Vizita e kryeministrit shqiptar, Edi Rama në Serbi mori një vëmendje të gjerë nga agjencitë e njohura të lajmeve, ku binte në sy veçanërisht fakti i të konsideruarit të kësaj vizite si historike dhe fakti i përditësimit të kësaj vizite me komente dhe analiza.Më poshtë vijojnë komentet e disa prej tyre:
DPA
Vizita e kryeministrit shqiptar Edi Rama në Serbi mendohej se do të dërgonte një sinjal pozitiv pas dekadash marrëdhëniesh të ftohta mes dy vendeve, por që nuk rezultoi e tillë pas takimit të parë me homologun e tij serb, Aleksandar Vuçiç. Në fillim të konferencës për shtyp, Vuçiç theksoi se vizita e Ramës, e para e një shefi qeverie që nga 1946, “ktheu faqen, jo të kaluarën, por të ardhmen e Serbisë dhe Shqipërisë”. Por, kur erdhi koha për të folur Rama, ai iu kthye çështjes sensitive të Kosovës. Ai tha se ”Kosova është e pavarur në mënyrë të pakthyeshme nga Serbia”.
ANSA
Incident në konferencën e shtypit mes kryeministrit serb, Aleksandar Vuçiç dhe homologut të tij shqiptar, Edi Rama, në një vizitë historike në Serbi. “Çështja e Kosovës është e zgjidhur”, deklaroi Rama, çka solli reagimin e fortë të Vuçiçit që tha se ”jam i pakënaqur që Rama përdori këtë rast për të folur për tema për të cilat nuk biem dakord. Megjithatë, pavarësisht këtij incidenti, Vuçiç theksoi se kërkonte të vazhdonte diskutimet me Ramën.
AFP
Vizita historike e kryeministrit shqiptar, Edi Rama në Serbi u zbeh nga një mosmarrëveshje verbale me homologun serb, Aleksandar Vuçiç mbi çështjen e Kosovës, incident që ilustroi edhe një herë antagonizmin e thellë mes serbëve dhe shqiptarëve në Ballkan.
Të gjitha fjalët e bukura të mbajtura nga kryeministri serb, Vuçiç dhe homologu shqiptar, Rama në hapje të një konference shtypi duke u përqendruar në bashkëpunimin dhe harmoninë rajonale si dhe në anëtarësimin në Bashkimin Evropian, kanë ndryshuar kur Rama ka përmendur fjalën ”Kosovë”.
ANA-MPA
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, viziton sot Beogradin, ku u takua me homologun e vet serb, Aleksander Vuçiç. Vizita është me rëndësi historike, përderisa kanë kaluar 68 vjet nga vizita e fundit e një udhëheqësi të lartë shqiptar në Beograd, më 1946, nga Enver Hoxha.
ANADOLU
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama dhe ai i Serbisë Aleksandar Vuçiç kanë dalë në një konferencë të përbashkët për shtyp, pas takimit kokë më kokë të zhvilluar mes tyre. Pasi ka falënderuar homologun e tij serb për pritjen e organizuar për vizitën e tij, kryeministri Rama ka vazhduar të flasë rreth marrëdhënieve midis dy shteteve respektive, perspektivës së tyre evropiane dhe Kosovës.
Edi Rama në Serbi do të qëndrojë dy ditë. Nesër ai do të vizitojë Luginën e Preshevës. Pas më shumë se gjashtë dekadave, vizita e Edi Ramës është vizita e parë e një zyrtari të lartë shqiptar në Beograd. Herën e fundit kryeqytetin e ish-Jugosllavisë në vitin 1947, e vizitoi udhëheqësi komunist shqiptar Enver Hoxha ku u takua me Josip Broz Titon
Takimi Rama-Vuçiç zgjat më shumë se 20 minuta, dy kryeministrat kokë më kokë për 1 orë
Fjala Ramës në konferencën e shtypit me Vuçiç/
Takimi i parashikuar vetëm per 20 minuta mes dy kryeminsitrave te SHqiperise dhe Serbise ka zgjatur gati nje ore. KJo ka bere qe te shtyhet dhe konferenca e perbashket mes tyre. Sic duket takimi nuk ka qene thjesht formal, por dy kryeministrat kane marre me shume kohe per te diskutuar mbi ceshtjet e rendesishme jo vetem te rajonit, por sidomos per rpaortet mes Shqiperise dhe Serbise, te acaruara pas ndeshjes se dy kombetareve, ku shkak u be dorni me banderolen qe tregonte trojet e Shqiperise etnike.
Nënshkruhen tre marrëveshje Shqipëri-Serbi
Kryeministri Edi Rama nisi vizitën e tij zyrtarë në Serbi, duke shënuar një moment historik për Shqipërinë, pasi kjo është hera e parë pas 68 vjetësh që një kryetar qeverie shqiptare shkon në këtë vend.
Shefi i ekzekutivit shqiptar u prit në aeroportin e Beogradit nga ministri i Jashtëm, Ivica Daçiç, me të cilin zhvilloi një takim të shkurtër në ambientet e aeroportit.
Ajo që ra në sy, sipas raportimeve të gazetarëve shqiptarë, ishte se në aeroport dhe rrugës nuk pati flamuj shqiptarë, por ata valëviteshin në qendër të kryeqytetit serb.
Më pas Rama u nis drejt qendrës së Beogradit, ku u prit nga Kryeministri Aleksandar Vuçiç me një ceremoni zyrtare. Mes tyre pati nje takim 40-minutesh koke me koke, ndersa pas pak pritet konferenca per media e dy kryeministrave.
Perpara konferences jane nenshkruar edhe tre marrëveshjeve mes dy vendeve; një për doganat, një që shqiptarët dhe serbët të udhëtojnë me karta identiteti dhe një për bashkëpunimin rinor.
Në orët e mbrëmjes Kryeministri Rama pritet të vizitojë Bashkinë e Beogradit ku do të takohet me kryebashkiakun Sinisha Mali me të cilin do të ketë një bisedë joformale.
Të martën Kryeministri Rama do të vizitojë Preshevën ku do të takohet me udhëheqësit shqiptarë, ndërkohë që do të ketë edhe një takim me qytetarët në Pallatin e Kulturës.
Mediat serbe i kanë kushtuar një rëndësis të veçantë vizitës së tij në Preshevë duke cituar Ministrin e Jashtëm, Ivica Daçiç që tha se nuk është problemi tek vizita e Ramës në Preshevë, por tek mesazhi që ai do të përcjellë.
Fjala Ramës në konferencën e shtypit me Vuçiç/
Mirëdita të gjithëve!
I nderuar Kryeministër Vuçiç!
Rastësia e desh që një ditë pas kremtimit, në mbarë Europën, të 25 vjetorit të rënies së murit të Berlinit, të ngrihet sot në Beograd, flamuri kombëtar i Shqipërisë dhe të nderojmë himnet e njëri-tjetrit, për të parë një takim mes kryeministrash të dy vendeve tona pas 68 vitesh.
Sa shumë histori kemi ndarë sëbashku, pa qenë kurrë të afër me njëri-tjetrin dhe sa shumë varet e ardhmja jonë në çfarë do të mundemi të bëjmë sëbashku në rrugën e bashkimit me Europën që veç e veç do të jetë shumë më e vështirë për secilin prej nesh në Ballkan.
Do të na duhet vizion, por sidoqoftë, jo më shumë se sa vizioni madhështor që transformoi vetë Europën.
Do të na duhet kurajë, por sidoqoftë, jo më shumë se sa kurajoja që ndërtoi rrugën e re të paqes dhe të prosperitetit europian, mbi gjurmët e lumenjve të gjakut të derdhur mes të mëdhenjve të Europës.
Do të na duhet besim i ndërsjellë, por siodoqoftë, nuk do të jemi vetëm, nëse nuk do të lejojmë që historia të ndikojë negativisht marrëdhëniet mes nesh, e për pasojë edhe qëndrimin e Europës ndaj nesh.
Ne, Ballkani, kemi nevojë për Europën e Bashkuar, por si asnjëherë më parë, Europa e Bashkuar ka nevojë për Ballkanin, për ne shqiptarët, serbët, malazezët, maqedonasit, boshnjakët, kroatët padyshim.
Vizioni i Europës së Bashkuar na ka bashkuar më në fund të gjithëve në rrugën e paqes me njëri-tjetrin, ndërsa paqja do të na japë të gjithëve kurajë për t’u ndarë nga rruga e vjetër e një historie që vijon të ushqejë kaq shumë mosbesim ndaj njëri-tjetrit.
Ne, shqiptarët, e kemi edhe këtë vizion, edhe këtë kurajë. Kemi të gjithë dëshirën e mirë për ta ushqyer besimin e ndërsjellë me ju, serbët, duke ju shtrirë dorën e një bashkëpunimi po aq të sinqertë, sa ç’është e sinqertë bindja jonë se fëmijët tanë nuk duhet të vuajnë për shkak të së shkuarës mes nesh.
Ne shohim një mundësi reale për ta ngritur marrëdhënien me ju, në një nivel krejt tjetër, duke punuar sëbashku për Europën, në kuadrin e një ndërveprimi aktiv rajonal e duke krijuar sëbashku kushte të reja, të favorshme për zhvillimin e ekonomive dhe të shoqërive tona.
Nuk janë ditët më të mira për Bashkimin Europian. Europa e Bashkuar e shpresës ia ka lënë vendin gjithnjë e më shumë Europës së Bashkuar të frikës. E s’ka asnjë dyshim se lodhja nga zgjerimi i kërcënon shoqëritë tona me lodhjen nga durimi.
Por ashtu si për Europën e Bashkuar s’ka një projekt alternativ zgjerimi, ashtu dhe për ne nuk ka një projekt alternativ të integrimit në BE.
Në këto kushte, s’ka dyshim se aktualiteti i vështirë i Europës nga njëra anë dhe sfidat e brendshme të Ballkanit nga ana tjetër, do ta testojnë në vijimësi imagjinatën tonë politike dhe ekonomike, ndërkohë që qoftë në Shqipëri, qoftë këtu në Serbi apo gjetkë në rajon, ne të gjithë përpiqemi për politika reformiste dhe financime të reja.
Ja pse, ne do të bëjmë çmos të komunikojmë vijimisht për të mësuar nga njëri-tjetri dhe të bashkëpunojmë intensivisht për të shfrytëzuar me dobishmëri reciproke, aftësitë dhe burimet tona të zhvillimit, duke prodhuar zgjidhje rajonale për probleme kombëtare.
Ekonomitë tona janë të vogla për shumë nga ambiciet tona, por ekonomia jonë si rajon, nuk është më një ekonomi e vogël për ambicien europiane të Ballkanit.
Buxhetet tona janë të vogla për një infrastrukturë rajonale moderne, por sëbashku ne nuk jemi më të vegjël për t’u dëgjuar e mbështetur nga BE apo partnerë të mëdhenj strategjikë për ne dhe për rajonin tonë.
Potenciali ynë energjetik është i tillë që mund ta kthejë Ballkanin në një pol energjie me rëndësi të konsiderueshme për vetë Europën, përveçse mund të garantojë përgjithmonë sigurinë energjetike të rajonit.
Është e qartë për ne, si drita e diellit, se suksesi i çdonjërit prej vendeve tona në rrugën e integrimit europian dhe të zhvillimit ekonomik dhe social lidhet ngushtë me suksesin e rajonit si i tërë. E gjithmonë e më ngushtë do të lidhet vit pas viti. Të predikosh të kundërtën do të thotë të jetosh në kollajllëkun e retorikës pa të ardhme të së shkuarës së Ballkanit.
Unë besoj se është një shans për vendet tona, që sot qeverisen nga një gjeneratë tjetër. Dua të besoj se gjenerata e re që qeveris sot Serbinë, do t’i shohë dhe do t’i respektojë shqiptarët e Luginës së Preshevës si një urë, me rëndësi strategjike, për lidhjen e fateve tona europiane. Gëzimi i të gjithë të drejtave, të parashikuara në konventat dhe normat europiane dhe ndërkombëtare prej tyre, është jo vetëm dëshira, por edhe detyrimi ynë kushtetues që ta kërkojmë vijimësisht nga Qeveria dhe institucionet e Serbisë.
Ne duam që shqiptarët e Luginës së Preshevës të gëzojnë të gjithë vëmendjen e Beogradit zyrtar, për përfaqësimin e tyre të merituar në strukturat vendore dhe qendrore, por edhe për zhvillimin ekonomik dhe social të vendbanimeve të tyre. Besoj se autoritetet serbe e dinë që shqiptarët e Luginës së Preshevës përfshihen dhe inkurajojnë proceset integruese të Serbisë në Bashkimin Europian, jo vetëm si një mundësi modernizimi dhe europianizimi i Serbisë, por edhe si një rrugë e sigurt për të qenë shoqërisht të barabartë, si dhe për të qenë pjesë vendimmarrjes qendrore, veçanërisht kur bëhet fjalë për fatet e tyre. Modeli që ne e çmojmë dhe sugjerojmë që të shqyrtohet në këtë drejtim, është ai që gëzojnë tashmë, pakicat serbe në Kosovë.
Sa për Kosovën kemi dy qëndrime krejt të ndryshme, por realiteti është një dhe krejt i pandryshueshëm. Kosova e pavarur, e njohur deri tani nga 108 vende të ndryshme të botës dhe e mbështetur nga vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, është një realitet i pamohueshëm dhe i patjetërsueshëm rajonal dhe europian. Ajo duhet respektuar dhe duhet bërë pjesë, ashtu siç po bëhet, e integrimit europian, si dhe euroatlantik dhe siç e kam theksuar në Samitin e fundit të NATO-s, dua ta përsëris edhe këtu, hapur dhe sinqerisht;
Njohja e Kosovës nga vendet europiane që ende nuk e njohin atë është në radhë të parë, një çështje sigurie europiane. Le të jemi të vërtetë deri në fund, pavarësia e Kosovës e ka bërë Ballkanin më të qëndrueshëm, i ka dhënë më shumë qartësi, perspektivës europiane të rajonit dhe e ka kthyer në strategjik, bashkëpunimin mes shqiptarëve në tërësi dhe serbëve në veçanti. Çdo perceptim i ri i Serbisë ndaj këtij realiteti është më shumë sesa i mirëpritur prej nesh. Ne e çmojmë, e mbrojmë dhe e promovojmë dialogun Kosovë-Serbi, si mishërimin kuptimplotë të një epoke të re paqeje dhe vetëdijeje europiane në rajonin tonë. Ky dialog është një sukses europian, i nxitur dhe i mbështetur nga instrumentet ligjorë dhe nga organizatat ndërkombëtare, por ky dialog është në radhë të parë, vlerë e krijuar nga lidershipi i të dy shteteve dhe finalizimi me sukses i tij do të jetë pa asnjë dyshim, një prej atyre veprave me rëndësi historike në të mirën e popujve, që vetëm politika ka fuqinë t’i krijojë.
Në 28 gushtin e shkuar, unë pata fatin të jetoj momentin e jashtëzakonshëm të takimit në Berlin, mes gjithë liderve të rajonit tonë. Të cilët, për të parën herë u ulën sëbashku, jo për t’u grindur për kufijtë, por për të diskutuar për të ardhmen e përbashkët. Në atë takim ku m’u dha mundësia edhe të njoh personalisht Kryeministrin Vuçiç, Kancelarja Angela Merkel, nismëtarja e procesit shumë shpresëdhënës të afrimit të Ballkanit me Europën e Bashkuar përmes afrimit të vendeve të rajonit tonë me njëri-tjetrin, vuri një theks entuziast tek projekti i shkëmbimeve mes të rinjve të vendeve tona. Programi vizionar i shkëmbimeve studentore dhe rinore, që e themeluan Charles De Gaulle dhe Kancelari Adenauer për të lehtësuar tejkalimin e historisë së hidhur mes Francës dhe Gjermanisë, është një model inkurajues për fuqinë që mund të ketë rinia në përparimin e shpejtë të bashkëpunimit mes vendeve, nëse asaj i jepet një rol. Krijimi i mundësive për afrimin e të rinjve tanë, shqiptarë dhe serbë dhe ndërtimi i urave të bashkëpunimit mes tyre përmes programeve të shkëmbimit mes shkollave, universiteteve, komuniteteve vendore, si dhe përmes organizimit të hapësirave të kontakteve kulturore dhe sportive janë padyshim, një fushë e tërë për eksplorim në marrëdhëniet mes vendeve tona. Ne duam ta eksplorojmë sëbashku dhe pa humbur kohë këtë fushë.
Në përfundim më lejoni të shpreh të gjithë vullnetin dhe vendosmërinë time dhe të Qeverisë Shqiptare për një proces intensiv komunikimi mes Shqipërisë dhe Serbisë. Së pari për t’i dhënë jetë dhe për të modernizuar marrëdhëniet dypalëshe, duke kapërcyer dhe lënë pas, të shkuarën si trashëgimi të konfliktit permanent dhe dasisë ekstreme. Së dyti, për të shkëmbyer eksperiencë dhe ndërvepruar në funksion të procesit të integrimit europian, duke vendosur kontakte në çdo nivel, si dhe duke bashkëpunuar afërsisht në sektorë specifikë. Dhe, së treti, për të mbështetur dhe nxitur në mënyrë proaktive, procesin e Berlinit, në funksion të bashkëpunimit ekonomik dhe ndërveprimit politik rajonal, me bindjen se rruga e secilit prej nesh drejt Europës është një korsi e rrugës së përbashkët europiane të Ballkanit, në sfidën për të afirmuar Europën e Bashkuar të shpresës dhe për t’u bërë në një kohë sa më të afërt, pjesë plotësisht e integruar e saj.
Le të mos harrojmë se 100 vjet pas fillimit të Luftës së Parë Botërorë, sot, në vitin 2014 jetojmë më në fund, në një rajon me shumë mundësi të reja dhe të mëdha që i ka sjellë paqja. E paqja erdhi më në fund, jo sepse ne u bëmë u bëmë engjëj, por sepse na nxori natyrshëm në të njëjtën rrugë ambicia për t’u bërë pjesë e bashkuar dhe e barabartë e Europës. Le ta ushqejmë këtë ambicie duke ushqyer paqen, në përmbajtjen konkrete të një bashkëpunimi që do të bëjë paqen mes nesh, një paqe për të cilën ia vlen të jetohet.
Faleminderit Kryeministër Vuçiç për mikpritjen tuaj! Uroj që vitin e ardhshëm t’ju kem mik në Tiranë, ku me siguri do t’ju presim me të gjithë dëshirën e mirë për miqësi mes shqiptarëve dhe serbëve.
Faleminderit!
10/Nentor/2014
Rama dhe Vuçiç – përplasen për Kosovën
Radiotelevizioni publik serb nuk përkthen 15 minuta të fjalës së Ramës/
Vizita e parë në Beograd e kryeministrit shqiptar, Edi Rama, u përshkua nga mospajtimet thella që ekzistojnë ndërmjet Beogradit e Tiranës për Kosovën.
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama dhe kryeministri serb Aleksandër Vuçiç u përplasën në Beograd për shkak të Kosovës . Mikpritësi serbe e cilësoi si provokim deklaratën e kryeministrit Rama në një konferencë të përbashkët me gazetarë “pavarësia e Kosovës është realitet i pamohueshëm, i cili duhet respektuar si i tillë” dhe se “pavarësia e Kosovës e ka bërë Ballkanin më të qëndrueshëm”.
Kryeministri serb tha se nuk e ka pritur këtë “provokim nga zoti Rama që e përmend Kosovën dhe nuk e di çfarë lidhjeje ka Kosova me zotin Rama, më vjen keq që e ka ngritur këtë çështje, për të cilën nuk jemi marrë vesh”, tha ai, duke theksuar se “Kosova është pjesë përbërëse e Serbisë”.
Ndërsa kryeministri Rama tha se pavarësia e Kosovës është “realitet që shumë e kanë njohur. Sa më parë që ta njihni aq më shpejtë do të ecim përpara” i tha ai mikpritësit të tij.
Më herët kryeministri serb tha se vizita e shefit të qeverisë së Shqipërisë në Serbi është e rëndësishme jo vetëm për Shqipërinë dhe për Serbinë dhe për gjithë rajonin.
Ndërsa kryeministri Rama, foli mes tjerash foli për rëndësinë e bashkëpunimit dhe mirëbesimit të ndërsjellë dhe siç u shpreh “që fëmijët të mos vuajnë në të ardhmen, për shkak të së shkuarës së hidhur”.
Vizita e sotme e zotit Rama në Beograd shënon të parën e një udhëheqësi shqiptar në Serbi që prej 68 vjetësh.
Vizita e sotme po zhvillohet në një klimë tensioni mes dy vendeve, pas ngjarjeve në stadiumin e Beogradit 14 tetorin e kaluar, të cilat u pasuan nga një shkëmbim i fortë akuzash mes palëve.
Deri përpara ndeshjes, kur planet ishin që vizita të zhvillohej më 22 tetor, elementi që vihej në dukje ishte ajo e vizitës që realizohej për herë të parë pas vizitës së Enver Hoxhës në Beograd 68 vjet më parë.
Marrëdhëniet mes dy shteteve prej kohësh ishin mbajtur në nivel korrekt diplomatik, duke u ndikuar më së shumti nga temperaturat mes Beogradit dhe Prishtinës, apo zhvillimet e papritura në Luginën e Preshevës. Dialogu me ndërmjetësinë e Bashkimit Evropian mes Serbisë dhe Kosovës ishte një peshë më pak në përpjekjet për të ndërtuar një tjetër raport mes palëve. Shumëkush e kishte cilësuar edhe “historike” vizitën e 22 tetorit, dhe vetë pala shqiptare kishte folur për “hapjen e një kapitulli të ri me Serbinë”.
Por klima e helmuar nga gjuha e rëndë e përdorur pas incidenteve në ndeshjen e futbollit, veçanërisht deklaratat fyese të presidentit serb Nikoliç, duket se e bën të vështirë këtë objektiv. Në rastin më të mirë, vizita është një mundësi që së paku fletët e kapitullit të marrëdhënieve mes dy vendeve të mos vazhdojnë të kthehen pas, apo një përpjekje për të qepur plagën e hapur, e cila për t’u mbyllur duhet të kurohet me qetësinë e dialogut dhe jo duke u ngacmuar herë pas here me retorikat e nacionalizmit.
Kryeministri Rama duket më në avantazh, ndërsa për asnjë moment nuk u tërhoq nga ideja për të vizituar kryeqytetin serb, ku në të kundërt, duket se u bë gjithçka për të çuar në dështimin e saj. Në të vërtetë, ishte trysnia e komunitetit ndërkombëtar ajo që bëri që vizita vetëm të shtyhej për disa javë. Deklaratat e autoriteteve serbe, që kanë paraprirë vizitën, kanë lënë pikërisht shijen e diçkaje që janë të detyruar ta bëjnë më shumë se sa e dëshirojnë.
Ndërkohë që një etapë jo pak e rëndësishme për kryeministrin Rama do të jetë edhe vizita e tij të martën në Luginën e Preshevës, në jug të Serbisë, zonë e banuar nga një shumicë shqiptarësh, një vizitë, konfirmimi i së cilës është mbajtur gjatë pezull nga ana e autoriteteve të Beogradit. Kryeministri shqiptar, i pari zyrtar i një niveli të tillë që viziton komunat shqiptare atje, pritet të ketë takime me drejtuesit lokal shqiptarë dhe popullsinë e atjeshme.
(Kortezi: Armando Mero-VOA)
Radiotelevizioni publik serb nuk përkthen 15 minuta të fjalës së Ramës/
BEOGRAD, 10 Nëntor/ATSH/-Radiotelevizioni serb, ka ndaluar së përkthyeri fjalimin e kryeministrit shqiptar, Edi Rama, ndërkohë që ai po fliste për realitetin e krijuar në Ballkan dhe pavarësinë e Kosovës.
Rama ka folur më shumë se 10 minuta, por shumica e serbëve, nuk e kanë marrë vesh fjalimin e tij, në mungesë të përkthimit. Pas konferencës nuk u lejuan as pyetje nga gazetarët.
Në anën tjetër Vuçiç ka reaguar ashpër ndaj Ramës, pas konferencës. Ai as nuk ia ka zgjatur dorën kryeministrit shqiptar, ndërkohë që i ka bërë me dije se nuk ka qenë e paraparë të flitej për Kosovën.
Personalitet i shquar, shqiptar i devotshëm , SHEUQET MUKA (Shkodrani)
* Mësues modern,mendimtar përparimtar,ithtar i evolucionit, publicist transparent,përkthyes dhe autor tekstesh,ligjërues elokuent,luftëtar i flaktë i Shqipërisë natyrale.Martir I Demokracisë./
*Pushka mund ta shtrijë njeriun për tokë ,ndoshta duke e lanë shakull,por mendimin e tij s’mund ta mbysë e s’mund ta shuej “- Shkodrani/
Nga Pertefe Leka/
Është mirë për brezat që vijnë të njohin vlerat e njerëzve të shquar, të njohin konkretisht punën e tyre vetëmohuese, nëpërmjet trashigimisë qe kanë lënë ata.Të njohin aktivitetin frymëzues, këshillat e vyera, qëndresën burrërore për mbrojtjen e parimeve të drejta. Të njohin humanizmin e thellë dhe vizionin e qartë që kishin për të ardhmen e popullit e të atdheut.
Një personalitet i tillë i këtyre përmasave është Sheuqet Muka me pseudonimin, Shkodrani.
Ai jetoi në ngjarjet më kulmore të vendit tonë, në vitet 1912-1939.Ecja e tij në këto tri dekada njeh vetëm punë intensive, duke dhënë një kontribut të madh në fushën e arsimit dhe si aktivist shoqëror e politik. Idealet patriotike i ka shprehur në shumë shkrime dhe poezi :”I dashtuni Flamur”,”I përzemërti Flamur”,”Rrnoftë Shqypnia”,”Atdhetaria”,Për të kremte të 28 Nandorit 1912”; etj. Ai ka qenë prezent në të gjitha ngjarjet historike e politike të kohës deri në organizimin e besëlidhjes “Besa Shqiptare” dhe “Lidhja e Shkodrës “1944. Ai u bë i njohur si mendimtar modern për Shqipërinë natyrale,me një Flamur:“Shpirtin e Shqyptarit Perendia nuk e la me u ligshtue,e mbajti gjallë dhe me sakrifica,heroizma mbas heroizmash Flamuri ynë valon i lirë.”
Historigrafia shqiptare i ka borxh një vend nderi këtij luftëtari të lirisë: Një institucion bamirësie, një shkollë, një bibliotekë do të krenoheshin po të mbanin emrin e tij.
Profesioni i tij si mësues nuk e ndaloi që të bëhej një forcë e pathyeshme në mbrojtje të të drejtave njerëzore dhe kombëtare.
Karrierën arsimore e filloi me 1910 si mësues në Mejtep,por shpejt po me ate klasë bëhet nismëtar për të kaluar në shkollën e Parrucës e cila u hap me 1913. Atje punoi si mësues e më vonë si drejtor për 20 vjet rrjesht, ku u dallua për një punë të çmuar organizative, edukative e kulturore .Etja për dije dhe njohja e shumë gjuhëve të huaja i dhanë mundësinë të njihte nga afër literaturën e pasur botërore në fushën e pedagogjisë dhe mendimit përparimtar bashkëkohor.
Gjënë e parë që bëri në këtë shkollë ishte krijimi i bibliotekës për nxënësit dhe mësuesit.Motoja e tij ishte: “Me i paisë bijtë e shqipes me flatrat e diturisë që janë stolitë ma të çmueshme të kësaj jete.” Po në këte shkollë qe nismëtar i krijimit të orkestrës me vegla frymore e quajtur “Trupi muzikuer, Shkolla e Parrucës “ku pati përkrahjen dhe ndihmen e dy mësueve shumë të njohur shkodranë, Shuajp Domnori dhe Ragip Gjylbegu. Kjo shkollë mbahej ndër më të mirat ne Shqipëri. Shumë mësues të vjetër që kishin punuar me Z. Sh Muka e mbanin në gojë përvojën e mirë të kësaj shkolle dhe meritat ia jepnin drejtorit ekzigjent dhe organizator. Ai vuri në jetë mendimin pedagogjik më të përparuar të kohës.
Si ithtar i Herbartit dhe Pestalocit nuk kurseu asgjë nga vetja për t’i dhënë shkollës një frymë të re . Ishte mësues autodidakt dhe s’pushoi së shkruari, artikuj pedagogjikë, tekste shkollore, poezi patriotike e përkthime për pjesë leximi . Duke pasë këte formim ai ndikoi për një arsim masiv të djemve dhe të vajzave të Shkodrës, luftoi kundër analfabetizmit, hapi kurse për mësimin e gjuhës amtare sepse thoshte “ka vorfnue mija djelmoça dhe duhet me u shti ne zemër dashninë për gjuhën shqipe “ Për këte nuk nguroi te ngreje zërin e të bëhet nje luftëtar i zjarrtë për arsimimin e vajzave dhe edukimin e tyre përmes shkollës. Në fjalën përshëndetëse, që mbajti ditën e inaugurimit të shkollës së vajzave në vitin 1917 e cilësoi këte eveniment si ngjarje shumë të rendësishme, sepse vajzat nesër do të bëhen nëna dhe femijët e ardhshëm prej tyre do të marrin edukaten.
Duke theksuar edukimin patriotik nepërmjet kësaj shkolle ai mburret se “ Vajzat përveç mësimeve që do të marrin nuk do të harrojnë nesër t’u kendojnë fëmijëve “U rritsh bir ,o loçka eme ,dëshmitar për Atdhe tand”
I entuziazmuar nga fillimet e mbara për hapjen e shkollave të para në gjithë vendin, lufton po me ate vrull për emancipimin kulturor të rinisë shkodrane. Me 10 Mars 1919 së bashku me një grup patriotësh themelojnë Shoqërinë patriotike, kulturore e sportive “Vllaznia” që bëri emër në shumë aktivitete. Përpjekjen më të madhe e bëri për të hapur në Shkodër një gjimnaz shtetëror. Në shumë artikuj e ligjerata, letra e peticione dërguar autoriteve vendore dhe shtetërore ”.. për nji shkollë të mesme d.m.th.për nji Gjymnaz Zyrtar Kombëtar me profesor krejt të mirë që fëmija të kenë ku të ndjekin mësimet e mesme, që kështu të mos bjerret shpresa e re e Atdheut tue lanë pa e pajisë me nji kulturë për të cilën ka nevojë.” Kjo shkollë do të vlente sipas tij edhe për bashkim dhe mirëkuptim fetar. Në këto kushte ai thekson se pjesa katolike i kishte shkollat përkatëse, ate të Françeskanëve dhe të Jezuiteve ndërsa pjesa myslimane nuk i dërgonte femijët në këto shkolla për arsye fetare.” Ne duhet të luftojmë që myslimanët e Shqipnisë duhet të jenë ma te zhvilluemit e të gjithë myslimanëve të botës për arsye se janë të Evropës”. Në përpjekje e sipër ai e realizoi qëllimin e shumë kërkuar. Gjimnazi i shtetit u hap me 1922. Ky institucion u bë shpejt një qendër e bashkimit kombëtar e fetar. Shkolla e re u mbush me nxënës nga e gjithë Shqipëria, Kosova e Çamëria, me nxënës të besimeve të ndryshme. Tani ai afirmohet si organizator i arsimit Kombëtar. Në Maj të vitit 1922 Ministri i Arsimit, Rexhep Mitrovica i dërgon një njoftim me programin e Kongresit që do të mbahej së shpejti.
Nga pikëpamja fetare ishte mysliman dhe bashkëpunonte me klerikët më të kulturuar islam si H. Ibrahim Repishti, H.Abaz Golemi, H.Ali Tari, H Kaduku, H.Sabri Bushati etj. Ai solli të reja në mësimin e fesë ashtu siç bëri Noli me përkthimet e psalmeve në gjuhën shqipe. Në përkthimet e librave fetare ai vet shkruan:”Me botime librash e përkthimesh në gjuhën e dashtun t’onen, ka me pasë rasë zogu i shqiptarit mysliman m’e mësuem e me njoftë fenë e vertetë të veten e, tue mësuem urdhnat e ndalimet e fesë, ka me qenë vertetë nji gjymtyrë e shëndoshe për bashkëfetaret e bashkatdhetarët e vet e për gjithë shoqnin njerzore mbarë”.
Nga ana tjetër ishte shumë i lidhur edhe me klerikët katolikë me të cilët diskutonte dhe bashkëpunonte për çështje kombëtare, si Pater Gjergj Fishta, Pater Anton Arapi, Pjetër Meshkalla. për këte të fundit u jepte porosi fëmijëve të vet nga burgu :” Meshkallës , mos harroni me i shkue për Pashkë, të m’i sillni urimet, përshëndetjet e falenderimet e mija”.
Në ceremoninë e organizuar me rastin e 60-vjetorit të lindjes së At Fishtës, Shkodrani(Sh.Muka) mbajti kumtesën ‘Gjergj Fishta për zgjimin kombëtar”. Në ate eveniment, Ai u radhit me personalitetet me të shquara të elitës shkodrane,duke promovue idetë përparimtare të Fishtës për bashkimin kombëtar.
Idenë e tolerancës fetare në Shqipëri e mbron me një ligjeratë të mbajtur me rastin e festës së Pavarësisë: ”Hala s’paskan marrë vesh armiqtë e tradhëtaret e kombit t’onë se ne Shqypni nuk ka turk e kaurr ?! S’ka jo, turk e kaurr ka vetëm shqiptar me besim mysliman,katolik e ortodoks.”
Për merita të veçanta në edukimin e brezit te ri në vitin 1933 e emërojne drejtor në shkollën modelore të Tiranës “Hoxha Tahsin” në të cilën qendron pak vite, por jep një ndihmesë të madhe në planin pedagogjik e shoqëror.Pas tre vjetesh, emërohet
drejtor i” Strehës Vorfnore” të Tiranës.
Atje vë të gjitha energjitë fizike e mendore në shërbim të këtij institucioni shkollë-familje, këte punë të dyfishtë si prind dhe si mësues e bën me shumë dashuri për t’ju dhëne fëmijëve jetim gjithçka që u mungonte .Edhe pse kishte një afeksion të madh për femijët, nuk bënte lëshime në drejtim të rregullit e të disiplinës, pastërtisë dhe punës sistematike. Me që shkolla financohesh nga Kryqi Kuq Shqiptar, ai mundohej që këto fonde t’i ekonomizonte sa më mirë në dobi të shëndetit të fëmijëve për të cilët kishte krijuar kushtet më të volitshme për jetë të kulturuar. I prirur nga mësimet e Xhon Djuit,pragmatisti i njohur amerikan, i cili i jepte rendësi praktikës mësimore, hapi reparte pune si për djemtë ashtu edhe për vajzat. Organizoi orkestren me vegla frymore, zhvilloi veprimtari sportive e kulturore te larmishme.Në repartet e zdrukthtarisë,rrobaqepësisë, tezgjahut, qëndisisë, këpucarisë dhe gjithashtu në parcelat ku bëhej puna bujqësore në rrethinat e Tiranës,i aftësonte fëmijët të ishin në aktivitet të vazhdueshëm ku njëherësh mësonin dhe nxirrnin shumicën e shpenzimeve të veta. I kënaqur nga puna dhe sukseset që kishte arritur me fëmijët e strehës, i shkruante mikut të tij, mësuesit Jahja Domnorit, me anë të një kartoline ku nxënësit dukeshin të rreshtuar bukurt(shiko fotot) “Kjo fotografi vllai im, asht estetikë në vetvete. Për ditë më shkon mendja ma ba nga nji gja të re .Më knaqet shpirti kur i shoh në rregull. Detyra jonë asht gjithmonë përpara.” (fotografite jane marre nga arkivi i familjes se J.Domnorit )
Në kulmin e veprimtarisë së tij, pushtimi fashist ia ndërpret këte punë pasionante prej misionari të devotshëm . E arrestojnë dhe e internojnë si njeri i padëshiruar për rregjimin fashist. Po nga italianët ishte arrestuar dhe internuar si person i rrezikshëm në vitin 1919, kur ai ishte në Vlorë me detyra të rëndësishme.
Patrioti i flaktë që i kushtoi gjithë jetën përparimit të kombit, denimin më të madh e mori nga diktatura komuniste. Burgu i gjatë, peripecitë, torturat nuk e mposhtën, edhe atje në qelitë e errëta përhapte dritë duke mësuar të rinjtë për gjithçka dinte nga eksperienca e gjatë si mësues. Bashkëvuajtësi i tij, Sheuqet Kraja në shkrimin “Mësuesi ynë në shkollën e burgjeve “ ndër të tjera shkruante :“Ndonëse kalova një kohë të gjatë me mësuesin tim në burg e kam të veshtirë të vë në pah të veçantën, me çka ngadhnjeu disa herë ky luftëtar në fushat e përpjekjeve e të përleshjeve më rrënqethëse që pau me dhimbje Historia jonë Kombëtare. Për vite të tëra, përballë, pranë e pas tij, nuk arrita të zbuloj heroiken që e bëri të fitojë respektin e vendnderin krah burrave më të rrallë të Shqipërisë.”
Në të njëjtën kohë ai vazhdonte edukimin e fëmijëve të vet me letra nga burgu. Dëshmi për këte janë 200 letrat që edhe sot ruhen në arkivin e familjes Muka. Në të gjitha letrat shruante me fjalë të urta e këshilla që t’i shërbenin ardhmërisë së tyre dhe për secilin fëmijë shkruante në mënyrë të veçantë, ndërsa këshilla e përgjithshme për to ishte “Të jeni gjithmonë nxanës“.
Djali i tij, Adnan Muka, në një letër falenderimi që ia drejtonte auditorit në një konferencë kushtuar Z.Sheuqet Muka, pas 1990, shkruante:”Ne, 5 fëmijët e tij, fati na privoi të drejtën e ligjshme natyrore për t’u rritur e edukuar direkt prej tij.Po megjithate ai me mjeshtëri artisti nepërmjet letrave nga burgjet na ka dhënë leksione të mirëfillta edukative,shumë të çmueshme e të dashura. Na mësoi dhe na formoi me edukatë qytetare. I jemi pakufi mirënjohës.”
Mesazhi i vlefshëm që ka lënë për të gjithë ne, i cili do të transmetohet ndër breza është : “Sa ma të ditun që të jemi, aq ma të fortë e të pasun do të kemi komb e atdhe, përnjiherë edhe vetë do të jemi ma të lumtun,”
Veprimtaria Kombëtare e Z.Sheuqet Muka,pavarësisht nga nepërkembja, ishte e njohur. Shkodra ziente përbrenda nga këto padrejtësi që i bëheshin intelektualëve patriotë. Kjo u duk qartë në ditën e ceremonisë mortore ku pjesëmarrja masive pa dallim klase e feje ishte një sfidë për rregjimin e egër.Ai vdiq dy vjet pasi kishte dalë nga burgu.Ishte janari i ftohtë i vitit 1967, kur lufta e klasave ishte acaruar se tepërmi, por shkodranët, si gjithmonë, pa marrë parasysh se çfarë mund t’u ndodhte e manifestuan paqësisht urrejtjen ndaj persekutorëve për të lartësuar respektin ndaj atyre që u sakrifikuan për Kombin. Në krye të kortezhit krahas klerikëve myslimanë ishin edhe klerikët katolikë si Padër Meshkalla, At Frano Kiri, Padër Mark Arapi etj.Ky tubim ishte i papritur për autoritetet vendore.Ata nuk munden ta ndalnin ate lum njerëzish, ate nderim të veçantë që i bënë bashkëqytetarët, Martirit të Demokracisë.Më pas u morën disa masa, por s’mund të dënonin gjithë qytetin.
Sot studiues të ndryshëm të aktivitetit të tij e vlerësojnë me krenari trashëgiminë e vyer kulturore, edukative dhe politiko-shoqërore:
Studiusi i mirënjohur shkodran, Mentor Quku,i ka bërë këte vlerësim:”Ndriçimi i kësaj maje olimpike të qytetit tonë, do te shtojë nje gur tjetër në tempullin, ku brezat do të vijnë të mësojnë si të punojnë per vendin e vet “
“ Sheuqet Muka, intelektuali dhe atdhetari i njohur, nacionalisti i shquar dhe antikomunisti i vendosur, luftëtari i unitetit kombëtar dhe misionari i dijes,i arsimit, i kulturës dhe fesë.Njeriu që aqë shumë e deshi atdheun,lirinë e shkollën shqipe , por që aqë shumë u ndoq dhe u persekutua” .nga Dr. Vehbi Hoti
“Sheuqet Mukës, Burrë si burrat e motit shoq i paharrueshem i burgimit komunist, këte ligjeratë teologjike mbi te Shenjten Trini,shkrue sipas dishirit e nxitjeve të shpeshta të tij,autori në shenjë miqësie e çmimit me kënaqësi të vërtetë ja kushton . Nga vepra e P.Mark Harapi
“Ai është shembull tipik i MËSUESIT TË POPULLIT.” Nga studiusi i shquar i arsimit kombëtar, Islam Dizdari.
‘ Hallall’kjoftë e Shqipnisë buka./Xhemal Naipi e Sheuqet Muka /Patriotë fetarë e atdhetarë/ Egër i shtypi diktatura “ Nga rapsodi popullor Dedë Shyti
“ Ne vargun e krijimtarisë së Sh. Mukës është për t’u shënuar angazhimi i tij si ligjërues që shquhej për thellësinë e përmbajtjes, qartësine e trajtimit, bukurinë e natyrshmërinë e paraqitjes së fakteve e të argumenteve, pasurinë e gjuhës e stilin elokuent prej oratori.”Nga studiusi Dr. Faik Luli.
Për të njohur aktivitetin politik të Sheuqet Mukës po shënojmë disa pjesë të shkëputura
nga proces-verbali i hetuesisë ku ai pohon me kurajo çdo veprimtari që ka kryer .
A ke pasë ndonje nëpunësi në kohën e turqisë?
_Në vjetin 1910 kam mbaruar shkollën ushtarake ,
_A të pëlqente okupacioni turk?
_Në vendin tonë ka pasë elemente që punonin për t’u çliruar nga kjo zgjedhë nji nga këta jam edhe unë.
_A ke qenë antiitalian apo e ke simpatizuar?
_…Forcat italiane me kane arrestuar dhe më internuan si antiitalian…
_Ç’punë keni bërë në regjimin e Zogut e ke dashur këte rregjim apo ke qenë kundra tij?
_Gjatë regjimit të Zogut kam punuar si arsimtar … Regjimi i Zogut ka pasë statut, ku sigurohej demokracia,ka pasë liri shtypi,ka pasë Parlament dhe senat,pra i ka pasë të gjitha elementet e demokracisë.Në parlamentin e Zogut ishin shqiptarë, regjimi i Zogut si çdo regjim që krijohet në nji shtet te ri ka edhe të meta, nuk mund të kërkohet menjëherë shtet ideal. Per t’u bërë shtet ideal do kohë dhe mua me pëlqen zhvillimi i gjërave me evolucion.Unë jam ithtar i evolucionit.
_A të pëlqeu okupacioni Italian?
-Fashizmi nuk më pëlqeu.Jam arrestuar nga fashistet në daten 5 qershor 1939 …Une jam internuar si antifashist dhe jo si zogist.
– A i quaje gjermanët okupatore?
– Gjermanet i konsiderova si nje okupator më të rëndë se italianet.
– A mereshit me politikë?
– Në fillim të vitit 1944 u formua në Shkoder “Besa Shqiptare”.Inisiatoret e kësaj organizate qenë:Ndoc Çoba ,
Tef Gera,Hysen Lohja, Hys Draçini, Xhemal Naipi dhe unë Sheuqet Muka.
– Mbledhjen e parë për të organizuar këte organizatë e kemi bërë në shtëpinë e Ndoc Ç obës .
– Si pikë kryesore kishim bashkimin e popullit dhe me qenë gati me çlirimin e Atdheut,largimi nga vëllavrasja dhe pajtim gjaqesh.
Na trego për lidhjen e Shkodrës
…..është bërë një marrëveshje ndërmjet këtyre organizatave : “Besa Shqiptare”,”Grupi Nacional Indipendent”, dhe “Balli Kombëtar” Marrëveshja ka qenë në këto pika: Me i qëndrue larg vëllavrasjes dhe e dyta bashkim në rast mësymje nga jugosllavët. Në mbarim të luftës organizatat do të jenë të lira të tregojnë aktivitetin e tyre ….
A kishit marrëveshje me Lidhjen e Prizrenit?
……Nder të tjera pohon :”Tendenca e kësaj besëlidhje ka qenë ÇLIRIMI I KOSOVES nga jugosllavët dhe me u bashkue me Shqipërinë.
A ke qenë në mbledhjen e Zall-Herrit kur u bë Kongresi i Legalitetit?
-Organizata “Besa Shqiptare”u ftua në këte kongres si organizatë më vete …..
Ndoc Çoba mbajti një fjalim me rastin e hapjes së kongresit ….ai foli mbi mënyren e bashkimit të anëtarëve të Legalitetit.Në këte mbledhje u vendos që të bashkohen dhe të përgatiten forcat për të luftuar okupatorin…..
Zotëri të pushtetit, veprimtarinë time nuk e quaj tradhëti, pse s’ kam ba tradhëti që të pendohem e të dënohem .”Besa Shqiptare” s’ka qenë tradhëtare, as “Lidhja e Shkodrës”.
Materiali i plote eshte ne dosjen me numer arkivor 1162/a dhe në shkrimin e Astrit Jusuf Jegenit
‘Sheuqet Muka në personalitetin e tij politik e historik”
–
SHQIPTARËT Në Mal të Zi- Politika e Shumicës ndaj Pakicës gjatë Kalimit në Demokraci*
Rochester, Michigan, më 1 nëntor, 2014 – Konferenca e Dytë Ndërkombëtare mbi “Shqiptarët në Mal të Zi” përfundoi sot në Universitetin e Oakland me një paraqitje historike të kërkimeve shkencore. E organizuar nën përkujdesjen e me mbështetjen e Departamentit të Shkencave Politike dhe të Programit të Studimeve Ndërkombëtare, së bashku me disa Shoqata Shqiptaro-Amerikane, në zhvillimet e kësaj conference morën pjesë student, shkollarë, udhëheqës të bashkësisë Shqiptaro-Amerikane, figura të spikatura të biznesit dhe të politikës nga Shtetet e Bashkuara dhe nga Europa.
Konferenca e këtij viti mblodhi bashkë kërkues nga fushat e ndryshme të studimit, të së drejtës ndërkombëtare e të qeverisjes, që u bënë bashkë me analizue dhe vlerësue problemet e cështjet që janë të pazgjidhura tash sa kohë dhe që preokuppojnë Shqiptarët në Mal të Zi. Që nga folësit kryesorë tek nuk numri I madh I propozimeve për pjesëmarrje që u paraqitën, Konferenca përfoundoi me sukses të plotë. Duke ndërtuar mbi konferencën e parë të zhvilluar në NYU në vitin 2012, kjo konferencë vazhdon t’iu ofrojë shkollarëve, kërkuesve e studjuesve mundësinë për me paraqitë e me diskutue problemet e shumta lidhur me politikat e dështuara të Malit të Zi për të përfshirë dhe për të trajtuar sin duhet edhe pakicën Shqiptare që jeton në trojet e veta.
Në konferencë u paraqitën kërkime që provojnë se bashkësia shqiptare në Mal të Zi vazhdon të viktimizohet nga poltiikat shtetërore malazese që synojnë asimilimin e tyre të dhunshëm dhe emigrimin përmes mundësive të kufizuara për edukim e punësim, prapambetje e qëllimte ekonomike, mungesë e decentralizimit të qeverisjes dhe programeve të tjera qeverisëse që kanë si synim që të mbysin e zhdukin gjuhën, kulturën dhe trashëgimninë shqiptare. Paraqitësit demonstruan me sukses se si shumë nga premtimet e angazhimet e Malit të Zi për të mbrojtur pakicat nuk janë zbatuar dhe nuk janë përkthyer apo përfshirë në legjislacionin e MAlit të Zi apo në politikat që ndiqen. Si rezultat, të dhënat konfirmojnë se frika e shqiptarëve se vendi I tyre ne një “bashkim” të Malit të Zi me Europën, nuk do ta përmirësojë statusin e tyre të ardhshëm është legjtiime. Po ashtu, kjo konfirmoi frikën e tyre se këto objektiva do të arrihen përmes një programi të premtimeve e flajëve boshe të cilat do të fshehin realitetin e shkeljes së lirive të njeriut dhe të drejtave të barabarta, deri sat ë arrihet në pikën që popullsia etnike shqiptare nuk do të jetë më factor me peshë në politikën e Malit të Zi.
Konferenca paraqiti dy punime kryesore nga profesorët Viktor Ivezaj dhe Shinasi Rama, si dhe një numër të ndjeshëm paraqitjesh nga folësit që diskutuan mbi një numër problemesh e cështjesh lidhur me identitetin e shqiptarëve, politikat e pakicës, dhe influencat e huaja dhe shtetet amë.
Mbas fjalës mirëseardhëse nga Prof. Paul Kubicek dhe prof. Ivezaj, Prof. Shinasi Rama (NYU) analizoi evolucionin e identitetit të malaziasve dhe duke sjelle evidencë historike argumentoi se malaziasit janë një grup etnik kompleks që kishin dy elemente të përbashkëta, luftën kundër Otomanëve dhe fenë ortodokse. Mirëpo, Në rrogën e shndrrimit të tyre ne komb, ata nuk u bënë një etni, por ata u lidhën me idene e shtetit, dhe në këtë process të zgjerimit të shtetit, por edhe gjatë pavarësisë e më pas, ata nuk janë ndalur asnjeherë nga përpjekja për të spastruar pakicat e ndryshme. Tani, shteti Malazes, po rreket të ndërtojë kombësinë dhe etninë malazese duke bërë një përpjekje të madhe për ti asimiluar të tjerët në kombësinë malaziase. Në rastin e shqiptarëve që nuk ndajnë me ta as fenë, as traditat, as lidhjen me shtetin, e as gjuhën, rruga që po ndiqet është përcaj e sundo, asimilimi e përjashtimi I studjuar përmes emigrimit etj. cka edhe ka pasoja të rënda për ta si pakicë që jeton në trojet e veta, ashtu dhe për Malin e Zi evtë radhmen e tij demokratike.
Profesor Viktor Ivezaj (WSU) paraqit një teori të dyfishtë dhe argumentoi se diskriminimi etnik I shqiptarëve në Mal të Zi është pasojë e “polarizimit etnik” një metodë e përdorur nga shteti dhe që nuk është rezultat I urrejtjeve të vjetra etnike, sic paraqitet në literaturë. Prof. Ivezaj, thotë se në së kjo politikë e polazimit etnik nuk ndalohet, atëherë pakica shqiptare në Mal të Zi do të vazhdojë që të ushqejë një qëndrim negative ndaj shtetit, dicka që kur të shprehet publikisht do ta kapë Malin e Zi në befasi dhe do të pasoja negative për zhvillimet shoqërore, politike dhe ekonomike në atë shtet.
Dr. Nail Draga (Qendra Kulturore, Ulqin) ofroi një analizë të vecantë e të thelluar të regjistrimeve të popullsisë të bëra në Malin e Zi në periudhën 1948-2011. Ai paraqiti të dhëna të pakontestueshme se numrat e popullsisë zyrtare të Malit të Zi, nuk e pasqyrojnë si duket gjendjen e popullsisë aktuale. Duke vënë në dukje të meta e gabime në mbledhjen, analizmin e raportimin e të dhënave, Dr. Draga argumenton se gjithcka tregon se metodklogjia e përdorur nga Zyra e Regjistrimti të Popullsisë në Mal të Zi synon që të zvogëlojë numrin e poipullsisë shqiptare deri në atë pikë sa ata të kthehen në një factor krejt të parëndësishëm politik.
Doktorante Agata Biernat (Nicolaus Copernicus University, Turin Poland) në punimin e saj analizoi politikat e vetëqeverisjes në rajonin e MAlësisë. Në këtë Punim, ajo shpejgoi dhe paraqiti metodat e ndjekura nga shqiptarët për të influencuar sistemin politik në Mal të Zi për me arritë qëllimet e tyr edhe me e rivendosë komunën e Tuzit.
Dr. Sabina Osmanovic (Universiteti i Shkodrës dhe Universiteti I Tiranës) paraqiti një analizë të mbështetur në një pyetësor që ajo e kishtë mbledhur rajonet e banuara me shqiptarë të MAlit të Zi. Në analizën e saj, Dr. Osmanovic sqaroi se si një numër pyetjesh dhe përgjigjet e dhëna hedhin një dritë të re mbi pritshmëritë e shqiptarëve para referendumit për pavarësinë dhe perceptimet e tyre mbas pavarësisë. Duke krahasuar përmes një numri të ndjeshëm pyetjesh (a) premtimet që Malazesët kishin bërë para referendumit për pavarësi në vitin 2006 dhe (b) përgjigjet e tyre se sa kishte arritur Mali I Zit ë përmbushte këto premtime tetë vjet më vonë, në vitin 2014, dr. Osmanovic argumentoi se shqiptarët janë të diskriminuar dhe të pa integruar si duhet në të gjithë sferat e jetës ekonomike, politike dhe shoqërore dhe, cka është më ë erëndëishme, Mali I Zi, nuk e ka mbajtur premtimin për një të ardhme më të mirë e të barabartë për të gjtihë shqiptarët.
Dr. Angjell Gojcaj (University of Shkodra) paraqiti një analizë bashkëkohore të politikave sociale dhe shtetërore diskriminuese që tashmë janë tkonsistente në kohë të ndjekur nga qeveria e Malit të Zi. Duke ndjekur një ligjikë institucionaliste, Dr. Gojcaj, u përqëndrua në tre llojet e ndryshme të të drejtave të pakicës shqiptare – e drejta e simboleve kombëtare, e drejta e përfaqësimit politik, dhe e drejta e punësimit. Duke u mbështetur në statutet e të konvetat e të drejtës ndërkombëtare, mongrafitë dhe raportet e ndryshme të paraqitur, ai e provoi në mënyrë të pakundërshtueshme praninë e trajtimit diskriminues të shqiptarëve dhe të grupimeve të ndryshme që përfaqësojnë shqiptarët në Mal të Zi.
Doktorant Grid Rroji (CUNY) ekzaminoi efektet e mbështetjes së vakët të shtetit shqiptar për të drejtat e pakicës etnike shqiptare në Mal të Zi, si dhe pasojat që ka pasur kjo sjellje për stabilitetin rajonal dhe sigurinë. Rroji, mbeshteti argumentin se përkeqësimi I të drejtave njerëzore në Mal të Zi, së bashku me mungesën e mbështetjes së Shqipërisë për pakicat kombëtare shqiptare në shtetet fqinjë, paraqet një rrezimk të vazhdueshëm për të ardhmen e shqiptarëve por edhe për stabilitetin e mAlit të Zi dhe sigurinë rajonale.
Prof. Paul Kubicek (Oakland University) vlerësoi rolin e Bashkimit Europian në lidhje me statusin e shqiptarëve etnikë në Mal të Zi. Duke e ndjekur këtë rol nga këndvështrimi I të drejtave të minoriteteve, si dhe duke ndjekur qasjet e shqiptarëve ndaj BE dhe Malit të Zi, Prof. Kubicek, ofroi një listë të prioriteteve dhe bëri disa sugjerime të vyeshme se cilat rrugë duheshin ndjekur për të siguruar që qeveria e MAlit të zi dhe strukturat e tjera, si dhe shoqëria civile t’i respektonin të drejtat e shqiptarëve. Ai argumentoi se megjithëse Mali I Zi dukej sikur I respektonte te drejtat e shqiptarëve, në fakt gjendja ishte tjetër, dhe se ka shumë problem të lidhura me të drejtat e minoriteteve të cilat duhet të adresohen nga Mali I Zi përpara se ky shtet të bëhet I gatshëm për t’u integruar në Bashkimin europian.
Profesor Shinasi Rama analizoi rolin e diasporës shqiptare nga Mali I Zi dhe tregoi cilat janë ndjekur nga kjo diasporë për të ndikuar në administratën amerikane dhe në organizatat e tjera. Duke shpjeguar rolin në rritje të diasporës, Prof. Rama e vuri theksin tek roli në rritje I diasporës për kushtëzimin e sjelljes së politikanëve dhe ndërgjegjësimin e bashkësisë shqiptaro-amerikane, si dhe në ndërtimin e strukturave që po punojnë me administratën e më shoqërinë civile për të përcuar e sqaruar gjendjen e shqiptarëve në Mal të Zi.
Disa organizata Shqiptaro Amerikane e mbështetën dhe morën pjesë në konferencën e këtij viti përfshirë këtu fondacionin “Plavë-Guci,” Shoqatën Shqiptaro-Amerikane “Malësia e Madhe” dhe Shoqatën Shqiptaro-Amerikane “Ana e Malit”. Mbështetësit që nuk mundën të vinin por që I kontribuan mbarëvajtjes së konferëncës ishin fondi humanitar “Malësia”, Fondacioni “Ded Gjon Luli”, Fondacioni “Dom Simon Filipaj” dhe Shoqata Shqiptaro-Amerikane,“Kraja”.
Konferenca e vitit 2014 ka përfunduar dhe redaktorët po punojnë që të botojnë një libër që të përfshijë të gjithë punimet e paraqitura në këtë konferencë. Për me tëpër, Komiteti Organizues, po përgatitet që të organizojë Konferncën e tretë në Mal të Zi, në vitin 2016. Kjo do të koincidojë me 10 vjetorin e pavarësisë së Malit të Zi dhe qëllimi I saj është që të shihet më qartë gjendja e shqiptarëve dhjetë vjet mbas pavarësisë së Malit të Zi, si dhe hedhja dritë mbi problemet shoqërore e politike që shqetësojnë shqiptarët. Në fakt, je kemi filluar të kontaktojmë kolegët nga Mali I Zi, Shqipëria, SHBA, UK, dhe Kosova për të siguruar që konferenca e vitit 2016 do të jetë një sukses I plotë.
Komiteti Organizues dëshëron të falënderojë të gjithë ata që e bënë këtë konferencë një sukses të merituar dhe në vecanti, paraqitësit, Shoqatat Shqiptaro-Amerikane, dhe Organizatën e Studentëve Shqiptaro-Amerikanë. Urojmë që të takohemi sërish në vitin 2016!
* DEKLARATË PËR SHTYP- Konference e Dytë Ndërkombëtare për “Shqiptarët në Malin e Zi”