Nga Albana Lifschin/
Rastësisht më ra në dorë një material i shkruar për Profesor Ahmet Gashin, ku ndër të tjera përmendej fakti që ai pat dhënë mësim në një shkollë 7-vjeçare të Tiranës, por nuk jepte emrin e saj.
Ajo ishte shkolla jonë “Lidhja e Prizrenit”, ndërtuar në kryqëzimin e rrugës Fortuzi me rrugen e Barrikadave, pranë Teqes së Dervish Hatixhesë.
Kemi qënë nxënës në shkollën “Lidhja e Prizrenit pa e ditur se kemi patur fatin që profesori ynë i Gjeografisë, ai burrë i thyer në moshë, ishte një personalitet historik. Por atë kohë, ne 11 apo 12 vjeçarët natyrisht nuk e dinim se kush ishte profesori ynë. Nuk i dinim vlerat e tij as si patriot, e as si dijetar. Ashtu sikurse nuk e dinim as domethënien e emrit të shkollës sonë “Lidhja e Prizrenit”. Madje e shqiptonim “Lidhja e Prizerenit” e nuk na korrigjonte kush. Nuk mbaj mend të jetë bërë ndonjë bisedë me ne për të na spjeguar thjesht se ç’ishte “Lidhja e Prizrenit”. Ç’përfaqësonte ajo. Ishim ende të vegjël? Ndoshta po. Ndoshta jo. Pikërisht në atë moshë mbaj mend që na janë dhanë detyra shtëpie me rastin e ditëlindjes së V. I. Leninit. Unë që nga ajo kohë e mbaj mend 22 Prillin. Por 10 Qershorin (1878) ditën e lindjes së Lidhjes së Prizrenit e kam mësuar shumë vite më vonë.
Përshtypja e parë qe se mësuesi ynë i Gjeografisë, ndryshe nga mësuesit e tjerë ishte i vjetër në moshë. Duhej t’i kishte kaluar të shtatëdhjetat. Kishim vënë re respektin me të cilin silleshin ndaj tij drejtoresha e shkollës, një grua e shkurtër topolake që quhej Bedrie dhe nëndrejtoresha e shkollës, Elpiniqi. Ne besonim se respektin e diktonte mosha e tij. Nuk dinim më përtej, sepse askush nuk na mblodhi të na thotë se kush ishte profesori ynë i Gjeografisë Ahmet Gashi që e meritonte respektin jo vetëm për moshën për për kontributin e tij patriotik. Nuk do ta kuptonim ndoshta me fjalë të mëdha veprën e tij, por sëpaku gjëra të konceptueshme për moshën tonë, si p.sh. profesori ynë ishte autori i hartës autentike të atdheut. Ajo ku atdheu ynë kishte qenë më i madh, se ç’dukej në hartën që kishim parë ne.
Ne të vegjëlit nuk i dinim vlerat e profesorit tonë, por e respektonim duke ndjekur shëmbullin e mesuesve. Më kujtohet që meqënëse kishim një rrugë të përbashkët, kur dilnim nga shkolla ndonjëherë e shoqëroja deri pranë shtëpisë. Ecja e heshtur gjithë rrugës në krah të atij zotërie të vjetër. I përgjigjesha me droje ndonjë pyetje të shkurtër që bënte. Tërë jetën time kam pasur respekte njëkohësisht droje për profesorët e mi. Unë ndalesha tek pallati ku banoja, dhe ai vazhdonte më poshtë në rrugën Fortuzi. Profesori ishte edhe më i madh se gjyshja ime në moshë. Po gjyshja ime nuk punonte. Ai, pse punonte vallë? Nuk mbaj mend kë kam pyetur. Por mbaj mend përgjigjen. Profesori ynë “duhet të punonte, sepse kishte fëmijë për të rritur”. Nëse do të dija më shumë, ndoshta do të pyesja veten se pse ky zotëri patriot me kaq vlera, harxhonte energjitë e moshës së thyer për të na dhënë mësim neve, e nuk jepte mençurinë e përvojën e tij si këshilltar pranë qeverisë?
Dhe ne ishim fëmijë, ishim çamarrokë, ngrinim zërat e bënim pluhur në oborrin e shkollës. Ne vajzat luanim shumë me litar, djemtë kishin lojërat e tyre, por oborri mbushej nga zërat tanë. Edhe në klasë në pushimet e vogla, zhurmat hapeshin si me rubinet sapo binte zilja e mbarimit të orës së mësimit. Merrte një farë kohë edhe pas hyrjes në klasë të binte qetësia. Më kujtohet një rast kur profesor Gashi tek ulej në katedër na tha: “Para se hyni në klasë mbylleni torbën e fjalëve, ia shtrëngoni grykën fort,e vareni në oborr. Mos e merrni me vete në klasë. Kur dilni prapë në pushim, atëhere hapeni sa të doni”.
Pas spjegimit të mësimit të Gjeografisë para një harte që varej mbi tabelën e zezë, shpesh na jepte detyra. Më ka mbetur në mëndje që detyrat nuk ishin asnjëherë strikte nga libri. Në një kapitull për klimën, duke folur për ndryshimet e motit, na shpjegoi se si njerëzit i kanë njohur shenjat e ndërrimit të motit nga përvoja e jetës. P.sh. kur moti do të ndërrohej, nga diell në shi, njerëzit kanë vënë re se kripa fillon e bëhet si e lagësht, ose zogjtë fluturojnë ulët, etj, etj. Dhe një ditë duke na dhënë detyra për të përshkruar fenomenet e motit, duke u nisur nga përvoja jetësore e njerëzve, na tha: “Mos m’i bani të tana ‘qofte’!
Ne heshtëm pa kuptuar asgjë. Ai vuri buzën në gaz dhe shpjegoi.
-Due me thane që nëse një fjali do ta filloni me “Në qoftëse …” Fjalinë tjetër mos e filloni përsëri me “Nëqoftëse”, por … “Po qe se…”, ose “Në se…”
Profesor Gashi nuk na mësonte vetëm Gjeografinë, por edhe të folurën e bukur shqipe. Askush nuk na tregoi se ai në rininë e vet qe përpjekur shumë për gjuhën shqipe, për hapjen e mësimit shqip e shkollave shqipe. Askush s’na tha se ai qe gjeografi më i mire që mund të bëhej, dhe as që ai qe mësuesi më i mirë i historisë që mund të kishim për fat, sepse vetë profesori qe pjesë e saj, e përpjekjeve për liri dhe pavarësi nga Turqia, se kishte qenë bashkëluftëtar me trimin hero Hasan Prishtinën…
Atë kohë ne dinim fare pak për profesorin tonë të Gjeografisë. Por edhe aq sa dinim, ai la mbresa të pashlyeshme tek ne. Gjeneratat e reja do të mësonin më shumë. Të tjerë nxënës në kryeqytet, dekada më pas do kishin nderin të ishin nxënës të një shkolle që do të mbante emrin e tij.
©Albana Lifschin
