Eduacation USA Advising Center in Albania/
Shkruan: Shefqet Kërcelli/
Ka disa kohë që në Shqipëri ka filluar aktivitetin një qendër e re, por tepër e rëndësishme dhe domethënëse për gjeneratën e re shqiptare, kjo është Qendra Informative e Arësimit Amerikan në Shqipëri. Tashmë ajo i është bashkuar rrjetit më të madh informativ në botë me 170 qendra, ku miliona studentë nga vende të ndryshme marrin informacion të përditshëm e të hollësishëm mbi mënyrën e aplikimit dhe të shkollimit në kolegjet dhe universitet e SHBA. Këto zyra të shtrira ane e kënd globit mbështeten fuqimisht nga Zyra për Edukim dhe Cështje Kulturore e Departamentit të Shtetit Amerikan. Personeli i këtyre qëndrave ka përvojën dhe kualifikimin e duhur për programet e studimit në universitetet e SHBA, përfshi atë Bachelor dhe Master. Këta konsulentë vullnetarë i orientojnë dhe qartësojne aplikantët, që të hedhin hapat e duhur në këtë proces jetik, ku më të rëndësishmit janë pesë: 1 Shqyrto alternativën më të mirë për arsimim, 2-Përfundo dokumentacionin për aplikim, 3-financo studimet, duke aplikuar per burse, 4-apliko për vizë studentore, {I-20}, 5- mbas miratimit përgatit udhëtimin për në SHBA. Pikërisht njohjen dhe zbatimin e këtyre hapave të rëndësishëm jetësorë për brezin e ri të shqiptarëve ka marrë përsipër Qendra Informative e Arësimit të SHBA në Shqipëri, e mbështetur fuqimisht nga Ambasada e SHBA në Tiranë. Është fakt që shqiptarët ëndrën amerikane e kanë shoqëruar me një dëshirë të kahershme për tu arësimuar atje. Aktualisht, nuk ka një statistikë të saktë, por nga një studim i imi për këtë cështje, të rinjtë shqiptaro-amerikane dhe ata në trojet shqiptare, që kanë studjuar në universitet e SHBA, janë mbi 15 mijë. Një numur relativisht i mirë në raport me popullsinë tonë, por dhe një aset i madh për kombin shqiptar. Pikërisht për ti ardhur në ndihmë dëshirës e mundësive së të rinjve shqiptarë që duan të studjojnë në SHBA, [EDUSA-UMB) sjell informacion falas për cilindo të interesuar. Qendra është ngritur pranë universitetit “Marin Barleti” në Tiranë dhe disponon libra përgatitorë për testimin e gjuhës angleze, TOEFL, PEARSON si dhe libra për testimin e njohurive në ACT, GRE, LSAT, SAT, GMAT, të shoqëruar me CD përkatëse. Gjithashtu qendra ka një bibliotekë të pasur me libra dhe CD, për degë dhe fusha të ndryshme të arësimit. Në inventarin aktual ka rreth 300 libra të fushave të ndryshme si, Inxhinjeri, Arkitekturë, Bilogji, Mjekësi, Farmaci, Mardhënie Ndërkombëtare, Drejtësi, Ekonomi, Telekomunikacion, Psikologji, Punë sociale, Sport, etj. Ndërkohë konsulentët pranë qendrës i ndihmojnë të interesuarit në formulimin dhe hartimin e Curriculum Vitae, letrës së motivimit, letrave të rekomandimit, esseve, mbështetjes financiare, etj. Pamvarësisht periudhës së shkurtër kohore, opinioni shqiptar ka filluar të njihet me veprimtarinë e kësaj qëndre. Ndërkohë ishte një surprisë e këndshme për cdo dashamirës të arësimimit në SHBA, kur gjatë ditëve të panairit të librit, (12-16 nentor2014), në katin e dytë të pallatit të kongreseve, në një eksponat të vecantë u pa konkretisht se si funksionon dhe cfarë afron për shqiptarët, Qendra Informative e Arësimit të SHBA në Shqipëri. Për mua si botues dhe vizitor i cdo panairi libri, kjo ishte një risi dhe gjetje e mirë. Pamvarësisht pozicionit, përpos morisë së librave, këndi sillte rreze drite dhe shprese për të rinjtë shqiptarë, ndaj ishte eksponati më i vizituar. Kërshëria dhe interesi i qyteravë ishte në maksimum, ndaj askush se anashkalonte. Në ditën e hapjes së panairit, më datën 12 Nëntor,(EDUSA-UMB) hapi siparin e aktiviteteve me moton “Tirana Book FAIR” dhe “Explore the Unknown”. Në një ambient të vogël, të thjeshtë, por të dizenjuar mirë, zonjusha Jonida Lamaj, konsulente e arësimimit në këtë Qendër u shpjegoi një audience të përbërë nga studentë të anglishtes, Universiteti “Aleksandër Xhuvani”, mundësitë që të afron Qendra në përzgjedhjen e institucionit më të përshtatshëm për arsimim, njohjen me kriteret e pranimit për fusha të ndryshme studimi, orientim për testet ,TOEFL, GREE, GMAT, SAT, GED, ACT, Testim të gjuhës angleze, PEARSON test of English, Mbështetje financiare dhe mundësi bursimi, informim mbi jetën sociale dhe kulturore në USA, etj. E diplomuar për drejtësi në SHBA, zj.Lamaj, në vijim me elekuencën e vet i shpjegoi studentët elbasanas për 5 hapat që duhen ndërmarë për të studjuar në SHBA, -shqyrto alterantivën më të mirë, përfundo dokumentacionin për aplikim, financo studimet, apliko për vizë studentore, dhe në fund përgatit udhëtimin për në SHBA. Por, rëndësinë këtij prezantimi të mrekullueshëm ja shtoi pjesmarrja e zv/ambasadorit të SHBA në Tiranë, zotit Henry Jarnet, i cili me qetësi solli përvojën e tij për edukimin dhe arësimimin në SHBA. Ndjehem i lumtur që bëhem pjesë e një aktivitetit të tillë, theksoi zoti Jarnet. Ngritja e kësaj qendre është një mundësi për edukimin e gjeneratës shqiptare. Është një shans për informim, dialog dhe bashkëpunim. Sigurisht që arësimimi në SHBA kërkon punë e përpjekje të vazhdueshme, nivel të lartë të gjuhës angleze, njohuri të legjislacionit dhe historisë së SHBA, njohuri shkencore, etj. Në vijim zoti Jarnet ndau me studentët eksperiencën e tij personale gjatë arësimimit në SHBA dhe ju përgjigj pyetjeve të studentëve dhe disa mësueseve të anglishtes, për cështje të interesuara në këtë fushë. Në fund Shkëlqesia e Tij theksoi mbështetjen e vazhdueshme të Ambasadës së SHBA për realizimin me sukses të misionit e projekteve të kësaj qëndre historike, si një mundësi e mirë për të ardhmen e arësimimit të shqiptarëve. Prezenca e zv/ambasadorit të SHBA ja shtoi vlerat dhe qëllimin fisnik aktivitetit të datës 12 nëntor, pamvarësisht mungesës së mediave. Personalisht u ndjeva i entusiazmuar dhe e quajta veten me fat që mora pjesë në atë aktivitet. I urova personelit të qendrës dhe pjesmarrësve suksese e mbarësi, dhe sa më shumë të rinj shqiptarë në auditoret e universiteteve të SHBA. Por ndërkohë që ndiqja këtë aktivitet mëndja më shkoi tek përpjekjet 15 vjecare që kemi bërë si familje për arësimimin e fëmijëve tanë në SHBA. Është investimi më i mirë që mund të bëjë cdo familje shqiptare dhe kudo në botë. Nqs do të formosh një fëmijë të bëhet zot i vetes dhe i aftë për jetën , puno dhe sakrifiko familjarisht që biri ose bija jote të shkollohet në një universitet të SHBA. Nuk ka prind në Shqipëri që mos ja dojë të mirën fëmijës së vet. Sigurisht që pjesë e kësaj dëshire është arësimimi në një shkollë më të mirë. Si familje ndjehemi të lumtur që mbas përpjekjeve shumëvjecare arritëm ti arsimojmë fëmijët në univeristete të SHBA, kemi ngritur flamurin shqiptar në pesë universitete të SHBA. Na kushtoi shumë mund, djersë e para, por tashmë ndihemi krenarë për ate ckemi arritur. Falenderojmë të gjithë miqtë tanë që na ndihmuan financiarisht në këtë ndërmarje të vështirë. Por ishte investimi ynë më i mirë si prindër. Ndërkohë vullnetarisht kemi ndihmuar mbi 30 të rinj e të reja nga Durrësi, Kavaja dhe Tirana për të aplikuar në universitete të ndryshme në SHBA. Këtë vit pata fatin të marr pjesë në disa ceremoni diplomimi në universitete të SHBA, kryesisht në Pittsburgh. Ndaj përzemërsisht i urojmë Qendrës të Informimit për arësimin në SHBA, suksese në punën e saj. Është dallëndyshja më e mirë për të rinjtë shqiptarë dhe mbi të gjitha do i shërbeje më së miri forcimit të miqësisë midis dy vendeve tona. E kush mund ta bëjë më mirë këtë se sa bijtë e shqipes të arsimuar në USA? Akush tjetër! Ndërkohë për qendrën vullnetarisht do afroj guidat e disa universiteteve dhe filmimet vetiake për kampuset e tyre. Nga kjo dashamirësi dua ti jap miqesisht dhe disa mendime qendrës për mbarëvajtjen e punës së saj.-Qendra gradualisht duhet të kthehet në qendër bashkimi për të gjithë studentëve shqiptarë që kanë studjuar në SHBA, shqiptaro-amerikanë ose shqiptarë. Ka shumë shoqata studentore të shqiptarëve në SHBA, por kjo do jetë mëma e tyre. Pikërisht këta studentë me përvojën e tyre do i shërbejnë vullnetarisht EDUSA-UMB-së dhe bashkëkombësave të tyre. Ka mjaft studentë shqiptarë që po shkëlqejnë në SHBA, por janë të panjohur në Shqipëri ca prej neglizhencës së tyre, ca prej mosvëmendjes nga ana e mediave tona;-Kordinim të përhershëm me Ministrinë e Arësimit, Ministrinë e Punëve Sociale e Rinisë. Mjaft reforma të ndërmara aktualisht në këto ministri favorizojnë bashkëpunimin me qendren, sidomos ato në arësimin e mesëm dhe profesional. Vendi ka nevojë më tepër për shkencat inxhinjerike dhe të natyrës, Këtu të rinjtë shqiptarë do kenë më shumë akses. Të ketë evidencë të saktë për prirjet e të rinjve.–Të shfrytëzohet përvoja e deritanishme e dhjetra familjeve shqiptare për arësimim në SHBA, se historia e kësaj cështje nuk fillon me ngritjen e kësaj qendre. Me qindra shqiptarë i kanë bërë këto punë deri tani personalisht, pa ndihmën e askujt, duke përdorur rrjetet online.-Ka mjaft universitete në Shqipëri që vetdeklarohen si amerikanë, por nuk dimë rezultatin e tyre!? Opinioni nuk di kurrikulat dhe stafin pedagogjik, psh sa prej tyre kanë mbaruar në SHBA? Se ne shqiptarët për cdo gje kemi qef ti biem gjoksit Të krijohen lidhje me administratorët e universiteteve kryesore në SHBA si dhe me kordinatorët që ka cdo universitet amerikan me studentët ndërkombëtarë.-shpesh administratat e universiteteve të SHBA, abdeton mundësi për studentët e huaj, ato duhen kapur në kohë, Janë kyci i lidhjve.- Mund të krijohen lidhje më të gjitha shoqatat shqiptaro-amerikane, se ato kanë informacion dhe shpesh kanë bërë sponsorizim studentash.-Të mbahen lidhje me qendrën e biznesit Amerikano-Shqiptar në vendin tonë e të tërhiqen mendime për nevojat që ka tregu i punës ke ne, po ashtu me qendrën e Shërbimit kombëtar të punësimit në MInistrinë e cështjeve sociale, punësimit e Rinisë. –të mbahen lidhje me Kompanitë kryesore të huaja dhe ato shqiptare. Lidhje specifike me të gjitha qëndrat arsimore të arësimit të mesëm e të lartë, ku të evidentojë më të mirët.-Në fund të fundit, cdo student që diplomohet në SHBA, pamvarësisht rezultatit, anglishten e di më mirë se kudo. Po të shikojmë dokumentacionin e kompanive ka gabime trashanike në shqip e jo më në anglisht!? –Problematika që do ndeshet qendra është e shumtë dhe e ndërlikuar. Ndaj personeli i saj duhet të ketë njerëz të aftë, të përkushtuar e që janë diplomuar në SHBA. Ka forma dhe mënyra të ndryshme për të afruar të rinjtë që duan të arsimohen në SHBA. Qendra as mos personifikohet, as burokraci, as mëndjemadhësi, preference apo protogonizëm sic e kemi ne shqiptarët. Puna në heshtje del vetvetiu. Kështu qendra do afrojë dhe shqiparët e suksesshëm, të vlerësuar në qarqet akademike të SHBA apo personalitete atje. Personeli i qendrës mbi të gjitha duhet të sqarojnë mendërisht cdo shqiptar, cdo të thotë të studjosh në SHBA. Mentaliteti është kryesori! Shumica e të rinjve tanë janë të paqartë për profesionin, objektivin e tyre jetësor, dhe kush universitet ja siguron më mirë edukimin për këtë objektiv. Nga kjo po vuan shoqëria shqiptare në cdo fushë. Cdo i ri shqiptar që do studjojë në SHBA, duhet të kuptojë që duhet mund, aftësi, sakrificë, zbatim ligji! E para. Anglishtja në nivelin ekxelent plus, SAT ose GREE. Që në leksionin e parë, duhet ta kapësh, kolegët i ke të huaj, amerikanë, evropianë, rusë, kinezë, indianë, askush nuk ka kohë të merret me ty. Mos prit të resh presorin me nonjë 50 $, se fluturon direkt!. Spi ujë ryshfeti! Haroje o student shqiptar! As mos të shkojë ndër mend! Atje kultivohen disiplina të avancuara, novacione. kërkime, llogjika, të cilat duan angazhim, punë e vullnet. kërkesë të fortë ndaj vetes. Trashëgëmia mendore e sistemit monist dhe e tranzicionit na ka kultivuar marrjen e një diplome e cila në shumicën e rasteve nuk vlen, co një cop karton në shtëpi, që stë hyn në punë. Në mjaft raste ato të mbushin mendjen, por jo kuletën. Ka ardhur koha që shqiptarët mos e gënjejnë veten, nuk ka kohë e para për të humbur. Nqs shteti shqiptar prêt investime nga kompani serioze, kërkohet kontigjent i kualifikuar në nivelin më të lartë. Niveli dhe kreditet e universiteteve tona lenë për të dëshëruar.- një nga problemet kryesore të arësimimit të studentëve është ana finaciare. Ka mjaft universitete në SHBA, që në bazë të pikëve të TOFL-it, SAT-it apo GRE japin një sasi burse. Kjo është anë pozitive e tyre krahas nivelit akademik e përgatitjes për jetën. Pjesën tjetër studenti duhet ta plotësojë vetë. Natyrisht të afrohen dhe mundësi punësimi në kampus, apo kredi studentore, por duhet të gjesh personin garant në SHBA. Tek ne ka familje që kanë para, por si mëson fëmija, ka që i mëson, por ska para. Ka dhe biznesmenë filantropë që ndihmojnë. Mendoj se familjet e mesme shqiptare e përballojnë studimin në SHBA, Por ka dhe nga ata që kur shohin se fëmija ju mëson, shesin dhe shtëpinë!? Tjetër është kur studenti merr bursë nga shteti shqiptar, nga fondi i ekselencës për universitete të kredituara në 10-she, ku shumica janë amerikane, por duhet te zbatosh ligjin e shtetit, të kthehesh të punosh në vend! se ato jane paratë e taksapaguesve shqiptarë. Duhet tu thuhet të gjithëve, kur studjon me paratë e taksapaguesve shqiptarë duhet tja kthesh investimin, ka ligj për këtë. Të rinjve duhet tu shpjegohen dhe vështirësitë, nuk është fushë me lule studimi në SHBA. Secili që i hyn privatisht kësaj rruge duhet ti bëjë hesapet mirë. Në vizitën time në SHBA pashë disa universitete, mora pjesë në ceremoni përurimi, dëgjova dhe disa gjëra që smë pëlqyen. Kishte disa studentë me vizë studentore që kishin marrë rrugë të keqe. Amerika është aftësi, dije dhe ligj. Kush si ka këto mos i hyjë atij muhabeti. Dëshirat janë dëshira, universitetet në SHBA ti afrojnë disa mundësi, por bazë je vetë pastaj. Shqiptaro-Amerikanët e njohin mirë këtë problem, pamvarësisht se kanë mjaft lehtësira Miku im Bashkim Gjiza në New York, më sqaroi se si për të arsimuar vajzën e tij Elona, punoi 6 vjet me dy turne bashkë me gruan. Kështu punonin të gjithë shqiptarët që donin shkollimin e fëmijëve. Amerika sot ka universitetet më të mira në botë, këtë se mohon askush. Madje duke vazhduar argumentin, sot Amerika është Universiteti i Botës. Pata fatin të vizitoj universitetin “Carnegie Mellon”, filmimet e te cilit do ja dhuroj qendres sone. “Carnegie” është tempull i shkencës dhe novacionit në botë. Ai renditet i pari në shkencat inxhinjerike sepse, në ato shoqërore është Harwardi. Mjaft shpikës, novatorë e nobelistë kanë studjuar këtu. Midis tyre dhe Bill Gajtsi. Në shenjë respekti zoti Gajtsi kishte sponsorizuar tre godina kryesore të universitetit dhe në dy godina ruheshin serverat e kompanive kryesore në botë. Mbi 15 mijë studentë nga gjithë bota studjonin këtu. –Në hyrje të universitetit është një shtyllë rreth 15 m e lartë ku ngjiten disa studentë. Kjo shtyllë simbolizon vështirësinë e arritjes së dijes. Nuk është kollaj ti ngjitesh një shtylle betoni vetëm me ato qe të ka dhënë natyra. Kjo është simbolika e një universiteti amerikan. Por, ai ose ajo që arrin ti ngjitet, e ka të ardhmen të sigurt pastaj. Ajo që më bëri përshtypje ishte administratorja e Universitetit Zonja Dena Haritos, një grua tepër fisnike. Asnjë shqiptar nuk e di këtë fakt, që zonja Haritos sponsorizoi studimet e shqiptares Jona Cale, në këtë universitet, e jo pak, por fiks 120 mijë $. Nuk mund ta lija pa përmendur këtë akt fisnik të kësaj amerikane të madhe. Natyrisht kjo është rastësi dhe fat për zonjushën Jona Cale. Ka dhe universitete që afrojnë bursa, por këto duhen kërkuar, madje dhe amerikanë që i njohin shqiptarët e mirë e të urtë, kur shohin përpjekjet që bën për tu arësimuar. afrojnë dicka. Afër universitetit “Carnegie” janë dhe zyrat qëndrore të kompanisë Google. Kjo kompani dhe kompani të tjera kryesore zgjedhin personelin inxhinjerik nga universitetet më të mirë në SHBA. Kuptohet që këtu flasim për High Level. Lum kush e kap! Gjatë kohës së qëndrimit në SHBA, vizitova mjaft universitete, muzeume dhe vepra arti në Pittsburgh. Do të ishte mirë që dikush nga zyrtarët tanë të vizitonte universitetin e dijes dhe novacionit “Carnegie Mellon”, Zyrat e Kompanisë “Google”, ku mund të nëshkruante marrëveshje me interes për të rinjtë tanë dhe Shqipërinë. Do e ndihmoja sinqerisht. Pse jo të vizitojë dhe muzeun më të madh të natyrës në botë, ku të verë dhe një copë mineral nga Shqipëria. Më erdhi keq që në këtë muzeum kishte eksponate të tëra mineralesh nga gjithë bota, madje nga Ballkani e Kosova, kurse ne që i kemi me shumicë, nuk kishim një ekzemplar!? Në rastin më të parë do e coj, bashkë me shume materiale të ushtarakëve tanë paqeruajtës, ku për herë të parë po ngre një kënd të bashkëpunimit ushtarak shqiptaro-amerikan në muzeumin “Soldiers&Sailors” të këtij qyteti. Dhe këto vullnetarisht. E theksoj këtë term se të gjithë ata që do ndihmojnë aktivitetin normal të EDUSA-UMB, do e bëjnë këtë vullnetarisht. Kjo është pjesë e mentalitetit që ne duhet të kemi për punë të tilla dhe duhet të mësohemi si shqiptarë. Së fundmi theksoj se arësimimi në shkollat e SHBA është përgjegjsi personale, familjare, ligjore, morale, por dhe kombëtare. Nuk ka ambasadorë e diplomatë më të mirë të Shqiptarëve kudo në botë se sa studentët, medjendriturit tanë! Këtë mos e harrojmë. Është investimi më i mirë për cdo familje e popull. Ndërsa Qëndrës sonë informative të arësimit Amerikan në Shqipëri ti urojmë mbarësi e suksese në këtë mijëvjecar të ri! Sa më shumë të rinj shqiptarë në universitetet e SHBA. Le të tregojmë vlerat më të mira përbashkuese e botkuptimore ne Shqiptarët, për ta bërë qendrën më të mirë në botë.
DODONA KRYEQYTETI I PERANDORISЁ PELLAZGE
Nga Rasim Bebo*/
Homeri nё “Iliadё” shkruan : “Mbret i pellazgёve dhe i Dodonёve, o Zeus. Ti qё nga larg nёn urdhra mban Dodonёn…” (Iliada, kёnga XVI, rreshti 285-290)…
Duke lexuar ketë fragment poeme, fare të qartë, përfytyroj bardin e verbër, por me sytë tepër të fuqishëm të mendjes së tij, i cili me lirë në dorë, u këndonte heroizmave pellazge të kohës së vet, dhe më kaplon trishtimi, si është e mundur të ketë ende pseudo-studiues që duan ta mbulojnë me mjegull të vërtetën e madhe pellazge?!…
“Herodoti, pohon se vëndi i kultit, apo vëndi i shenjtё parahelen, mё i lashti dhe i vetmi i njohur, ёshtё ai nё Thesproti (Çamёri) i pellazgёve nё Dodonë. (M. Aref , “Mikenёt-pellazgёt” fq. 67)
Perandoria e pellazgёve, me epiqёndёr Dodonёn, ka luzmuar (lumturuar) nё rajonet ballkano-danubiane, nё pellgun e Mesdheut, nё Azinё e Vogel, nё gadishullin Apenin, nё gadishullin Iberik, Kaukaz, Palestinё etj.
Edëin Jasque citon:“ashtu si Homeri, Virgjili paraqiti protagonistёt e tragjedisё trojane jo si greke, por si pellazge”. Ai deklaroi se mbreti dardan i Trojës, Priami ishte pellazg si te gjithë mbretёrit e tjerё Trojan. Enea gjithashtu ishte trojan dhe rrjedhimisht pellazg edhe forcat rrethuese ishin pellazge. Ndёrsa Ismail Kadare shkruan: “Ju e dini se pёrpara Trojёs atёherё, kali i drunjtё dhuratё e grekёve u shfaq. Ky kalё nё dy grupe i ndau Trojanёt”. Por unë them: Zoti Ismail Kadare, ju i sjellni grekёt nё luftёn e Trojёs kur ata kanё ardhur nё Ballkan mbas gjashtёqind viteve me emrin “semito-egjiptian”. (R. Angeli “Enigma”)
Le tё njohim dhe kulturёn e tempullit tё Dodonёs. Kjo kulturё erdhi nё ditёt tona ndёrmjet arkeologjisё dhe historisё, tё Shlimanit dhe tё Evansit si arkeollogё, por dhe tё Homerit tё madh, kёtij gjigandi tё letёrsisё botёrore dhe nga pasardhёsit e tij.
Nga Robert Tempre nё librin e tij “Netherëorld”(bota e tё vdekurve), botim i Londrёs 2002 ku ai thekson: “Jam angazhuar me vite tё tёra që tё gjej vendlindje origjinale tё orakullit tё Dodonёs dhe sё fundi ёshtё identifikuar nё rrezen e malit Tomare, nё perёndim tё Janinёs” (gazeta Illiria 9 shkurt 2006 f. 27)
Kёndi nuk fillon nga mali i Tomorrit nё Berat, por fillon nga mali Tomare, nё Çamёri dhe pёrfundon nё pikёn lindore, nё malin Ararat, (arka e Noes). Pastaj zbret poshtё nё jug, pёrshkon pingul Mesdheun e krijon njё kёnd tё drejtё nёntёdhjetё gradё, aty ku ngrihet piramida e madhe e Egjyptit, që quhet Bendet dhe ka qёnё kryeqyteti i parё i Egjyptit. Dodona ёshtё saktёsisht tetё gradё nё veri tё Bendetit dhe prej këndej trekёndëshi takohet nё Dodonё. Pranohet se këtu ёshtё vendndodhja e Dodonёs.
Vendndodhja,theksohet edhe nё shkrimet e Erik Von Daniken: “ç’do kush mund tё vёrё re, se kemi trekёndёsha tё tillё qё krijojnё njё rrjet tё pёrbashkёt me qёndrat e kultit dhe kjo gjё nuk mund tё jetё rastesi, Ja një shёmbull, Dodona-Delphi-Sparta njё trekёndёsh! Distanca midis tyre ёshtё e barabartё. Njё tjetёr trekёndёsh formon Nikosia-Dodona-Knossos. “ Dhe po ti marrim tё gjitha sё bashku del se Dodona ёshtё nё relacion gjeometrik me Delfin etj.
Komunikimi “Njё tjetёr dukuri e rёndёsishme ёshtё komunikimi midis kёtyre qёndrave tё kultit. Ç’do gjё brёnda kёtij territori nё njё dimension krejt tё paimagjinueshёm pёr kohёn tonё, ёshtё ndёrtuar simbas njё masterplani, i cili me njohuritë dhe teknologjitё e sotme, ky masterplan ёshtё krejtёsisht i parealizueshёm”.
Robert Temple, vё nё dukje sistemin e komunikimit midis tempujve. Nё Netherëorld shkruan: “jam informuar se pёllumbat postierё ishin nё gjёndje tё fluturonin nga Teba e Egjiptit, deri nё Dodonё, brenda njё dite !” Nё kohёn e vjetёr profetёt e lidhur me Dodonёn, kosideroheshin tё aftё nё zbёrthimin e gjuhёs sё zogjve. Nё fakt “gjuha e zogjve” shkruhej nё njё letër, e cila i lidhej pёllumbit korier nё kёmbё.
Pёr fatin, sipas legjendёs sё transmetuar nga Dioniz Alikarnasi (II, 51, 1) apo tё vjershёruar nga Virgjili (Aen. 3, 239) “Enea zbriti nё Butrot, nё rrugё pёr nё Dodonё, ku mori nga orakulli miratimin pёr themelimin e Romёs”. Aleksandri i Mollosisё, ndёrmori njё fushatё ushtarake nё Italinё e jugut, ku dhe u vra ne vitin 331 p.e.s, pranё qytetit Pandosia dhe lumit Aheron. “Orakulli i Dodonёs e paralajmёroi se qyteti Pandosia dhe rryma e Aheronit janё pёr tё fatale” tregon Plutarku (XII, I, III, IV). Edhe ky lumё dhe qyteti ishin nё Epir, por Aleksandri nuk e dinte se nё Itali kishte njё qytet me njё lumë po me kёtё emёr.
Prof. Dr. Raymond Mooyd, i cili ёshtё autori i librit “Reunions” (ribashkimet) thotë: “Nё kohёt e lashta fetarët e Dodonёs kishin aftёsi qё tё vendosnin kontakte midis tё gjallёve dhe tё vdekurve. Ata ishin nё gjёndje tё shkrinin kufinjtё realё midis dy botёve dhe konsideroheshin mё tё zotёt nga gjithё orakujt e tjerë te marrë sëbashku. Atje vinin nga larg dhe pothuaj nga tё gjitha anёt e botёs per tё bёre kontakte me tё dashurit e tyre, tё cilёt kishin vdekur.” (Nё aspektin e logjikёs sё sotme, njё ide e tillё ёshtё njё lajthitje e pastёr! Por, ne po flasim pёr njё kohё tepёr tё largёt dhe pёr eksperiencёn e njё civilizimi tё humbur.) “Aty gjendej njё enë jashtёzakonisht e gjёrё dhe plot me ujё, nёn kujdesin e orakullit, klienti instruktohej qё t’i mbante sytё nё sipërfaqen e ujit. Nё tё njёjtёn kohё fetari i kungonte ata me formula magjike. Dhe papritur, dalёngadalё fytyra e të gjallit shuhej nё pasqyrimin e ujit dhe po aq ngadalё tashmё vizatohej “i vdekuri”, i gjallё, tre dimensional me ngjyra natyrale, ndoshta edhe duke folur! Dhe kёtё rast parashikimi me ndërmjetësinё e veçantё të orakullit, dёgjohej drejtёpёrdrejtё nga goja e tё vdekurit!” Ky akt na ndodh edhe neve nё kushtet e gjumit, kur flasim me tё vdekurit në komunikime të pavullnetshme, nё ёndrrat tona. Nё kёtё mёnyrё qё klienti tё arrinte nё kёtё gjёndje psikologjike tё veçantё, nga ana e fetarëve pёrdoreshin edhe droga tё ndryshme, qё e stimulonin atё deri nё nivelin e halucinacionit”. Veçanёrisht, Plini, na thekson njё fakt tё tillё pёr njё bimё me emrin “Harbane” e cila konsiderohej si “bar i shenjtё” qё kishte kualitet hipnotik dhe qё pёrdorej pёr ceremoni tё tilla.
Nё istitucionin e Dodonёs fetarët e saj njiheshin edhe pёr bёma të tjera. Enzo Gatti nё librin e tij “Gli Iliri” botuar nё 1981, nёnvizon faktin se fetarët e Dodonёs ishin astronomё ekspertё, ata ndёrtonin qendra ku vёzhgonin qiellin. Parashikonin ndikimin e yjeve, kuptonin ciklet e Hёnёs, ciklet menstruale tё grave, baticat dhe zbaticat. Studionin galaktikat, kometat, dhe mjegullat dhe i faleshin yllit “Sirio”. “ata u tregonin bujqёve kohёn e tё mbjellave. Parashikonin orёn e datёn e saktё tё eklipseve. Me urdhёr tё fetarit, dielli humbiste dritёn e tij. Fetari sigurisht pёrfitonte nga eklipset dhe bёhej interpretuesi i paralajmёrimeve hynore, duke diktuar mësime”. Nga Enzo Gatti del se “besimtarët e Dodonës kishin njohuri universale”.
Prof. Dr. Lutfulla Peza dhe Liriana Peza shkruajn : “Ata njihnin mjaft mirё industrinё e prodhimit tё verёs, poçarinё, metalurgjinё, me perpunimin e bakrit, arit, argjendit dhe bronzit. Zbukurimet e tyre prej ari dhe argjendi, si dhe nё poçeri, edhe sot mahnitin këdo pёr nivelin e lartё artistik. Perënditё e para me Zeusin në qendër, u pёrkasin pellazgёve, gjё qё pranohet edhe nga studiuesit e shumte. Kryeqendra e Zeusit dhe e besimit, ka qenë Dodona, foltorja dhe faltorja mё e vjetёr nё Europё, qё ndodhet pranё Janinёs nё Çamёri”. (Lutfulla Peza-Liliana Peza “Dritё e re mbi pellazgёt dhe gjuhёn e tyre” bot. 2013 f. 5)
Dodona si kryeqytet i pellazgёve, shkёlqeu qё herët, mijёra vjet p.e.s. Sipas shumё dokumentave, Dodona, krahas funksionit shpirtёror, s’pushoi kurrё sё mbajturi lidhje tё ngushta, sidomos politike, jo vetёm me qytetet dhe treva tё tёra tё arealit tё qёmotshёm pellazg. “Ajo qё e dallon dhe e tregon Dodonёn si qёndёr e madhe e djepit tё kulturёs nё botё, është teatri mё i madh i kohёs nё Dodonё, ku mund të rrinё ulur tetёmbёdhjetё mijё spektatorё.” (Dhimitёr Pilika “Pellazgёt” f. 158-160)
Dodona njohu njё lulëzim dhjetëra shekullor, deri nё shekullin e trembёdhjetё p.e.s. Dhe vazhdoi deri nё rrafshimin e saj, në vitin 219 p.e.s, prej gjeneralit etolas Dyrrimahut. Kryeqytetin e shkatёrruar tё pellazgёve e rindёrtuan edhe njё herё madhёrishёm pasardhёsit e tyre, trashёgimtarёt e Pirros. Ai qёndroi e tillё, deri nё vitin 167 p.e.s, kur vёrshuan lukunite e Paul Emilit.
Sikur tё mos mjaftonte, pas kёtij grushti tepёr tё rёndё, tё bashkёrenduar me zjarr vdekjeprurёs, Dodona pellazge pёsoi edhe njё rrёnim mё 88-87 p.e.s, prej trakasve, aleatё tё Mitridatit.
Nё 435 e.s, perandori i Lindjes, Teodosi i II, urdhёroi shuarjen e pёrhershme tё Dodonёs pellazgjike, si zjarrishte pagane dhe shndёrrimin e saj nё njё nyjёz tё krishtёrimit gjer nё vitin 475, kur mё pas (551 e.s), vandalёt, Totila me barbarёt ostrogotё, tё pasuar nga saraçenёt bullgarёt e të tjerё, e fshinё pёr jetё te jetёs nga faqja e dheut kryeqendrёn evropiane tё pellazgёve, popullin mё tё lashtё tё kontinentit.
Ismail Qemali tregon, se nё vitin 1866, ndёrsa ishte kёshilltar politik i valiut tё Janinёs, gjatё njё vizite tek pronat e njё mikut tё tij nё fshatin Melingus, kishte dalluar disa rrёnoja, qё ai i lidhi me tempullin antik tё Dodonёs. Dhjetё vjet mё vonё, tregon Ismaili, isha nё Vlorё, ku i’a tregova mikut tim Karapanos kёtё zbulim timin. Kёshtu Karapanosi “qё shquhej pёr shpirtin e iniciativёs”, filloi menjёherё gёrmimet nё Dodonё, duke nxjerrё nё dritё njё sasi thesaresh arkeologjike me vlerё tё jashtёzakonshme. Karapanosi ia paraqiti rrezultatet e gёrmimeve tё tempullit tё Dodonёs, Akademisё Franceze, antarë tё sё cilёs, vetkuptohet, ishin Ëaddington e Gambeta. I pari ishte Kryeminister dhe Minister i Jashtem i Frances dhe i dyti Kryetari i Asamblese se Deputeteve te Frances pergjate periudhes se Kongresit te Berlinit. Keta u bene mbrojtesit me te zjarrte te pretendimeve greke ne kete forumin me te larte Europian.
Bllokadës dhe manipulimeve greke, pёr dymijё e pesëqind vjet me rradhё, kundër pellazgo-shqiptarёve, u erdhi fundi pёr tё zbuluar tё vёrtetёn, se c’do gjё “greke” ёshtё e sajuar. Kёtё e vёrteton dhe konferenca e sotme dhe dy konferencat e kaluara, nga viti 2011, qëkur ёshtё krijuar Shoqata me qendrën pellazgjike në Tiranё.
“Sot mendimi që jep Konda është vërtetuar plotësisht nga shkenca për idetë e tija mjaft përparimtare. S. Konda i’u nenshtrua diskriminimit dhe luftës çnjerëzore nga drejtuesit e Akademisë Shqiptare të Shkencave. Qëllimi i tyre ishte të pengohej sa më shumë në punë dhe të mbyllej problemi pellazgjik dhe prejardhja e shqiptarëve prej tyre”. (L. Peza f. 20).
Vlen tё lavdërohen nismëtarët dhe studiuesit guximtarё të stёrnipёrve pellazgё, qё ndezën pishtarin e tretë të stafetës sonë kombëtare, nëpër rrugën e lashtësisë, ku duam të vendosim nё piedestal stёrgjyshin tonё tё madh PELLAZG.
*Kumtese e mbajtur ne Simpoziumin e Trete nderkombetar me 14 nentor 2014 -“10 mije vjet histori Pellazge” Rasim Bebo Tiranё, 15/10/2014
MUHARREM HUDENISHTI I POGRADECIT,MË 8 MAJ 1919,NË DOSJEN E KONFERENCËS TË PAQES NË PARIS
Nga Ramiz LUSHAJ/
1.Xhydollarët e Pogradecit i njeh historia. Ata janë udënishtas. Derë Age. Bregliqenas. Rrënjas. Të përkushtuar e të sakrifikuar për kombin e vet. Të mendjes, të pushkës.
Një prej tyre është dhe Muharrem Hudënishti. Patriot i kohës. Luftëtar me merita. Burrë i zoti. I ditun, i fortë. Personalitet përfaqësues i Hudënishtit në periudhën e Pavarësisë deri kah pushtimi fashist i Shqipërisë. Me emën e vend ndër figurat e shquara të Pogradecit. Edhe në Qarkun e Korçës. Dhe në dy anët e liqenit të Ohrit e të Prespës. Dhe në gjithato qëndra e rrethina përgjatë Drinit të Zi, Shkumbinit e Vardarit.
Patriotit Muharrem Hudënishti i ka ecë emni e firma në kancelaritë e botës, tek Fuqitë e Mëdha. Ai është në Dosjen e Konferencës së Paqes në Paris (1919-1920), përndryshe “Konferenca e Versajës”, e cila u mblodh në dy vite e nënshkroi pesë traktate: me Gjermaninë, me Austrinë, me Hungarinë, me Bullgarinë, me Turqinë. Aty, gjatë diskutimit plot debate të Traktatit të Fshehtë të Londrës (1915) dhe në kuadrin e “Çështjes së Adriatikut”, u trajtua dhe Çështja e Shqipërisë Londineze, e cila rrezikohej t’i merrnin territore fqinjtë e saj ballkanik e mesdhetarë si Greqia, Jugosllavia Versajiste (Serbia e Mali i Zi) e Italia. Aty, Shqipëria pati mbrojtjen Uillsoniane, pasi Greqia kërkonte Korçën e Gjirokastrën, ashtu sikurse Mali i Zi Shkodrën e Italia Vlorën, etj. Kjo Konferencë ishte një domosdoshmëri e kohës dhe mbetet një shembull i keq i botës për arsyenat se nuk u zbatuan parimi i kombësisë dhe i vetëvendosjes së popujve, nuk mori në konsideratë kërkesat e interesat kombëtare të Shqiptarëve për një shtet në kufijtë e vet natyral të 1878-tës, solli prapë copëtimin e Shqipërisë për të kënaqë shovinizmin e egër të fqinjve tanë, shërbeu si një “armëpushim” ndërmjet dy luftarëve botërore, përshpejtoi ardhjen e komunizmit bolshevik të Moskovit, etj. Kjo Konferencë, si edhe të tjerat më 1978 e 1912-’13, do të mbeten të mallkuara në shekuj nga varret e djepet shqiptare.
2.Luftëtari kombëtar Muharrem Hudënishti figuron në një dokument të dërguar nga “Të parët e krahinës së Pogradecit” për Konferencën e Paqës të Parisit. Ay dokument, i nënshkruar në Pogradec, mban datën 8 maj 1919. I bashkalidhet Notës XXII të dërgatës Shqiptare në kit’ Konferencë Ndërkombëtare. Është “Aneksi IV” i saj. Sigurisht, ky dokument ka pasë rolin e vet në atë kohë të vështirë diplomatike, politike, me luftna, aneksime territoresh, etj.
Emni i Muharrem Hudënishtit është i dhjeti nënshkrues në kit’ dokument me 26 firmtarë pogradecarë të 1919-tës. Janë burra të mëdhenj të trevës së tyne, në historinë e Pogradecit…Kjo madhështi iu duket edhe tek mbiemnat, që kanë emnat e viseve të tyne: Pogradeci, Starova, Hudënishti, Çërrava, Memëlishti, Trebinja, etj.
Njëzet ë gjashtë firmëtarët atdhetarë të këtij dokumenti të 8 majit 1919 janë emën ndritunit:
Istref Sulejman Starova,
Jashar Isuf Starova,
Hasan Demir Starova,
Dilaver M. Starova,
Zenel Shahin Zagoriçani,
Muharrem Abedin Zagoriçani,
Emin Reshit Vërdova,
Bahri Reshit, Vërdova,
Riza Rexhep Memëleshiti,
Muharrem Abedin Hudënishti,
Hysen Shemsejdin Vinçani,
Arsllan Demir Çaushlliu,
Adem Ymer Trebinja,
Rakip K. Pogradeci,
Hydriz D. Pogradeci,
Zia H. P. Pogradeci,
Koçi Tushi,
Tanas Kërxhali,
Pandi Pasko,
Arsllan Mehmeti,
Riza Xhaferri,
Muharrem Rushani,
Riza Rexhep Pretusha,
Dervish Karafil Shkoza,
Faik Pashë Çërrava,
Adem Selman Leshnica.
3-Konferenca e Paqes kishte katër muaj që ishte mbledh në Paris. Kësokohe mblidhen “Të parët e Pogradecit” e ia nisin kërkesën e tyne të 8 majit 1919.
Ata flasin si “përfaqësonjës të popullit të 140 fshatrave të Pogradecit”. Ata i denoncojnë e demoskojnë planet e intrigat e serbëve për t’u futun si pushtues e aneksues në anën tjetër të liqenit të Ohrit, në krahinën e madhe të Pogradecit.
Ky dokument nuk është thjeshtë një mbledhje e 26 firmëtarëve të tij. Jo. Ai hartohet pas një veprimtarie kombëtare të pogradecarëve, pasi “dje, më 7 maj, u mbajt një meeting 3.000 vetësh në fshatin Podgorije”. Pra, aty, është zëri i tyre. Demonstrohet fuqia e tyre. Janë kërkesat e tyre.
Vet ky dokument dijenon se “vendimet e mbledhjes së Podgorjes, të nënshkruara nga të gjithë përfaqësonjësit e fshatravet ua kemi dërguar Fuqive të Mëdhaja Beslidhuna e të Shoqëruara si dhe Konferencës së Paqës”.
Në atë Kërkësë për të Mëdhenjtë e Kohës e të Botës 26 firmëtarët e saj pogradecarë iu bajnë të ditun se “Në këtë mbledhje kemi treguar edhe një herë sheshit mendimin t’ënë që nuke duam kurrsesi t’i shtrohemi Serbisë, se jem e duam të mbetemi shqiptarë e se nukë munt të thyhen ato lidhje qi na bashkojnë me Atdhe”.
4.Konferenca e Paqës në Paris, vet kryetari i saj Georges Clemenceau– kryeministër i Francës, dhe përfaqësuesit e neltë të Fuqive të Mëdha: Woodrow Willson – president i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, David Lloyd George – kryeministër i Mbretërisë së Bashkuar i Britanisë së Madhe, Vittorio Orlando – kryeministër i Italisë, dhe stafet e tyre të atyshëm, u njohën dhe me Kërkesën e Pogradecit të nënshkruar nga 26 përfaqësues lokal të tij.
Kësokohe, ky vit i pas Luftës së Parë Botërore (1914-1918), ishte tejet i vështirë për Kombin Shqiptar, sikurse dhe për Pogradecin e krejt Qarkun e Korçës, ku ishin prezent dhe forca franceze. Nga njana anë Korça, si gjithnji, ishte në rrezik nga grekët. Nga ana tjetër Pogradeci, si gjithmonë, ishte në rrezik nga serbët. Ata iu flasin me sinqeritet e besë shqiptare Konnferencës së Paqes, gjithsecilit nga “Katër të Mëdhenjtë”: “Sot për sot jemi të çarmatosur, po gjendja e ushtrive frënge në vent ësht për ne garanti e mprojtje”.
Letër-Kërkesa e Pogradecit e mirtuar nga 3.000 pogradecarë dhe e nënshkruar nga 26 firmëtarë pogradecarë iu përcjell deklaratën e tyre: “E shofim për detyrë të dëftejmë edhe se jemi betuar për të mbajtur tërësin’ e tokës s’onë e se do t’u bëjmë garth me zembrat tona sulmevet t’armikut që kërkon të futet mbrënda”. Sigurisht, këta pogradecarë me “armik” kuptojnë e luftojnë si serbët dhe grekët e çdokush tjetër ngado që të vijnë në trojet e tyne etnike shqiptare.
Ata, në përmbyllje të lëtres së tyre, theksojnë se “Duke iu bërë të njohur vullnetin e popullit tënë” duan që nga Dërgata Shqiptare dhe në Konferencën e Paqes në Paris “të drejtat tona të mirren në kujdes”.
5.
Patrioti Muharrem Abedin Hudenishti, një ndër nënshkruesit e kësaj Kërkese për Konferencën e Paqes, ishte një ndër “Të parët e Pogradecit”, një trashëgimtar emblematik i Derës së Xhydollarëve të Hudenishtit.
Ai ishte një luftëtar kombëtar me kontribut në mbi tri dekada kohore, nga Shpallja e Pavarësisë e deri në vitin e pushtimit të Shqipërisë Londineze nga fashizmi italian. Ai është pjesmarrës e prijës si një figurë vendore në gjithato ngjarje lokale, krahinore e kombëtare, sidomos në vitet 1912, 1915, 1919, 1920, 1930 e 1939. Ai ishte dhe oficer i lartë i Kavalerisë Mbretërore në kohën e Zogut. Vinte nga një familje me gene, zemër e veprimtari monarkiste, legaliste. Edhe vet ishte i tillë.
Muharrem Hudënishti është kushëri i një gjaku, i një zjermi, i një dere, me Nanëmadhen Demire Xhydollari-Durollari, nanën e dr. Guri Durollarit i cili për Mbretin Leka e Familjen Mbretërore, për Monarkinë Shqiptare kreu akte, aksione e ngjarje politike e publike panshqiptare e ndërkombëtare.
Lidhja e Muharrem Hudenishtit me kusherinën e saj Demire dhe me familjen e Durollarëve u ba ma e afërt, pasi i shoqi i saj, Rrapush Durollari, e kishte mik të shumëfishtë: edhe të pragut, edhe të idealit, edhe ta armëve. Shkonin mirë sëbashku. Ishin kundërshtarë e qëndrestarë dhe të pushtimit fashist të 7 prillit 1939. Këta të dy, jo vetëm lindjen në një fshat, në Hudenisht të Pogradecit, po edhe vdekjen e patën në të njëtin vit, më 1939; nga i njëjti armik – pushtuesit fashist italianë.
Luftëtari i çështjes kombëtare shqiptare, Muharrem Hudënishti, ngaqë nuk e kishte pranue pushtimin e vendit, as bashkëpunimin e ofruar me të huajin, u burgos nga fashistët italianë në burgun e Tiranës. Pati një vdekje misterioze. E helmuan në burg në muajt e parë të pushtimit. Ia zhduken edhe trupin, Ai ende dhe sot ka mbet pa varr. Një humbje e madhe, tejet tragjike.
Miku e shoku i tij, Rrapush Durollari, e pati vdekjen nga italianët, në Prrenjas, në vitin 1939, duke e lanë Nanëmadhen Demire Durollari, e cila rrnoi 115 vjet, me tre fëmijë jetimë: Gurin, Shyqyrien e Lirien, të cilët në Amerikë kanë krijue një “brigadë shqiptare” me djemë e vajza, nipa e mbesa në disa breza vargni genetike e jetike.
Një nga nipat e sotëm të prijtarit lokal e luftëtarit kombëtar Muharrem Abedin Hudenishtit, që i shkroi sëbashku me 25 pogradecarë të tjerë Konferencës së Paqes në Paris më 1919, jeton në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. E mban emrin e tij: Muharrem. E ka për nder kit’ emër. Ia mban lart emnin gjyshit të tij. Edhe kur për shpagim si familje monarkiste e legaliste ishte në burgun e egër të Spaçit për dhjetë vite gjatë komunizmit bolshevik. Edhe kur punonte në fshat e në miniera. Ai, Muharremi pasardhës ishte prapë i “prekur” në biografinë e tij, jo vetëm si mbretnorë, po edhe për faktin tjetër: ishte martue me Lirien, me motrën e poetit martir Vilson Blloshmi, të cilit diktatura ia mori jetën për me ia ndal lirinë e fjalës, vargun poetik, rrugëtimin perspektiv. Muharremi qëndroi dinjitar edhe kur pas Dhjetorit ’90 erdhi Demokracia në Shqipëri e punonte zyrtar i shtetit në Ministrinë e Rendit e Ministrinë e Drejtësisë. Ky, Muharremi i Xhydollarëve, i kishte të gjitha: edhe i fismë nga genet, me kontribute brezash në histori, me përvojë në jetë, i shkolluar me arsim të lartë në dekadat e fundit, po prapëseprapë, edhe një tjetër herë, socialistët e ardhun në pushtet me rebelemin e vitit ’97-tës, e hoqën nga puna, donin t’ia mbyllnin rrugët. Po ai iku në Amerikë. Po i përplot gati dy dekada atje, me nusen e tij e dy djemtë. Atje, ky “Muharremi i Dytë” ka shkrue edhe një libër me tregime. Kot nuk e thashë që kryerradhë se këta Xhydollarët e Hudënishtit janë edhe të pushkës, edhe të penës. E mbajnë lart emnin e të parëve të vet, si të Muharrem Abedin Hudenishtit, që luftoi deri në vetmohim për Çështjen Kombëtare Shqiptare, që i shkroi edhe Konferencës së Paqes në Paris.
NJЁ E KALUAR E THELLЁ GJENETIKE
Me rastin e SIPOZIUMIT TЁ TRETЁ NDЁRKOMBЁTAR TЁ SHOQATЁS SЁ STUDIMEVE PELLAZGJIKE./
Nga Arlind Bebo/
Kam qёnё jashtё dhe kam parё se si gjithekush krenohej duke ndёrtuar karakterin e tij mbi kulturёn dhe identitetin gjenetik. Nё rrёmujёn e madhe ndёrkombёtare, nё median interkontinentale dhe nё fushbetejёn pёr mbijetesёn gjenetike, kam parё se si Italianёt, Francezёt, Rusёt, Kinezёt… tё gjithё krijojnё krenari dhe mbёshteten nё rrёnjёt e tyre historiko-kulturore. Edhe ne shqiptarёt krenohemi, por a mbёshtetemi mjaftueshёm nё njё “motor”, nё njё “bёrthamё tё tillё energjie” pёr karakterin dhe identitetin?
Rrёnjet tona janё aq tё vjetra… aq tё thella, sa jemi njё “GEN-nёnё”, kultura, gjuha jonё, “mёnyra se si jemi” ёshtё pёrtej trashёgimisё Europiane, qofshin edhe ato vёnde nga mё tё vjetrat e Europёs. Kjo ёshtё njё pёrparёsi e jona, njё “qerasje” pёr miqtё tonё europianё me tё cilёt duam tё ndajmё njё hapsirё tё pёrbashkёt. Dhe duket qartё, nё media, gjithandej intelektualёt tanё po punojnё me seriozitet pёr pёrcaktimin e kёtyre bazave tё qarta dhe tё sakta tё vazhdimёsisё sё Shqipёrisё sё sotme me atё qё ёshtё “veza nga e cila kemi dalё”. Dhe kjo “Nёnё” e jona ёshtё “gjyshja” e Europёs… atёherё hajde gёzohemi e flasim si “mivjeçarista”, flasim me kёtё hije misteri qё na japin faktet! Krijojmё edhe ne “krenarinё” legjitime tё c’do principi tё karakterit.
Le tё shkojme pёr vizite nё Europё si tё paraprirё nga “bota si e njohim ne”, si e njohim pёrpara “njerёzve qё kanё ardhur mё vonё”. Dhe kjo ёshtё fakt… ёshtё fakt i pamohueshёm, as nga dashamirёsia, as nga devianca nacionaliste. “Europa” bashkё me ёndrrёn e saj “pacifiste e unitare” le tё shihet me syrin tonё si “mё tё vjetёr”. Dhe si mё tё vjetёr, “Europa ёshtё mё e bukur nё sytё tanё se sa nё sytё e Bashkimit Europian”. Askush nuk e mohon dot qё “stёrgjyshi jonё” ishte nё Europё pёrpara se vetё njerёzimi tё ishte nё Europё, dhe pёr kёtё nuk ka asnje dyshim. Pёrveç kёsaj, kjo trashёgimi, “ky dinosaur gjenetik-kulturor-psikologjik” ёshtё rreal akoma e sot.
“Ne, shqiptarёt e njeriut nё hёnё” jemi njёkohёsisht trashёgimtarё rreal “TЁ NJЁ VAZHDIMЁSIE MENTALE MIJRAVJEÇARE” dhe kёtё e provon qartё e pastёr vetё GJUHA SHQIPE. Pёr mё shumё, nёse akoma ka ndonjё dyshim, mjafton tё shkosh nё ç’do bibliotekё tё botёs, edhe nё bibliotekat qё Shqiperinё nuk e duan, dhe tё sqarohesh pёr FAKTE, TЁ NJЁ MЁNDJE SHQIPTARE QЁ KA VAZHDIMЁSI ME NJЁ EUROPЁ TЁ PANJOHUR NGA EUROPIANЁT E SOTЁM.
Hajde sillemi pёr atё qё jemi! Dhe ajo qё jemi, pёr momentin ёshtё FITIMPRURЁSE, ёshtё natyra jonё e vёrtetё… pёrse tё ulim kokёn nё momente qё nuk na takojnё? Modestia, thjeshtёsia, natyraliteti dhe bashkёpunimi janё vlera tё pranuara tё vetё natyrёs njerёzore, por tё gjitha kёto duhet tё mbёshteten diku! Nёse nuk je dikushi si mund tё FUTEMI NЁ EUROPЁ SI ASKUSHI, KUR JEMI DIKUSHI?! Nё Europё do tё futemi si zotёrinj, dhe jemi zotёrinj tё njё mentaliteti gjenetik jo tё zakonshёm. Geni jonё ёshtё mё i vjetri nё Europё dhe na takon ne, sёbashku me popujt e tjerё tё vjetёr tё mёsojmё Europёn pёr TOKЁN-NЁNЁ tonёn. Kjo tokё Europiane ka qёnё nёna jonё pёrpara se tё ishte krevati ku u shtrinё mё vonё popujt e Europёs. Le ti’a japim edhe atyre BOTЁN, SE SI E NJOHIM NE “TЁ VJETRIT”.
Hallë Mara
Tregim nga FATION PAJO/
Ky tregim merr shkas nga një ngjarje e jetuar. Çdo përqasje në emrat e personazheve është një rastësi.- Autori/
Ishte e shtunë e fundgushtit. Një ditë e nxehtë dhe e bukur. Hallë Mara kishte dasmë në shtëpi. Pas humbjes së të shoqit, Tomës, tre vjet të shkuara nga shembja e tynelit të minierës, ajo do të martonte vajzën, Erën. Kishte dasmën e parë, dhe me këtë rast kishte ftuar shumë miq. Me përgatitjen e dasmës ishte angazhuar dhe familja e të kunatit, Zefit, me të cilën gardhi i ndante.
Përgatitja dhe angazhimi i madh në këtë gëzim pothuajse i kishin lodhur të gjithë. Edhe disa orë dhe do të niste darka. Në oborr Zefi me të rinjtë pothuajse po mbaronin me rregullimin e tavolinave. Hallë Mara kishte dhe dy djem, Fatmirin tetëmbëdhjetëvjeçar, binjak me Erën, dhe Rubinin pesë vjet më të vogël nga ata. Era ishte e lumtur. Po martohej me djalin që kishte njohur vetë kur ishte në gjimnaz. Në dhomë e ndihmuar nga kushërira dhe Brikena, shoqja e feminisë, po bënte përgatitjet e fundit.
Ndërsa gjithshka po shkonte për së mbari, hallë Mara hyn në dhomën e saj të vishej. Aty gjen Fatmirin të shtrirë përmbys në shtrat. “M’u lodhe shumë këto ditë bir! Qetësohu pak të marrësh veten! Kemi gjithë këtë natë përpara.” -mërmëriti ajo dhe për të mos e zgjuar i hodhi një mbulesë të hollë mbi trup, mori me kujdes rrobat e reja dhe hyri në dhomën e Erës. Veç saj aty thuajse nuk shkonte njeri tjetër gjatë ditës.
-Uau, si yll më dukesh sot! Të ndrit nuri. Kaq e lumtur je?!
-Po shumë, -bëlbëzoi vajza dhe njëherësh ia shkrepi në të qarë. -por sesi më duket që do të ndahem prej jush.
-Do të mësohesh, bija ime. S’je e para. Vajza derë e botës është. -puthi të bijën Mara, dhe si la ndërresat në karrige doli jashtë. “Të mbarojë kjo së rregulluari dhe pastaj vishem unë “, tha dhe sakaq shkoi tek i vëllai, Halimi, të cilin e gjeti në verandë duke pirë kafenë e pasdites. E kishte marrë malli.
Para shtëpisë, nga porta e madhe e hapur, ndiheshin zhurmat njohëse të fshesave, prej të cilave ngrihej një re pluhuri e përhimtë. Dy vajza po pastronin rrugicën, zakon që e trashëgonin brez pas brezi, në kësi rastesh, e për festa. Zemra i gufonte hallës nga gëzimi që kishte. Piu pak ujë të ftohtë.
-Vëlla si thua, do të dalim mirë sonte? -e pyeti.
-Pse jo, kemi çupën më të bukur të fshatit. -heshti një çast dhe si rrufiti pak kafe shtoi, -E duan të gjithë. Edhe vetë Zoti lart mendoi për ‘të sot. Shih moj, sa ditë të bukur kemi! Eh, motër e dashur, -thithi ngadalë cigaren dhe qeshi pak me një thinjë që i kishte dalë mbi vesh. -e sheh që ia arrite kësaj dite edhe ti! -e përqafoi me mall. -Po thinjemi dhe çoç’ na duket vetja kështu.
-Po vëlla, po. Kështu më duket dhe mua. -piu edhe ajo një kafe të bërë enkas nga mbesa, dhe pasi kujtuan të kaluarën e tyre u ngrit e hyri brenda.
Me hapa të ngadaltë dhe pa i folur njeriu hapi derën e dhomës. Kishte kaluar tashmë pothuajse një orë nga koha kur kishte dalë nga dhoma. Djalin e gjen po ashtu si e kishte lënë dhe më parë, përmbys. I afrohet dhe e tund. “Sa i lodhur më dukesh, biri im! “ -foli me zë të ulët, por kur e pa se ai nuk po reagonte, tentoi ta rrotullonte. Ç’të shihte fytyra e tij ishte shndërruar në ngjyrë veje. I hapi krahët dhe e platitur ra mbi të. Vuri jastëkun e saj në gojë dhe ulëriti mbytur të nxirrte atë çka I erdhi aq papritur. Një zot e di si e përmblodhi vehten atë minutë. Gati e tmerruar, por pa nxjerrë asnjë pikë loti doli shpejt, mori të vëllanë e u mbyllën për disa minuta në dhomën e saj. Halimi kish punuar për më shumë se tridhjetë vjet mjek zooveteriner në NB “Fitorja” në rrethin e tij. Ai me të vënë re se vërtetë nuk po ia ndjente pulsin, u ngrit, nxorri celularin dhe menjëherë lajmëroi shokun e tij të vjetër, dr. Kriston, kardiolog në spitalin e qytetit. Në pritje të ardhjes së ambulancës, i çuan lajm në oborr Zefit dhe si më i madhi ndër ta e mori fjalën:
-Motër, -zëri nisi t’i dridhej nëpër buzë, -është keq situata. Djali duhet çuar sa më parë të jetë e mundur në spital. Klinikisht duket se ka mbaruar. Unë them ta shpiem atje. Njoftoni këtej se nuk ndihem mirë nga zemra dhe po më shoqëron Fatmiri. Dasmën, e kupton dhe ti, s’mund ta shtyjmë për javë tjetër. –u kthye nga krushku, -Zef kjo që ndodhi është tepër e rrëndë për ne. Mbahu vëlla. Duhen marrë masa për t’i kryer tani disa punë si duhet. Për çupën e për fshatin ne na lipset të jemi të fortë. Ç’mendoni ju? -vështrimi i tyre zgjati pak kohë.
-Po ku e di unë, si është më e mira ashtu të bëhet! Krah jush jam. Po të dëgjoj. -Trupin ia përshkuan disa mornica.
-Po vëlla, Era nesër duhet të shkojë në derën e burrit, ashtu si e kërkon zakoni. –nga sytë i shkanë disa lotë. –Unë s’mundem me ia da…
Halimi s’e la të motrën ta shpinte deri në fund mendimin. E tërhoqi pranë vetes dhe e shtrëngoi fort pranë gjoksit të tij.
-Të kujtohet ç’më ke thënë kur na iku nëna? –I mërmëriti pranë veshit, -Mbahu vëlla, më the, jeta është e gjatë dhe e bukur, por ka dhe ditë të liga si kjo e sotmja! –ia ngriti kokën dhe me ngadalë ia fshiu lotët nga cepat e syve, -Ke të drejtë. Djalin s’e kthejmë dot nga udha e nisur, por ti e para dhe ne pas teje duhet me e vu një gur në zemër. Ta përcjellim çupën si na ka hije dhe… -mezi e mbajti vehten atë çast, -dhe më pas hapim lajmin e hidhur. Hë si thoni?!
-Po ashtu është, dhe më fal për lotët, që s’i mbaj dot. -ngriti kokën Mara dhe iu kërkoi ta kuptonin. -Si do të bëjmë atëherë?
Halimi ndjeu një therrje në krahun e zemrës. Ndezi një cigare dhe iu drejtua krushkut:
-Zef ty të mbetet barra të merresh me dasmën. Dërgoni njeri të kthehen ata të orkestrës. Po kështu gjeni një mundësi që miqve t’u thuhet si qëndron e vërteta, por me kujdes Era të mos pikasë gjë. Unë do atje shkoj ta marr, dakord?
-Biiir! –hoqi në shpirt Mara, dhe njëherësh u pre e ra në shesh.
Halimi së bashku me Zefin e ngritën me kujdes dhe e ulën në karrige. Zefi shkoi jashtë të merrte pak kafe pluhur dhe një godë ujë. Halimi i vrau damarrët e qafës dhe kur ajo u përmend, me zë të ulët e këshillon:
-Të dija burneshë Marë! Hajt mblidhe veten e mos na korit.
Hallë Mara piu pak ujë dhe me vështrimin nga i kunati dukej sikur i lutej, “Po nuk mundem, bre! Zef, ç’është kjo hata! … Si do t’mundem me e nxjerr çupën nuse nesër!” –e shtrëngoi nga krahu për të mbledhur fuqitë.
-Më keq s’ka, motër, -gjegji Zefi, -po ja, si na the edhe vetë, duhet t’i ruajmë zakonet. Ky është risku ynë, s’kemi ç’bëjmë. –i rregulloi shaminë e kokës dhe doli të mbaronte punët jashtë.
Halimi me të motrën nuk kishin më kohë për të pritur, rregulluan shpejt të birin e me të mbritur ambulanca e futën me kujdes në të.
-Motër Mara, -hoqi syzet optike dr. Kristoja, i cili pas ekzaminimit të djalit si dhe bisedës vetëm për vetëm me Halimin, nisi ta porosiste, -jeta na ka mësuar të bëhemi të fortë. Ti je nënë, dhe për ty është shumë e vështirë t’i kapërceshë këto drama. Janë drama të mëdha, të cilat duan këllqe të forta e durim. Ti e ke treguar vehten se di të përballoshë situata të tilla. Ky paska qenë fati i tij. -e përqafoi fort dhe për t’ia lehtësuar sadopak dhimbjen vazhdoi, -Pa mendo sikur të ta sillnin të vrarë, siç i shohim të ndodhin shpesh në këto vitet e fundit, atëherë do të ishe dyfish e helmuar, e për tërë jetën. Kështu pra, bëhu trimëreshë për vete dhe për këta që të rrethojnë. T’u trashëgohet vajza. -ndihmoi shokun të hypte në makinë. I hodhi një vështrim të heshtur shtratit ku ndodhej djali. Priti sa Halimi zuri vend. -Atëherë motër, nesër më njëmbëdhjetë do ta sjellim. Gjëma është e madhe, ju mos harroni ç’keni sonte. -duke iu afruar derës së tij shtoi, -Mos e lësho veten, dhe të lutem mos derdh asnjë pikë loti, të paktën derisa të përcillni vajzën. –Fytyra e saj e zbehtë e tundoi sakaq. Mblodhi buzët të mendohej për paksa. Hoqi syzet dhe pasi fshiu ballin e djersitur me shami vazhdoi, -Pranë do të keni Irmën, asistenten time. Rrugës u kthye në fshat të takojë të sajtë. E keni nga Belica, nuk do të vonohet atje. Ja, sikur ka ardhur. -u përqafua me të e i dha shenjë shoferit të nisej.
Nën jehonën e përgatitjes së darkës të gjithë ishin në lëvizje. Bashkimi, djali më i madh i Zefit, edhe ai i fejuar pak kohë më parë, së bashku me një shok të tijin ngritën shtylla pishe anës gardhit e vunë dritat të ndriçojnë gjatë darkës. Hallë Mara me dhimbjen thellë në shpirt shkoi të përgatitej për darkën. Në dhomë Era e gjendur mes kushërirave dhe shoqeve të saj ishte pothuaj gati. Befas Mara, sapo e pa me fustanin e bardhë u drodh e njëherësh i shkanë lotë ndër sy. “Eh, moj bijë, -hoqi në shpirt, -po të ishte kohë tjetër do të të përcillja me kalë të zi. Po ti s’ke faj, dhe unë s’të rrëndoj për këtë. S’kanë faj as krushqit për nesër!”
-Mami ç’ke kështu?! –dëgjoi zërin e së bijës. –Ti sesi më dukesh…
-Jo bijë jo, -e mblodhi shpejt veten Mara, -Epo jam nënë dhe kur të shoh kështu, s’e fsheh dot atë ç’ka ndjej këtu brenda.
-Po unë nuk do shkoj larg, që! -qeshi vajza dhe iu afrua pranë. -As gjysmë ore nuk mban deri atje. Me Gimin do të dalim shpesh këtej. Të premtoj!
-Po bijë, dhe për këtë jam e lumtur. -i rregulloi vellon mbi ballë të bijës dhe doli. -E di që do më shohësh shpesh. I buzëqeshi jashtë dëshirës e doli.
Oborri i shtëpisë s’kishte qetësi atë mbrëmje. Miqtë dhe të ftuarit nën shoqërimin e Zefit zunë vendet e tyre. Një fllad i lehtë ere nisi të freskojë ambientin. Zefi, pak nga lodhja e pak nga ç’po e mundonte prej disa orësh përbrenda, si vuri re që pothuajse të gjithë kishin zënë vendet, i shkon pranë xha Rakipit, gjitonit të mëhallës dhe më të moshuarit në fshat. E merr më vete e ia bën prezent hallin që u ka rënë.
-Si mendon xha Rakip? -e pyeti.
Xha Rakipi mori një karrige në cep të verandës, u ul dhe vështroi një copë herë tavolinat, të cilat pothuajse ishin të mbushura plot. Tek po dridhte një cigare nga duhani i tij, iu shfaq në kujtesë shoku i fëminisë, Hasimi, i ati i Zefit. “Eh, o vëlla s’të kam sonte pranë. “Një goxha mal të lartë po më ngarkojnë mbi shpinë. Po do ta mbaj që ç’ke me të. Duhet t’u gjendem pranë bijve tanë, vëlla!” -heshtur ngjeu me pështymë letrën e cigares dhe si e rropi pak me ata dhëmbët e mbetur i flet:
-Zef, jeni vërtetë në hall të madh. Po mirë e keni menduar. Unë do t’ua shkopsit si duhet këtë situatë. -i hodhi dorën mbi shpatulla dhe me mundim u ngrit, e me hapat që mezi i hidhte iu drejtuan tavolinës së qendrës ku po i priste me zemër të ngrirë Mara. Përqafoi atë dhe nusen, mori godën e rakisë e pasi rregulloi pak xhaketën iu drejtua miqve.
-Sonte kam nderin e madh të hap këtë darkë. -rrotulloi sytë nga njerëzit.
-Ulu xha Rakip, ulu! –u dëgjua një zë burri andej nga tavolinat e fundit, -jeni babai ynë!
Xha Rakipi u kollit lehtë, vendosi dorën në zemër, tundi kokën në shenjë respekti për folësin e pa lëvizur nga e tija u foli:
-Po të ishte sonte mes nesh i ndjeri Tomë, o miq të nderuar, do t’isha po këtu, më rrofshi bijtë e mi. Sonte dua t’u kujtoj diçka. Po më parë të bëjmë detyrën e ngarkuar. -ngriti godën dhe e takoi me zonjën e shtëpisë. -Të të trashëgohet vajza, dhe me jetë të lumtur në derë të burrit. Të rrosh Ti, Marë, që na solle kaq dritë në fshat, që na solle gojën e ëmbël dhe urtësinë. Dhe ta dish mirë, “Hallë” s’mundet të quhet kushdo. Ti e meriton këtë, dhe më shumë se kaq ndoshta, ndaj jemi këtu siç’ po na sheh. Vërtetë nga mosha jam babai yt, por dhe nuse s’të them dot. Ndaj mos mendo ndryshe kur të thërras, “hallë”. Apo nuk është kështu, o miq? -ngriti godën drejt tyre. -U kthye nga Zefi, -Sonte, s’keni vetëm ju gëzim, por i gjithë fshati. Hajde gëzuar e me trashëgime mbesës! Unë do ta pi me fund, ju sipas dëshirës. -ktheu godën ai dhe u ul.
-Të na rrosh dhe ti, xha Rakip! -ktheu urimin Zefi tashmë i prekur nga fjalët e plakut dhe pasoi duke e pirë dhe ai me fund të tijën.
Pasi të gjithë uruan dhe ngritën godat e futën diçka në gojë, xha Rakipi me pirun godet godën të mbahet pak qetësi.
-Miq të nderuar. Jemi mbledhur për dasmën e vajzës së hallë Marës. Sipas traditës këto i shoqërojmë me saze. Sonte do ta prishim pakëz këtë rregull. E pleqëruam me të zotët e shtëpisë, pasi tej nga krushqit para pak kohësh u nda nga jeta gjyshi i dhëndrit, miku im i vjetër i luftës, Subiu. Ndaj le t’i respektojmë ata, por… -heshti një grimë, kapi nga krahu Zefin dhe vazhdoi, -E di ç’po mendoja pak më parë biro! M’u kujtua dasma e tim-biri, Bastriut shumë kohë më parë. S’kishim mbushur një javë që më kishte lënë im-atë. –ktheu pak raki të mblidhte veten, -Ditën e kishim prerë. Dikush nga ju e mban mend atë darkë. Dëgjoheshin vetëm lugët e trokitjet e thata të godave me raki. Papritur në tavolinë më vjen Hasimi dhe aty për aty, theu heshtjen që na kish mbërthyer duke ia marrë këngës. “Trimave u ka hije kënga vëlla, jo loti!” –më tha, dhe gjithë natën e gdhimë duke kënduar. –nuk foli asnjë fjalë tjetër, mor për krahu Zefin dhe shkuan e u ulën në mes të sheshit dhe ia nisi një kënge të vjetër ashtu me zërin e tij të dridhur. Rreth tij zunë vend gjithë burrat. Nga tavolina qëndrore hallë Mara herë-herë mbyllte sytë, gjetkë e kishte mendjen ato çaste të vështira. “Më rrofsh xha Rakip, nuk dija si do t’i kapërceja këto momente pa praninë tënde. Ah, s’e dini ju o miq sa po vuan kjo zemër sonte. Po ç’e gjen njeriun në këtë jetë e s’e heqka!” -qëndronte pranë të bijës e zhytur mes këtyre mendimesh dhe ndiqte në të turbullt këngët e burrave. Këngë që nuk do të pushonin derisa të vinin krushqit.
-Mami se ç’të mundon ty sonte. Nuk të shoh mirë! -e kapi për dore e bija.
-Kam merakun tënd… -zëri i humbi nëpër buzë. Po e tradhëtonte fytyra. Ktheu pak ujë, e fshiu buzët me pecetë. –Era, si nuk kemi asnjë sinjal andej nga spitali? S’e di si u bë dajua! Si nuk po dërgojnë asnjë laim, xhanëm! Ne këtu…
-Ehu dhe ti sa e vret mendjen, -i shtrëngoi dorën në të sajën vajza, -po të kishte gjë do na njoftonte Miri. Hajde tani qesh pak. Nuk dua të të shoh kështu, sikur të janë mbytur gjemitë! Ja zëre se kanë ardhur dhe “ata”, e s’është mirë të të gjejnë buzëvarur.
-E mirë, mirë po mundohem të qetësohem. –e shtrëngoi fort pranë vetes Mara dhe lëvizi kokën fare lehtas në drejtim të grupit të burrave, tek kumbonte si rrallherë zëri i Zefit.
Kthjelltësia e qiellit me Hënën dhe yjet që ndriçonin lart e bënin dhe më magjepsëse nga ç’ishte këtë mbrëmje. Befas një makinë e vogël frenoi para shtëpisë. Prej saj zbriti një grua e re, e panjohur, me flokët e lidhur bisht pas, me një bluzë akrilik në ngjyrë mente të lehtë e me xhinse, që e tregonin të fisme. Mara brofi menjëherë në këmbë e i doli para gruas. Po ashtu veproi edhe Zefi me të mbaruar këngën. Ai u ngrit e iu afrua me vështrim të ankthshëm atyre.
-Jam Irma, më falni po tani më erdhi vëllai nga Tirana e…
-Nuk ka pse, -s’e la të vazhdonte tjetrën Zefi, -keni ardhur bash n’kohë. –bëri një hap pas dhe me dorë tregoi hyrjen për në shtëpi. –Ju vazhdoni, unë po u dal përpara miqve, Marë.
-Zef, hidh xhaketën krahëve se ke dirsur e mer ndonjë të ftohur! -e porositi Mara dhe së bashku me infermjeren shkuan drejt shtëpisë. Irma vërejti një zbehtësi në të bardhat e syve të të zonjës. Nxorri nga çanta aparatin e tensionit dhe ia mati. Po, e kishte të ulët. U ngrit dhe kërkoi t’i përgatitte një kafe shqeto.
-Ulu Irma, je lodhur nga rruga. Ja po i bëj unë, ta pijmë bashkë dhe pse është ca si vonë e do na rrijë goja e hidhur. -Mara bëri kafetë në petrogaz, vuri në tabaka një pjatëz me liko qershie dhe kafetë e duke hedhur me mundim hapat i shkoi pranë. -Nga mos ta kem kaq, moj nuse. Ti e di mirë në ç’gjendje ndodhem.
-Tani po, je halla që s’të heq asnjë nga goja në tërë zonën. Dhimbja do fuqi. Dhe ty nuk të mungojnë. -e përqafoi sikur të njiheshin prej kohësh, -Jam në dijeni të gjithshkaje motër. S’të ve faj për ç’ka po kalon. Por nuk ke parë më keq. Nuk ke parë të përcjellësh në një ditë tre arkivolë. Një shoqja ime para gjashtë muajsh mbuloi burrin dhe dy fëmijë të vegjël njëherësh. E pra, asaj gruaje çfarë t’i thuash! Si ta ngushëllosh! Ajo ishte vërtetë një hata e madhe. Ndaj të them bëhu e fortë. Mos harro se ke vajzën që po marton sot, por ke dhe një djalë që do të vazhdimësojë jetën. Zoti të dhëntë fuqi ta kapërceshë këtë situatë. -vetvetiu i shkanë lotë teksa po fliste si me motrën së saj të madhe.
-Më rrofsh Irma, fjala jote në vesh të perëndisë. -me një pecetë ia fshiu sytë e u ul të pinte kafenë pranë saj. -Do Zoti gjen një fat të mirë, siç je dhe vetë… -por pa mbaruar ende së rrufituri kafenë u dëgjua zhurmë përjashta. Po vinin krushqit. -Erdhën, -mezi shqipëzoi fjalën dhe sakaq iu prenë fuqitë përsëri e gati sa nuk ra në dysheme. U mbajt fort në parakrahun e Irmës. Vërtetë nuk ishte mirë.
Irma me të shpejtë e shtriu në divan e njëherësh i bëri një inxheksion për ta qetësuar. Në hundë i afroi kupën me kafe të bluar dhe priti ashtu ulur pranë saj dersa u përmend. Kur erdhi në vete e ngriti ndenjur. Priti sa ajo u kthjellua mirë dhe i foli me gjysmë zëri.
-Hallë, si thua shkojmë! -i përkëdheli ngadalë mollëzat e gishtërinjve.
-Shkojmë, mirë jam tani, mirë. -duke u ngritur rregulloi shaminë mbi ballë, piu një godë ujë dhe i priu drejt derës. –Bo-bo, u turpërova me “Ata”. Si do t’u dal kështu?!
-Ti je e justifikuar hallë. Je dhe grua dhe burrë në këtë shtëpi. –buzëqeshi Irma dhe pa ia shkëputur dorën nga krahu e çoi në tavolinë. -Mua më ke tek kjo tavolina këtu. Hë se harrova, u lidha me spitalin dhe Halimin e ke më mirë tani. -ngriti pak zërin ta dëgjonin dhe të tjetrët. Priti sa ajo zuri vend, përqafoi dhe vajzën e saj nuse, sikur të njiheshin prej vitesh e shkoi.
Orët e darkës pothuajse kaluan shpejt. Për hallë Marën ishte nata më e gjatë e jetës. Priti e përcolli krushqit me zemrën plagë, duke u mbajtur fort mos turpërohej e nxirrte lotë. Herë pas here i afrohej Zefi dhe me zë të ulët i jepte kurajo. Kur dielli doli dy pash mbi majën e Dajtit, pra në orën e caktuar, para portës së shtëpisë u dëgjua frenimi i makinave që do të merrnin nusen. Hallë Mara me Besën, të shoqen e kunatit, e me Verën përgatitën Erën dhe e nxorrën në prag.
-Krushkë, -ishte dajua i madh i dhëndrit, -të na trashëgohet çifti e me jetë të lumtur. -Iu afrua Zefit e i foli me zë të ulët, -Nesër me të aguar do e nisim nusen për këtu me dhëndrin e me të atin. E dimë ne si do t’ia themi të vërtetën asaj.
-E kalofshi mirë sot dhe Ju andej, e të fala miqve. -uroi Zefi dhe së bashku me Marën e të tjetrët pritën sa makinat humbën përtej kthesës së rrugës.
Marës ato momente, tek vështronte dorën ngritur të të bijës, sikur iu shkëput një copë mishi nga trupi. Ngjyra e kuqërremtë e fytyrës filloi t’i zbardhej. Rreth syve njëherësh iu formuan rrathë të zinj, të cilat ia mjegulluan vështrimin. Pa folur asnjë fjalë mbylli portën, u mbëstet fort në supin e Zefit e ia shkrepi të qarës. Mezi kishte përballuar gjithë atë mal dhimbjeje. Besa së bashku me Irmën duke e ditur tashmë se çdo minutë deri në ardhjen e të birit ishte në dëmin e saj, e morën dhe e çuan në dhomë të qetësohej pak. Irma i mati pulsin dhe e këshilloi të ndiqte porositë e saj deri në mbritjen aty të dr. Kristos. Prerja e fuqisë së Marës e detyroi Irmën të përdorë serumin.
Gratë ndodheshin brenda, kur mbriti në oborr vetë i katërt xha Rakipi. Nipi i tij, Ergysi, i cili pononte në zyrat e Komunës së bashku me Bashkimin nuk po dukeshin ende. Atyre u ishte caktuar detyra për marrë të gjitha masat për për pritjen dhe përcjelljen deri në banesën e fundit të Fatmirit. Ata iu afruan Zefit dhe të gjithë bashkë bisedonin e tymosnin duhanin qetësisht. Në kohën që filluan të vinin në oborr të afërmit dhe gjitonët erdhën dhe Bashkimi me Ergysin. Ata I kishin mbaruar të gjitha punët. Pas pak theu heshtjen zhurma e njohur e ambulancës në hyrje të fshatit. U ngritën dhe pa lëvizur nga vendi pritën ardhjen e saj. Në kohën e caktuar makina solli arkivolin me trupin e pajetë dhe frigoriferin për ta mbajtur në dhomë deri të nesërmen. Halimi me të shoqen e kishin veshur djalin, kishin porositur kurorat, e i kishin qëndruar tek koka gjithë natën. Edhe për ta kishin qenë të vështira orët e pritjes. Ndërsa e shoqja hyri në dhomën e grave t‘i ndodhej pranë të kunatës, ai shkoi e u ul pranë xha Rakipit e Zefit. Me biseda të ndryshme po kalonte një nga netët më të gjata për të gjithë. Në ankth ata po prisnin të agonte, e bashkë me të dhe përbadhjen e Erës me të vëllanë.
Si ishte lënë nga të dy palët, dasma po kalonte qetësisht e po i afrohej fundit. Ishin orët e para të mëngjesit. Ndërkohë që tavolinat po boshatiseshin xhaxhai i madh i dhëndrit, Mërkuri, i afrohet të vëllait.
-Bujar, gjithshka pothuajse po shkon për së mbari. Miqtë dhe dashamirësit një nga një po largohen, nise çiftin të pushojnë ca. -vështroi gjatë sytë e nuses, -Erë moj bijë e xhaxhait, -zëri iu mek. U mendua pak. Bashkë me lodhjen e ditës së gjatë, në sytë e saj dalloi një pulitje të shpejtë. –s’ka pak që morëm një lajm jo të mire nga spitali…
-Siii, dajua, -pa mbaruar ende fjalën iu derdhën faqeve rrëkeza loti, -kur, ç’ka mos… ?!
-Nuk dimë gjë me saktësi, por janë në sallën e operimit. –zgjati dorën, mori nga e kunata shaminë dhe i fshiu lotët. -Ndaj së bashku me Gimin e t’ët-vjerr përgatituni për të shkuar. Do të ktheheni në fshat të merrni Hallë Marën e do ta mbani frymën drejt e në spital. O burra Gimi, sa më shpejt të niseni, aq më mirë. Por, -i ngriti kokën nuses, -të lutem mos derdh lotë, se s’është mirë për të sëmurin. Hajde vëlla, ngrihuni e shkoni tani! -hapi rrugë ai dhe pasi përqafoi Erën, u mbajt tek i biri. -Këtu i ngavasim ne të tjerët punët, shkoni e do zoti e gjeni më mirë!
-Xhaxha, të lutem mos ka ndodhur ndonjë…-s’e mbante vendi Erën ato sekonda.
-Të thashë bijë ç’është. -I ra shkurt Mërkuri. -Hajde shkoni e bëhuni gati. Fredi zëre se ka ardhur. S’është mirë të vonohi. -iu drejtua nipit sakaq, -Shpejtoni pak se Fredi duhet tek bosi i tij më shtatë.
Gimi mori të shoqen dhe hynë me shpejtësi në dhomën e tyre të ndërrohen. Ai hoqi këmishën e bardhë dhe veshi një tjetër, ndërsa Era bluzën gri me mëngë të shkurtra dhe pantallona të zeza. Pas dhjetë minutash u dëgjua boria e makinës. Bujari me një bohçe në dorë shkoi dhe zuri vend para. Pas zuri vend çifti.
-Baba, mos ka… -e brente përbrenda Erën një mendim i keq.
-Nuk besoj. –gjegji shkurt ai.
-Po unë si nuk u lidha pak me të mi-të në telefon! –mërmëriti ajo dhe u ngjesh në gjoksin e të shoqit. –Nga u gjend dita për…
-Ah, jo bijë, jo kështu. –u kthye nga ajo Bujari. –Ndodhin këto për njeriun.
-E kisha njeriun më të dashur dajën. Oh, -vendosi duart në kokë dhe nisi të ngashërehet.
Kur makina hyri në rrugën e fshatit Bujari i bën shenjë Fredit të hapë krahun e të ndalojë. Ora po shkonte shtatë. Bujari doli nga makina dhe ndezi një cigare. Çuditërisht para këmbëve hasi në një gur kilometrik gati në të rënë në kanalin e anërrugës. Goditi me majën e këpucës një gurë të vogël dhe si e thithi fort cigaren u drejtua nga dera e pasme ku ndodhej Era. Hyri brenda dhe e vështroi drejt e në sy nusen e djalit. Nxorri nga bohçja një bluzë të zezë, të blerë nga e shoqja.
-Era bëhu e fortë xhan, vish këtë. -i la në duar bluzën dhe e kapi nga të dy supet.
-Dajooo, oh! -klithi ajo, dhe sikur t’i kishte me çelës zbrazi nga sytë rrëke lotësh. -Babá, si kështu? Kur ka ndodhur? -tjetri vetëm e vështronte. -Të lutem më thoni një fjalë se po plas! -sytë e saj po prisnin ato çaste të vërtetën e hidhur.
Bujarit, e para herë që u gjend në një pozicion të tillë, tek pa vajzën të dridhej si purteka, iu pre goja dhe heshti. S’mundi të përballej kësisoj me nusen. Puliti sytë, hapi xhamin e hodhi bishtin e cigares në kanal. Vështroi të birin. Edhe atij i kishte ikur ngjyra e fytyrës. Nuk kishte ç’të bënte më, e tërhoqi nusen në gjoksin e tij dhe si u kollit lehtë për të qëruar zërin foli:
-Jo bijë, s’është Halimi.
Vajza u shkëput menjëherë prej tij. Si e goditur nga një shuplakë e fortë, ndërprehu dënesjen e u përqëndrua në sytë e tij.
-Po kush atëherë?! -mezi po e mbante frymën.
-Yt-vëlla, Fatmiri. -mërmëriti Agimi dhe e ngjeshi pranë vehtes.
-Shpirti i motrës! -shqipëzoi fjalët ajo dhe u var pa ndjenja në krahët e tij.
Fredi mbante gjithnjë me vehte pak raki në korskot të makinës. Nxorri shishen e me të shpejtë ia dha Gimit. -Jepi pak të vijë në vehte.
-Zemër mbahu. -u mundua ta qetësojë Gimi. I vrau pak damarët e qafës dhe për të fituar pak kohë porositi Fredin të nisej. -Era dëgjomë pak, -i foli pranë veshit pak para hyrjes në lagjen e saj, -asgjë s’mund ta kthejmë pas, vetëm ti mund ta qetësosh nënën. Ajo e ka shumë të vështirë ta përballojë këtë dhimbje. Ndaj mblidh vehten se arritëm. -e ndihmoi të zbriste nga makina dhe
me hapat që mezi shtyhen në të tilla raste, hynë brenda.
FATION PAJO
Nëntor, 2014