi e mori shpejt Anën që të mos qante Henri.

–         Lamtumirë, zonjë e nderuar.

Aeroplani u nis.

Atë natë të tre fjetën në shtëpinë e Edit, ndofta që t’i urojnë çiftit jetë të lumtur përgjithnjë, pas gjithë këtyre peripecive.

Çikago, Nëntor 2018