Nga Besim NDREGJONI/
Studjues i krimeve të komunizmit/
Shqipëria ka të ekzekutuar me dhe pa gjygje 5037 burra dhe 450 gra . plus 640 të vrarë në kufi…(statistika shtetërore) nga këta 2000 të ekzekutuar u janë gjetur eshtrat nga familjarët e të pushkatuarëve dhe u kan ndërtuar një varr., ku cdo përvjetor të ekzekutimit të tyre nderohen e kujtohen nga antikomunistët shqiptarë ish të burgosur dhe të përndjkurve politike të diktaturës komuniste. Por 4500 të ekzekutuarit nga komunistët enveristë që nga viti 1943 e deri në fund të vitit 1990 akoma familjarët nuk i kan gjetur eshtrat dhe ka plot njëzetekatër vite që enden zyrave të “shteti demokratik,” në kërkim të njerzëve të tyre të dashur, takojnë Presidenta e Kryeministra , Kryetar Parlamentesh, lloj llloj sorollopësh demagogësh të nomeklaturës diktatoriale duke ju kerkuar eshtrat e familjarëve të tyre, të pushkatuar pa të drejtë. Por ndaj këtyre familjeve fisnike e paqëdashsëse ka vëtëm heshtje. Shteti demokratik hesht ndaj të ekzekutuarëve pa faj, dhe nderon xhelatët shamikuq të krimit komunist. Në të gjithë botën demokratike politika reflekton , respekton ata gra dhe burra që nuk u pajtuan me diktaturat e krimit , por e kundershtuan atë, duke u bërë viktimë e terrorit çnjerzor. Në demokracinë shqiptare ndodh e kundërta nderohet xhelati dhe përbuzet viktima. Shqipëria mban në ndërgjegjen e saj disa nga gjërat më dramatike për një komb. Njëra pjesë e kombit u përndoq në mënyrë tragjike e të pamëshirshme , u përndoq për bindje, për pasurinë e saj , për rangun dhe inteligjencën , për kodet e saj etike kombëtare, dhe u përndoq për gjashtë breza. U përndoq vetëm se ishte e tillë. Kur një shoqëri nuk do të ballafaqohet me ndërgjegjen e vet për të bërë pastrimin e së keqes , ajo shoqëri do të vazhdoi të jetë traumatike: E nesërmja kushedi, mund ta ketë më të errtë se të djeshmen. U mbushën njëzetekatër vjet që nuk janë gjetur eshtrat e 4500 të pushkatuarëve me dhe pa gjygje nga diktatura enveriste. Njëzetekatër vite kërkim, përball heshtjes shtetërore. Dhe sot ata vazhdojnë të jenë të zhdukur dhe të harruar nga kjo klasë politike. Këta korifejë të kombit tim sfiduan padrejtësin e terrorit me anën e vlerave të tyre , duke dhënë gjënë ma të shejtë” JETEN”. Këta korifejë sfiduan padrejtësinë , duke sakrifikuar moshën por jo idealin e lirisë, drejtësisë, paqes për shoqërinë. Familjarët e këtyre korifejve në vitet e para të pluralizmit demokratik, ëndërronin që padrejtësia e atij sistemi çnjerzor komunist do të denohej moralisht dhe penalisht. Por jooo, ajo padrejtësi kaloi tek heshtja. Njëzetekatër vite të ndrrimit të sistemit, ne shqiptarët, e në vecanti politika si drejtuese e vendit , nuk i denuan këto krime, por përkundrazi me mënyra të stërholluar përdoren diktatin e pushtetit ndaj familjeve të të pushkatuarve, duke u bërë palë me diktaturën, duke i kaluar krimet tek harresa .
Harresa është fenomeni që nuk i shërben paqes, lirisë, por diktaturës. Duke ndjekur me vëmendje aktorët politik e mediatik si dy shtylla të fuqishme të pluralizmit, kemi pare se fenomenin e harresës ndaj vlerave dhe dijes së kombit e mbulojnë me gënjeshtrën dhe ideologjinë e diktaurës nga vjen kjo klasë politike. Me anën e pushtetit të diktatit fshijnë dijen, vlerat që na kan lënë këta burra e gra të pushkatuar pa faj, dhe tani u kan mbetur vetëm fotot e tyre, dhe ata të ruajtur për dekada nga terrorizmi. Nëpër mjet fotove të tyre, duket sikur bisedojnë me ne, duket sikur dhe sot mbas terrorit na frymëzojn, që ne të punojmë për të mirën e shoqërisë e të kombit. Deri kur drejtsia të penalizoi padrejtsinë, kjo shoqëri nuk mund të ketë paqe dhe dashuri. Ne jemi dëshmitar okularë të atmosferës së frikës që krijon çdo terror, e në veçanti terrori i kuq. At Gjergj Fishta , kërkon një varr për eshtrat e tij. . Eshtrat e Sazan Hadërit me qindra intelektual nga qelitë e Burrelit kërkojnë një varr. … Xhelal Koprenca me qindra të tjerë nga galerit e Spacit kërkojnë një varr të u varrosen eshtrat e tyre. Me mijëra të tjerë nga Maliqi e Bedeni, Zadrima e Ballshi kërkojnë një varr për eshtrat e tyre..Eshtë e turpshme e aspak kombëtare të flitet për kontribute të atyre që i sollën këtij kombi diktaturë, e të heshtet ndaj intelektualëve që u sakrifikuan që ne të kemi liri. Vepra e këtyre martirëve të ditur e të zhdukur sot përballet me urretjen e klasës politike e në vecanti të asaj partie që i vrau dhe që sot ka ndru emrin e quhet socialiste. Këta martir dhe familjet e tyre kurrë nuk e provuan faljen e tyre , përkundrazi vetëm heshtjen dhe përbuzjen me nderimin që u bëjnë xhelatëve vrasës..Kur do të kenë një varr këta shqiptarë të mire e të ndershëm, që nënat, motrat, prindërit , nipërit të përulen para sakrifices së tyre madhore. A mundet të jetë e qetë shoqëria e kombi kur në përvjetorin e njëqindëdy të pamvarsisë të flitet për pamvarsi dhe ata që i dhan këtij kombi pamvarsi nuk kan një varr se i vrau Enver HOXHA udhëheqësi i partisë komuniste, i kësaj partie që e ka dhe e drejton sot Kryeministri Edi Rama e që kurrë nuk ju nështrua drejtsisë për vrasjet e këtyre burrave e grave të pafajshëm. Njëzetekatër vite qeveritë shqiptare dhe ky i ashtuquajtur shtet “demokratik,” kan financuar me mijëra subjekte e individë, përvjetorë të gënjshtër data simbol të diktaturës etj.etj. Kurse për gjetjen e eshtrave të ekzekutuar nga ky diktator e xhelatët e tijë nuk kan dhënë as dhe një cent. Qeveria aktuale para pak ditësh financoi me dymiljon dollare kremtimin e e ardhjes në pushtet të diktatorit Hoxha që i vrau këta shqiptar dhe i ka lënë pa varr. Kjo është rilindja zoti Kryeministër? Shteti shqiptar kishte një ligj për të krijuar një taksforc për gjetjen e eshtrave të të vrarëve nga diktatura.. dhe Kryeministri i yne..e shfuqizoi këtë ligj të taks forcës. Shfuqizimi i këtij ligji i duhej Kryeministri të fitonte besushmërinë e xhelatëve për të festuar datën simbol të diktatorit 29 nëndorin të ashtuquajtur “çlirim” . Nuk mund të festohet, kur kishte një ligj në qeveri për të gjetur të vrarët e 29 nëndorit. Ndaj këtij akti urretje të qeverisë dhe Kryeministrit pati heshtje totale.. nuk i ndigjuam të shpreheshin apo të ngrinin zërin “analistët” që na krekosen nëpër ekrane cdo javë, flasin për cdo gjë, por heshtin ndaj krimit komunist.. ndaj kësaj të vërtete tragjike dhe bëhen pale me ideologët e politikës . Media transmeton cdo ditë nëpër ekrane festime me shamia të kuqe simbole të diktaturës, dhe hesht ndaj të vrarëve që nuk kan një varr. Boton jetën e udhëheqësve kriminel të komunizmit dhe hesht ndaj të vrarëve pa faj e gjetjes së eshtrave të intelektualëve shqiptare. Ky është kaosi shqiptare nderohen vrasësit e përbuzen viktimat.. dhe këto veprime i ban “shteti demokratik” I ban me vendime qeverie. Heqja e ligjit të taskforcës, dhe heshtja ndaj gjetjes së viktimave cënon ekulibrat e shoqërisë, krijon urretje, dhe e dërgon vendin drejt kaosit.. Sot heqin ligjin e gjetjes së eshtrave, nesër do të heqin statusin e pafajsisë . Ku po shkojmë me këtë urretje. Pushteti ideologëve dhe ekstremizmit politik që urren pjesën kundërshtare të saj e çon vendin drejt destabilizimit. A kan ndërgjegje kombëtare Presidenti, Kryetari i Parlamentit. Kryeministri, Parlamenti, Qeveria kur një pjesë e shoqërisë kërkon të drejtë njerzore të respektoi familjarët e tyre që u vranë se kërkonin liri, mendim ndryshe, demokraci dhe të drejtat e liritë e njeriut. Dhe këta drejtues shteti heshtin ndaj kësaj të drejte. Ndërgjegjen e tyre e ka mbuluar heshtja dhe heshtja e tyre si pushtetarë ndaj martirëve është krimi i dytë . Ata kërkojnë një varr.. A mbani përgjegjësi ligjore e morale zotrinj qeveritar, që nuk ju siguroni qetsinë shpirtërore prindërve, nënave , nipërve , motrave të pushkatuarve pa faj.. Gjermania ky shtet i së drejtës në Europë që kaloi dy diktaturat nazizmin , dhe komunizmin po punon prej 25 vitesh për të rehabilituar shoqërinë nga pasojat e traumat e diktaturave.. Ne cermoninë festive në Leipcig Presidenti Gjerman Joachim Gauck vlersoi revolucjonin paqësor 25 vjet më parë dhe kujtoi padrejtsitë e RDGJ-së. Aty sundonte klima e frikës dhe e pafuqisë “RDGJ ishte një shtet i padrejtë, nuk kishte gjygjësor të pavarur” tha Gauck “Arbitrariteti sundonte vendin” “Të mbrojmë Lirinë” bëri thirrje Presidenti Gjerman, të mbrojmë demokracinë e fituar nga qytetarët në RDGJ. Ne do ta kuptonim në mënyrë gjysmake thirrje “Ne jemi populli” e ndoshta do ta nënvlersonim atë, po të mendonim se ajo ka vlejtur vetëm për kohën e revolucjonit paqësor” tha Glauck në “fjalimin për demokracinë”. Dhe ne ish të përndjekurit politik shqiptar gëzojmë të drejtën e fituar me gjak për fjalën e lirë, mendimin e lirë, veprimtarinë e lirë e ligjore ma shumë se asnjeri tjetër. Kjo e drejt nuk është një privilegj por një e drejte që nuk mund të mohoet nga askush. E kur ajo mohohet siç është rasti shumë herë vitet e fundit e drejta jonë pë revoltë është e shenjtë dhe e pacënueshme.
PS: Redaksia e Diellit falenderon per bashkepunim z. Besim NDREGJONI,Studjues I krimeve të komunizm
NJE NDESHJE HISTORIKE NE STADIUMIN”QEMAL STAFA”
Historike, për hërë të parë ndeshje miqësore futbolli midis ekipit të Forcave të Armatosura të Republikës së Shqipërisë dhe Forcave të Sigurisë Kombëtare të Republikës së Kosovës/
NGA SHEFQET KERCELLI/
Mbasditja e datës 13 tetor 2014, ishte një ditë e vecantë për Forcat e Armatosura të RSH dhe FSK, pasi për herë të parë në historinë shekullore të shqiptarëve zhvillohet një ndeshje miqësore futbolli midis ushtarakëve të një gjaku, por në shtete të ndryshme. Me këtë rast stadiumi kombëtar “Qemal Stafa” kishte marë pamje festive me flamuj, postera, banderole dhe simbole të dy shteteve dhe ushtrive tona. Hijeshinë stadiumit ja shtuan fëmijë të ushtarakëve që mbanin flamujt të dy shteteve, banorë të qytetit të Tiranës si dhe ushtarakët e shumtë të dy forcave që kishin mbushur shkallët e stadiumit për të ndjekur këtë ndeshje futbolli, por jo thjesht, pasi ishte një aktivitet festiv madhështor që i kaloi përmasat e një ndeshje. Aktiviteti sportiv-kulturor u ndoq nga afër dhe nga Ministrja e Mbrojtjes, znj. Mimi Kodheli, Shefi Shtabit të Përgjithshëm i FA, Gjeneralmajor Jeronim Bazo, Komandanti i FSK, GjeneralLejtnant Kadri Kastrati, Komandantët e Forcave dhe ushtarakë të lartë të FA e FSK, i ngarkuari me punë i Ambasadës së Kosovës në vendin tonë, zoti Ramiz Lladrovci, atashe ushtarakë të vendeve mike, ushtarakë e punonjës civilë të Forcave tona të Armatosura si dhe të Forcës së Sigurisë së Kosovës. Mbas ekzekutimit të hymneve kombëtare të dy shteteve nga orkestra frymore e FA, pjesmarrësit e këtij aktiviteti i përshëndeti Ministrja e Mbrojtjes zonja Mimi Kodheli. Ministrja i uroi mirëseardhjen ushtarakëve të FSK në këtë aktivitet të vecantë duke theksuar se futbolli dhe shkallët e këtij stadiumi më kanë lidhur që në fëmijëri, kur unë ndiqja rregullisht ndeshjet e zhvilluara dhe yjet e futbollit shqiptar. Ky sport i bukur dhe popullor vec vlerave sportive dhe fizike do i shërbejë më së miri forcimit të miqësisë midis ushtarakëve të dy shteteve tona, nënvizoi ministrja. Më pas zonja Kodheli falenderoi organizatorët e këtij aktiviteti dhe administratën e stadiumit “Qemal Stafa” për ndihmën e dhënë në mbarvajtjen e tij. Në vijim pjesmarrësit i përshëndeti Shefi i Shtabit i FSK, Gjenerallejtnant Kadri Kastrati, i cili tha se, është nder dhe krenari për mua të përshëndes në këtë aktivitet simbolik, ku sporti gërshetohet me bujarinë dhe miqësinë e shqiptarëve. Falenderoj popullin dhe shtetin shqiptar për ndihmën e dhënë gjatë viteve të vështira të popullit të Kosovës si dhe për ngritjen e Forcave të Sigurisë në Kosovë! Falenderoj të gjithë ata që u morën me organizimin e këtij aktiviteti dhe krijuan kushtet për zhvillimin e një loje të mirë midis dy ekipeve. Këto veprimtari do na ndihmojnë që në të ardhmen Forcat e Sigurisë së Kosovës të marrin pjesë në aktivitetet sportive të NATO-s ku ne aspirojmë të aderojmë, por dhe në ato me karakter ndërkombëtar, theksoi Gjeneral Kastrati. Uroj të na dhurojnë lojë të mirë të ushtarakët tanë, tha zoti Kastrati. Ndërkohë një grup fëmijësh i dhuruan buqeta me lule personaliteteve dhe futbollistëve të dy ekipeve. Siparin e kësaj ndeshje e hapi gjuajtja e topit të parë nga Shefat e Shtabit të dy Forcave, zoti Jeronim Baze dhe Kadri Kastrati. Më pas filloi ndeshja e futbollit e cila për mëse 90’ i dhuroi emocione të bukura spektatorëve të shumtë. Një garë sportive dhe shpirt luftarak, me sulme e kundërsulme të shpejta, kombinime të sakta, triblime e teknikë, pritje të shkëqyera nga dy portierët, Bujar Manxholli dhe Lorenc Haka. Nuk mund ti dalloje këta djem të rinj nëse ishin ushtarakë apo futbollistë profesionistë. Me kolegët e mi të medias në FSK, zotin Ali Ukaj, zotin Elezi, Kosumi, zonjushën Gashi dhe këshilltarin britanik të FSK N/Kolonel David Jonson ndoqëm me vëmendje cdo aksion të futbollistëve ushtarakë. Me sa duket në këtë lojë të bukur i ndihmon zanati i ushtarakut më thotë Aliu, ndërsa ushtaraku britanik bëntë tifo për lojtarët e FSK. Ka të drejtë i thoja, se tashmë zoti Jonson është bërë pjesë e FSK, ndaj ai është dhe pjesë shpirtërore e ekipit. Kjo lojë e bukur solli dhe emocionet e golit. Fillimisht në minutën e 60-të, shënuan miqtë me anën e major Tom Lleshit, një gol i bukur që u duartrokit nga gjithë spektatorët, më pas në minutën e 75, barazoi Reinaldo Gjerazi i KDS. Loja u mbyll me barazim, kështu që u kalua në gjuajtjen e 11-metërshave për të nxjerrë fituesin e kupës. Përsëri emocione, ku mbas dy pritjeve të shkëlqyera të portierit të ekipit të FA, ndeshja përfundoi 5 me 4, në favor të ekipit të FA të Republikës së Shqipërisë. Por nuk ishte thjesht rezultati që diktoi momentet e kësaj ndeshje, mbi të gjitha ishin vlerat morale e miqësore që karakterizuan këtë aktivitet që lidh djemtë tanë në të dy anët e kufirit. Tashmë miqësia ushtarake mori një dimesion të ri, atë nëpërmjet sportit dhe aktiviteteve kulturore sportive, të cilat duhet të jenë më të shpeshta., shpreheshin pjesmarrësit. Dhe për organizimin e këtyre askush nuk na pengon, ka forma dhe mënyra të ndryshme, mjafton vullneti dhe dëshira, ndaj ato duhet të jenë pjesë e programeve të bashkëpunimit midis dy ushtrive tona për vitin e ardhshëm. Ndërkohë në pushimin e ndeshjes spektatorët qëndruan nën muzikën e afruar nga këngëtarët e Qëndrës Kulturore të FA, zotërinjve Kozma Dushi dhe Redon Makashi, miq të përhershëm të ushtarakëve. Mbas përfundimit të ndeshjes titullarët e dy Forcave shpërndanë certifikatata për tranjerët, gjyqtarët, ushtarakët-futbollistë më të dalluar në këtë kompeticion si dhe trofeun për ekipin fitues. Kështu Gjeneral Bazo i dha një kupë simbolike kapitenit të ekipit futbollistik të FSK, major Tom Lleshit, ndërsa Gjeneral Kastrati, i dha kupën trofe të fitores në këtë ndeshje historike, kapitenit të ekipit të FA, Kapiten Ervin Hysi. Kjo ceremoni e thjeshtë u shoqërua nga duartrokitje, ovacione por dhe lotë gëzimi nga të gjithë pjesmarrësit. Shpërndarje kartvizitash, shtrëngime duarsh, përqafime dhe brohorima pa fund. Në heshtje e pranuan të gjithë se në këtë event futbollistik nuk kishte rëndësi rezultati, por fakti që për herë të parë në histori u arrit të organizohet një aktivitet i këtij lloji në rang kombëtar. Përpos vlerave sportive dhe argëtuese, ndeshja e futbollit e datës 13 tetor 2014 në stadiumin kombëtar “Qemal Stafa”, përcolli mesazhe të qarta miqësie e bashkëpunimi midis ushtarakëve në dy anët e kufirit shqiptaro-shqiptar.
Shefqet Kërcelli
Stadiumi “Qemal Stafa”
Tiranë.
15 engjëj, 15 yje, 15 amanete që nuk do të shuhen kurrë
* Sot, 10-vjetori i 15 Trëndafilave të Malishevës që nuk do të vyshken kurrë/
*Ata shkuan në përjetësi në emër të dashurisë për të njohur atdheun
Nga Albert Z. ZHOLI/
Sot mbushen plot 10 vjet nga ndarja nga jeta e 15 gjimnazistëve të gjimnazit të Malishevës (Kosovë) në Fushë Arrëz, Shqipëri. Plot një dekadë që ata janë larg familjes, shokëve, shoqeve, bashkëmoshtarëve të afërmve, mësuesve. Ata ikën në kulmin e bukurisë rinore, në kulmin e ëndrrave, në kulmin e dëshirave. Ikën para kohe dhe ëndrrat i lanë në mes. Ikën si engjëj në jetën e përjetësisë duke lënë pas lot, ankth, dëshpërim, brenga, dhimbje që nuk mund të tregohet dhe as mund të përshkruhet. Sot pas dhjetë vitesh ata ndoshta do të ishin doktorë, inxhinierë, mësues, pedagogë, psikologë, mjekë, shkencëtarë… Ata do të ishin… Dhe çfarë nuk do të ishin! Ata rrezatonin si dielli, buzëqeshnin si vesa e mëngjesit plot pastërti, bisedonin si trëndafila aromëshumë, thurnin plane për jetën me pafajësinë më të madhe të moshës. Ata ikën kur i duheshin shumë atdheut, familjes shoqërisë. Ikën në atë moshë ku nuk i besohet askujt, në atë moshë që gjithkush e kujton me nostalgji pasi është kulmi bukurisë, freskisë, forcës, ideve. Ikën me buzëqeshjen e tyre duke realizuar një ëndërr stërgjyshore, që panë dhe vizituan dheun e të parëve, kryeqytetin e gjithë kombit shqiptar Tiranën, që gjyshërit e tyre ua lanë amanet. Po iknin nga Shqipëria plot energji, fantazi, gëzim shpirtëror, për të mbërritur sa më shpejt në shtëpitë e tyre, për t’u treguar familjes se çfarë panë në ëndrrën e tyre të dikurshme Shqipërinë Mëmë. Ata donin të fluturonin sa më shpejt në Kosovën martire, pasi aty i prisnin plot ankth dhe dëshirë për tu çuar përshtypjet mijëra pjesëtarëve të familjeve të tyre. Por në vend të çonin kujtimet e tyre, “ata çuan” lajmin e zi, lajmin kob që asnjë zemër njerëzore sado e fortë s’mund ta thotë, nuk mund ta përcjellë dot. Lajmi i kobshëm për humbjen e jetës së 15 gjimnazistëve pushoi dhenë. Gjithë globi u trondit. Në çdo emision lajmesh ai ishte lajmi i parë. Lajm tronditës. I pabesueshëm. Në ekranet televizive sheh vetëm lot. I pabesueshëm pasi Kosova po jeton lirinë. Ka ikur koha kur rinia vritej në emër të fjalës magjike LIRI. Dhe këta të rinj duhej ta shijonin rininë që u dhuruan prindërit e tyre me gjak. Liria është koha kur të rinjtë përcjellin prindërit sipas moshës dhe jo si lufta që prindërit përcjellin në përjetësi të rinjtë, heronjtë. Nuk ishte koha e tyre ajo ditë e zezë….
Në rrugën e një amaneti
Për here të parë pas luftës së fundit në Kosovë, nxënësit e gjimnazit “Abdyl Frashëri”, sikurse edhe të shkollave tjera të Kosovës nisën organizimin e ekskursioneve për të vizituar vendet historike të Shqipërisë. Pikërisht më 9 tetor të vitit 2004, 282 maturantë bashkë me 15 profesorë udhëtuan drejt Shqipërisë, për të realizuar kështu ekskursionin e planifikuar sipas planprogramit shkollor. Ishte një nisje plot entuziazëm thekson në librin “Lule që nuk vyshken”, Profesori i gjimnazit Malishevë, z.Ramiz Sopaj. Ata, jetuan çastet më të ëmbla rinore, gjatë 5 ditëve të shtegtimit cep më cep të atdheut, duke parë Tiranën, Krujën, Durrësin, Vlorën, Lezhën dhe Shkodrën. Por, më 14 tetor, kur po ktheheshin për në vendlindje, aty rreth orës 14 e 14 minuta, një automobil mercedes, të cilin e ngiste një shtetas i Shqipërisë, me një shpejtësi të madhe, pasi godet autobusin e parë përplaset furishëm në të dytin, të cilin e nxjerr jashtë rrugës.
Në këtë aksident të rëndë, humbën jetën 15 maturantë, ndërsa lëndime të rënda dhe të lehta morën edhe 33 nxënës dhe dy profesorë, që ndodheshin në të njëjtin autobus në momentin tragjik. Të nesërmen, më 15 tetor, pas identifikimit të trupave të nxënësve të vdekur, shteti shqiptar i përcolli në mënyrë dinjitoze nga ushtria shqiptare deri në kufirin me Kosovën, prej nga TMK ata i solli në lokalet e gjimnazit “Abdyl Frashëri” të Malishevës. Varrimi i tyre u bë më 16 tetor, te “Lëndina e Lotëve”, të lagjes së Gurit nën regëtimën e lotëve të përzier me pikat e shiut të pashtershëm të asaj dire të dhembshme për të gjithë ne. Për të nderuar maturantët që u ndanë fizikisht nga fa mil jetë dhe shoqëria e tyre, presidenti i Kosovës, dr. Ibrahim Rugova shpalli një ditë zie kombëtare, ndërsa nxënësit dhe profesorët mbajtën një të pame të madhe tre ditore, duke pritur qindra mijëra nxënës e qytetarë në mjediset e gjimnazit, nga e gjithë hapësira shqiptare.
Në shenjë të kujtimit të përhershëm për maturantët, përfaqësuesi i atëhershëm i OKB-së në Kosovë, Soren Jesen Petersen, gjimnazit i dhuroi një bibliotekë moderne në vlerë prej 20.000 eurosh, e cila është pagëzuar me emrin “15 Maturantët”. Në një vjetorin e ngjarjes tragjike, Qeveria shqiptare ka ngritur një obelisk përkujtimor tek vendi i ngjarjes në Fushë-Arrëz, kurse në përkujtimin e dy vjetorit të kësaj ngjarjeje, filloi ndërtimi i kompleksit memorial të varrezave të maturantëve edhe nga Qeveria e Kosovës, që tashmë veç është realizuar. Në kujtim të përjetshëm për ta, drejtoria e gjimnazit ka vendosur që në vend të orës së dytë në çdo përvjetor nuk do të mbahet ora e dytë e mësimit, me ç’rast do të mbahen homazhe dhe vendosja e luleve të freskëta mbi varret e 15 maturantëve.
BRITMA UNIVERSALE E ENTELA KASËS
Esse nga Novruz Xh Shehu/
Një britmë e llahtartë, dhimbje në kufijtë e padurimit, ankh e tmerr në lakuriqësinë tronditëse të një realiteti, që vështirë të besohet nga ndonjë banor tjetër i planetit, ku jetojmë, është romani „Të Korrat e Krishtlindjeve“ të Entela Kasës.
Dje, data 11 tetor, në Bibliotekën Kombëtare, takova prof Bardhosh Gacen i cili kish ardhur për një arsye të pazakontë:Kërkonte dy viza në ambasadën Italiane, për të shpurë dy mbesat në një fondacion në Gadishullin tjetër!!!!…Pse?!, lind pyetja në natyrshmërinë e dialogut dhe përgjigja është:Në datën dy shkurt të vitit 2014, babai i tyre ja preu kokën nënës 9bashkëshortes) me thikë në orën 2 00 të natës, e ngriti pastaj nga flokët dhe e vendosi mbi tavolinë, e shikoi nëse kish vdekur patjetër, i futi një grusht hundëve, mbylli derën me celës dhe iku…!!! (I dënuar për disa vite burg, po luan në qeli domino për cdo natë,… sipas të dhënave)
Film horror?…Produkt i një mëndjeje të sëmurë?…Jo…është realiteti ynë…i vendit dhe komunitetit ku ecim e marrim frymë, ku lindëm e lindim, ku na rritën e rrisim…
Po cfar ka të përbashkët Britma e vajzave para kokës së prerë të nënës dhe Britma e Entela Kasës?
Natyrisht pa e lexuar, vështirë se mund të kuptohet e përbashkëta dhe e vecanta.Por në Shqipëri ashu si harrohet tragjikja, e neveritshmja, e llahtarta, ashtu kalohet thuajse pandjerë e madhërishmja, e mrekullueshmja, ajo që mbart si dhe nobelisti francez i këtij viti, Modiano,- Kujtesë artistike të njeriut ndaj historisë.. Kur kujtesa cekuilibrohet, kombi e gjithë kombet padyshim që marrin rrukullimën.
Të Korrat e Krishtlindjeve shihen atje larg, në fundin e veprës, atje në mbytjen e dhimbjes, trishtimit, në dëshirën për të shkruar e harruar, për të nxituar, për të mjekuar më magjinë e dashurisë viktimën e një monstruziteti fatal, në një sistem fatal, në një kohë fatale, me njerëz pantera e pantera që s’mund të arrijnë tek krimet e Njeriut, në një tokë të vogël, me hartën në formën e një vaporri të ankoruar në gadishullin grindavec, prodhues i tragjedive dhe Dashurive të mëdha.
Klea, Kasandra, Edipi, është trinia mbi të cilën ngrihet subjekti i romanit, ose më sakt është trinia që ngrihet për të marrë pjesë në dramën dhe tragjedinë e një monumeti që sic thotë autorja ka për piedestal një mur më të madh se sa ai Kinez, e më të fortë se sa ai i Berlinit…
Pa këtë trini, s’do të merrnim vesh kurrë se cfar jetë njerzish kish marrë ankthi për ngritjen e këtij monumenti, në një shoqëri të sëmurë nga Kolera e Komunizmit, ku mjekët komunistë mundohen ta kurojnë, por s’mund ta harrijnë fatkeqësisht..Dhe të vdekurit vazhdojnë…Dhe Kasandra parashikon apo thërret kujtesën e flet për atë që ka ndodhur, Klea gëlltet lumenjë dhimbjeje të vdekjes së të dashurit të saj në emigrimin biblik,…Edipi (Ezopi) mundohet e stërmundohet të paraqes filozofinë e tij duke carë në këtë oqean ndjesishë, dramash, tragjedishë, me tmerrin e lindjes së tij nga dy prindër monstra të gatuar mjeshtërisht në magjen e Njeriut të Ri të asaj që quhet diktaturë…
Cfar është ky monument, që sa nis të ngrihet vendosen në themelet e tij njerëz, që duan Lirirnë të përjetëshme, të afërm të atij, që do të ngjitet në piedestal apo fëmijë të atij që do të ngrihet mbasi ende nuk i janë gjetur eshtrat mbas pushkatimit diku, dikur, por jo në mijëvjecarët e shoqërisë primitive, jo në mesjetën e fanatizmit, që prodhoi tragjedi, por pikërisht në ditët që jetojmë?!…(.Se jo më kot qëllohet përfaqësuesi i popullit në parlament, jo më kot vritet gjersa gjashtë plumba nuk mund ta permbysnin dhe tani fshihet realiteti nga kujtesa se nuk e vrau një deputet tjetër injorant apo kriminel i lindur, por psikologjia e antinjeriut, psikologjia e krimit e ngjizur, e pllenuar, e lulëruar në njëgjysëm shekulli e vazhdon të lulërojë me aq bujë..A shtu si monumenti i Të Korrave…, monumeti Azem Hajdarit qëndroi në haur, dhe tani që e nxorrën vendosën ti shpinin lule dhe vrasësit duke qarë tërë britma!!!)
„ Monumentin duket sikur e kanë harruar, ndoshta e keni parë murin prej betoni në shesh, deshën t’i vinin dhe eksploziv…Ka mbetur atje si gur varri…“(f.98)
Dhe Klea vëzhgon, dashurohet edhe nga ata që se meritojnë dashurinë e saj.Por Ajo të tërëve ju jep Dashurinë si të vetmen kurë shëruese, duke ndjerë domosdoshmërinë e shpëtimit të këtij komuniteti të sëmurë për vdekje…“
. ..“ajo që mbetet njëkohësisht me frymën e ikur është Dashuria… ajo dashuri që asnjëherë nuk ngopen jetët tona të mundimëshme, ku dhimbja është mbretëresha e përsosjes së qënies…“(f,52)
… „Thuhet se historitë përsëriten si vet historia e njerëzimit, ndoshta në vënde të ndryshme…“f.19.(A nuk janë të gjitha simotart e tragjedive të përbotëshme në të gjitha shtresat kohore, pikërishtësot në vendin tonë të shtrenjtë?)
„Sikur njerizit të shkonin më shpesh në vorreza, nuk do të kishte kaq krime“(f.28)…(Thirrja e shkrimtares vështirë se dëgjohet në shurdhënajën e krimit.)
„Liria qëndron mes dy rrugëve si një zgjdhje e vetme e në varësi të zgjedhjes ajo bëhet e përjetëshme“(f,64)..Një mesazh filozofik që përshkon palcën e romanit, një përkufizim brilant i saj, si të kemi të bëjmë me një zonjë njëmijëvjecare e jo me një vajzë të re që merr përsipër të sjell me tër fuqinë e mundëshme të fjalës artistike Kujtesën, për atë që shkoi e që ende përsëriten në mënyra moderrne, në vrasje më telekomandë që nga mijëra kilometra larg, ndoshta dhe nga hëna…Por ama i vdekuri është i vdekur…Po a kanë arritur bashkombasit përzgjedhjen e duhur të Rrugës së Lirisë?..Vështirë të thuhet Po dhe s‘dihet se kur do të thuhet ndonjëherë!
„Vdekja vetë është sosje materjale e lëndës, ngrirje e saj, e kështu jeta i largohet formës së njeriut, por shpirti i ikur diku, jeton rrugëtimin e tij të pasosur“(f.77)..(Shpirti i hedhur në shkronjë nuk mund të largohet në qiej me komunitetin e të vdekurve.Kujtesa në shkronjë tmerron kriminelët, politkanët, fshehësit e historisë…Ndaj autorja deklamon përjetësinë e shpirtit nëpërmjet Kujtesës që ta jep vetëm shkronja.
Është një tragjedi filozofike dhe Filozofi tragjike, romani i Entela Kasës…I vështirë për t‘u lexuar nga dramaciteti, ankthi gjer në tmerr që mbart në cdo faqe, por i domosdoshëm për një shoqëri që kërkon të shërohet mbas një sëmundjeje të gjatë, në një vënd të shndërruar në eksperimet pavllovian, ku njerzit në metamorfozë ushqyen me tërë forcat e ndërgjegjësuara instiktet e një specieje tjetër…
Kujtesa artistike është i vetmi shpëtim për komunitetin njerëzor, është anamneza para nisjes së kurimit të një sëmundjeje fatale…Ndaj dhe fitoi cmimin Nobel hebreu i Francës, por Entela Kasi kish shkruar një vit më parë Të Korrat e Krishtlindjeve.
A do të lind një ditë Krishti për shqiptarët?..
Tiranë, Tetor 2014
Ilire Zajmi: Gazetarinë e kam profesion, Letërsia është dashuria ime
Ilire Zajmi është nga shkrimtaret pioniere të fillim -viteve të demokracisë në Kosovë. Dhe jo vetëm kaq! Ajo ështëgazetare, shkrimtare, përkthyese e studiuese.
Ka studiuar drejtësinë.Magjistre e shkencave të gazetarisë e komunikimit masiv.Jeton në Prishtinë dhe aktualisht punon në Radio Televizionin Publik të Kosovës ( RTK), gjithashtu edhe korrespondente e Agjencisë italiane të lajmeve, ANSA .
Profesoresha e gazetarisë ështëautore e përmbledhjeve me poezi: “Këmbanat e mëngjesit”-Prishtinë (1991), “Baladë e bardhë “ – Prishtinë (2000), “Amnesia” në gjuhën angleze, shtëpia botuese Corpos Editora, Portugali (2011), ‘Ëndërr e huaj” në formatin e-book Filozofia urbane (2013), përmbledhjen me poezi në gjuhën frënge “C’est la fin” botuar nga shtëpia botuese l’Harmattan, Francë (2014).
Autore e romanit “Fashitja e ëndrrave rebele” Prishtinë (1996), librit publicistik bashkë me gazetarin italian Filippo Landi “Un treno per Blace” botuar në gjuhën italiane nga shtëpia botuese la Meridiana në Itali (1999); “Një tren për Bllacë”, shtëpia botuese Saga Prishtinë (2011), librit studimor në fushën e gazetarisë “Pamjet televizive dhe realiteti” shtëpia botuese Rozafa , Prishtinë (2011). Autore e romanit “Era” botuar nga shtëpia botuese ” Bota Shqiptare” Tiranë 2014.
Ka sjellë në shqip nga gjuha italiane, së bashku me Anton Nikë Berishën, poetin italian Giuseppe Napolitano.
Shkrimtarja dhe Studiesja e njohur Ilire Zajmi ështëprezantuar edhesi autore në revista letrare e antologji ndërkombëtare.
Poezitë e saj janë përkthyer në disa gjuhë të botës si anglisht, frëngjisht, italisht, portugalisht, rumanisht, në gjuhët malazeze, kroate, boshnjake, etj.
Pjesëmarrëse në festivale ndërkombëtare të poezisë.Fituese e çmimit “Ventennale” në konkursin ndërkombëtar për poezi në Milano të Italisë, 2011. Fituese e çmimit të parë për poezi në manifestimin “Mitingu i Poezisë” edicioni i 49 në Gjakovë, maj 2013.
Anëtare e PEN qendës së Kosovës dhe asociacionit Poetas del Mondo (Shkrimtarët e botës).
Koordinatore e festivalit ndërkombëtar “Britma e gruas” etj.
Bisedoi:Raimonda MOISIU/
-Jeni nga shkrimtaret pioniere të fillim -viteve të demokracisë në Kosovë. Kalimi juaj i sukseshëm nga juriste në gazetare e më pas në poete e romanciere. C’mund të na thoni si filloi karriera tuaj letrare? Si u gjendët në këtë “udhëtim” të bukur e mbresëlënës?
ILIRJA: Të bëhesha shkrimtare kam ëndërruar si fëmijë. Kam botuar vjershat e para në moshë fare të njomë. Studimet në fushën e jurisprudencës vetëm se pasuruan njohuritë e mia dhe më ndihmuan shumë në udhëtimin që kisha nisur drejt botës së madhe të librit. Me gazetari fillova të merrem kur isha studente, mirëpo shpirtin e kisha gjithmonë te poezia.
Prandaj studimet, profesioni i gazetares dhe pasioni për të shkruar , të gjitha kanë një emër: dashurinë për letërsinë, artin, të bukurën. Është një udhëtim i projektuar gjatë, i cili më sfidon , më jep kënaqësi, më merrë shumë energji, por edhe më përmbush shpirtërisht si asgjë tjetër.
E kam thënë gjithnjë gazetarinë e kam profesion, letërsinë dashuri.
-Ju jeni poete. Qindra vargje poetike dhe disa vëllime me poezi. Po citoj disa tituj të vëllimeve me poezi ; “Këmbanat e mëngjesit”-Prishtinë (1991), “Baladë e bardhë “ – Prishtinë (2000), “Amnesia” në gjuhën angleze, ‘Ëndërr e huaj” në formatin e-book Filozofia urbane (2013), përmbledhjen me poezi në gjuhën frënge “C’est la fin” botuar nga shtëpia botuese l’Harmattan, Francë (2014), dhe bashkëautore në antologji kombëtare e ndërkombëtare. C’mund të na thoni për këtë përvojë interesante e përkushtim profesional?
ILIRJA: Librat e botuara flasin me gjuhën e tyre. Secili libër i botuar në Kosovë apo jashtë është një aventurë e re letrare, përvojë në vete.Për secilin varg e secilën fjalë, duhet shumë punë, sakrificë e kohë.Letërsia është kërkuese, ashtu si fryma e ajri që thithim. Më pëlqen të mos ndalem, të jem vazhdimisht në kërkim të motiveve të reja, të hapësirave të reja letrare..
E bindur se librin më të mirë akoma se kam shkruar, vazhdoj të punoj me përkushtim e ambicie në rrugën që kam nisur.Sukseset vijnë më pas, e nuk mungojnë.
-Cili është elementi më i rëndësishëm dhe interesant për të shkruar një libër të suksesshëm me poezi?
ILIRJA: Temat që trajton, gjuha që përdor, vargëzimi , stili origjinal por mbi të gjitha talenti. Pa pasur talentin, të tjerat janë kot.
-Cfarë shërben si frymëzim për të shkruar poezi? A keni ndonjë ndjesi të vecantë kur ju shkruani poezi të bukur, të ndjeshme e të mirë?
ILIRJA: Më inspirojnë gjërat e thjeshta të jetës, gjërat për të cilat shpesh harrojmë se ekzistojnë. Më inspiron vazhdimisht jeta, dashuria por edhe vdekja. Kur shkruaj diçka që më ngjason e mirë, ndjehem pezull, si të jem në ajër.
-Kur shkruani poezi, cili është vendi tuaj më i preferuar, në studio, në natyrë apo krejt rastësisht edhe duke pirë kafe diku?
ILIRJA: Nuk kam vend të preferuar. Mbaj gjithmonë me vete laps e letër. Vendi është irrelevant.
-Cfarë është muza për ju, është aftësi gjenetike, sipas mendimit tuaj?
ILIRJA: Muza është hyjni, është trill i perëndive. Mister.
-Ju keni një aftësi të pabesueshme të stilit tuaj poetik, që dëshmon gjithnjë e më shumë se jeni ndër poetet e shquara të letërsisë shqipe. Kur ju shkruani një poezi, cila është pjesa më e vështirë; shtjellimin e elementeve me modelet e fjalës që e përbëjnë, muzikaliteti i vargjeve, strofës, kadenca, ruajtja e rimës, metaforat, figurat artistike, vargjet e lira… Ku qëndron forca e inteligjencës tuaj;është ambicje sfidë apo të dyja bashkë?
ILIRJA: Të shkruarit është magji. Kur hedh vargjet në letër, e analizoj a i kam thënë ashtu si i kam menduar. Shpesh shkruaj në disa variante, derisa poezia merrë formën me të gjitha finesat artistike.Ndodh që edhe atëherë të kërkoj më tepër nga vetja.
-Ju shkruani poezi lirika dashurie “të pastra dhe të drejtpërdrejta në të shprehur” –dhe vërtet jeni nga poetet e rralla që me vargjet tuaja shpërthyese ilustroni dashurinë njerëzore. Si ja arrini ta bëni këë?
ILIRJA: Dashuria është esenca e ekzistencës njerëzore. Ajo që na fisnikëron shpirtin e plotëson jetën. Nëse nuk do shkruaja për dashurinë, se besoj se do të shkruaja fare.
-Cfarë ju shtyn të shkruani një poezi protestë me ton qytetar, intelektual e social?
ILIRJA: Realiteti që jetojmë, koha dhe rrethanat, padrejtësitë. E mira dhe e keqja që përjetojmë në botën tonë. Të mos ngresh zërin kundër këtyre dukurive, dmth. të pajtohesh me to.
-Ju përvecse poete jeni romanciere dhe publiciste. A i shihni këto zhanëre si sfidë?
ILIRJA: Poezia është religjioni im. Prozën e shoh si një zhanër ku jam sprovuar më pak dhe synoj të vazhdoj. Ndërsa sa i përket publicistikës, me librin e botuar në Itali “Një tren për Bllacë” kujtoj se ia kam dalur ta sfidoj veten me sukses.
-Cila është sfida për të shkruar një roman? Zhanërin e romanit e “bëtë ju të vinte të ju”, apo është preferenca tuaj?
ILIRJA:Proza është zhanër që pak e kam lëruar deri më tani. Është preferencë imja që t’i rrekem këtij zhanri me seriozitet.
Kur ju shkruajtët romanin “Fashitja e ëndrrave rebele”(1996) dhe këtë vit romanin “Era” (2014), të vlerësuara ndjeshëm nga kritika e kohës, dhe këto vepra nuk janë fantazi, por është bota e brendëshme njerëzore.Si shkoni ju në lidhje me vendosjen e emrave, të vendeve në ndërtimin e një “bote të re” me tipikë;burim-rrëfim-frymëzim-kulturë?
ILIRJA: Romanet që ju përmendi shtellojnë ngjarje reale, romane për “kohën e thyer” siç u vlerësua në një shkrim të botuar. Janë ngjarje e personazhe nga jeta reale.Një histori dashurie, e vendosur në një periudhë historike, në Kosovën e viteve 90’.
Historia e dashurisë mes Erës e Butrintit, personazheve kryesore është vendosur në sfondin historik të kohës që i përket. Nëpërmjet tyre dhe fatit të personazheve të tjerë, jipet një tablo e qartë e jetës politike dhe sociale në Kosovën e asaj periudhe: instalimin gjithnjë e më shumë të terrorit serb, papunësinë, pasigurinë për të ardhmen, shpërnguljet masive drejt perëndimit, dilemat e shumta mbi të ardhmen, arrestimet dhe pushimet masive nga puna, etj. Pra, çdo element i asaj periudhe, është dhënë me vërtetësi në faqet e romanit.
Natyrisht se historia e dashurisë dhe emrat e personazheve janë të trilluara, por ngjarjet janë frymëzuar nga realiteti të cilin vetë e kam jetuar në ato vite të vështira për të gjithë.
Në librat e mi, realiteti dominon.
-Ju shkruani mrekullisht e mjeshtërisht në lidhje me personazhet komplekse dhe dilemat morale të cilat përballen me të metat dhe të mirat e tyre në shkallë të ndryshme. A ka ndonjë moment paralel gjatë eksperiencës tuaj, që si rrjedhojë ka sjellë edhe këndvështrimin paralel mbi përvojën jetësore?
ILIRJA: Po sigurisht. Libri publicistik “Një tren për Bllacë” i botuar në Itali në vitin 2009, ndërsa në Kosovë në vitin 2011, është libër ku rrëfej përvojën time si gazetare gjatë luftës në Kosovë. Aty e kam përshkruar Iliren si personazh, që rrëfen përvojën e saj jetësore bashkë me shumë karaktere të tjera që e përjetuan luftën në Kosovë.Të njëjtën gjë bën edhe bashkëautori i librit Filippo Landi.
-A keni menduar ndonjëherë për t’i shkruar skenar filmi? A do të jeni në gjendje ta bëni atë?Dhe po qe se provoni ta bëni atë, c’mund të na tregoni për aktin e të shkruarit të një skenari, me trillimin e karaktereve dhe të shkruarit e dialogut. Pra shumë duan të jenë shkrimtarë dhe besojnë se janë të tillë. Pra a ndikon letërsia në skenarin e një filmi?
ILIRJA: Shumë vepra të sukseshme janë xhiruar edhe si filma. Ka edhe shkrimtarë që bëjnë skenare filmash. Jam autore e disa dokumentarëve televizivë. Të jesh shkrimtare e të bësh skenarë filmash, duke njohur edhe teknikat e punës është një mrekulli.
-Znj.Ilire, jeni edhe përkthyese, dhe së bashku me përkthyesin Anton Nikë Berisha, keni përkthyer poetë më famë botërore, si poetin italiani, Giuseppe Napolitano, nga italishtja në shqip . Cfarë ju ka shtyrë t’i përktheni poezitë e tij?Cili është sekreti që fuqishëm ka influencuar në përkthimin e tyre?
ILIRJA: Përkthimi është art, rikrijim. Të përkthesh poezitë e Napolitanos ishte e vështirë por njëkohësisht edhe kënaqësi , të sjellësh një mik të madh të shqiptarëve në gjuhën shqipe. “Përshpëritje e hënës” është një poemë shumë e veçantë, e shkruar me pasion dhe vargëzim specific.
-Teoritë e përkthimit janë trajtuar më të konsiderueshme për kohën tonë. Në arkivin tuaj krijues poetik kini disa vëllime me poezi të përkthyera në disa gjuhë të huaja.A e ka nxitur përkthimi i tyre ndjenjën tuaj të krijimtarisë, intensitetin dhe kërkesat në artin e të shkruarit?
ILIRJA: Më pëlqen të përkthej autorë sidomos nga letërsia italiane. Njohja e gjuhëve të huaja dhe përkthimi të hapin dritare të reja komunikimi me botën e letërsisë së atyre gjuhëve.Lexoj e përkthej në disa gjuhë dhe kjo më inspiron dhe më jep mundësi të pakufishme të përcjell kah shkojnë tendencat në letërsinë moderne, e të bëhem pjesë e pashmangshme e tyre.
-Ju keni gjithashtu edhe karrierë të admirueshme- në gazetarinë e komunikimit masiv. Aktualisht punoni në Radio Televizionin publik të Kosovës ( RTK). Si mendoni a është domosdoshmëri ngritja e një bordi letrar apo miratimi nga kritika e kohës për botimin e një libri?
ILIRJA: Fakti se më shumë ka shkrimtarë se lexues, tregon se libri duhet të kalojë nëpër disa filtra para se të botohet. Mirëpo edhe bordet letrare dhe kritika e kohës janë mekanizma të diskutueshëm, pasi dominohen nga grupe klanore, të interesit etj.
S ‘kam dyshim se gjithçfarë librash pa asnjë vlerë botohen çdo ditë, por jam e bindur se ata me vlerë gjejnë rrugën e tyre të suksesit.
-Në cdo lloj karriere –nënkuptoj karrierën tuaj në letrat shqipe dhe në botën e artit, keni pasur zhgënjime? Cilat kanë qenë uljet dhe ngritjet gjatë ushtrimit të saj?
–
ILIRJA: Jam e vetëdijshme se rruga që kam zgjedhur është e gjatë, e mundishme, me plot të papritura. Nuk është rrugë e shtruar me lule.Më e rëndësishmja është të zgjedhësh rrugën në të cilën rrallë shkohet. Ato që e përcjellin këtë rrugë kanë fare pak rëndësi.
-Jeni vlerësuar pozitivisht dhe admirueshëm nga kritika e kohës në Europë, Ballkan por edhe më tej në SHBA-s? Cili është miratimi kritik për ju në Shqipëri?
ILIRJA: Jam prezantuar në disa antologji në Europë, SHBA e gjetiu në botë. Përgjithësisht veprat e mia janë pritur mirë, dhe janë vlerësuar me nota pozitive.E vlerësuar si poete moderne e guximshme e herë herë rebele.
Pse shkruani?A keni disiplinë në të shkruar?E përfytyroni veten pa shkruar ndonjëherë?
ILIRJA: Shkruaj sepse ekzistoj. Nuk mund ta projektoj ekzistencën time ndryshe, veçse si dikush që ka pasion shkrimin.Kur filloj të shkruaj, di të jem e përkushtuar. Por di të jem edhe shumë rebele dhe e padisiplinuar.Kur nuk shkruaj ndihem bosh.Më bëhet vetja e huaj dhe e largët.
-Si shkrimtare, poete, esseiste, publiciste dhe juriste- cili është koncepti tuaj për kombin, për pushtetin, për partitë politike dhe për demokracinë` në Kosovë?
ILIRJA: Kombi dhe vendi im po përjeton një kohë të vështirë 15 vite pas përfundimit të luftës. Varfëria, korrupsioni, mungesa e lirisë së shtypit , moszhvillimi ekonomik , degradimi shoqëror ka pllakosur Kosovën, vendin më të izoluar në Europë, të katandisur në mjerim politik e ekonomik. Ky vend duhet të ndryshojë kursin e politikës, të zgjedhë njerëz të moralshëm e të dinjitetshëm për ta udhëhqur. Të ringjallet kulturalisht.Të dal nga hiri ku është zhytur nga keqqeverisja e një klase politike që ka zaptuar shtetin. T’i kthehet respektimit të vlerave identitare , trashëgimisë e kulturës kombëtare. Të mbrojë interesat e vendit e të popullit të saj.
Kosova duhet të gjejë forcë e të shpërthejë këtë gjendje tmerri, sa nuk është bërë tepër vonë.
-Projektet tuaja në të ardhmen?Cfarë iu ka mbetur peng?
ILIRJA: Të shkruaj një libër që do të lakmonte secili lexues t’a ketë në bibliotekën e tij. Të përkthehem në disa gjuhë në të cilat akoma s ‘jam përkthyer.
-Cili është ndryshimi ndaj të cilit kemi nevojë qoftë si individë ashtu edhe si shoqëri njerëzore?
ILIRJA: Të ndryshojmë veten, të bëhemi më human ndaj tjetrit. Të falim më shumë dashuri. Si shoqëri njerëzore të këndellemi nga letargjia që na kapluar tash e sa kohë. Të mos bëhemi pjesë e së keqes, injorancës e pre e mashtrimeve.
-A ka kritikë të mirëfilltë letrare sot? Ç’ mund t’u thoni kritikëve të sotëm?
ILIRJA: Jo. Kritika e mirëfilltë pak kultivohet. Kritikët duhet të jenë të besueshëm, profesionist në atë që thonë, të mos shkruajnë me porosi. Kritika thjesht duhet të kryejë punën e saj , pa u ndikuar.
-Kush ju mbështet shpirtërisht në krijimtarinë tuaj të larmishme letrare dhe botuese?
ILIRJA: Familja ime dhe miqtë e mi më mbështesin e më japin forcë për gjithçka.
-Mesazhi për shkrimtarët e poetët e rinj….
ILIRJA: Shkrimtarët e rinj të guxojnë, të thyejnë stereoptipet, të sfidojnë kreativitetin për të dalur para lexuesve. Të besojnë në artin e shenjtë të fjalës dhe të punojnë shumë për të ndërtuar emrin.
Faleminderit!