Qeveria e Maqedonisë ka miratuar masa kundër Kosovës, pas vendimit të kësaj të fundit për aplikimin e embargos për disa prodhime maqedonase.
Vendimi i Qeverisë në Shkup parasheh taksa rrugore prej 2 eurosh për çdo qytetar që kalon kufirin, taksë prej 5 eurosh për makina, ndërsa për mjetet transportuese taksa do të jetë 10 euro.
Zyrtarë të qeverisë kanë thënë se masat do të vlejnë derisa Kosova të heqë embargon për Maqedoninë.
Nga Qeveria maqedonase po ashtu kanë thënë se janë në kontakt të vazhdueshëm me Prishtinën zyrtare, por nuk jepen detaje mbi qëndrimet e palëve.
Masat ndëshkuese i ka paralajmëruar vetë kryeministri Nikolla Gruevski dy ditë më parë, duke deklaruar se kabineti i tij “po shqyrton të gjitha mundësitë pas vendimit të njëanshëm të Kosovës”.
Zhvillimet e tilla në raportet mes dy shteteve kanë ardhur pas vendimit të autoriteteve maqedonase për ndalimin e importit të miellit nga jashtë, që ka përfshirë edhe Kosovën.
Si kundërpërgjigje ndaj këtij vendimi, Qeveria e Kosovës prej para dy ditësh ka vendosur embargo për disa prodhime të Maqedonisë.(I.Kadriu)
Ahmet Zogu në Hotelin Mayflower, Ku pat sherbyer 13 vjet Ministri i tij, Konica
Nga Agron ALIBALI/
Takimi i 17 gushtit 1951 në Hotelin e famshëm Mayflower në kryeqytetin amerikan, pikërisht aty ku Faik Konica kishte shërbyer për 13 vjet si diplomat i mbretërisë shqiptare në SHBA, shënoi fillimin e njërit ndër operacioneve më të sofistikuara për përmbysjen e Enver Hoxhës, çka u kthye sikurse dihet në dështim të plotë.
Në bisedën me personazhin misterioz amerikan Ahmet Zogu parashtroi planin e tij strategjik-operacional, por prej thelbit të saj mund të deduktojmë edhe disa piketakime të rrallam e krejt të veçanta, midis tij dhe Enver Hoxhës.
Dihet, fillimisht, se të dy këta personazhe që vunë në krye të shtetit shqiptar në periudha të ndryshme dhe tejet delikate, kishin kundërshti të jashtëzakonshme me njeri tjetrin. Ato përgjithësisht njihen dhe ishin së pari ideologjike e politike, por edhe krahinore, në formimin kulturore e arësimor, etj.
Kurse pikëtakimeve midis tyre u është kushtuar pak rëndësi deri më sot.
Së pari, edhe Mbreti Zog, edhe Enver Hoxha ushqenin mosbesim të thellë ndaj politikës britanike ndaj Shqipërisë. Mosbesimi i Enver Hoxhës del gjerësisht në kujtimet e tij, por përmendet edhe në dokumentet amerikane të OSS të publikuara së pari nga Peter Lukas. Aty permendet, për shembull, një moment kur Frederik Nosi, ndihmës dhe përkthyes personal i Enverit në malet shqiptare i raporton shefit të vet për një koment përçmues të një oficeri të lartë britanik, i atashuar pranë Shtabit të Përgjithshëm të UNÇ. Po ashtu, në kujtimet e tij Enver Hoxha përmend me hollësi përplasjet e shumta me oficerët e tjerë të zbulimit anglez, që përqëndrohsehin kryesisht në mbështetjen që këta të fundit i jepnin Ballit Kombëtar e Legalitetit. Në fakt, mosbesimi lidhej edhe me sinjalet që kishte Hoxha për pazarllëqet e mundshme të Çërçillit me qeverinë greke në mërgim për copëtimin e Shqipërisë.
Ky mosbesim ndaj britanikëve, sikurse u përmend, del edhe në bisedën e Ahmet Zogut me bashkëbiseduesin amerikan. Natyrisht, edhe Zogu kishte hatërmbetje të vjetra ndaj britanikëve, qysh me reagimin e shurdhët ndaj pushtimit të Shqipërisë me 7 prill 1939, dhe më pas me injorimin për vite me rradhë të Zogut në Londër.
Së dyti, edhe Enver Hoxha edhe Ahmet Zogu ishin të shqetësuar për rrezikun që mund t’i vinte vendit nga pretendimet e pabaza të Greqisë, të mbështetura në mënyrë absurd nga politikanë britanikë. Zogu ia shprehu fare qartë këtë shqetësim bashkëbiseduesit amerikan. Prandaj, ai edhe kërkonte deklaratën paraprake të mosndërhyrjes, dhe e shprehu haptaz frikën e tij për pazaret nsaj Shqipërisë së Jugut. Po ashtu, edhe qëndrimi i Hoxhës në këtë drejtim dihet: ai ishte krejti qartë dhe i prerë.
Por ndërsa Hoxha nuk ngurroi të deklarojë botërisht se, po qe se do të shkelej qoftë edhe një pëllëmbë e kufirit shqiptar, do të derdhej gjaku deri në gju, Zogu përmendte “mekanizmat” e OKB-së. Ndofta Zogu llogariste se atij i nevojitej ndihma greke për përmbysjen e Hoxhës dhe deri aty ishte maksimumi i kompromisit të tij. Në këtë drejtim ndofta duhet parë edhe mendimi i Zogut për nevojën e një force ushtarake prej 10,000 burrash për të ndërhyrë në Shqipëri. Praktikisht, një forcë e tillë ushtarake, besnike e Mbreti dhe me pikëpamje detyrimisht nacionaliste, e vendosur në territorin grek pranë kufirit shqiptar dhe e gatshme për t’u future në Shqipëri, do të mund të shërbente edhe si deterrent për çfarëdo ideje apo përpjekje të Athinës për të copëtuar vendin.
foto: Dy faksimile nga dokumentet sekrete ku dëshmohen takimet e tij sekrete për të organizuar aksionin për rrëzimin e regjimit të Enver Hoxhës në 1951)
Së treti, Zogu dhe Enveri – edhe pse në rrethana të tjera kohore – takoheshin në një pikë tjetër; atë të të qënit në krahun e fitimtarëve. Zogu ia tha copë bashkëbiseduesit amerikan: në pritje të Luftës III Botërore, do të duhej që Shqipëria të ndodhej në krahun e Perëndimit fitimtar, sepse vetëm kësisoj do ta ruante integritetin e vet tokësor. Natyrisht që kjo analizë e Zogut doli e gabuar, dhe koha e hodhi poshtë, pasi nuk plasi luftë. Mirëpo këtu ai me siguri do të kishte patur ndërmend faktin kokëfortë se Lufta Nacional Çlirimtare dhe çlirimi i vendit në nëntor 1944 e vuri Shqipërinë përfundimisht në krahun e Aleancës së madhe antifashiste SHBA – Britani e Madhe – Bashkim Sovjetik, dhe kësisoj bllokoi çdo pazarllëk për copëtimin e mundshëm të Shqipërisë në Konferencën e Paqes.
Madje, në një ndër seancat plenare të kësaj Konference Enver Hoxha botërisht përcolli sakrificat e pashembullta dhe gjakun e derdhur të popullit shqiptar për liri, dhe hodhi poshtë çdo insinuatë që e fuste Shqipërinë ndër vendet humbëse. Gjejmë rastin të theksojmë se në atë fjalim, Enver Hoxha jo pa qëllim nuk e përmendi asfare Mbretin Zog, edhe pse e kishte rastin për ta denigruar botërisht. Arësyeja për këtë “harresë” të qëllimshme të Enverit ishte se, me siguri, ai e kishte parasysh praktikën e vazhdimësisë së shtetit në të drejtë ndërkombëtare, dhe prandaj Ahmet Zogu, edhe pse u largua nga vendi pa lavdi në 7 prill 1939, ishte udhëheqës i ligjshëm i vendit të paktën deri në momentin e agresionit fashist ku Shqipëria humbi pavarësinë dhe sovranitetin.
TAKIMI I DYTË – NJU JORK, 30 GUSHT 1951
Po le të hidhemi tek takimi i dytë midis Ahmet Zogut dhe bashkëbiseduesit misterioz amerikan, që në dokumente, ritheksjomë se kishte detyrën e Shefit të Drejtorisë 1 të Evropës Lindore. [Chief, EE-1]. Takimi u krye gati dy javë më pas, në Hotelin Delmonico në Nju Jork. Personazhi misterioz u paraqit atje në orën 19:30 dhe menjëherë i deklaroi Zogut se “ne e kemi vrarë shumë mendjen [had given serous thought] për diskutimet tona të përparëshme për operacionet shqiptare”.
Vërejmë këtu përdorimin e shumësit, çka nënkupton se dy personazhet tona ishin takuar dhe kishin rrahur mendime edhe përpara takimit në Mayfloëer. Sipas raportit dyfaqesh të gjendur në arkivat amerkane, ku bashkëbiseduesi amerikan i referohet Ahmet Zogut gjithmonë si “mbreti”, biseda u vazhdoi pak a shumë kështu:
Amerikani fillimisht tha se “nëse Zogu do ta quante të vlefshme, ne do t’ju japim të gjithë asistencën e mundshme materiale për infiltrimin a një grupi të vogël agjentësh të nivelit të lartë që do të siguroheshin prej tij me qëllim kryerjen e misonit të rikonjicionit në Shqipëri dhe për vendosjen e kontaktit me njerëz që janë miqësorë ndaj Zogut, të cilët ndodhesibn në ushtrinë dhe qeverinë shqiptare, si dhe me grupe të rezistencës që njerëzit e tij do të mund të takonin”.
Pra, amerikanët konfirmonin mbështetjen e plotë materiale. Po ashtu, në bashkërendim të plotë me Ahmet Zogun, ata përcaktonin edhe objektivat kryesore të misionit “Molla”, që ishin: (i) njohja e gjendjes në terren; (ii) kontakti me personalitete të larta miqësore ndaj Zogut në ushtri dhe qeveri, dhe (iii) kontakti me grupe të tjera të rezistencës antikomuniste. Se cilët do të ishin këto “kontakte të larta” do ta shikojmë më pas. Amerikani shtoi se “ne do të zgjedhim edhe një operator radist [Ë/T operator] që do të shoqërojë grupin”.
Ish-Mbreti u përgjigj duke thënë se ishte i gatshëm të vendoste njerëzit e tij në dispozicion. Ai sugjeroinjë grup prej dy ish- oficerësh, që tani jetonin në Egjipt, sëbashku me dy shoqërues apo udhërrëfyes, që do të ndihmonin oficerët për të lëvizur nëpër zonat kritike. Radisti i ofruar nga amerikanët do të ishte pjestari i pestë i grupit. I gjithë operacioni duhet të kryhet në mënyrën më të fshehtë dhe njerëzit e tij duhet të silleshin në Greqi në rrugë sekrete. Ndofta ata fillimisht mund të transferoheshin në ndonjë vend tjetër Evropian ku pala amerikane mund t’i takonte dhe të organizonte transferimin e tyre klandestin në Greqi. Zogu do të urdhëronte ndihmësin e tij, Kolonel Selmanin, që të ndihmonte palën amerikane në instruktimin e këtyre njerëzve në Greqi.
Mandej bashkëbiseduesi amerikan pyeti nëse Zogu mund të bënte me dije emrat e agjentëve të zgjedhur prej tij.
Ish Mbreti u përgjigj se “Do të më duhet njëfarë kohe për të zgjedhur individët e posaçëm, por do t’ju njoftojmë me t’i caktuar ata”. I rrahur si gjithnjë, ma vaj e me uthull, Zogu nuk harroi të shmangë përgjegjësinë nga radisti. “Po ju paralajmëroj, tha ai, se unë mund të mos kem njohje për radistin e zgjedhur prej jush, prandaj përgjegjësia është tuaja sa i takon besnikërisë [trustiërothiness and reliability] së tij.”
“Shpresoj, shtoi ai, se ju do të përdorni materiale kriptografike, të cilat të mos lexohen nga rusët, që janë shumë të aftë në thyerjen e kodeve dhe të shifrave”. Ai natyrisht kishte parasysh dështimet e misioneve të mëparshme në Shqipëri.
Sipas raporti, biseda zgjati edhe një orë më shumë, me një diskutim të përgjithshëm për tema të nxehta të ditës të rrahura edhe më parë midis tyre. Ato kishin të bënin me “arritjen e një zgjidhjeje të shpejtë të problemit izraelo-arab në Lindjen e Mesme, nevojën për veprim të fuqishëm kundër komunistëve në Kinë, etj”.
Në fund, Zogu përmendi edhe faktin se ai “kishte takuar gjeneralët MacArthur dhe Clay, dhe kishte mbetur me mbresat më të mira lidhur me kuptimin që ata kishin për çështjet që Zogu u kishte paraqitur”.
Robi Servantes në duart e Arnautit Ali Mami
NGA LUAN RAMA/
Shpesh librat historikë, dorëshkrimet e vjetra, historitë e popujve dhe emigrimet na zbulojnë personazhe e ngjarje të habitëshme për të cilat është shkruar pak ose nuk është shkruar fare. Shumë shqiptarë të shquar i kanë shërbyer historisë dhe kulturës evropiane. Të tjerë, përkundrazi, kanë qënë renegatë, duke u shërbyer pushtuesve apo fuqive të tjera, larg atdheut të tyre, ashtu siç kishte dhe renegatë të popujve të tjerë, grekë, italianë, dalmatë, spanjollë, etj, të cilët, në kohën e dyndjes së tmerrshme osmane drejt brigjeve të Adriatikut dhe në Mesdhe, u detyruan të bëhen renegatë dhe të islamizohen, për të shpëtuar nga vdekja, apo për të fituar lirinë familjet e tyre të robëruara. Një nga ata ishte dhe Arnauti Mami, siç ka hyrë ai në historinë spanjolle apo të Algjerisë, ose më mirë në historinë e piraterisë së Mesdheut, pasi ajo që e dalloi këtë renegat shqiptar ishte pikërisht pirateria dhe rrëmbimi i Miguel Servantesit, autorit të një prej kryeveprave botërore të letërsisë, Don Kishoti i Mançës. Ai ishte një «corsaire» (pirat) i njohur, që komandonte 300 «galerat» (lloj anije) të flotiljes së Algjerit, që në atë kohë ishte në duart e Sulltanit dhe drejtohej nga një guvernator turk. Algjeri në atë kohë ishte në fakt një «shtet piratësh». Shumë vite më vonë nga rrëmbimi i Servantesit, më 1583, Arnaut Mami do të bëhej pasha. Nga të vetmit piratë që u bënë pashallarë gjatë gjithë kohrave njihen vetëm Arnaut Ali Mami, kalabrezi Euldj Ali ( i cili si dhe paraardhësi i tij, pirati Kheir ed Din u bë admiral i flotës osmane), venedikasi Hasan Corso, apo i quajtur ndryshe Hasan Venedikasi si dhe Mezzo Morto (I Gjysëm-Vdekuri), i quajtur kështu, siç duket se nga ndonjë histori, ku ai duhej ti kishte shpëtuar për mrekulli vdekjes së sigurt. Arnaut Mami duket nuk është i njohur në Ballkan, apo në historinë shqiptare, pasi veprimtaria e tij është zhvilluar në detrat e jugut të Mesdheut. Po cila ka qënë historia e tij ? Nga cili vënd i Shqipërisë ishte larguar ? A ishte kthyer vallë më vonë në Shqipëri? Ndoshta arkivat e Konstantinopojës (Stambollit) apo të Algjerit, mund të ruajnë gjurmë të jetës dhe prejardhjes së këtij shqiptari. Sot në Algjer, të gjithë e njohin pallatin e Arnaut Mami, të quajtur ndryshe Shtëpia e Kuqe, apo Dar El Hamra, meqë në të mbizotëron ngjyra e kuqe. Ajo është një perlë e arkitekturës “maureske”, dhe sot shërben si Ministri e Turizmit. Ende dhe sot ekzistojnë në këtë ndërtesë bodrumet e famshme të skllevërve, ku ka kaluar me siguri dhe Miguel Servantes. Por si ndodhi që pikërisht i famshmi Servantes të binte në dorë të Arnaut Mami ? Në ç’kohë kishte ndodhur kjo dhe pse?
Ndryshe nga ç’mund të imagjinohet, në rini të tij Servantesi bëri një karierë ushtarake dhe në fillim u angazhua në regjimentet spanjollë që luftonin në detrat e Mesdheut, por edhe në fanteri (këmbësori) në jug të Italisë. Ai së pari ishte një “guerriero” dhe më vonë do të ishte shkrimtari Servantes. Atëherë, mbretërit dhe princat e Perëndimit, filluan të bashkohen për tu mbrojtur nga dyndjet osmane që vazhdimisht, gjithnjë e më shumë, kërcënonin territoret e Evropës, të cilat rrezikonin të binin nën pushtimin e tyre. Trimëria e Servantesit u vu në sprovë në një nga betejat më të mëdha që Perëndimi i bëri ushtrive të perandorisë osmane në betejën e Lepantos, në gjirin e Korintit dhe të Patras, të komanduara nga Ali Pasha, ku anijet kristiane, duke përfshirë anijet veneciane, spanjolle, napolitane, etj, kapën mbi 110 anije turke dhe fundosën 130 të tjera. Nga kristianët kishte 7-8 mijë të vrarë ndërsa nga turqit 20-30 mijë. Pikërisht në këtë betejë, Miguel Servantesi u plagos nga shigjetat e një harkëtari turk. Për gjashtë muaj ai do të qëndrojë në një spital të Mesinës në Itali, për tu angazhuar përsëri në trupat e të famshmit Don Juan d’Autriche, admiral i «Ligës së Shenjtë», e më pas të Lope de Figuero.
Tashmë ai është bërë një “ushtar elite”, apo “soldado aventajado”, siç i cilësonin këta ushtarë të sprovuar, të cilët pagoheshin me tre dukatë në muaj. Në vend që të kthehej në Madrid, pranë familjes, ai preferoi të bashkohej me trupat spanjolle, duke rrahur detrat e Mesdheut. Madje me anijen e tij ai kishte zbarkuar në Korfuz dhe në ishujt e tjerë të Jonit, për të vazhduar pastaj në brigjet e Italisë dhe marshuar drejt veriut. Më 1572, ai mori pjesë në betejën tjetër të madhe të Navarinit. Pas kësaj, Servantesi do të qëndrojë dy vjet në Napoli para se të kthehet për në Madrid. Pikërisht në këtë kohë ndodh dhe drama e tij. Katër anije spanjolle kthehen drejt Spanjës, duke u ngjitur sipër Korsikës. Por në detin e jugut të Francës, jo larg portit “Les Saintes Maries de la Mer”, ata sulmohen papritur nga një flotilje barbareske e komanduar nga Arnaut Mami dhe lietnanti i tij, renegati grek, i quajtur Dali Mami. Gjatë kohës së sulmit, Miguel Servantesi është në anijen “Sol”, por befasia e sulmit i ka ç’orientuar të gjithë. Ishte data e 23 shtatorit të vitit 1575. Shumica vriten dhe Servantesi është nga të fundit që kapet rob, siç kujton dhe një nga bashkëluftëtarët e Servantesit, Antonio Marco, i cili shkruan se “Migueli rezistoi shumë dhe ishte nga të fundit që u kap rob”. Edhe Servantesi që përshkruan këtë histori tregon se “I gjëndur vetëm duke luftuar, gjithë plagë, u detyrua më së fundi të dorëzohej”. Të lidhur me zinxhirë, robërit, mes të cilëve dhe vëllai më i vogël i Servantesit, Rodrigo, hidhen në kuvertën e “galiotës” barbareske dhe pas tre ditësh udhëtimi, të mbyllur në hambaret, ata mbërrijnë në brigjet e Algjerit. Siç kujton dhe një tjetër bashkëkohës i Servantesit, Saavedra në librin e tij Jeta në Algjer, “kur arrita i plagosur dhe pashë atë tokë me nam të keq e të trishtë, që në gjirin e vet kishte aq shumë piratë, nuk i mbajta lotët”. Miguel Servantesi atë ditë të 26 shtatorit, kur hyn në burgjet e Algjerit, është 28 vjeçar dhe i sprovuar me luftrat, por ajo që do të kalojë do të jetë një klavar i vërtetë, siç e përshkruan dhe në librin e tij Galatea, një libër i menduar prej gjashtë vëllimesh, por që Servantesi shkroi vetëm vëllimin e parë. Të lidhur me zinxhirë të rëndë, njëri pas tjetrit, spanjollët robër i çojnë në burgjet e Arnaut Mami dhe më pas në burgun e Dali Mami. Fati i keq i Servantesit ishte se atij i gjetën letra e rekomandime që ai kishte marrë nga Don Juan d’Autriche dhe duka De Sessa për t’ia çuar mbretit spanjoll Philippe II. Arnaut Mami e kuptoi se kishte të bënte me një njeri të rëndësishëm dhe kjo do ta vononte shpëtimin e tij nga ai ferr i vërtetë. Megjithatë, Arnaut Mami duket se s’do të merret më me të burgosurit, të cilët i a lë lietnantit të tij. Ai vetë do të niset në inkursione të tjera. Pikërisht në këtë kohë nis dhe historia dramatike e Miguel Servantesit dhe dhjetra mijra robërve që gjëndeshin atëherë në burgjet e ndryshme të Algjerit. Algjeri në atë periudhë ishte një qytet i lulëzuar nga tregëtia dhe trafiku i madh që bënin piratët; ai ishte një qytet prej 150 mijë banorësh, pra më i madh se Palermo apo vetë Roma. Shitja e robërve të kapur u sillte gjithashtu përfitime të mëdha. Meqë çalonte, greku Dali Mami quhej ndryshe “Topalli”, (“El Cojo”). Ai e dinte se Servantesi kishte qënë kapiten anijesh dhe haraçi për ta liruar u vendos i lartë : 500 dukatë. Por që në muajt e parë të vitit 1576, Servantesi do të përpiqet vetëm për një gjë : si të arratiset nga ky vënd. Ai nuk mund të presë ardhjen e misionarëve që vinin për të blerë robërit. Ndërkohë, Orani, jo larg Algjerit, ishte në duart e katolikëve spanjollë dhe ai dukej si vëndi i vetëm i shpëtimit. Migueli arriti të bindë një « maur » vëndas, i cili mundi t’i nxjerrë nga Algjeri për në rrugën drejt Oranit, nëpër shkretëtirë, por pas disa miljesh, ndoshta nga frika, ai i braktisi. Të mbetur në mes të rrugës, nga frika se mos vdisnin në shkretëtirë, grupi i robërve, së bashku me Servantesit që i udhëhiqte, u kthyen përsëri në burgun e Algjerit. Dhe për këtë sigurisht, torturat ishin të tmerrëshme. Në mars të atij viti, një bashkëluftëtar i tij lirohet nga tre misionarë të ardhur nga Spanja, të cilët paguajnë për lirimin e tij. Eshtë Gabriel de Castaneda, ai që do të çojë letrat e Miguelit familjes së tij. Sapo e ëma e tij e merr vesh burgosjen e Miguelit dhe gjëndjen e tij të mjerë, i bën menjëherë një peticion Këshillit Katolik që të mund ta ndihmojë me para, por shuma e haraçit është e madhe : 500 dukatë. Këshilli i jep vetëm 60 dukatë, nga 30 dukatë për secilin nga bijtë e saj, Miguelin dhe Rodrigon. Ndërkohë Migueli bën tentativën e dytë për tu arratisur. Në 30 shtator, së bashku me ca robër të tjerë ata mundin të largohen 3 milje nga Algjeri drejt një shpelle, ku presin njata do ti zbulojnë dhe do ti kthejnë të lidhur me zinxhirë në burgjet e Algjerit. Kësaj rradhe Servantesi e merr përsipër detyrën e frymëzuesit dhe të organizatorit dhe për këtë dënohet me 2000 shkopinj. Por Migueli është i fortë dhe arrin ta përballojë këtë sprovë ç’njerëzore. Në çdo tentativë që bën, torturat janë të tmerrshme, por megjithatë autori i ardhmë i Don Kishtoti i Mançës, nuk do të jepet. Ndoshta kjo përvojë, këto sprova do ti japin një optikë tjetër për botën dhe shoqërinë do t’I krijojnë atë ngjizmë që do të formojë te ai portretin e një humanisti të madh. Vallë a ka filluar ta mendojë temën e romanit të tij të ardhmë ? Në fakt, siç dëshmojnë kronikat e kohës, në burg ai ka filluar të shkruajë vargje dhe shkrime të ndryshme. Madje ai bije në dashuri dhe me vajzën e një fisniku të njohur dhe të pasur të Algerit, me Zoraiden e Haxhi Muratit, një renegat tjetër dalmat nga Raguza, një tregëtar që kishte përqafuar islamin. Kjo është e vetmja kënaqësi e Miguel Servantesit gjatë roberisë së tij, për të cilën ai do të shkruajë në librat e mëvonshëm të tij.
Zoraidja e bukur, shpesh kërkon ta ndihmojë për tu arratisur që ai të gjejë lirinë. Por sa herë ai tenton, Migueli kapet përsëri. E tillë ishte dhe aventura me një renegat spanjoll i quajtur Abdurrahim, i kthyer në musliman, i cili ishte penduar që kishte përqafuar fenë muslimane dhe mendonte të largohej. Ai bleu një anije dhe u përgatit të merrte Miguelin dhe 60 robër të tjerë, por një tjetër spanjoll i spiunoi dhe tentativa dështoi. Tashmë Miguelin e ruan në burgun e tij vetë mbreti i Algjerit, Hasan Aga (Cayban) një renegat fjorentinas. Por edhe pse në një burg akoma më të tmershëm dhe i lidhur me dy palë zinxhirë, ai përsëri arrin të gjej një “maur” dhe me anë të tij të nisë një letër për guvernatorin e Oranit, Don Martin de Corboda, por “mauri” do të kapet dhe planet e tij të arratisjes marrin fund. I dëshpëruar, si shpresë të vetme, Servantesi ka vetëm ardhjen e misionarëve dhe mbledhjen e 500 dukatëve për haraçin e tij. Më 1577, tre misionarë vijnë dhe lirojnë rreth 106 të burgosur. Por Migueli preferon që në vend të tij të lirohet i vëllai, Rodrigo. Miguelit do i duhet të presë dhe tre vjet të tjera gjersa do të vija dita e lirisë. Ai është 33 vjeç kur një ditë shtatori vijnë misonarët e tjerë. 5 vjet kanë kaluar që nga dita e parë e robërisë. Nëna e tij i ka mbledhur dukatët e duhur. Motrat kanë shitur prikat e tyre, që të mund të ndihmojnë për lirinë e tij. Arnaut Mami endet në atë kohë, ende nëpër detrat e Mesdheut. Atë ditë, Hasan Aga, ka hipur në anijen që do ta çojë në Stamboll për ndonjë post të ri. Siç dëshmojnë kronikat e kohës Migueli është robi i fundit që ai pranon të lirojë përkundrejt 500 dukatëve. Eshtë dita e 19 shtatorit të vitit 1580. Kuptohet gëzimi i jashtëzakonshëm i Servantesit që më së fundi ai do të kthehet në Spanjë, në gjirin e familjes së tij.
Por edhe pas këtyre viteve të tmerrëshme, jeta e Servantesit nuk do të jetë e paqtë. Me kthimin e tij në Madrid, ai zbret në Andaluzi dhe Sevilje, ku disa vjet merret me vjeljen e taksave, pastaj burgoset më 1597, nga falimentimi i bankës ku kishte depozituar paratë dhe më vonë ç’kishërohet. Pikërisht në burg fillon të shkruajë Don Kishotin e Mançës. Jeta e tij bëhet një dramë e vërtetë gjersa do të vdesë në vitin 1616. Megjithatë, prehja e tij e vetme ishin librat që shkroi, dorëshkrimi i Don Kishotit të Mançës, të cilin arriti ta botojë në vitin 1605. Dhe në këtë roman, ai nuk harron të kujtojë vuajtjet e « robit » në burgjet e Algjerit dhe që në fakt është vetë ai…
Historia e Arnaut Mami n’a kujton dhe dy histori arnautësh të tjerë që i shërbyen perandorisë osmane dhe që çuditërisht ishin guvernatorët apo pashallarët e dy prej qyteteve më në zë të Palestinës së dikurshme: Akos (apo St.Jean d’Acre) dhe Jaffo-s (Xhafos) dy qytete sot në Izrael dhe që ishin portat e dikurshme të ushtrive kristiane për të shkuar drejt Jeruzalemit. Guvernatori i Xhafos ishte Abu Nabut (që qeverisi gjatë viteve 1807-1820) dhe që ndryshe e quanin “babai i dajakut”, pasi “dajaku” ishte mjeshtëria e tij. Ndërsa Ahmed El-Xhezairi hyri në histori si një ndërtues dhe strateg i madh ushtarak. Kur Napoleoni hyri në Ako dhe donte ta pushtonte kështjellën mesjetare të kohës së tempullarëve, ai nuk mundi ta pushtonte. Më 1799, trupat e tij vranë 200 robër arnautë dhe më pas u larguan. Atëherë Xhezairi ndërtoi qytetin si dhe xhaminë më të madhe, ku sot janë eshtrat e tij dhe të birit të tij. Nga Napoleoni tek Servantesi, nga Abu Nabut tek El-Xhezairi, historia i ka mpleksur shqiptarët në histori të çuditëshme dhe zhurmëmëdha.
Dëbimi i gjermanëve nga Nju Jorku
Nga Pellumb KULLA/*
Unë e shpie Xha Jazon përditë në kafenetë e Arthur Avenysë.T’ëmën!.. Nuk e kam kuptuarë kurrë ce njerëzit nuku i duanë hiç të sklerozuarit. Mua më mbërthejnë historitë e çaprashitura të xha Jazos, që ka bërë një jetë aq larushe. Kujtesa e tij, si donjë dhi e egër, harbon në të gjitha skërkat e pllajat e jetës së plakut: partizan, oficer në ushtri, kryetar kooperative, pastaj i deklasuar… Harbon dhia, harbon, por gjene te pllaja e partizanit vete qëndron. Vërtet dolli malit ditëve të fundit, por ay partizan ka qejf të mbahet mend! Me që i biri, bëri atë gjëmën me arratisjen e tij nga Saranda, me not, Jazon e hoqnë pe kreut të kooperativës, e përzunë pe organizatës së komunistëve e pastaj e syrgjynosnë me gjithë familje në një fshat të Gorës.
Në Shqipëri është një kohë, kur tërë mundohen të gjejnë një gërvishtje nga diktatura. Jazua e ka brazdën të gjakosur dhe e le pa nxjerrë në dritë! Vete e lidhet pas të dalurit në mal! T’ëmën, se ç‘mban mbi kurriz ky rruzull!
Tashi, me të birë, atë të arratisurin, janë mbledhur bashkë.
Xha Jazos i pëlqen Nju Jorku, ujrat që e çajnë dhe përndajnë qytetnë, pleksja e metrove, rekllamat e stërmëdha. I duken të bukura dhe shpesh në bisedat e tij e fut përvojën e re në kukumalen e madhe të asaj të vjetrës, ashtu siç futet në një libër me shumë fletë, një fashikull tjetër, që nuku ka të bëjë hiç me atë libër.
Në historitë e tij Xha Jazua nuku gënjen. Skleroza nuk e njeh gënjeshtrën dhe bile ajo nuku ka fare nevojë për të. Xha Jazua thjesht rrëfen ngjarje që edhe mund të ndodhnin. Radha e kohëve i është kokolepsur, por plaku nuk e vret mendjen t’i shpleksë e t’i rreshtojë.
Ka një urrejtje të pashuarë kundër gjermanëve. Një ditë më tha, se Amerika duhet t’ia dinte për nder brigadës së tij, që arrivi të mos mbetej këtu në Nju Jork këmbë gjermani!
Më thëthivi mjaft me këtë thënie dhe unë e afrova karrekllën. Po pinim kafe në trotuaret e Arthur Avenysë. Pa arritur ta pyes, xha Jazua u kurdis.
– Po me t’i qërruarë gjermanët nga viset tona, i ndoqmë tutje. Brigada jonë, sëkur qe bërë vetëm për gjuetinë e tyre. Nxiri që këtu, qërroi që atje e bjeru prapa! Kur dëgjonin Brigadën e Pesëdhjetepesë, gjermanët i zinte tartakuti.
Unë nuku di të ketë patur brigadë me atë numër, por kjo është nga lajthitjet më të paka të plakut.
– Më dyzetepesën, ishnë mbledhur tërë gjermanët nga ishnë e nga s’ishnë, në Gjermani. Pe atje nuk kishmë pse t’i lomim nga vendi, ce ata ishnë futur në vathë të tyre. Pyet andej e pyet këtej: “more, na thoni, në ç‘vend të botës ka akoma gjermanë, t’u sulemi e t’u vemë drunë?” Hiç! S’vinin ankesa. Kur, na thanë: kanë mbetur ca në Nju Jork! Do të vemë, thamë, do vemë e t’i qërrojmë edhe pe andej! U mblodh edhe një herë brigada. “O burra”, thamë, dhe u nismë! E tërë brigada!
– Loj, bre xha Jazo, nga vendi! Po si u futtë në Amerikë? – nuk më ndënji goja mua.
– E do të vërtetën? – më tha. – Me viza fallco! E tërë brigada! Me pushkë e mitrolozë, me tërë armatimnë! Vimë këtu në aroport të Kenedit. Këtu kishnë ca nga ata aparatet, që të kontrollonin dëpër xhepa, për thika, për droga, për armë. Ishnë djegur këta të zestë, pe Njëmbëdhjetë Shtatorit, kur u shembnë Binjaket.
Mua gjene nuku m’u ndënj:
– Edhe Njëmbëdhjetë Shtatori u fut këtu-o?!.. Po si, bre, nuku ju a zunë armët?!
– Neve i mbamim lart, me të dy duartë mbi kokë, se ata dëpër trup kontrollonin. Aty nuku kishmë asgjë neve. Kaluamë të tërë. Asnjë batalon nuku na mbajtnë.Vimë neve, që thua ti, e të përhapemi atë natë dëpër këto kodrat rreth Nju Jorkut. E ndezmë zjarret tona. Llapsnin atë natë zjarret partizane, ca në Qafë Kuins, ca në korijet e Stejtën Ajlandit, ca në meratë e Bronksit e ca mbi stanet e Nju Xhërsit. Batalonit të fundit nuk i kishnë ardhur mortajat. Ishnë ngatërruar kur ndrruamë aropllanë në Zyrih. Por, Svisseri, – për shërbim që bëjnë, t’u pish dollinë, o në p.. të s’ëmës !, – u a solli mortajat të paprekura, po atë natë, me mikrobuse! Të fundit i pamë zjarret e tyre në pllajat e Bruklinit. E kishmë rrethuarë Nju Jorknë e gjermanët shëkonin zjarret tona e me siguri po i zinte data. Po ama, neve nuk e dimë hiç ku janë strukur. Gjatë natës erdhnë dhe informatat e sakta: në Nju Jork, thanë, nuk ka aq gjermanë sa të nderohemi. Kanë mbetur vetëm nja tridhjetë a dyzet, në Aveny të Parë, edhe ata dukej se punonin si zyrtarë të konsullatës gjermane. Erdhmë që erdhmë, thamë, le t’u futëm tmerrë dhe atyre dhe le të thyejnë qafën në Gjermani! Të nesmen, me formacion luftimi, me pesë kollona, mësymë Manhattanë! Drejt e në konsullatët gjermane!
– Me se shkuatë-o?
– Me sabuej, me metro. Intendenti na kish pajisur me ca metrokarda dhe o burra! Neve muarmë trenë B! Në vagon buçisnin këngët partizane, ore! Kur mo i kem tërë, të kishe qënë atje, nuku do mbaje mend gjë tjatër në jetën tënde! Me “ato maja rripa-rripa”, me “kuq ësht’ ku lind e ku perëndon”…
– Paaa! Nuk bezdisshin pasagjerët amerikanë? – e çpova plaknë.
– Jooo, ç‘ne! Intendenti jonë i kish marrë masat, oree: sejcili pe neve kish kufjet e tij në veshë e neve dëgjomim në to: “ato maja… seç gjëmojnë”. Amerikanët, ca studentë, ca zezakë, ca filipinas që shisnin bateri dëpër vagona, tërë kishnë kufjet e tyre. I tërë vagoni ish me kufje dhe pasagjerët tundçin nga ritmi. Po ashtu tundçin edhe ca partizanë nga tonët, ca të rinj, ca çunakë të pabindur. Ata me siguri kishnë vënë fshehur donjë këngë të Irma Libohovës. Se me “ato majat e rripa- rripat” nuk tundesh dot, de! Dukej, bre, nuku qe ay ritëm! E, nejse… Vemë në konsullatë të gjermanëve. Radhë e madhe atje, bre: ca për viza, ca për martesa. Zumë radhë edhe neve, ç‘të bëmim?! U zgjat radha, si mos o Zot! Kur erdhi sëra jonë, del një gjerman aty e na pyeti ce ishmë munduarë. “Kemi ardhur të çlirojmë Nju Jorknë”, – i thamë. “Nga kush?”- pyeti. “Nga ju, gjermanët!” – ia thamë copë. Kur i treguamë se ishmë Brigada e Pesëdhjetepesë, ay u bë dyllë i verdhë. Ashtu dyke iu dredhur zëri, na tha se duhet të mbushmim një formular e t’i bashkëngjitmim me kapce dy fotografi të brigatës. “Po më parë”, tha, “duhet të dorëzoni armët. Është rregull!”. Veç njerëzit e egër nuku binden. I dorëzuamë, ç‘të bëmim?! Nuku bëhej shaka me gjermanë! Nëne, nëne! Mbushmë formularë. Ne patmë çliruarë gjithata qytete, po me formular, jooo, nuku na kish bërë vaki t’i thyemim gjermanët. E mbushmë formularë, vumë dy fotografitë që kishmë që nga themelimi i brigadës dhe ua lamë në një sportel. Na thanë që kjo punë do të bëhet, por jo pa kaluarë pesëmbëdhjetë ditë. Ashtu ish rregulli. “Rregullin e respektojmë”, u thamë dhe ikmë. Detyrën e kryemë.
` – Po armët? – ia kujtova unë.
– Me armët na ndezi groshi, se ata nuku na i jepnin prapë e ne i lamë. Kumandanti i brigadës desh të na proçedonte për gjyq ushtarak, por pastaj erdh’ lajmi që edhe në Shqipëri, depot e armëve ishnë shkallmuarë, ushtria qe bërë lesheli, piramidat kishnë thyerë qafën e qënkësh formuarë Qeveria e Pajtimit Kombëtar e në atë valë, na zuri dhe neve amnistia.
Mua nisnë të më merreshin mëntë: partizanë, Njëmbëdhjetë Shtatori, piramidat, amnistirat… Po e mblodha shpejt tutkën.
– Po e çliruatë vërtet Nju Jorknë nga gjermanët? Dua të them, xha Jazo, a iknë ata pas pesëmbëdhjetë ditësh, siç ju thanë?
– Duhet të kenë ikur. As mos e bëj dëm pyetkën! Gjermani, qen bir qeni është, po fjalën e mban! Unë s’pata kohë ta marr vesh, ce më binte bretku katërmbëdhjetë orë në ditët, në punë të zezë. Një dibran më futi në restorant të tij, lanja pjata. Pa karta. Dibrani paskësh qënë me Ballin Kombëtar, po paskësh qëlluarë burrë i mirë. Sefte flinja në shtëpi të tij. I kënaqur unë, i kënaqur dhe ballisti, ce e quante fitore të frymës së Mukjes.
– Po ce nuk u këthyetë prapë në atdhe, pasi kryetë detyrën-o?
– Ce-o, budallenj ishmë ne-o?!- ma bëri. – Qejfi, or bir, ma kish të këthesha, po për ideal, xha Jazon e ke trokë. Si do të vija prapë në Amerikë unë, mo? Ku kisha, bre, unë, trembëdhjetë mijë dollarë, të kërkonja gjene pashaportë fallco, apo të bridhnja dëpër skafe?! Pasaj, ja, vjen e t’i bije skafit, donjë hundë motovedete italane! Unë nuk di as not, or’ i hëngsha t’ëmën!.. Kryesorja është që detyrën e kryemë.
– E kryetë në Nju Jork, po në Shqipëri ke akoma gjermanë!
– Po çne-o, ne e lamë vatanë pa këmbë gjermani!..
– Ju e latë, – i thashë, – po atje ka akoma. Janë në ambasadën gjermane në Tiranë. Pastaj, ca të tjerë kanë erdhur si specialistë… Turistë, varda…
– Ne e lamë Shqipërinë, kur i thonë, gjerman-frii! Brigada të tjera atje ka. Sytë t’u dalën e le t’i nxjerrën ato! Ce o, nga Pestepesa i presën të gjitha-o?! Lodra të politikës-mo, të këtyre qeveritarëve të soçmë. Këta i kanë tradhëtuarë idealet e luftës!- tha me mllef dyke pështyrë përdhe.
Pyetjet teme nuku kishnë fund. Më kënaqte xha Jazua me shashërditë e tij.
– Qëndruatë në Shtetet e Bashkuara, si brigadë?
– Pas fitores, u mblodhmë në Çentral Park, të gjithë batalonet, prapavija, ndërlidhja… Na foli komisari. Na përgëzovi për fitoren dhe na tha se, si shpërblim, shtabi kish vendosur që të na jepnin nga dhjetë vjet lejë, të pushomim, të gjemim këtu donjë të afërm, nga kurbetlinjtë e vjetër e të rinj. Ay, bile, na ftovi që të aplikomim për llotari grin kard. Tetë batalone i mbushnë aplikimet, kurse një batalon, i gjashti, kërkovi i tëri strehim politik! Ata e qelpnë fare! Kumandanti i tyre më vonë u shpall armik, me ata të kastës. Dukej, ajo! I tillë ishte qeni. U dënua me vdekje në mungesë. Tashi shëtit këtu me limuzinë, bën biznes me Shqipërinë, vete atje, ha dreka e darka me Nanon e nuku guxon qeni t’i rrëfejë Nanos se ç‘dënim i rri mbi kokë. Nanua po, s’ka kohë të hapë qitapet e vjetra! Neve këtu vazhdojmë e mblidhemi në përvjetorë, festojmë… Donjëherë Fajre Departmenti i zjarrfiksave, na jep lejë të ndezëm donjë zjarr partizan dhe na gjobit kur e ndezëm të madh. Neve tashi i bëjmë zjarret gjithnjë të veckël e më të veckël, bëjmë shuk tri katër gazeta Nju Jork Tajms bashkë, sa për të bërë adetnë, kujtojmë kohët e arta, ndezëm donjë Marllboro dhe e thëthijmë nga njëzë herë e ia kalojmë shokut, me radhë, si njëherë e një kohë, çmallemi, shkojmë të organizuarë në kazinotë e Atllantik Sitit… E kështu rjedh jetaaaa, or biiir!
2003.(Marre nga libri I Pellumb KULLES-Rrefenja nga Amerika)
Presheva më dha “titullin” “Nder i Kombit”…
Nga Zyba Hysen Hysa/Para disa ditësh më vjen një ftesë për në Preshevë, por e kisha krejtësisht të pamundur të isha e pranishme, ndaj me kërkesën e tyre, u shkruaj një fjalë përshëndetëse…
Të dashur vëllezër dhe motra të Preshevës martire,
Edhe pse nuk jam fizikisht aty, jo vetëm sot në këtë ditë përkujtimore për poeteshën Sadete Presheva, por gjithmonë zemra dhe shpirti im kanë qenë pranë jush duke ndjerë njëlloj si ju, gëzimet dhe dhembjet tuaja e këtë na e mundëson gjaku shqiptar që na rrjedh në deje, ndaj përmes kësaj letre po u nis zërin tim, zërin e një nëne, të një gjysheje, të një poeteje, të një patrioteje… për ta bashkuar me zërin tuaj dhe njëherësh të themi:
I paharruar qoftë kujtimi i Poeteshës Presheva!
Dikur të ndarë me kufij klonesh, as që e njihnim njëri – tjetrin dhe sa mall e sa lot derdhëm për këtë, sot që klonet u tretën, klone të padukshme ende na mbajnë të ndarë, por di të them që ne, shqiptarët që mbijetuam shekujve, po futemi në udhë pa udhë prej mugëtirës së kohës që po kalojmë…
Stuhia antishqiptare duket se ka pushur, por mendoj që antishqiptarizmi, ka ndërruar taktikë, jo strategji, se mjegullnaja e përhapur në hapësirat shqiptare e më gjerë, ka mprehur dhëmbët e ujkut, se populli ynë i mençur thotë: “ujku mjergull do” dhe vijnë ujqërit e stepave mbështetur nga çakejtë tanë dhe bëjnë kërdinë… mjegulla endet mbi ne, ne na duhen syshqiponjë për të parë përtej mjegullës, e këta sy i kanë intelektualët, krijuesit, patriotët e vërtetë, që të çjerrin tymnajën dhe të mbajnë popullin syçelë, që të ruajë thesaret kombëtare ashtu siç ka ditur t’i ruajë ato edhe përmes stuhive të shekujve…
Të dashur miq pjesëmarrës të këtij takimi,
Në letrën time nuk dua të flas me akademizma, por me fjalë të thjeshta dua të shpreh mendime akademike për situatën nëpër të cilën po kalon kombi ynë. Them se është kapërcyer problemi i përdorimit të gjuhës shqipe nëpër shkolla, kjo është një arritje e madhe, se gjuha është vërtet e dyta pas gjirit të nënës, se sapo lind foshnja pi qumësht gjiri, e pak nga pak mëson fjalët e para të gjuhës së mëmës, por kjo liri na ka bërë të pavëmendshëm në përvetësimin dhe përdorimin e gjuhës shqipe saktë, apo më e keqja më e madhe, emigrantët po harrojnë t’ua transmetojnë brezave.
Në maj të vitit 2011 kam pasur fatin të jem aty, në Preshevën shqiptare dhe më besoni, edhe sot i ruaj të freskëta ato kujtime , biseda me intelektualë, me mësues, me nxënës të mrekullueshëm, që, kur konkursi i poezisë filloi me poezinë e Ali Asllanit, m’u duk vetja sikur isha në Vlorë, kudo që ishim, këdo që takuam, prekëm Shqipëri dhe folëm shqip, por ajo që më tronditi, qe se historia, letërsia, muzika… e pse shkruhen shqip, nuk flasin shqip, me këtë dua të them që nuk lexojnë të vërtetat e shqiptarëve ndër shekuj… tekstet shkollore duhet të përafrohen deri në unifikim në të gjitha trojet shqiptare mbarëkombëtare dhe në diasporë (këtu me specifikat e veta) Një abetare e përbashkët do ishte hapi i parë, por jo abetare vetëm për shkronja, fjalë, fjali e tekste, por një abetare që do transmetonte frymë kombëtare, ashtu siç janë edhe abetaret e gjuhëve tjera të botës. Më pas historia, ndryshe në Shkup, ndryshe në Preshevë, ndryshe në Prishtinë, ndryshe në Tiranë dhe kësaj i thonë të mësosh gabim historinë me gjuhën tënde, kjo është vetëvrasje e identitetit tonë kombëtar, apo letërsinë, gjeografinë, muzikën…
Të qenit autoktonë në trojet tona, na ka bërë të pavëmendshëm të kuptojmë ndryshimin e taktikave në strategjinë e armikut tonë shekullor për pushtimin e trojeve, që për fat të keq, ju ende e keni mbi shpinë dhe një pjesë e fatkeqësive, ka ardhur me duart tona. Kështu herë me të mirë e herë me dhunë, është bërë e mundur që shumë troje të popullohen me serbë dhe batica serbe vazhdon edhe sot e kësaj dite, por me një taktikë mashtruese, se gjoja do vendosim klimën paqësore midis shqiptarëve dhe serbëve, po si u vendoska kjo klimë, kur shi bie vetëm në arën e hasmit??
Nuk mjafton të themi “jemi krenar që jemi shqiptar”, por të përpiqemi të ruajmë identitetin tonë shqiptar në çdo çast, në çdo veprim, në çdo situatë, të flasim, të mendojmë, të jetojmë si shqiptarë. Edhe pse bisedojmë me një serb, ne duhet t’i flasim shqip, ta përshëndesim shqip, se jo vetëm është gjuha e mëmës, por është shenja e parë dalluese që na quan shqiptarë. Pse t’i përgjigjemi serbëve, grekëve, malazezve… me gjuhën e tyre, kur ne kemi gjuhën tonë, atë gjuhë që është ballafaquar me gjuhët më të mëdha të botës, siç bëri Noli në përkthimet e tij, atë gjuhë që edhe gurë e drurë të këtyre trojeve, po të kishin gojë, do flisnin vetëm shqip. Për sa kohë që nuk do kemi mundësi të bashkojmë territoret, gjë që nuk është më e rëndësishme, se sa të ruajmë identitetin, se nëse ne nuk ruajmë çdo gjë që është shqiptare dhe nuk flakim tej ato gjëra që na janë imponuar ndër shekuj me qëllim që të na përçajnë, kufijtë nuk do na vlejnë më, ashtu siç nuk po na vlejnë kufijtë e Shqipërisë dhe të Kosovës, se nuk po punohet me seriozitet për t’u prezantuar në botë si një faktor më vete dhe i rëndësishëm…
Lufta për të drejtat e shqiptarëve, është përpjekja e secilit prej nesh për të qenë shqiptar… por siç ka thënë poeti ynë, Xhevahir Spahiu: “Është vështirë të jesh shqiptar dhe shkrimtar në Shqipëri…”, po në Kosovë, po në Maqedoni, Po në Malin e Zi, Po në Preshevë, të dashur miq? Sigurisht shumë herë më e vështirë, por kjo vështirësi duhet të na latojë mendjen, të na çelë sytë për të shpëtuar vetveten, për të ruajtur identitetin tonë kombëtar…
Mbase u mërzita, por këto, besoj janë edhe shqetësimet tuaja, se kanë ikur ato kohëra të një propagande fallso që bëheshin takime, kuvende, festa e përkujtimore dhe nuk thuheshin të vërtetat e hidhura, se e vërteta, sado e hidhur qoftë është shumë herë më e ëmbël se gënjeshtra, se kur thuhet në kohë e vërteta, dëmton më pak se kur mbulohet. Kur të qëllon prindi, shuplaka harrohet dhe marrim mësime, kur të qëllon armiku shuplaka hap plagë dhe dhemb gjatë, të “qëllojmë” njëri – tjetrin me dashuri prindërore, ashtu siç më qortonte i ndjeri babai im, duke më përqafuar, dhe do shohim se sa përpara do të ecim dhe se sa bashkë do të jemi.
Unë jam e bindur që vepra e profesoreshës Presheva do mbetet një dritë e pashuar, një shkëndijë që ndezi gjuhën shqipe në një kohë të trazuar, ajo do mbetet një misionare e pavdekshme për ne dhe gjithë kombin tonë. Shpirti i saj, si i gjithë patriotëve dhe mendimtarëve shqiptarë, nuk e ka gjetur akoma vendin në parajsën qiellore, ato enden mbi ne, për të pritur realizimin e ëndrrës së tyre dhe ne e kemi këtë detyrë dhe përgjegjësi për t’u prehur përfundimisht shpirtrat e tyre në paqe. Zoti na dhente dashuri mes njeri – tjetrit, Zoti na dhente mend te vlerësojmë vlerat tona, gjuhen tone te bukur, vendin tonë te mrekullueshëm, kulturën tone te hershme dhe te jemi bashke për t’u bere bashke…
Unë s’kam se çfarë të them më shumë se titulli i librit që përurohet sot: “Sadete Presheva: Simbol i Femrës Shqiptare”.
FALEMINDERIT!
Pasi e nis shkrimin tim, më vjen kjo përgjigje:
“E nderuar poete Zyba,
Unë me profesion superior jam filozof dhe kësaj here do të mundohem që testin që e keni shkruar që në këtë apo në atë mënyrë paraqet një oqean që duhet shterur.
Është fakt i pamohueshëm se testi juaj paraqet një hyrje të plotë për një enciklopedi kombëtare. Po të kisha mundur si Rudolf Carnapi ta formoj një alfabet, apo siç thoni ju, abetare, nuk do të kisha pasur shkronja me ju falënderuar për tërë atë që e ke thënë, prandaj në pamundësi të tillë për ta shpreh tërë atë që duhet me e thënë, sepse gjuha standarde është tepër e varfër për ta shpreh tërë atë që e ndien gjuha emocionale. Kështu që në pamundësi për të gjetur shprehje për një falënderim për një nënë të madhe shqiptare, do t’i kthehem fjalës së popullit, bij e të cilit je edhe ti: Të faleminderit, rrofsh e qofsh sa malet e Tomorrit!
P. s. Në mungesë të Zyba Hysa, një karrige do te jete e zbrazët.
Prof. dr Avni Presheva”
Kaluan ditë dhe siç rrëmbehem unë nga puna, nuk i kisha kontrolluar mesazhet, kur hapa kompjuterin dhe pashë fotot dhe fjalët shumë ngazëlluese të Prof. Dr. Avni Preshevës: “E nderuar, shih aty ku është kryesia, vendi yt është i zbrazët. E kam mbajtur fjalën , se njeriu lidhet për fjale e cjapi për brirë.
Përshëndetje dhe shume të faleminderit për telegramin, të cilin e kemi lexuar!
Prof. Dr. Avni Presheva”mbeta pa frymë… M’u shkaktua një ndjesi e pa provuar ndonjëherë, mbase këtë e kanë ndier ata që marrin titullin e lartë “Nder i Kombit” dhe unë u ndjeva po ashtu, unë do ta ruaj këtë “titull” në shpirt që kurrë të mos më bjerë shpirti në agoni, por deri në gërhimën e fundit të luftës së tij për të dalë të më ndriçojë sytë dhe mendjen për t’i shërbyer vendit tim, popullit tim, KOMBIT tim!
Faleminderit Prof. Dr. Avni Presheva, faleminderit të gjithëve ju, që më keni ruajtur vendin bosh për të qenë aty… Më keni respektuar, më keni nderuar, por të gjitha këto u takojnë juve, se jeni njerëz fisnikë dhe patriotë!
I paharruar qoftë emri dhe vepra e poeteshës Presheva!
FALEMINDERIT!
(Ne Foto:Nga salla e takimit)