Nga Rafael Floqi/

Znj. Eleanor Packard, një korrespondente për një kohë të gjatë për New York Daily News dhe korrespondente dikur e luftës për The United Press, së bashku me bashkëshortin e saj, Reynolds Packard, përbënin një nga ekipet raportuese para, gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Duke punuar së bashku dhe nga dhjetë të ndarë për javë të tëra të dy – të njohur gjerësisht si Pack dhe Peebee – mbuluan histori të mëdha në Evropë dhe gjetkë në një mënyrë të dyfishtë, adventureske që shkaktonte anekdota të shumta. Gjatë karrierës së saj, zonja Packard mbuloi pushtimin italian të Etiopisë dhe Shqipërisë, Luftën Civile Spanjolle dhe Luftën e Dytë Botërore në Itali dhe Gjermani. Pas luftës ajo u specializua në mbulimin e Vatikanit, dhe lajmet saj përfshinin vdekjen e tre Papëve – Plus XI, Pius XII dhe Gjon XXIII. Ajo vdiq më May 5, 1972 . Në librin e tyre Publikuar në New York, nga Oksford University Press, më 1942 “Perandoria e Balkonit ; Italia fashiste në luftë” Reynolds dhe Eleanor Packard na japin detaje të panjohura nga Tirana për ditën e 7 Prillit të pushtimit fashist të Shqipërisë . Nga kjo korrespondencë lufte shkëputa e përktheva për Diellin këtë fragment .

Me 3 prill mësuam se mbreti Zog ishte në vështirësi edhe një herë me Ducen dhe se kolonel Zef Sereqi, Ministri Zogut në Itali , i shoqëruar nga ministri italian në Tiranë, Francesco Jacomoni , kishte fluturuar në Romë dy ditë përpara dhe, pas një nxitimi, në konferencë me Contin Ciano , kishte fluturuar prapë në Tiranë për të marrë një përgjigje nga Zogu që do ta qetësonte Musolinin, të cilin e përshkroi si të ishte kapluar në “nga një inat i tmerrshëm .” Sa për ne mund të dallohej nga burimet e tjera gjatë ditës tjetër se , OVRA ( Policia Sekrete Italiane) e kishte i informuar Musolinin se Zogu, ishte duke flirtuar me britanikët dhe kështu për shfaqje me forcë, njëzet mijëra trupa italiane së bashku me një skuadrilje detare dhe një numër të konsiderueshëm aeroplanësh, qenë të përqendruar në Bari dhe Brindizi, në dy portet Adriatikut afër Shqipërisë. Zyra e Shtypit italian e pyetur rreth këtyre raporteve, i mohonte vërtetësinë tyre , ndërsa fshehtazi këshilltarët në Bar Stampa Estera, në intimitet raportonin se kjo ishte e vërtetë, ata thjesht e nënkuptonin, se Italia ishte në ankth, për të pasur një ndikim më të dobishëm mbi Mbretin Zog, i cili , sipas tyre, i kishte keqpërdorur paratë italiane. Ata ishin të sigurt që nuk ishte në pyetje e ndonjë lëvizje ushtarake kundër Shqipëria . E tëra kjo ishte vetëm një grimë tjetër melodrame politike. Sidoqoftë, situata ishte mjaftueshëm e acaruar si kërcënim ç’ ka na bëri të pajtohemi me Eleanorën për të fluturuar menjëherë për në Tiranë. Tashmë ishte vonë, bankat ishin e mbyllur, dhe aeroplani i ditës u nis në gjashtë të mëngjesit, Lirat ishin të padobishme edhe në Shqipëri nëse ata mund të kontrabandoheshin jashtë nga Italia pa marrë lejen e nevojshme nga Ministria Italiane e Shkëmbimeve dhe Valutës. Eleanora, megjithatë, mori përsipër t’i mbante këto para në të sutjena, dhe Reynolds u lidh me zyrën e Londrës për t’i dërguar paratë direkt për në Tiranë. Mëngjesin tjetër, Eleanora hipi në një avion pasagjerësh Ala Litoria i cili ishte gjysmë mbushur. Kjo mungesë e pasagjerëve dukej befasuese në pamje për raportimet për çarjen ndërmjet Musolinit dhe Zogut, e cila mund të pritej të rezultonte si shumë zyrtare, nga fluturimet vajtje ardhje në mes të dy kryeqyteteve. Kur avioni u ul në aeroportin e Tiranës në mesditë, shpjegimi ishte i qartë . Fusha e aviacionit ishte bllokuar me një numër të madh pasagjerësh italianë, që prisnin për të fluturuar derisa turmat e njerëzve qenë grumbulluara rreth zyrave të Ala Litorias madje dhe jashtë telave të rrethimit të fushës.

Gradualisht u bë qartë çfarë kishte ndodhur: të gjithë italianët në Shqipëri ishin duke u riatdhesuar me urgjencë me urdhër nga Roma, dhe që kur s’kishte as mjete dhe as kohë për t’i transportuar të gjithë në Durrës , ku ata mund të merrnin në anije, një flotë e tërë aeroplanësh ishte dërguar nga Italia për të shpejtuar evakuimin . Shumica e italianëve ishin të hutuar dhe i shqetësuar; pasi ata kishte qenë të detyruar të largoheshim një valixhe të vogël secili, duke braktisur të gjitha shtëpitë si dhe bizneset dhe pronat.

Në këtë pikë , Eleanora ra vetë viktimë e një truku të zakonshëm italian. Kamera që ajo kishte qenë i detyruar ta dorëzonte tek linja ajrore zyrtare në Romë për ruajtje gjatë udhëtimit, ishte lënë me kujdes mbrapa kur ajo ndryshoi avionët në Brindisi. Linja ajrore zyrtare në Tiranë ishin shfajësuar neveritshëm duke thënë se kamera do të përcillej menjëherë me aeroplanin tjetër, pasi ata tashmë e dinin se nuk do të kishte ” avion tjetër ” në ditët që do të vinin. Kjo ishte pjesë të politikës italiane për të parandaluar marrjen e ndonjë fotoje nga të huajt gjatë ditëve të ardhshme . Eleanora pastaj, vazhdoi drejt në hotelin italian Carlton , i cili kishte qenë rekomanduar nga të gjithë agjencitë turistike në Romë si një nga bujtinat më të pastra në Tirane. ( Hotelet shqiptare kishin reputacionin se kishin tartabiqe, por qe ndoshta vetëm një tjetër formë e propagandës fashiste.)

Në hyrje të Carltonit , ajo gjeti pronarin dhe asistent menaxherin të veshur me pardesy dhe kapele, duke mbikëqyrur largimin nga hoteli të pesë bauleve të mëdha. Të tjera baule dhe tufa kutish të mbështjella me mbulesa tavoline shumë ngjyra ishin grumbulluar në trotuar. Pronari, padyshim i habitur, se kush po mbërrinte tani në Tiranë, shpjegoi që kishte dhoma me qera, sepse ai kishte mbyllur poshtë hotelin e tij, pasi të gjithë ishte duke u larguar, dhe se tashmë ishte vonë për të mbërritur në aeroport , dhe, Madonna Mia, nuk mund të rezervonte një moment tjetër për shpjegime. Edhe e sapo mbërritur mund shihje në këtë kohë të rëndësishme zhvillimesh ndërkombëtare Eleanora, duke i besuar bagazhin e saj , me gjuhën e shenjave, iu drejtua një portieri shqiptar, dhe u nis vetë për të gjetur një kalë dhe karrocë ( nuk kishte taksi në Shqipëri ) për ta çuar tek zyra e telegrafit. Për të dërguar disa dërgesa për parapagim e duke përshkruar gjithçka që kishte parë, ajo i pyeti nëpunësit e telegrafit , të cilët folën si italisht dhe frëngjisht, se ku qe vendndodhja të Bankës së Shqipërisë, ku do të merrte paratë që i kishin dërguar. Nëpunësit u përgjigjën duke shprehur shqetësimin, se Mbretëresha Geraldina ,një gjysmë amerikane gruaja të Mbretit Zog, kishte lindur trashëgimtarin e fronit shqiptar, herët në mëngjes, dhe si rrjedhojë banka e Tiranës do të mbyllej për tre ditë, si shenjë gëzimi. Çmimi i telegrameve ishte katastrofike për një korrespondent të OBSH që kishte shkuar jashtë me vetëm gjashtëdhjetë e tetë dollarë – një shumë tashmë e shteruar nga telegramet e dërguara.

Toma Lorusso , një italian në Tiranë i cili vepronte si korrespondent praktikisht për të gjitha agjencitë e lajmeve dhe gazetat në Romë, duke përfshirë dhe ato në Shtetet e Bashkuara, ishte më në fund i vendosur. Lorusso , një nga të paktët italianët të mbetur pas , tha , ” Është me fat për ju, se ju sa keni mbërritur , që unë jam më në gjendje për të dërguar lajme .” Ishte befasuese për të gjetur atë, në Shqipëri . Një burrë i shkurtër, dinamik , i dredhur që të kujtonte një si ganglion të zbuluar. Ai u hodh rreth dhe tha : “ Nuk mund të dërgoj asgjë apo tu them ju çdo gjë, sepse unë jam një italian. Ju do vetëm duhet të bëjë më të mirën ju mund deri sa atëherë mundem t’ju tregoj shumë.”

Me karrocën e tërhequr me kalë, Eleanor tjetër shkoi te Legata amerikane në periferi të qytetit, ku ajo thirri mbi Ministrin , Hugh G. Grant. Ai e la në pritje për pesëmbëdhjetë minuta, duke shpjeguar kur erdhi se sapo kishte përfunduar duke koduar një mesazh të Gjatë për Departamentin e Shtetit. Ai ishte i këndshëm dhe joformal dhe tha që kishte të bënte me një krize të Shqipërisë në marrëdhënie me Italinë , dhe se ai i kishte kishte kërkuar një audiencë Mbretin Zog dhe i kishte folur atij në mëngjes. Ai tha se mbreti ishte i sigurt, se vështirësitë me Italinë ishin në proces zgjidhjeje me rrugë diplomatike me bisedime dhe se raportimet për një pushtim të mundshëm italian të Shqipërisë ishin dukshëm sensacionale. Ky version vështirë se të pajtohej me aktivitetin italian në aerodromin e Tiranës, por Granti ia atribuoi numrin e madh të italianëve që largoheshin diplomacisë historike të Musolinit , e cila kishte ndër të tjera qëllimin sa për të detyruar Zogun për një rishikim të traktateve italo-shqiptare në favor të Italisë. Granti ishte përkundrazi i kënaqur që kishte qenë në gjendje të fliste me Zogun në mes të krizës dhe kështu që po i jepte Departamentit të shtetit disa informacione me vlerë mbi atë, që po zhvillohej në vend. Ai ishte jashtëzakonisht i trazuar, kur gjeti nja dhjetë ditë më vonë se mesazhi i tij nuk qe dorëzuar kurrë, pasi kishte qenë mbajtur nga agjentët italianë në zyrën e telegrameve, megjithatë ata natyrshëm nuk mund ta lexonin kodin, përfundoi duke thënë se ishte po aq mirë asgjë nga ministri amerikan të mos ishte çuar.

Vonë pasdite , ministri shqiptari i jashtëm, Ekrem Lobohova , i tha Eleanorës që kishte një krizë ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë dhe se shtypi i huaj e kishte zmadhuar dhe se ai ishte duke përfaqësuar plotësisht shtetin në punën e tij . “ Italia dhe Shqipëria kanë qenë gjithmonë miqësore qysh nga e fundit i luftës dhe janë miqësorë edhe tani . Çështjet që kemi qenë duke i diskutuar ndërmjet nesh janë të parëndësishme dhe do zgjidhen lehtësisht nga negociatat e zakonshmet diplomatike. Nuk ka arsye çfarëdo për të folur për një çarje në marrëdhëniet italo shqiptare.”

Në Fondacionin Rockefeller, Klinika Kundër Malaries , e cila kishte në krye bakteriologun amerikan , Dr. Leëis Hackett , e kishin shumë më e qartë, kur folën në mbrëmje me Dr. Hackett dhe asistentin e tij , Dr. Marston Bates, nga Fort Lauderdale , Florida, se ata prisnin që italianët të vinin në çdo minutë. Ata thanë se marrëdhëniet italo-shqiptare kishin qenë gjatë majft të tendosura, në një masë shumë më të madhe, se sa ishte kuptuar, nga cilido nga diplomatët ose korrespondentët. Disa asistentë shqiptare të Dr. Hackett , të cilët kishte qenë arsimuar në Paris, Romë dhe Vjenë, pasi Shqipëria nuk kishte universitet, ishin shumë të hidhur kundër italianëve, por në të njëjtën kohë nuk e miratonin qëndrimin e Zogut, të cilit ata e konsideronin si një lloj dallavere mbretërore, se ai mendonte më shumë për fitimin e tij personal, sesa për mirëqenien sociale të popullit. Këta sidomos intelektualët e rinj, kryesisht të krahut të majtë deklaronin se Shqipëria do kurrë nuk prosperojë deri sa të dy si italianët dhe klika e Zogut në pushtet të ishin rrëzuar. Ata të gjithë thanë se nëse italianët guxojnë ta pushtojnë Shqipërinë, ata do kërkojnë pushkë dhe to të shkonin për të luftuar . (Por kur erdhi koha , ata nuk vepruan.) Më pas shumë nga dyqanet në Tiranë ishin mbyllur, dhe njerëzit mbledhur në pak nyje në trotuare e flisnin të emocionuar, siç raportohet qarkullonin zëra nëpër kryeqytet, që italiani kërkonte nga Zogu përdorim të përhershëm të porteve të Shqipërisë për marinën italiane dhe themelimin e garnizoneve italiane në disa pika përgjatë bregdetit dhe në të gjithë rajonet e naftës.

Nga herët pasdite, grupe e njerëzit filloi duke formuar një paradë që marshonte lart dhe poshtë rrugëve, duke bërtitur : “ Poshtë Italia ! Poshtë Musolini !” Më në fund demonstruesit marshuan drejt pallatit mbretëror, ku burrat bërtisnin: “ Duam armë ! Na Jepni armë !” Mijëra vetë u grumbulluan rreth oborrit për disa orë , duke i telefonuar Mbretit që të vinte jashtë dhe të fliste me ta. Zogu nuk u shfaq , por më vonë bëri një transmetim në radio për kombin , duke u thënë njerëzve të jenë të qetë siç ishte ai se ende po negocionte me Romën, por kaq Shqipëria do të rezistonte çdo sulmi. Ndërsa të gjitha këto demonstrata ishin duke shkuar në , dyert dhe dritaret të Legatës Italiane , e cila ishte të vendosura vetëm përballë portave të pallatit, që ishin në heshtje dhe në mënyrë sistematike të mbyllur dhe dukej sikur Legata ishte kaq e mbyllur – ose ndryshe e konvertuar në një kështjellë . Në fakt , dyzet italianët ishin mbyllur veten atje dhe me pushkë dhe makina me armë , ishin duke u përgatitur për një rrethim . Si edhe pasdite Zogu nuk pranoi të paraqitej , turma duke bërtitur lëvizi larg nga pallati dhe u grumbullua masivisht në sheshin katror përreth e cila ishin e vendosur shumica të ministrive dhe ndërtesave qeveritare . Të bërtiturat e “ Poshtë me Italia ! Poshtë Musolini !” ishin ndryshuar në “ Na jepni armët ! Ne na keni shitur jashtë ! Na jepni armët ! Ne jemi të tradhtuar ! “

Personeli shqiptar i zyrës së telegrafit kishte tashmë ka kaluar te italianët . Ata refuzonin të dërgonin ndonjë mesazh shtypi me ndonjë nga rrugët e tjera vetëm nëpërmjet Romës , megjithëse linjat operonin me Londrën nëpërmjet Beogradit dhe Athinës. Ata nuk do të rrezikonin me postime në të ardhmen duke lejuar ndonjë lajme të marrë jashtë e cila nuk kalonte përmes censurës fashiste . Trupat rezerviste shqiptare ishin thirrur, por në rastin më të mirë Zogu nuk mundi të fuste në fushë më shumë se tridhjetë mijë pushkë . Ishte një ushtri lodër, pa ndonjë mjet transporti përveç këmbëve, dhe me pak se njëqind mushka për të mbajtur disa i topa fushor artilerie dhe makina me armë . E saj aviacioni përbëhej vetëm nga dy aeroplanë.

Tjetra _ ditë , e Premte e Mirë , Eleanora ishte u zgjua në gjashtë të mëngjesit nga një trokitje në dhomën e saj të hotelit dera . Ishte një nëpunës i legatës amerikane që tha që kishte marrë udhëzimet nga ministrit Grant për t’u thënë të gjithë amerikanëve në qytet që të bashkoheshin në Legatën e e SHBA pas lajmit që italianët tashmë kishin zbarkuar në Durrës dhe duke luftuar dhe ishin tërhequr . Ai tha se nuk mund të ketë dyshime në lidhje me autenticitetin e lajmeve , siç erdhi e drejtpërdrejtë nga britanikët nga Legata në Durrës . Ministri Britanik i kishte telefonuar personalisht dhe dhënë Grantit një dëshmitar okular të pushtimit. Pasi Eleanora nxitoi tek Zyra e telegrafit për të dërguar lajmet, megjithëse dukej i pashpresë se ndonjë lajm i dërguar do të merrej ndonjëherë jashtë. Njëzet e një bombardues italianë , duke fluturuar në formacione nga tre , u shfaqën lart në qiell dhe pastaj u zhytën poshtë dhe motorët e tyre gjëmuan . Kur ata arritën, deri në gjashtëqind këmbë, ata u drejtuan haptazi dhe u hapën rrethuar mbi qytet , duke u shpërndarë fletëpalosje e cila popullatës poshtë, e cila çuditërisht, nuk u tremb, por thjesht qëndronte në rrugë dhe zbrazte pushkë drejt qiellit. Fletëpalosjet ishin shkruar në shqip dhe i bënin thirrje popullit të mos rezistonte . “ Shqiptarë !” shkruante ne fletëpalosje “ Trupat italiane që vijnë sot në vendin tuaj i përkasin një populli që kanë qenë mik i juaj gjatë shekujve dhe kanë shpesh demonstruar këtë miqësi për ju . “Mos i kundërshtoni me rezistencë të padobishme . Do të asgjësoheni . “Mos dëgjoni qeverinë apo burrat që ju kanë varfëruar dhe tani çdo plumb i juaj i kotë do të shkaktojnë gjakderdhje . Ushtarët e Madhërisë së tij Mbretit dhe Perandorit të Italisë do mbeten këtu vetëm për kohën e nevojshme për të rivendosur rendin, drejtësinë dhe paqen .” Edhe si fletëpalosjet binin duke u fryrë nga flladi. Mbreti Zog ishte sërish para mikrofonit. Këtë herë, ai ishte duke folur lufte dhe ishte duke folur me Londrën dhe Parisin si dhe me vet qytetarët . “ Kërkesat italiane ka shkelur sovranitetin shqiptar ”, tha ai . “ Shqiptarët kurrë nuk do t’i pranojë kërkesa të tilla. Ata do ta luftojnë pushtuesin me gjithë forcën e tyre, deri tek njeriu i fundit . “Mos e humbni guximin . Mbroni nderin e kombit tuaj. “Iu bëj thirrje Francës, Britanisë së Madhe dhe Vendeve të Botës së qytetëruar për ndihmë . Ndihmojeni shqiptarët. Ata janë vetëm një milionë dhe duhet mbrojnë e vendin e tyre kundër një kombi e 44 milionësh . “Unë e mohoj se ka të vërtetën më të vogël në akuzat e italianëve se shtetasit e tyre kanë qenë të keqtrajtuar në Shqipëri . Nuk kanë qenë të keqtrajtuar ka pasur gjatë regjimit tim drejtësi për të gjithë .” Mbretëresha Geraldina , me beben e saj dyditore, ishte tashmë duke u arratisur brenda më një ambulancë rrugës malore për në Greqi . Ajo kishte ndryshuar mendje. Në fillim ajo kishte planifikuar për të kërkuar strehim te Legata Amerikane dhe kishte dërguar një nga dadot e saj për të pyetur Ministri Grant nëse ai do ta merrte brenda . Ai pranoi të jepte saj një vend gjatë pushtimit, duke u nisur se ajo kishte nënë amerikane. Tek Legata amerikane raportet e progresit të pushtimit italian ishin duke grumbulluar me telefon, radio dhe me fjalë goje, si në të gjitha legatat në Tiranë po grumbullonin informacionin e tyre . Pushtimi kishte filluar njëkohësisht në katër portet në Durrës , të lidhura direkt rrugë automobilistike me Tiranën; Në Vlorë një qendër transporti në mes të Shqipërisë afër fushave vajgurore; në Shën Gjin, portin komercial për qendrën e Shkodrës ; dhe Port Edda , në jug , pranë kufirit me Greqinë . Këto porte ishin virtualisht të pambrojtur , sepse Mbreti Zog e kishte dërguar ushtrinë shqiptare në male , dhe e vetmja shfaqje e vërtetë e rezistencës ishte në Durrës , ku xhandarët vendas dhe një grup e civilësh patriotë i luftoi më së miri italianët ata me pushkë dhe mitraloza. Zbarkimi i parë italian ishte i zmbrapsur dhe duke i dërguar zbarkuesit të ktheheshin në anijet e tyre . Pastaj marina italiane hapi zjarr me topa duke i përzënë luftëtarët shqiptarë nga fortesa e tyre e kullës në bregun e ujit . Granatimet thyen xhamat e legatës britanike. Italianët bënë një tjetër përpjekje , duke përdorur më shumë ushtarë kësaj here, dhe arritën të fitojnë epërsi në disa pika në qytet. Por vetëm kështu pas pesë orësh luftim italianët morën në zotërim Durrësin . Në ndërkohë , mbrojtësit , me numra në masë të madhe pakësuar nga viktimat , ishin duke u përpjekur të mbanin një ndalim në rrugën Durrës -Tiranë , por rezistenca qe zbehur si nga mungesa e municionit dhe se mitralozat filluan të plasariten. Italianët në mënyrë të sigurtë të barrikaduar në Legatën e tyre filluan duke punuar nga brenda në përpjekje për të thyer moralin e shqiptarëve. Më efektive se sa të përpiqesh të godasësh me shapkë nga mbrapa dritareve, ata përdorën telefonin . Një prej tyre thirri një person mik në Legatën Greke dhe i tha atë dhe nga një shok në një tjetër dhe greku që mos dilte jashtë të Legatës sepse pjesa tjetër të qytetit ishte ashpër bombarduar nga ajri , duke filluar në tre pasdite. Kështu padashur, greku luajti lojën italiane. Në mirëbesim, ai dhe e kolegët e tij telefononin njeri-tjetrin në legata , duke përfshirë edhe atë amerikane u thanë se çfarë u kishte italiani. Fjala u përhap si në asnjë kohë tjetër dhe një orë më vonë gjithë Tirana ishte një kazan që zjente.

Mijëra e njerëzit filloi derdheshin jashtë të qytetit, dhe refugjatët ga gjermano-hebreje rrethuan Legatën Amerikane , duke kërkuar strehim . Ministri Grant u shpjegoi fillimisht bukur dhe pastaj me këmbëngulje, duke bërtitur, se e vetmja mënyrën se si ai mund siguronte mbrojtjen në çdo eventualiteti ishte për të dhënë strehim për vetëm për qytetarët amerikanë. Kur ata nuk pranuan ta kuptonin, Granti mbylli portat ndaj tyre, por i telefonoi ministrit gjerman dhe tha atij se madje edhe pse këta refugjatët ishin çifutë ata ishin ende qytetarë gjermanë dhe si të tillë kishin të drejtën për mbrojtje në Legatën gjermane. Ministri Gjerman në mënyrë të butë u përgjigj se e sigurisht çifutët gjermanë mund vinin në Legatën Gjermane ku ai do kishte mirëpritur personalisht ata. Grant atëherë u çoi fjalë hebrenjve se kishte marrëveshje që ata të shkojnë te Legatën Gjermane . Asnjë syresh nuk lëvizi. Ata preferuan më mirë të qëndrojë në këmbë jashtë mureve të Legatës Amerikane se të pranonin mbrojtje në çdo formë nga Rajhu . _

Ndërkohë , Zogu çoi një të dërguar për të biseduar me italianët për pezullimi e armiqësive dhe kur ai u kthye vonë pasdite dhe i raportoi se ishte e pamundur të organizohet ndonjë kusht qoftë edhe për armëpushim të përkohshëm, njoftoi Zogu se ai ishte duke u larguar që malet të udhëhiqte trupat e tij. Ai tha se do të ishte e pamundur të mbrohej Tirana, e cila ishte në një fushë dhe i lirë nga mbrojtjet natyrore ose të tjera . Dhe në mbrëmje ai rrëshqiti në heshtje jashtë kryeqyteti me një veturë e amerikane sedan me perde të mbuluara. Por në vend të kësaj e duke u bashkuar e tij trupat , ai shpejtoi mbi të njëjtën rrugë tek gruaja dhe djali i porsalindur që kishte udhëtuar më herët dhe iu bashkua atyre në mëngjesin tjetër rrugës për në Follorinë , Greqi .

Shqiptarët ishin braktisur prej mbretit të tyre . Anëtarët _ të qeverisë gjithashtu u zhdukën pothuajse në të njëjtën kohë me Zogun, shumica prej tyre duke marrë rrugën për në Elbasan, e cila gjithashtu i çoi në Greqi . Bombardimi i premtuar i Tiranës, megjithatë , kurrë ka ndodhur . Në perëndim të diellit trupat italiane nuk kishte ende mbërritur kur Ministri Grant këmbënguli që të gjithë amerikanët ta kalonin natën në Legatë , nga frika se mund të ketë përleshje në rrugë kur pushtuesi me ushtarët e tij u përpoqën të hynin në qytet , pavarësisht faktit se shqiptare ushtria e rregull kishte qenë e tërhequr në male . _ Dr. Hackett dhe Dr dhe znj . Bates nuk kishin dëshirë të largoheshin nga rehatia tyre në Fondacionin Rockefeller , ku ata ishin të sigurt, por më në fund iu dorëzuan dhe bindën ministrit. Dr. Hackett vendosi të voziste tek Fondacioni për të marrë disa dyshekë dhe batanije, se Legata vështirë se kishte mjaftueshëm për të akomoduar të gjithë refugjatët , dhe Eleanora shkoi me atë, për të bërë udhëtimi i fundit të katërt tek zyra e telegrafit , gjithmonë me shpresën se diçka mund mirrte përmes . Ajo kishte përfunduar shkrimi saj dërgesat dhe ishte vetëm duke paguar për ta ( duke pasur arriti të marrë hua disa para në ndërkohë ) kur pati një breshëri _ e pushkë zjarri pak rrugët larg . Shqiptari _ telegrafi zyrtarët , të cilët nuk kishte ktheu një fije floku që mëngjes kur bombardimet italiane aeroplanët gjëmonte lart , shpejt e shmangu larg nga dritaret . Zjarri me pushkë ishte diçka ata ishin më të njohur me se bomba . Si gjuajtja vazhdoi Eleanora tha : “ Italianët duhet të kenë mbërritur . “Nëpunësi italofil i telegrafit tundi kokën dhe tha: “ Jo , janë gjuajtje nga shqiptarët. Ne dëgjuam se do të ketë probleme kur qeveria u largua .” “Por çfarë janë ata të shtënat në? ” Në ajër , ose, ndoshta , ndonjë gjë tjetër ,” u përgjigj nëpunësi . Kur Eleanor qëndroi brenda strehës së portës , duke pritur që Dr. Hackett të kthehet ( dhe e shqetësuar nëse do të mundej me të gjitha qitjet që vazhdonin, të shtënat filluan të shtohen në numër dhe të binin afër . Pushkët kërcisnin në të gjitha drejtimet, dhe herë pas here plumbat do shkaku që suvaja të binte nga muret e zyrës të telegrafit. Qitësit megjithatë nuk ishin të dukshëm dhe shumica të plumbave binin në mënyrë të drejtë lart, pra një person i strukur në pozicion ishte nuk kishte gjasa të goditet . Një makinë u përplas papritmas një rrugë anësore ngjitur, dhe Dr. Hackett ndaloi ca sekonda. derisa Eleanora hyri me shpejtësi poshtë mbrapa rrugës me shpresë e duke shmangur të shtënat. Pastaj duke arritur në afërsi të Pallatit të Mbretit, mjeku iu afrua Legatës Amerikane nëpër një kullotë, dhe pa se rruga e zakonshme ishte bllokuar nga turmat që ishin duke plaçkitur pallatin. Kur u kthye në Legatë , Hackett dhe Eleanora i gjetën tashmë burrat atje duke organizuar sistemin e rojës dhe duke pastruar dhe vajosur ca pak revolverë të vjetër dhe pistoleta ushtrie që kish ndodhur t’i kishin në dorë. Nuk kishte arsye pse shqiptarët të kishin ndonjë inat kundër amerikanëve dhe vërtet nuk besonin se ata do të sulmonin Legatën ; por ishte më mirë për t’u përgatitur për ndonjë emergjencë . Kurrë s’dihet se çfarë mund në koka një turme – veçanërisht nëse anëtarët e saj kanë pirë pijen e zjarrtë shqiptare alkoolike të quajtur “raki”. Një amerikan inxhinier punësuar nga kompania italiane duke shfrytëzuar fushat e naftës shqiptare inspektonte rojet çdo gjysmë ore . Ai kishte lënë fushat e naftës afër Vlorës kur punëdhënësit e tij italianë kishin evakuuar në mënyrë të detyrueshme nga Duce . Ai tha se shqiptarët në rreth planifikonin t’i sabotonin puset , por kishte mësuar më vonë që përparimi i italianëve në këtë rajon kishte qenë aq i shpejtë, sa puset ishin ende të padëmtuara kur pushtuesit mori posedim prej tyre. Si në mbrëmje veshur me të shtëna erdhi afër Legatës dhe papritmas pati një breshëri me zjarr mitralozi . Disa amerikanët nxituan jashtë të Legatës për të parë poshtë rrugës . Ata mund shikoni mitralozin duke qëlluar nga porta e Legatës Italiane . Disa _ momente më vonë , një të shqiptar shërbëtor i amerikanit erdhi ne legatë në vrapim e sipër dhe se një turmë e prej njëqind shqiptarët kishte vendosi të sulmonte Legatën Italiane për hakmarrje për pushtimin _ e tyre vend , por kishte qenë i shtyrë u largua nga zjarri i mitralozit . Pas atë , armën italiane kërciti pak a shumë e rregullt intervale — me sa duket si paralajmërim — por shqiptarët bënë më tutje përpjekjet për të nxituar Legatën . Pushkë të shtëna në qytet vdiq poshtë së shpejti pas mesnatë ; shumë të shqiptarë të përgjumur dhe shkuan në shtrat, ndërsa të tjerët ishin shpërndarë nga një komitet qytetar organizuar nga një e oficerëve të policisë shqiptare që nuk kishte ikur nga qyteti . Nëse ndonjë shqiptarët ishin i vrarë në trazira , vullnetar komiteti hoqi trupat gjatë natës , sepse asnjë s’ishte dukshme në rrugë në orën tetë në mëngjes . Në orën nëntë e gjysmë të mëngjesit të së shtunës , pararoja të trupave italiane – e hipur në motoçikleta Bersaglieri e veshur helmeta çeliku zbukuruar në kokë me shtëllunga – gjëmonte në sheshet katrore të Tiranës nga drejtimi _ të fushës ajrore dhe rrugës së Durrësit . Ata kishte marrë në zotërim fushën ajrore gjatë rrugës për në, dhe brenda gjysmë ore mbi një mijë granatierë italianë kishte qenë u ulur në Tiranë me avionë transporti . E para trupat menjëherë morën ndërtesat e qeverisë, radiostacionin dhe zyrën e telegrafit. Disa Italofilë shqiptarë në mënyrë të dobët i brohoritën Bersaglieri , por pjesa më e madhe i shihte të vrenjtur heshtje . Një shqiptar punëtor shkaktoi një moment intensiv eksitim kur një madhësi të mirë pasqyrë rrëshqiti nga poshtë e tij blu xhins puna smock dhe u thye në trotuar me zhurmën _ të një shpërthimi bombë . Ai ishte menjëherë – arrestuar për plaçkitje . Një orë më vonë – njëmbëdhjetë paradite Konti Ciano mbërriti në – aerodrom dhe zbriti nga avioni i tij , në fytyrën e tij rrezatonte një buzëqeshje , një llogore kapak i ulur me haresë në anën e e tij kokë , një shaka rrinë në të tijën dorë . Ai ishte e veshur me këllqe E zezë Uniformë këmishë dhe përshëndeti me një ajër e i madh përbuzje grupi të Kuislingëve që kishin dalë jashtë në aeroport për të pritur ai . Pas një ceremonie të shkurtër, ai mori në një automobil dhe e ngau përmes rrugëve kryesore të qytetit , duke u përkulur dhe duke qeshur me dashuri sa herë që disa shqiptarë miqësorë do ta brohorisnin dhe duartrokitnin mirëpret komiteti kishte tashmë të vendosur fotot të mbretit Viktor Emanueli dhe Duces në rrugë , së bashku me pankarta e cila thuhet në shqip të tilla gjerat si Rroftë Mbreti i Italisë dhe Ne përshëndesim dërguesit tanë italiane dhe zemrat tona janë me mirënjohje për kombin italian që na ka shpëtuar nga dora e një tirani. Komiteti megjithatë nuk kishte pasur kohë të hiqte parullat në shqip me ngjyrat se e zbukuruar çdo rrugë dhe shandan , i vendosur në festë të lindjes të djalit të Mbretit Zog . Aty ata mbeti , i dëshpëruar mes flamujve për lindjen e një fëmije treditore bebe djalë që tashmë humbur trashëgiminë .