Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Shefqet Dibrani: LUSHNJEN SI E PASHË

by

Kujtime – Lushnje, 21 dhjetor 1994/

Hyrje:

Legjenda: 1. Ballina e librit “LARG PIKON HËNA”, 2. Ftesa për diskutim krijues/

Poeti Shpend Sollaku, vite më parë, në rrjetin social Facebook, ka hapur një Klub Virtual, që e ka pagëzuar “Lushnje underground”. Ballinën e ka zbukuruar me një peizazh karakteristik, punuar nga artisti i madh Sadik Kaceli, të cilin e shoqëroi me një shënimin përcjellës ku thuhet se: “VLEN SHUMË PËR LUSHNJARËT”. 

(Legjenda: Piktura e Sadik Kacelit)

Në këtë KLUB Virtual, rreth të cilit janë mbledhur lushnjarët e shkapërderdhur kudo në botë. Janë afruar edhe lushnjarët “ZOT NË TOKAT E VETA”, intelektual dhe personalitete të shumta që i lidhin ndjenjat, emocionet, kujtimet a përfytyrimet e tyre me Lushnjën e për Lushnjën. E ndonjëri sish edhe për miqësi, që kanë me këtë e atë lushnjar, sigurisht edhe ndonjë çun a gocë për ndonjë flirt dashuria, apo të moshuarit që janë plakur me mendje beqarie për ato dashuriçkat e lëna nëpër moçalishtet e Myzeqesë së dikurshme. Ndonjë tjetër do të anëtarësohet në Klubin Virtual, për kujtimet që e lidhin me ndonjë piknik, të tjerët për ndonjë pikë artistike, ndokush për…, po ku ta dijë unë që kam vetëm NJË kujtim të mirë për LUSHNJEN, sepse me lushnjarët në vijën virtuale, kam lidhje e komunikime të panumërta?! He nejse… më mirë po kthehem te rrëfimi im “Lushnjën si e pashë”.

Edhe poetin Shpend Sollaku, e kam të njoha nga rrjetet sociale, nuk e kam takuar asnjëherë, por kjo nuk më ka penguar t’ia njohë krijimtarinë, ashtu siç ua njohim me dhjetëra shkrimtarëve e artistëve me famë botërore që nuk i njohim as takuar kurrë.



(Legjenda: Portreti i Shpend Sollakut)

Ky njeri i mirë, e dinte se edhe mua më lidhin kujtime me Lushnjën, po ashtu e dinte se aty kam prezantuar librin e parë me poezi “LARG PIKON HËNA”, botuar nga Shtëpia Botuese “Naim Frashëri”, në Tiranë, qysh në vitin 1994, në kohën sa ishte poeti Visar Zhiti drejtues i saj.

Në anën tjetër, më duket se intuita e Shpend Sollakut, shkon edhe përtej reales. Sikur ai ka mundësi imagjinatave të lexoj edhe fshehtësitë e arkivuara në memorien e njeriut, veçmas kur ai është krijues. Nga kjo paralele, secili mundet me fantazua se çfarë paska menduar për të fantazuar Shpendi i Sollakëve. Apo, ai ishte i sigurt se shkrimtari mund të thotë, e të shkruaj edhe diçka përtej reales?! Një si imagjinatë krijuese, ku ta dijë?!

Për një gjë jam mbase i sigurt se jo vetëm këtë herë, por edhe më parë ma ka rikujtuar lidhshmërinë time me Lushnjën TUAJ, të cilës për t’i dhënë peshë e vlerë, jo aq thjesht e krahason me ndjenjën e vet, sidomos është hyjnore shprehja se “Shefqet Dibrani, është i lidhur pazgjidhshmërisht me Lushnjën tonë”. E veçantë, e rrallë dhe një thirrje hyjnore, po më shumë artistike, për të më kthjelluar mua për t’i shpalosur ato kujtime, them tashti “PËR LUSHNJËN TONË”!

Vazhdimisht kam hezituar nga frika se do të varfërohem me diçka që e mbaja të fshehur, e ruaja për vete, dhe kujdesesha si për shpirtin tim: Vërtetë kam hezituar sepse secili autor, secili artist, librin a krijimin e vet, e ka për sall për vete, deri në çastin kur e publikon. Me të dal nga shpirti i tij, ashtu sikurse fjala kur del përtej dhëmbëve të gojës që nuk e frenon njeri, ashtu edhe libri dhe krijimi artistik bëhet pjesë e një universi më të gjerë njerëzor e shoqëror, dhe nëse merr përkrahje të mbarë, ai krijim të lumturon, të bënë me flatra për tu ngritur në zenit, e kundërta të përmbyt në humnerë. Në anën tjetër krijuesi është qenie e ndjeshme, ai vuan për mospublikimin dhe po aq i frikësohet edhe publikimeve të tija, tamam si prindi i mirë, edhe autori dëshiron t’i shijojë mbarësitë dhe sukseset e publikimeve.

Në këtë kohë ngujimi të pashembullt, kur bota po ballafaqohet me një pandemi globale, e vetmja gjë mbetej kujtimi dhe përfytyrimi i miqve. Ata në zonat e prekura kanë hallin e tyre si të shpëtojnë, si të mos vdesin qoftë edhe nga uria. Të tjerët që janë më pak të rrezikuar, me të dëgjuar lajmet e zeza, për këtu e atje, sakaq kujtojnë ata miq, ata krijues që mund t’i kenë atje, aty, ku bëhet luftë me diçka që nuk duket e nuk preket, por po thuhet se mund të ta zë frymën, mund të ta marrë jetën.

Pra në këto rrethana jeton e gjallëron diku në një skaj të globit edhe Shpend Sollaku. Por nuk dorëzohet, edhe tashti është aktiv. Sidomos me Klubin Virtual për Lushnjën, të themeluar vite më parë. Më datën, 15 prill 2020, ai bëri një shënim në të cilin thuhej: “Shefqet Dibrani është i lidhur pazgjidhshmërisht me Lushnjën tonë. Ishte koha e gjëmës së madhe kosovare kur ai, i gjendur në qytetin tonë, (pak më herët se ky aludim, shënimi im Sh.D.), prezantoi me krijuesit lushnjarë librin e tij të parë. Tashmë është një intelektual i afirmuar, me kulturë 360 gradëshe, i shquar si poet, shkrimtar, gazetar, veprimtar shoqëror i nivelit kombëtar. Në foton e më poshtë ka dalë me liderin historik Rugova, kur Shefqeti ishte akoma një djalosh”.

(Legjenda: Postimi i Shpend Sollakut, i datës, 05.04.2020)

Provokimi pozitiv:

Ndodhi ky provokim pozitiv, i cili më ngacmoi, veçmas pasi ruaja prej vitesh, jo vetëm kujtime, por edhe një material të rrallë arkivor, i cili nuk është publikuar kurrë më parë. Andaj këtë herë vendosa lidhshmërinë time me Lushnjën ta përforcojë edhe më tej, me shpresë se jo pak emocione do t’i ngjallim, për të pranishmit nëse janë gjallë, ose të paktën për të afërmit që mund t’i njohin a të kenë qenë pjesëmarrës i atij diskutimi poetik.

Të saktësojmë se, më 21 dhjetor 1994, në Lushnje është promovuar libri im i parë me poezi “LARG PIKON HËNA”, i botuar po atë vit, siç thamë më lartë në Tiranë. Natyrisht, për mua ishte ngjarje e rrallë, por nuk e imagjinoja si diçka të paharruar?! Po ashtu, ishte hera e parë që vija në Lushnje, dhe ishte hera e parë që promovoja libër, e si karakteristikë e “E të parës”, po ashtu ishte hera e parë që Lushnja i organizonte një autori nga Kosova, promovimin e librit poetik. Emocione të shumta kanë ndodhur atë ditë të largët, natyrisht të përziera me shqetësim dhe frikën, se mbase kisha përgjegjësi intelektuale, se mbase “Koria (turpi)është për burra”, themi ne kosovarët.

Megjithatë ndodhi një aktivitet i cili edhe nga të pranishmit u cilësua i mirë. Mua do të më lë mbresa të pashlyeshme. Ky rast do të më lidh pazgjidhshmërisht me Lushnjën tuaj dhe timen.

Për fatin tonë të mirë, ne me vete kisha një radio (kasetofon), për të incizuar atë aktiviteti, dhe e bëmë. E ky veprim bëhej pa ndonjë paramendim historik, sepse historitë shkruhen edhe nga ngjarjet e vogla, që iu prijnë ndryshimeve apo karrierave të mëdha. Jo vetëm kaq, po ne posedonim edhe një kamerë, ku kemi marrë vetëm sekuenca të ngjarjes, pa qenë aq të vetëdijshëm se ka qenë e nevojshme e tëra. Megjithatë këto incizime qitën në pah një dokumentar faktik, dhe bashkë me zërin si në radio, po i kompletojmë këto kujtime. Për ndryshe sikurse shumë ngjarje te tjera do të fironin edhe kujtimet e mia, por edhe ato diskutime me vlerë, të cilat do të përfshihen në këto kujtime. Siç thamë, edhe pse ishim papërvojë, prapëseprapë paskemi regjistruar për memorien historike gjëra të vlefshme dhe mjaftë dokumentuese.

Në këtë shpërfillje, mbi çerek shekulli, për fatin tonë të mirë, materiali i incizuar i ka rezistuar kohës, pasi ka mbetur i paprishur, (natyrisht aty këtu i dëmtuar), por mjaftoni ato pjesë që kanë shpëtuar. Padyshim diskutimet kanë qenë në nivel dhe të rëndësishme edhe për sot, për tu publikuar e për tu lexuar edhe nga një rreth më i gjerë. Nuk përjashtohet ndonjë devijim i mundshëm, ndonjë shprehje a shtrembërim, por aty ku nuk ishim të sigurt, kemi bërë prerje, shkëputje, për ta ruajtur origjinalitetin e folësit. Me gjithë defektet që mund t’i shoqërojnë këto kujtime, në masë të madhe do të sjellim atë atmosferë, duke i shpalosur ato emocione, sepse janë vlerësime e kritika të realizuara letrare, janë të virgjëra ashtu si atëherë kur janë shqiptuar e lexuar.

Kur jemi këtu, do të vërehet se disa emra nuk kemi arritur t’i saktësojmë, sikurse as t’i theksojmë me saktësi emrat e fëmijëve që kanë qenë të angazhuar në program, qoftë për të lexuar ose për të interpretuar në instrumentet muzikore. Prandaj ne do t’i publikojmë ato që i ditëm dhe mundem, me shpresë se nuk do t’më mungojë ndihma juaj për t’i kompletuar edhe ca këto kujtime.

Për të lehtësuar punë, po më shumë për të shpalosur emocione, nga incizimi kemi arritur për t’i nxjerrë gati të gjitha fotografitë, (ndonëse me rezolucion të dobët), besoj të jenë të mjaftueshme për t’i identifikuar diskutuesit, ndoshta dikush edhe ndonjërin nga fëmijët e angazhuar në këtë ngjarje kulturore, të cilët tashmë janë, të moshuar, rreth të dyzetave.

Në kuadër të këtyre shpalimeve, e shohë të udhës, në formë kujtimesh, të jap edhe një kronologji të asaj dite, por edhe të shpjegoj më mirë, për ardhjen time në Lushnje, dhe përgjithësisht në Shqipërinë e atyre viteve të pasdiktaturës komuniste. Prandaj lidhjet e mia me atë kohë janë emocionale, sepse janë ngjarje të përjetuara të cilat do të kompletojnë më mirë mozaikun emocional të këtij rrëfimi, (për mua si autor), i pari i këtij lloji, për ta sfiduar vetveten!

Siç kërkova më lartë, të shpresojmë se bashkërisht do t’i korrigjojmë e përmirësojmë gabimet evidente, në mënyrë që këto kujtime të marrin formën e tyre përfundimtare.

Pasi shpresa e mban shpirtin e njeriut edhe ne po shpresojmë….

Vijon…

Dr. Fauci praises remdesivir after breakthrough in coronavirus treatment

by

White House coronavirus task force member Dr. Anthony Fauci said Wednesday that research finding the drug remdesivir reduces coronavirus recovery times is a “highly significant” breakthrough that will improve COVID-19 treatment.

Fauci told reporters in the Oval Office that a study finding that the drug reduced hospitalization times was akin to an early breakthrough in treating HIV.

“Although a 31 percent improvement doesn’t seem like a knockout hundred percent, it’s a very important proof of concept. Because what it has proven is that a drug can block this virus,” Fauci said.

“It was reminiscent of 34 years ago, in 1986, when we were struggling for drugs for HIV, and we had nothing,” Fauci said. “We did the first randomized placebo-controlled trial with ACT, which turned out to give an effect that was modest. But that was not the endgame because of building on that every year after we did better and better. We had better drugs of the same type.”

HIV drugs were honed to suppress the virus and extend lives by decades.

Fauci, director of the National Institute of Allergy and Infectious Diseases, said preliminary remdesivir study results featured a placebo group and more than 1,090 hospitalized patients in the US and at least five European countries.

The research was conducted by Fauci’s agency.

“This drug happens to be blocking an enzyme that the virus uses,” Fauci said of remdesivir. “And that’s an RNA polymerase but there are a lot of other enzymes that virus uses that are now going to be targets for this. This will be the standard of care.”

Fauci dismissed a different study of the drug, conducted in China, which found the drug ineffective, saying it was “an underpowered study.”

“I don’t like to pooh-pooh other studies, but that’s not an adequate study and everybody in the field feels that,” he said.

President Trump, sitting near Fauci in the Oval Office, hailed the development.

“It’s a beginning. Tony explained it really well, it’s a beginning,” Trump said. “It means you build on it. I love that as a building block.”

More than 1 million US residents have tested positive for COVID-19 and nearly 60,000 have died. As of last week, 26 million Americans — or about 16 percent of all workers — had lost their jobs as a result of the virus and government-ordered closures.

Amerikanët e Tre shteteve injoruan distancimin social

by

…. për  të shijuar spektaklin fluturues të “Blue Angels” & “Thunderbirds” /

Përgatiti: Dalip Greca/

NYC harroi ditën e djeshme, me 28 prill, distancimin social, ku me qindra qytetarë, gati preknin njëri tjetrin në supe, për t’u mrekulluar me spektaklin e qiellit, ku “Blue Angels “ –Ëngjëjt blu, dhe Thunderbirds ( zogjtë e vetimës) krijuan tablo të mrekullushme në qiell. I gjithë ky spektakël i dedikohej punëtorëve të vijës së parë të frontit të betejës kundër COVID-19.

Fotografitë e marra nga i gjithë rajoni tregojnë turma të mëdha të mbledhura së bashku në parqet ujore dhe vendet në New York dhe New Jersey, me sy nga qeilli për të shijuar e fotografuar pamjet.Zyrtarët lokalë nuk mundën të bënin asgjë për t’i penguar që të mos shkelnin distancat.

Ishte thjesht e vështirë, për t’i penguar që të mos grumbulloheshin, tha kryetari i bashkisë në Weehawken, NJ ,Richard Turner.

Turner komentoi se ai dhe stafi ishte përpjekur që të bënte të pamundurën për të minimizuar pasojat, duke mbyllur rrugë, duke dërguar mesazhe alarmi telefonik për banorët, madje edhe policia u përpoq të bënte detyrën, por asnjëjra nga këto masa nuk funksionuan.

Skena të ngjashme u raportuan në pesë bashkitë, ku qindra qytetarë u mblodhën për të ndjekur spektaklin e fluturimit në kundërshtim me rregullat e distancimit shoqëror të koronavirusit.

  • Unë nuk shqetësohem për këtë grumbullim, është shprehur Arthur Moss, 41 vjeç, i cili po e shijonte shfaqjen me miqtë në Parkun Shtetëror Gantry Plaza në Long Island City. E përbashkëta e turmave: qytetarët harruan distancimin social dhe urdhresat e buvernatorëve e kryebashkiakëve dhe shijuan koncertet e Angels Blue dhe Thunderbirds, që fluturuan mbi New Jersy, New York, Pennsylvania…

              Për ta shijuar spektaklin kishin ardhë edhe nga shtete të tjerë të largët, të cilët kanë qenë edhe në vitet e shkuara pjesë e turmave që i ndjekin këto spektakle të mrekullueshëm.

          I tillë ishte qytetari Moss, cili kishte ardhë nga New Orleans, i cili u tha gazetarëve: Është një ditë e bukur dhe unë po e shijoj. Nuk kam maskë se nuk e dija urdhërin e këtushëm të guvernatorit. Kam ardhë nga New Orleans sepse kam parë gjithmonë spektaklin e Engjëve të Kaltër. Unë jam këtu për të mbështetur njerëzit e vijës së parë. 

Një vendase, që e identifikoi veten si Margaret Ann, tha se ajo provoi të respektonte distancimin shoqëror, por e gjeti gati të pamundur,njerzit shtyheshin pranë njeri tjetrit.

Demonstrimi fluturues 40-minutësh mbi Manhattan, Long Island dhe New Jersy, ishte më shumë se sa një spektakël, ku qytetarët harruan rrezikun prej Koronavirusit.

Avionët u pilotuan rreth George Washington Bridge, që bashkon New Jersy-in me New Yokun, aty rreth mesditës të ditës së Martë, pastaj përshkuan hapsirat mbi Newark(NJ), duke iu drejtuar më pas hapsirave qiellore mbi rrokaqiejtë e Manhattan-it të Poshtëm, Brooklyn dhe Queens. Pas kësaj, ata fluturuan në Long Island Sound, duke u vërtitur në rrethin e Westchester County, para se të fluturonin në drejtim të jugut drejt Pensilvanisë.

Thunderbirds u themeluan në vitin 1953, dhe Engjëjt e Kaltër në 1946, në vazhdën e Luftës së Dytë Botërore.

28 PRILLI, BETEJA NË SHIFRA

28 Prilli nuk ishte ditë e shifrave të ulta për SHBA. U rrit numri i të vdekurëve me më shumë se 1 mijë krahasuar me një ditë më parë, duke regjistruar 2 mijë e 470 viktima, ndërkohë që të infektuarit e rinj u raportuan 25 mijë e 409, duke e çuar numrin e përgjithshëm 1 milion 35 mijë e 396.Edhe New York-u shënoi rreth 150 viktima më shumë se një ditë më parë me rreth 521 të vdekur, ndërsa numri ditor i të infektuarve për shtetin ishte 2 mijë e 330, duke e çuar numrin e të përgjithshëm, në mbi 300 mijë e 334. New Jersy shënoi shifrën më të lartë të javës së fundit me 398 të vdekur, me 2 mijë e 668 të infektuar të rinj, duke e ngjitur shifrën e përgjithshëm të infektuarëve në 113 mijë e 856 deri mbrëmjen e së martës. Michigani është shteti i tretë me më shumë viktima. Të Martë shënoi 160 të vdekur me numër të përgjitshëm 3 mijë e 567 viktima, Massachusetts kishte 150 të vdekur, me numër të përgjithshëm 3 mijë e 153, Illinoisi shënoi 142 viktima të martën, Pannyslavania 200 viktima, California 86, Florida 83, Lousiana 61, Coonecticuat 77, Mariland 71, Ohio 46, Indiana 60, Viginia 34, Gerogia 31, Washingtoni 21, Colorado 30 etj…

New York 28 Prill 2020

NACIONALIZMI, SHQIPËRIA ETNIKE DHE LËVIZJA N. – Çl.(7)

by

Përsiatje kritike mbi të shkuarën tonë historike/

NGA EUGJEN MERLIKA*/

Ajo klasë politike e luftës së dytë botërore, që historiografia komuniste e emëroi për 70 vjet me rradhë si “bashkëpuntore”, “tradhëtare”, “kundërkombëtare”, me gjithë mangësitë  në fushën e marrëveshjeve mes përbërëseve të saj e veprimit politik të përbashkët, megjithë dështimin në planin kombëtar e vetiak, pak për paaftësi e shumë për një fatalitet ngjarjesh më të mëdha  e më të ndërlikuara se mundësitë e përballimit të tyre, betejën për jetëgjatësinë në kujtesën e kombit e ka fituar. Të gjithë pjestarët e saj, bashkëpuntorë me italianët, me gjermanët, me anglezët, në thelb të synimeve të tyre nuk patën kolltuqet apo  fitimin vetiak, interesat e familjes, të  partisë, të krahinës apo të të huajve. Ata patën si busull vetëm një gjë : interesat e Atdheut, në tërësinë e tij territoriale e në bashkësinë e tij shpirtërore e kulturore. U takoi ky mision në një nga periudhat më të këqia të historisë njerëzore, në atë të një lufte botërore me përmasa të papara, që i vuri para një mundësie të ëndërruar për rreth tridhjetë vjet, atë të ndreqjes së një padrejtësie historike, atë të një bashkimi kombëtar. I u kushtuan me mish e shpirt sendërtimit të kësaj aspirate, prandaj gjykimi mbi ta merr formë vetëm në këtë këndvështrim, siç duhet të jetë vlerësimi në Shqipërinë tonë për këdo që dëshira, fati apo rrethanat e bëjnë të merret me jetën politike.

            Ata ishin të gjithë atdhetarë, me A të madhe, ishin me një formim intelektual të nivelit evropian, me një shtat moral të padiskutueshëm, me një vizion politik të hapur, me koncepte të huazuara nga kultura botërore, me prirjen dhe synimin për t’a ngritur sa më lart nivelin kulturor e jetësor të popullit të tyre. Kanë patur të meta, kanë bërë gabime, është fiziologjike sepse askush nuk mbetet i pagabueshëm, por pasardhësit e tyre në administrimin e Shqipërisë, në të gjitha drejtimet, janë vite drite larg tyre. 

            Dhe ata ishin bashkëpuntorë të gjithë rrymave të komunizmit botëror. Lindën  si parti duke kërkuar ndihmën e jugosllavëve, kur Shqipëria kishte bashkuar në gjirin e saj trevat e grabitura nga ata, u rritën nën tutelën e tyre. Me këshillat e ndërmjetësimet e tyre morën nga anglezët ndihmat gjatë luftës, për t’a fituar atë jo kundër gjermanëve e italianëve, por kundër bashkatdhetarëve të tyre nacionalistë. Si shpërblim për fitoren jugosllavëve i dorëzuan trevat e bashkuara, të shoqëruara me mijra jetë kosovarësh të martirizuar në thertoren serbe, ndërsa anglezëve arrogancën në trajtimin e përfaqësuesve të tyre dhe minat në kanalin e Korfuzit. Erdhën në pushtet, duke tradhëtuar interesin kombëtar, e vendosën në Shqipëri diktaturën më të egër që kishte njohur Vendi e, njëkohësisht, atë më mizoren që provoi Evropa e mbas luftës.    

            Qeverisën për 47 vjet, duke ndërruar miqtë a më mirë të themi padronët, duke u larguar gjthënjë e më shumë nga Evropa, në drejtim të komunizmit aziatik të viteve të urisë, nga jugosllavët te sovjetikët, te kinezët, madje morën titulin e nderit si “zëdhënës të Kinës në Evropë”. Ndenjën nën ombrellën e Titos deri sa ai ishte një ndjekës besnik i Stalinit, por kur ai bëri kthesën e tij historike, duke u shkëputur prej kthetrave të Moskës e duke vështruar nga Evropa, e braktisën atë duke i veshur të gjitha të këqijat që kishin mbjellur në Vendin e tyre. Besnikë deri në vdekje të Stalinit e rrugës së tij të krimeve mbi miljona rusë, aq sa, të vetmit në glob ruajtën në qytetet shqiptare bustet e tij deri më 1990, madje duke nxjerrë edhe një ligj të posaçëm për mbrojtjen e tyre në atë vit, pranuan me zor “qiejtë e hapur” të Hrushovit, për t’u prishur me të, mbas disa vitesh, kur ai i kërkoi Enverit e Mehmetit të lironin karriget në dobi të njerëzve të rinj. U bashkuan me Kinën e Mao Ce Dunit deri sa ky i linte njerëzit të vdisnin nga uria e i çonte për riedukim nëpër komuna, në t’ashtuquajturin “revolucion të madh kultural proletar”, që në Shqipëri e kthyen në vandalizëm kundër besimeve fetare e objekteve të kultit, duke fituar çmimin e madh të Djallit si “i vetmi vend ateist  në botë”, me një kushtetutë që i a kaloi dhe asaj të Stalinit. Filluan t’a kritikojnë ”Timonierin e madh” kur ai filloi të luajë ping pong me amerikanët, e mbas një flirtimi me bandën e të shoqes i prishën marrëdhëniet edhe me Kinën kur Ten Hsiao Pini filloi t’i bindë shokët e tij se ashtu nuk shkohej përpara. Atëherë shpikën teorinë e t’ushqyerit me bar e, mbasi i kishin vrarë të gjithë shokët e vjetër të luftës, vdekjes së komandantit i u përgjigjën me kurorëzimin e të vetmit “shok armësh” që kish mbetur gjallë, Urjah Hipit të komunizmit shqiptar, Ramiz Alisë. Ky, simbas historianëve pati meritën se solli demokracinë, dy vjet mbasi kishte rënë Muri i Berlinit. Kjo qe me pak fjalë rruga e jashtëme e socializmit të Enver Hoxhës.

            Ecuria e mbrendëshme është një lumë gjaku që, në pak vite, i hoqi Shqipërisë të gjithë klasën e saj intelektuale, duke filluar nga martirët e Kishës katolike e të besimeve të tjera, tek të gjithë eksponentët politikë antikomunistë e nacionalistë, madje dhe ata që në mënyrë paradoksale i kishin besuar “idealit të çlirimit nga pushtuesit”. Krahas këtyre mijra viktimave lufta e pushtetit të popullit filloi sistematike kundër grave e fëmijëve e pleqve, familjarë të “armiqve”, që fabrikoheshin në vazhdimësi, një luftë që vazhdoi deri në vitin 1991, kur njerëz të detyruar të paraqiten gjithë jetën dy herë në ditë para policit, u lejuan të gjejnë strehim në vende të tjera. Ndërkohë burgjet ishin gjithmonë plot, neni 55 ishte bërë emblema e besnikërisë ndaj regjimit për policë, gjyqtarë, sigurimas, spiunë e funksionarë partie, duke mbushur me forca gjithënjë e më të reja, kampet e punës së detyruar nëntokë e mbi tokë.

            Duke shënuar si të vetmet gjëra pozitive përhapjen e arsimit deri në skajet më të largëta, arsimin tetëvjeçar të detyruar, dhe ndihmën mjekësore të shtrirë dhe në fshatra, nuk mund të le pa përmendur varfërimin skajor të fshatarësisë së kolektivizuar dhe racionimin e ushqimeve, si në kohë lufte, për dhjetëvjeçarë me rradhë. Sa i përket zhvillimit industrial, kaq shumë të trumbetuar nga propaganda e regjimit, ishte i tëri një bllëf i madh. Fabrikat e uzinat ishin me një teknologji të fillimit të shekullit, bujqësia angazhonte 60% të fuqisë puntore të Vendit dhe “mbrojtja” hante në tunele e bunkere shifra të pallogaritëshme të buxhetit të shtetit. Pra në tërësi ishte një sistem krejtësisht i dështuar që mbahej në këmbë vetëm me forcën e terrorit.

            Këtë sistem, krejtësisht mbrapambetës për Shqipërinë, e njerëzit që e krijuan dhe e drejtuan për gati një gjysëm shekulli, duke e kthyer Vendin në simbolin më shprehës të diktaturës, të mbrapambetjes e të varfërisë, historianët tanë ka 80 vjet e këndej që vazhdojnë t’a paraqesin si prodhues të mirëqënies e  të përparimit.  Simbas tyre, ka patur ndonjë teprim në “luftën e klasave”, por dhe ato justifikoheshin me “rreziqet” që kalonte gjithmonë revolucioni. Vazhdon hymnizimi i “Luftës N.-Çl.” dhe i udhëheqësve të saj, që e vunë Vendin “në anën e fituesve”. Krahas kësaj paraqitjeje vazhdon nxirja e pjesës më të madhe të personaliteteve nacionaliste, të cilëve kjo historiografi nuk i njeh asnjë meritë.

            Ka ardhur koha, madje jemi shumë të vonuar, që në kujtesën historike të vihen në vend të vërtetat e të paditen me forcë mashtrimet dhe autorët e tyre. E vërteta është që nacionalistët shqiptarë i kanë shërbyer interesave të Shqipërisë, në kohë dhe rrethana shumë të vështira e Atdheu i tyre duhet t’i jetë mirënjohës e t’i japë vëndin që u takon në Panteonin e vlerave të Kombit. Kjo duhet të bëhet, në rradhë të parë, duke i mësuar fëmijëve historinë e vërtetë, jo me tekstet e morisë së historianëve të regjimit që ende sot mëtojnë të kenë monopolin e së vërtetës, por që në fakt zotërojnë të kundërtën, atë të mashtrimit. Së dyti, Shteti demokratik dhe organet vendore duhet të venë dorë mbi simbolikën e qyteteve, mbi emrat e rrugëve e të veprave sociale e kulturore, duke ndërhyrë në ndryshimin e tyre në dobi të pohimit të vlerave kombëtare. Nuk e di se sa politika është e prirur të veprojë në këtë drejtim, por mendoj se është një detyrë që e shkuara jonë na e shtron me forcë e, nëse duam t’i mbushim mëndjen vetes se po ndërtojmë një demokraci, duhet pa tjetër të vendosim raportin e drejtë mes së vërtetës historike dhe paraqitjes së saj. E, së fundi, uroj që studimi i historisë së Vendit tonë, sidomos i shekullit të fundit, të jetë vepër e studjuesve të rinj, të paindoktrinuar dhe objektivë e pa pasione politike.

            Historia jonë është ajo e një toke “të fshikulluar nga përndjekjet”. Ndoshta ky është përkufizimi më i saktë e më domethënës i fatit tonë historik. Nuk është përcaktimi i ftohtë i një historiani, që nuk bën kurrë bilance dhimbjesh njerëzore, por i një Shenjti, për të cilin ajo mbetet gjithmonë prova e madhe e kësaj jete. Shenjti Vojtila qe njëri nga ne, që në shekullin simbol të dhunës së ideologjive, provoi në vetë të parë përndjekjen. Të vetmen herë që erdhi mes nesh u ul në gjunjë dhe puthi tokën tonë. Ndoshta me atë veprim deshi të qetësojë sado pak rënkimin e brëndshëm të saj.

            Historiani Gibbon, një nga monumentet e fushës së historisë, na ka quajtur “një popull që ka mbrojtur gjithmonë çështjen e humbur”. Nuk është një vlerësim bujar ky i historianit anglez, e nuk di se sa argumenta mund të kemi për të provuar të kundërtën. Sigurisht bustet e Stalinit në sheshet tona deri në vitin 1990 e bunkerët e mbjellë me shumicë në tokën tonë nuk na ndihmojnë n’atë drejtim. Por ndërmjet shprehjes dashamirëse të Papës Vojtila dhe gjykimit të ftohtë të historianit, ndoshta gjëndet e vërteta.

            Lidhur me të duhet të ndalemi para një date me këto shifra : 29 /11/ 1944. Kjo datë në udhëtimin përfytyrues shëmbëllen me një prag humnere si ai, në hyrje të të cilit, thotë i madhi Dante, ishte shkruar me gërma të mëdha : lini çdo shpresë o ju që hyni! Data, në vetvete, përkon me ikjen e ushtarit të fundit gjerman nga Shqipëria e, normalisht, duhet të ishte një ditë e gëzuar,mbasi askush nuk ka dëshirë të shohë uniformat e huaja ushtarake në tokën e tij. Por për ne qe si porta e Ferrit të Dantes. Fitorja mbi fashizmin qe, për popujt e Evropës Lindore, fitorja e robërisë komuniste. Këtë të vërtetë, të mbajtur në kasafortë për më shumë se gjysëm shekulli, do t’a pohonte me zë të lartë një qiraxhi i Shtëpisë së Bardhë, Presidenti Xhorxh Bush. Ne vazhdojmë ende t’a ruajmë në kasafortë, si ditë “çlirimi” edhe se qe një ditë pushtimi më e keqe se 7 prilli, edhe se qe fitorja e krimit, e padijes, e mashtrimit, e dhunës, e pandershmërisë. Absurditeti më i madh qëndron në faktin se ende sot, mbas 80 vitesh, kur të gjitha këto dhunti të saj i kemi shijuar në tre breza, me pasoja tragjike e të pamatëshme, ata që e sollën atë ditë quhen atdhetarët më të mirë, paçka se mbaruan të gjithë duke vrarë njëri tjetrin, e ata që bënë çmos që ajo ditë të mos vinte quhen ende “armiqtë” e Shqipërisë. Se ku qëndron baza edhe më elementare logjike e këtij arsyetimi nuk kuptohet, ndoshta në thënien e Gibbonit, kësaj rradhe të shtrirë edhe në mendimin, ndoshta në errësirën që, ende, nuk lejon gjykimin e kthjelltë.    

(FUND)

VDEKJET NGA KOVIDI, GJITHË GËNJESHTRAT N’EVROPË. JA TË DHËNAT E VËRTETA

by

Nga MILENA GABANELLI  dhe SIMONA RAVIZZA/

Përktheu nga “Corriere della Sera”, 28 prill 2020 – Eugjen Merlika /

Çdo ditë të gjithë Vëndet e Evropës (e jo vetëm) njoftojnë gazetat zyrtare me infektimet e vdekjet. Por, në veçanti mbi numurin e vdekjeve sa janë të besueshëm Italia, Spanja, Mbretëria e Bashkuar, Franca, Suedia, Zvicra dhe Vëndet e Ulta? Për Gjermaninë dhe Belgjikën nuk është e mundur të dihet, sepse nuk njoftojnë ende të dhënat e nevojshme për t’a zbuluar. Në bazë të statistikave zyrtare, sot Italia është Vendi evropian më i goditur mbas Spanjës. Bilanci dramatik i viktimave, tashmë rreth 27 mijë, është në të vërtetë më i lartë. Për të kuptuar dëmin e vërtetë të virusit mbi Vendin tonë, në krahasim me pjesën tjetër t’Evropës duhet ditur kush thotë të vërtetën dhe sa është reduktuar numëri i vdekjeve. Të dhënat mbi të vdekurit nga Covid – 19, që na njoftohen çdo ditë, bëjnë fjalë për vetëm ata pacientë që kanë një diagnozë të përcaktuar me siguri nëpërmjet tamponit, pra janë më të ulta në krahasim me të vërtetën. E njëjta gjë ndodh edhe në Vendet e tjera evropiane të marrë në shqyrtim. Një përpunim i Institurit për studimin e Politikës ndërkombëtare (Ispi) mbi të vdekurit e regjistruar nga Institutet përkatëse të statistikave kombëtare, që Dataroom shqyrton më parë, na lejon të krahasojmë Vend për Vend, numërin e të vdekurve të këtij viti me atë të viteve të shkuara. Ndryshimi duhet t’i përkasë të vdekurve me Covid-9, por simbas të dhënave të njoftuara gjatë muajve të epidemisë ka një ndryshim të madh. Çfarë do të thotë? Që janë të vdekurit e paregjistruar, pra pacientë që e kanë takuar sëmundjen, por të cilëve nuk u është bërë tamponi dhe ata që kanë ndërruar jetë për pasojat anësore të koronavirusit: nga pacientët me infarkt, iktus, aneurizma, ose të tjera patologji, të pavizituar e të pandihmuar në kohë për shkak të spitaleve plot. Mbasi të jetë përcaktuar ku numër mund të dihet se cilët Vende kanë gënjyer më shumë në njoftimet dhe cilët kanë treguesin më të lartë të vdekësisë për një milion banorë.

Përballja me vitet e mëparëshme

Periudha e marrë në shqyrtim ndërmjet një vendi apo një tjetri, mund të luhatet me ndonjë ditë, por në bazë të përditësimit që secili bën,  gjithmonë analizohen të dhënat e të vdekurve të regjistruara nga Institutet e statistikave kombëtare ndërmjet marsit e prillit 2020, të krahasuara me mesataren e katër viteve të fundit (2015 – 2019). Për të patur një përballje të besueshme, natyrisht nuk mund të krahasohen të dhënat e minutit të fundit. Të harrojmë për një çast gazetat zyrtare e të shohim të vdekurit  e regjistruar nga zyrat e gjendjeve civile. Spanja numëron 68.056 të vdekur kundrejt 39.981 të së njëjtës periudhë të viteve të mëparëshme. Është Vendi në të cilin rritja është më e madhe: 70 % më shumë. Hollanda shënon 50 % më shumë (22.352 kundrejt 14.895). Vazhdon Italia me 78.757 vdekje më 4 prill kundrejt 57.882. Të dhënat e njohura të Institutit të statistikave na thonë se shtimi mesatar në nivelin italian është 36 % (e dijmë mirë se më e goditura është Lombardia me shtesë që arrin deri në dhjetëfish në komunat e zonës së Bergamos). Edhe Mretëria e Bashkuar regjistron 36 % më shumë (63.842 kundrejt 46.877). Pastaj Zvicra me 25 % më shumë, Franca e Suedia me 20 % më shumë. 

Viktima reale dhe vdekje të njoftuara

Kjo shtesë vdekjesh, në gjuhën e statistkës përcaktohet si “tejkalim vdekësie”. Për të bërë një hap më përpara duhet të gjejmë ndryshimin sasior ndërmjet viktimave më shumë që numërohen këtë vit dhe të vdekurit që na njoftohen çdo ditë nga Mbrojtja qytetare dhe autoritetet e Vendeve të tjera. Përballja nxjerr në pah një numër: atë të viktimave të papërfshira nga buletinet Covid-19, ose më mirë nënvlerësimi. Në majë të renditjes është në terma absolutë Britania e Madhe (8.184 më pak), pastaj Spanja (7.326 më pak), Italia (5.547 më pak), Hollanda (3.797 më pak), Franca (3.679 më pak), Zvicra (339 më pak) dhe Suedia (298). Vë re studjuesi i Ispi-t Matteo Villa: “Kështu kuptojmë akoma më mirë se çfarë mungon për një përparim më sistematik drejt Fazës 2: t’arrijmë të ruajmë gjurmët e njerëzve të vdekur është shumë e rëndësishme për të kuptuar si po vazhdon realisht epidemia në secilin Vend”

Mungesa e llogaritjes së vdekjeve të Covid-19

Është e natyrshme që jo të gjitha vdekjet në tejkalim mund të quhen me siguri të shkaktuar nga Covid-19. Por numëri është treguesi më i besueshëm që mund të kemi  mbi përqindjen e vërtetë të ndikimit t’epidemisë mbi popullsinë, t’ashtuquajturave “pasoja anësore”, që përfshijnë pikërisht vdekjet jo nga koronavirusi, por të pacientëve që nuk kanë arritur të kuroheshin më së miri, për arsye të çastit në të cilin spitalet ishin të përlara nga të sëmurët me Covid-19. Këtu marrim në shqyrtim ndryshimin ndërmjet vdekjeve reale dhe atyre të njoftuara jo më në terma absolutë, por në përqindje. Del në dritë renditja e Vendeve me buletinet më pak të besueshme. Mos llogaritja më e madhe është e Hollandës (104 %), mbas saj Mbretëria e Bashkuar (93 %), Franca (41 %), Italia (36 %), Suedia dhe Spanja (35 %) dhe Zvicra (34 %). “Nuk është e vërtetë që Italia nuk llogarit vdekjet shumë më tepër se Vëndet e tjera evropiane – nënvizon Villa – Përkundrazi është e habitëshme të vërtetohet se janë pak a shumë të gjithë në të njëjtën vijë ndërmjet 30 e 40 %, veç Hollandës dhe Mbretërisë së Bashkuar, që janë shumë larg nga të tjerët”. Në përgjithësi e vërteta është që të dhënat e njoftuara janë të nënvlerësuara për 49 %. Shkurt i mungon thirrjes një viktimë në tre.

Ndikimi mbi popullsinë

Të dhënat reale – ose të vdekurit më shumë në krahasim me vitet e shkuara – na lejojnë të dijmë se cili është Vendi evropian me të vërtetë i goditur më shumë për një milion banorë. Spanja 663 vdekje, Italia 586, Mbretëria e Bashkuar 554, Hollanda 524, Franca 482, Suedia 295, Zvicra 246. “Kjo renditje është shumë më realiste se ajo që do të kishim duke përdorur vetëm numërat e njoftuara” përsiat Villa.

Çështja Belgjikë

Belgjika është një rast në vete, madje pothuajse i panjohur. Nuk është e mundur të llogaritet numëri real i të vdekurve të shkaktuar nga pandemia, sepse nuk është përditësuar regjistri me numërin e përgjithshëm të vdekjeve në mars e prill. Por qeveria belge thotë se është më e tejpamëshme në krahasim me pjesën tjetër t’Evropës sepse, brënda 7200 të vdekur Covid të njoftuara, fut edhe sintomatikët e patestuar dhe vdekjet e dyshimta në shtëpitë e pushimit, ku po kryhet një plojë e heshtur. Pothuajse 50 % e të vdekurve. Edhe po t’a marrim këtë numër për të mirë, mbeten jashtë llogarisë gjithë të tjerët. Në fakt edhe po të merret për bazë e vetmja e dhënë e njohur, mesatarja e vdekjeve të viteve 2009 – 2018, mund të shihet për shembull se nga data 7 deri në 13 prill numëri i të vdekurve nga Covid-19 kalon atë të gjithë shkaqeve të tjera të marra së bashku.

Nëse duam t’i përmbahemi buletineve zyrtare të komunikuar nga gjthë Vendet, Belgjika sot  ka numërin më të lartë të vdekjeve të gjithë kontinentit (ndoshta edhe të botës): 597 për një milion banorë, kundrejt 480 të Spanjës e 430 të Italisë. Një e dhënë rrënuese nëse mbahet parasysh që nuk është vetëm një Vend i vogël i Bashkimit (11 milion banorë), por përfaqëson vetë zemrën e Evropës. Brukseli është selia e Parlamentit dhe e Komisionit evropian dhe rinisja fillon edhe që aty. Megjithatë mbi mbarështimin e pandemisë është edhe Vendi mbi të cilin ka më pak njohuri.

Përktheu nga “Corriere della Sera”, 28 prill 2020 – Eugjen Merlika /