Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Referendumet dhe mobilizimi me dhunë, prova të krimeve dhe dështimit të Rusisë Putiniste

by

Gjeneral * Piro AHMETAJ/

Në respekt të disa qindra mesazheve inkurajuese por edhe rezervave ndaj opinionit me të njëjtin subjekt (publikuar gjerësisht nga media brënda & jashtë vendit), po paraqes këndvështrime strategjike rreth zhvillimeve thelbësore në fushbetejën e Ukrainës, por jo vetëm:

I. Referendumet nën zinxhirët e Tankeve dhe me bajonetat e pushtuesve, i çmoj si përpjekje dëshpëruese të Rusisë Putiniste për të mbuluar krimet barbare të luftës në Ukrainë» ! Kurrësesi nuk mundet dhe nuk do të njihen nga bashkësia ndërkombtare, (USA, OKB, BE, NATO, etj) pasi jo vetëm nuk japin asnjë zgjidhje por i përkeqësojnë pasojat e aventurave ushtarake.

I menjëhershëm dhe i prerë, qëndrimi i Sekretarit Amerikan të Shtetit, Antony Blinken: “Ne nuk do ta njohim kurrë aneksimin me referendume të territorit ukrainas nga Rusia.. Ukrainasit do të vazhdojnë përpjekjet për të rimarrë territorin e pushtuar. Ne do të vazhdojmë t’i mbështesim ata në këtë përpjekje”.

Ndërsa po ashtu ndaj “referendumeve me bajoneta derë më derë”, Sekretari Përgjitshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, ju përgjigj me “simbolikën e përballjes me flamujt e 30 vendeve të Aleancës Transatlantike”!

II. Mobilizimi i 300 mijë rezervistëve dhe thirrjet e Patriakut në këtë aventurë vrastare, i çmoj si: “konfirmim zyrtar të dështimit të ofensivës neonaziste të Rusisë për të arritur objektivat strategjike, ndaj integritetit teritorial të një vendi sovran (Ukrainës) duke sfiduar edhe rendin global të sigurisë» !

E thënë më tèpër, mbas +7 muajsh, makineria ushtarake e Kremlinit jo vetëm ka mbetur e rraskapitur në baltën e përgjakur me rreth 80 mijë ushtarak/qytetarë Rus të vrarë si dhe ka humbur inisiativën strategjike në fushbetejë, por edhe po diskreditohet në përballjen me fuqinë ushtarake, vlerat demokratike, solidaritetin e botës së qytetëruar si dhe interesat gjeopolitike të Aleancës Transatlantike (USA/NATO/BE).

III. Putini nuk do ta shtypë butonin e kuq të armëve bërthamore. Kjo pasi nëse Ai do guxonte, Rusia do merrte shpagimin e merituar nga USA/NATO si dhe Putinistët, ashtu si nazistët do të ndëshkoheshin: “për krime kundër njerëzimit”! Po ashtu, elitat mëndjehapura dhe gjenerata e re e Rusisë kurrësesi nuk do të lejojnë që Rusia të damkosej përjetësisht si Shtet Terrorist.

Kjo ishte edhe përgjigja e vendosur e Presidentit Biden, gjatë fjalimit historik në OKB, Sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s dhe BE, drejtuar Putinit, Kim Jongut, Teheranit, si dhe kujdo tjetër diktatori të marrosur nga paranoja e luftrave të përgjakshme.

IV. Bashkë me dështimin për pushtimin e Ukrainës, Rusia po/do të humbas edhe peshën gjeopolitike në mbarë Botën, Detin e Zi, në Ballkan, Mesdhe, etj.

Për pasojë, kjo do të shërbejë si një rrethanë e favorrshme për t’i hapur rrugë procesit të anëtarësimit të Kosovës dhe Bosnje-Hercegovinës në NATO si dhe për të zhvilluar Masat e Mirëbesimit Reciprok (CSBM) mes vendeve te Rajonit në dobi të stabilitetit demokratik, mirëqënies dhe besimit të qytetarëve në axhendën e integrimit në BE.

V. Ndërsa për oshilacionet e Z. Vučič mbi: “kufijt e Ri shtetërorë; trimërimin pas lufte me (mos) njohjet e Kosovës si dhe nënëshkrimin të Marrëveshes së nënështrimit ndaj Rusisë” = nuk trembin as Kosovën, as Shqipërinë, aq më pak fuqinë e sprovuar (1999!) të NATO-s por vetëm diskretitojnē dhe minojnë rëndë axhendën e udhëtimit të Serbisë drejt BE dhe vlerave Euroatlantike!

Kështu, pa u tharë ende boja e kësaj Marrëveshje, të nëshkruar në mënyrë cinike në New York (!), vjen edhe përgjigja në Draft-Rezolutën e Parlamentit Europian (PE): “BE të vijojë negociatat e anëtarësimit me Serbinë vetëm NËSE ky vend i përmbahet sanksioneve të BE-së kundër Rusisë”!

Duke marrë në konsideratat këto rrethana, do i këshilloja faktorët shtetërorë dhe politik të Tiranës dhe Prishtinës Zyrtare që: “humbja e luftës dhe kolapsi i Superfuqisë Ruse”, për pasojë edhe e peshës së Serbisë në Rajon e gjej jo vetëm si një rrethanë të artë gjeopolitike në dobi të faktorizimit të RSh në vendimarrjet e mëdha (me SHBA/UN/NATO/), për të mbrojtur dhe zhvilluar interesat Kombëtare në Rajon, Mesdhe, etj, por edhe në dobi të paqes, stabilitetit demokratik dhe axhendën e integrimit Euroatlantik të vendeve të Ballkanit Perëndimor”!

*Gjeneral ® Piro AHMETAJ,

Senior Expert për SK, Rajonin dhe NATO-n,

Zv/President i Këshillit të Atlantikut, Ish:

Këshilltar Ushtarak i Presidentit të RSh,

Zv/ShShPFA & Përfaqësues në SHAPE/NATO.

“SHPIRTI I NDARË” OSE SKIZOFRENIA

by

Alfons Grishaj/

Në përditëshmërinë tonë, ballafaqohemi me njerëz të afërt që ndryshojnë sjelljen sikur t’mos i kishim njohur kurrë më parë, dhe  të habitur shprehemi: “Ua…po si ndryshoj ai apo ajo?” Kjo kategori nuk ka ndryshuar, sepse ashtu ka qenë (Kripto-skizofrene- Kripto-bipolar, Kripto- NMS etj), por shkalla e rëndesës së sëmundjes na sjell para syve realitetin e panjohur. Të prekurit nuk mund t’i ndash në personalitete melankolike, flegmatike, kolerike apo sanguine, se, nuk kanë vetëdije dhe nënvetëdije, andaj skizofrenia quhet, “ shpirt i ndarë”. Sipas meje, pa marrë rolin e spsecialistit…, por vetëm të vëzhguesit, përjetuesit dhe studiuesit  të këtij fenomeni: të sëmurët e prekur e kanë origjinën nga geni, vuajtja dhe tragjedia e momentit.

Fjala skizofreni u përdor për herë të parë nga Paul Eugen Bleuler, psikiatrist zvicerian, doktor i një shkalle superiore që u bë tepër i njohur me studimet në psikiatri dhe termat e tija u përdorën nga doktorët më në zë, përfshi këtu dhe Zigmund Frojd. Një ndër pikat e skizofrenisë është sjellja katatone (Ç’rregullsi në sjellje). Ece-jaket tona të përditshme pothuajse nuk e vënë re pa u përplasur me të. Disa “shkollarë”, sjelljen skizofrene e servirin si mendim ndryshe, “kozmik”, si “zhvillim kontravers…” Le të ndalemi pak këtu! Sepse, po e ngatërruam termin filozofik me tipologjinë dhe termin e sëmundjes bëjmë një gabim trashanik.

        Bisedat dhe shkrimet  kontraverse e kanë zanafillën që nga koha e Platos, Sokratit, Niçes, etj … duke pasur filozofinë dhe vlerën autentike, pa pasur nevojën e deformimt dhe devijimit në nonsens. Njohja e realitetit vë në lëvizje monitorimin e  sjelljes së personit. Nëse personi është i paqartë në përgjigje dhe irealen e paraqet si realitet, duke këmbëngulur në “vërtetësinë e patjetërsueshme” (pa hyrë në dëgjimin e zërave…etj), logjikisht na informon për simptomat e sëmundjes. Megjithë përparimin e shkencës rezulton se, mjekimet anti-psikopatike sjellin një dramë pothuajse të njëjtë, Vetëvrasje! Proklorperazine, Dopamina, Haloperidoli, 2×1, Kloropromazine 100, Triflouperazinë, elektroshok etj…nuk janë një zgjidhje permanente, por vetëm përmirësojnë situatën në mpirjen e  neuroneve agresive.

       Disa e ngatërrojnë Skizofreninë me shpirtin pozesuar (possessed). Testamenti i Ri  shpjegon se, Jezu Krishti u ndesh mbi 20 raste të tilla, ku Dialli kish pushtuar trupat e njeriut…Father Cipriano de Meo, shpjegon se, shpirtrat e prekur nga dialli…reagojnë menjëherë nga lutjet dhe janë të gatshëm të përgjigjen në format më violente, kurse rasti me “shpirtrat e ndarë” (skizofrenia) reagimi është zero. Të njëjtën gjë shpjegon dhe Gabriel Amorth, exorsisti më i madh i kohës moderne… Pra, nuk është e vështirë për t’i dalluar dhe ndarë rastet. Qoftëse, personi i prekur nga “Lo spirito del male” nuk duron predikimet dhe lutjet e exorcistit, vërtetohet katërcipërisht që personi është prekur nga dialli. Ndërsa  i sëmuri skizofren nuk reflekton ndaj predikimit, lutjeve dhe tërheqjes së vëmendjes të shoqërisë në ambjentin që e rrethon, përkundrazi , shkalla e rëndesës rritet!

     Aktualisht, jemi ndeshur dhe vazhdojmë të ndeshemi me fenomenin Covid-19 që është i zgjuar dhe agresiv. Covid-19 është si bateria që elektrizon dhe aktivizon sëmundjen e rrezikshme (pikat e dobëta të trupit tonë), të njohura ose të “fjetura”, deri tek kanceri dhe zkizofrenia…Gjatë kësaj periudhe kovidiane, ka pasur shumë vetëvrasje, varje, flakje nën shinat e trenit, hedhje nga ndërtesat, vrasje në familje. Ndërsa vetëvrasjet me armë kanë qenë më të rralla. Shkapërcimet logjike kanë qenë në shkallën më të lartë, frymëzuar dhe trajtuar si një “dialektikë  Hegeliane”, nga  Hidra-t dhe hipokritët që na rrethojnë në udhëtimin human. Megjithatë, humanizmi duhet të jetë sa më vigjilent…Pasi të evidentohet fenomeni, i sëmuri duhet të largohet nga terreni apo shtrati “komod”. Paralelisht duhet t’u bëhet me dije familjes dhe trupës mjekësore, gjithashtu dhe shoqërisë dhe institucioneve ku militon i sëmuri… Sepse, masa profilaktike, izolimi kontrollon paranojën dhe hebefreninë, duke e zbutur sëmundjen  në nivelin e përmirësimit të pranueshëm.

Ta dini ! Askush nuk i bie më fanfareve për një balonë Zhyl Vernejane, “Pesë Javë në Balonë”, ose trumpetizon  “Fler De Mari”, si ikonë e qëndresës që nuk përkon me “misterin e fajit”…Sepse, shkenca dhe realiteti nuk sheqerizohen me fluska sapuni në ozonin e grisur, por prekin me dorë si, St. Toma, duart e Krishtit në misterin e  Hyut. Dashuria për njeriun është dashuria për Zotin! Ndërsa dashuria për Zotin është dashuria për jetën shumë dimensionale në bukurinë qiellore të udhëtimit të shpirtit në infinit. Hipokrizia dhe humanizmi i rremë i lules dhe i thikës, kurrsesi nuk bëhen balsam në koloninë skizofrenike të shekullit 21, përkundrazi, benzinë! Çdo njeri që lëndon dikë tjetër nuk është njeri i mirë! Ndërsa çdo njeri që përpiqet në shërimin e të sëmurit apo të lënduarit…ecën në llavën vullkanike pa e ndjerë magmën!

MARLENE LARUELLE DHE SHËMBJA E PUTINIT

by

Nga PAOLO LEPRI/

“Rusia është e  shqetësuar”, shkruan Marlene Laruelle, doçente e çështjeve ndërkombëtare në George Washington University. Në fakt, së bashku me të tjerë shënja që tregojnë një pakësim të miratimit, zhvillimet johenike të luftës në Ukrainë, kanë nxjerrë njerëzit nëpër sheshe me një vendosmëri befasuese. Si do të përfundojë? “Nuk ka siguri që skajorët në pushtet të pranojnë shtypjen e brëndëshme në këmbim të suksesit ushtarak”, vëren studjuesja franceze në një artikull në New York Times, duke shtuar që “me një ushtri të drobitur”, Putini “duhet të gjejë një mënyrë për të patur një rezultat ushtarak që të mund të inkuadrohet së paku si një fitore e pjesëshme “. Nuk e ndihmon pastaj fakti që Kina dhe Hindia, “kanë filluar të shprehin shqetësimet e tyre”. Kjo nuk do të thotë se për presidentin rus po avitet përfundimi. “Edhe me të gjitha këto vështirësi – vazhdon – do t’ishte një gabim parashikimi i një shëmbjeje. Por Putini, ashtu si çdo drejtues, varet nga përligjia që siguron pushtetin e tij. Në javët e muajt e ardhshëm mund të zbulojë që toka nën këmbët e tij ka filluar të lëvizë”.  

Me gjithë maturinë thelbësore  të tyre, përimtimet e drejtoreshës së studimeve evropiane, ruse e dhe evroaziatike  të universitetit amerikan – 49 vjeçe, studimet e kryera në Inalco dhe Sciences-po të Parisit – duken të përpikta dhe hapin një rreze shprese mbi mundësinë e ndryshimeve në kohë të shkurtëra në ish mbifuqinë, që synon , siç ka thënë Joe Biden, të “fshijë të drejtën e Ukrainës për të qënë si popull”. Më pak bindëse duken qëndrimet e saj mbi shkaqet e konfliktit, përgjegjësia e të cilit bie tërësisht mbi projektet zotëruese të Putinit. Autore e një syzimi të botuar vitin e shkuar, Is Russia fascist?, Marlene Laruelle pohon se ideologjia në pushtet në Rusinë e sotme është “iliberalizmi”. Një shëmbëllesë mjaft aktuale, që gjen të tjerë ndërpretues ende më të afërt me ne, si Hungaria e Orbánit – pikat e palëvizëshme të të cilit janë ngjitëse rrezikshmërisht: mos pranimi i institucioneve shumëpalëshe, përparësia e Shtetit-komb, sulmi të drejtave të pakicave.

“Corriere della Sera”, 23 shtator 2022      Përktheu Eugjen Merlika

Vëllezërit…

by

Gëzim Zilja/

Dulja, një fshatar nga Lumi i Vlorës, rreth të pesëdhjetave , kishte dalë jashtë fshatit vetëm dy herë , një herë për vizituar gruan kur e operuan në spital dhe herën e dytë për të çuar vajzën në qytet në shkollën mjeksore. Gruaja shyqyr zotit ishte mirë dhe tashmë Dulja bënte rrugën vajtje-ardhje në tokat e kooperativës; kur kishte ndonjë lek në xhep kthehej te klubi i fshatit e hidhte ndonjë gotë raki. Ishte i lumtur se pas lutjeve të pafundme, kohë më parë e kishin pranuar në Parti dhe vajzës i kishin nxjerrë të drejtën e studimit në shkollë të mesme për mami. Prej asaj dite ishte komunist me tesër partie dhe me kohë mund ta caktonin brigadier. Duke kaluar pranë shtëpisë së vëllait Seferit, u vrenjt dhe i dolën djersë të ftohta. Një nga kushtet që i kishin vënë në organizatën bazë të partisë, ishte të mos shkelte në shtëpinë e të vëllait, që ishte shpallur armik i klasës madje kishte bërë dhe burg. Ai duhet të ndiqte rrugën e vëllait, që kishte rënë dëshmor gjatë luftës së dytë botërore. Përndryshe tesera e partisë do t’i hiqej dhe do ndërpritej dhe shkolla e vajzës.

 Seferi, vëllai i madh që dhe ky kishte dalë dikur partizan, rebel i lindur, sherrin me njerëzit e partisë e kishte nisur, që kur i detyruan të bëheshin kooperativë. Pasi e pa që mund të vinin t’ia merrnin me forcë dy lopët, qetë e parmendës  dhe bagëtinë e imët, si kishin vepruar me shumë fshatarë të tjerë kishte deklaruar: Tu hanë bajgat lopëve të mia këta zagarët me xhaketë mushamaje. Janë djersa ime, gjaku im. Ca do t’i  shes, të tjerat do t’i therr dhe mishin do ta shpërndaj falas në fshat! Dhe ashtu bëri. Shokët e partisë e thirrën, i thanë që kishte vepruar gabim dhe duhet të kërkonte falje.

-Unë falje juve? Përse? A  nuk ishin bagëtitë e mia? Do të bëj ç’të duan me to….  

-Jep shëmbullin negativ dhe vepron si armiku i klasës, duke sabotuar krijimin e kooperativës që është direktivë e partisë. Je shpallur kulak dhe…

– Mua do më flisni, që dola partizan që çilimi e vura kokën në rrezik? Po paskeni qenë bajga fare! Ik ore pirdhuni me gjithë kooperativë e kulakë,! ulëriu si i marrosur Seferi. Në darkë erdhën në shtëpi dy civilë të armatosur, i hodhën prangat dhe e morën me vete. E shpallën armik dhe e dënuan me pesë vite burg nga të cilat bëri tre. Dulja qysh atëherë i preu vizitat, te i vëllai kulak dhe shkonte rrallë.

– Bëj si të duash!- i kishte thënë Seferi. – Unë nuk të detyroj, por hajde hidhi ndonjë sy sat’ëme se me një këmbë në varr ështe dhe nuk të heq nga goja.- Ditën që e ëma shkoi në botën e të shumtëve Dulja qau me të madhe. 

– Boll o Dule! Qaj sa të duash! Plaka nuk ngjallet më,- i thoshnin miqtë.  Po Dulja nuk mbahej: -Se ç’kam një xhëng këtu në zemër e mezi marr frymë. Po si nuk më lajmëroi fare ky Seferi, të kisha marrë bekimin para vdekjes? Sipas zakonit Dulja mori pjesë në drekën e shtruar pas varrimit, zakon shumë i lashtë ky dhe i shenjtë për banorët dhe nuk u duk më në shtëpinë e të vëllait. Pas disa muajsh një darkë nga ato të qetat, se në fshat jeta shkonte pa asnjë ngjarje ( shtëpi-punë, punë-shtëpi) Dules ia dha mendja të shkonte te i vëllai. Priti sa u errësua mirë dhe hapi ngadalë derën e oborrit të shtëpisë, ku ishte lindur e rritur, ( kishte mall për atë derë e sytë iu mbushën me lot) la opingat te shkallët dhe trokiti lehtë. Vëllai e priti me krahëhapur, urdhëroi gruan të therrte një zog e të binte bodilen e rakisë. – Nuk do rri shumë. Po ja erdha për tu parë se edhe malli më kishte marrë.- Vëllai qeshi hidhur, Shtëpitë e tyre nuk ishin më shumë se pesëdhjetë metra larg e Dulja kalonte aty çdo çdo ditë, kur shkonte e vinte nga puna. Uli zërin, iu afrua edhe më vëllait dhe i tha me zë të ulët: – Kam vendosur të vij o vëlla! Po do të vij natën, kur rruga të mos ketë njeri, se këta shokët e partisë… Seferi u nxi i si ajo reja e detit ngarkuar me shi por nuk tha gjë. I trembur e pak i leshtë kishte ardhur Dulja që fëmijë e nuk ia vlente të zemërohej me të. Ngriti kokën e pa gjatë në sy dhe ashtu dhe duke buzëqeshur hidhur i tha: Medemek o Dule vëllai do më vish në shtëpi ëë? 

Dulja u gjallërua dhe u përgjigj: – Po vëlla, po. Natën do të vij…! 

Seferi thithi fort çibukun me dru dëllinje, mbushur me duhan të fortë fshati, e pa gjatë në sy dhe i tha: Vëlla i dashur! Hajde kur të dojë zemra natën, pas mesnate ose në të gdhirë. Dera ime është e hapur për ty gjithmonë. Ama ngule mirë në atë kokën tënde prej komunisti këtë që do të them tani: Sidoqë të vejë puna unë do të vdes ditën, jo natën. Kjo është e sigurt. Ti në daç hajde në daç mos hajde. Punë për ty!

“STATUTI I ZGJERUAR I LUSHNJES-1922” – KUSHTETUTA E II SHQIPTARE DHE PUSHTETI LEGJISLATIV NË STATUT

by

Nga Kevin Haxhiu – JURIST

-“STATUTI I ZGJERUAR I LUSHNJES-1922”

Shteti Shqiptar pas shpalljes së Pavarësisë në 28 nëntor 1912 do të kishte vetëm në vitin 1914 ligj themeltar të shtetit pra një kushtetute e cila quhej “Statuti Organik”.Ky Statut për nga renditja e Kushtetutave në këto 109 vite Pavarësi shënon të parë kushtetutë në historinë e shtetit Shqiptarë por kjo është vëtëm për nga renditja pasi ky Statut u hartua dhe u vendos nga një organ ndërkombëtar i huaj pra nga Komisioni Ndërkombëtarë i Kontrollit – (KNK).Stauti ose kushtetuta e parë e shtetit Shqiptarë është “Bazat e Kanunores së Këshillës së Naltë” e njohur ndryshe si “Statuti i Lushnjes 1920”.Ky Statut përfaqëson kushtetutën e parë Shqiptare për faktin se ky ligj themeltar i shtetit u hartua dhe u miratua nga një Mbledhje Kombëtarë siç ishte Kongresi Kombëtarë i Lushnjes (21-31 Janar 1920) ku delegatët që merrnin pjësë në këtë mbledhje të rëndësishme për fatet e shtetit Shqiptarë ishin përfaqësues të zgjedhur nga populli shqiptarë në çdo Prefekturë të Shqipërisë.Statuti i Lushnjes ishte i përkohëshëm pasi Statuti përfundimtar do të miratohej nga Asambleja Kushtetuese.Statuti i Lushnjes qëndroi në fuqi rreth 2 vite.Në Shqipërinë e viteve 1921-1924 pati zhvillime të shumta politike.Në prill të vitit 1921 u zhvilluan për herë të parë zgjedhje parlamentare në Shqipëri.Deputetët e zgjedhur kishin garuar si individ dhe jo si kandidat të partive politike ndërsa këto të fundit do të themeloheshin më vonë dhe ato ishin:Partia Popullore dhe Partia Përparimtare.Zhvillimi i zgjedhjeve si dhe krijimi i partive politike shënuan një zhvillim për vendin si dhe në Shqipëri filloi pluralizmi politik.Këshilli Kombëtarë  (parlamenti) që doli nga këto zgjedhje krijoi një komision të posaçëm prej 12 vetash për hartimin e projektkushtetutës dhe në dhjetor 1922 Këshilli Kombëtarë do ta zgjeronte këtë statut dhe statuti i ri do të emërtohej  “Statuti i Zgjeruar i Lushnjes”.Forma qeverisëse që sanksionohej në “Statutin e Zgjeruar të Lushnjes-1922” ishte e njëjtë si në “Statutin e Lushnjes-1920” pra Monarki por që vendin e Mbretit përkohësisht e zinte Këshilli i Naltë.Në këtë Statut sanksionohej një parim tepër i rëndësishëm siç është ai i ndarjes së pushteteve.Pushtetin legjislativ e ushtronte Parlamenti,pushtetin përmbarues (ekzekutiv) e kishte Këshilli i Naltë funksion të cilin ai e kryente më anë të Kabinetit (Qeveria/Këshilli i Ministrave),pushteti gjyqësor ushtrohej nga Gjykatat.“Statuti i Zgjeruar i Lushnjes (1922)” po ashtu si “Statuti i Lushnjes (1920)” nuk ishte i përhershëm por i përkohshëm por ndryshimi i “Statutit të Zgjeruar të Lushnjes” nga “Statuti i Lushnjes” ishte vetëm për nga përmbajtja ngaqë ishte shumë më i madh.Statuti i Zgjeruar i Lushnjes ishte i ndarë në katër kaptina.Kaptina e parë e emërtuar “Formimi i Shtetit” ndahej në katër pjesë të emërtuara me gërmat A,B,C,D.Në pjesën “A” parashikoheshin Dispozitat e pergjithshme.“Statuti i Lushnjes-1920” dhe “Statuti i Zgjeruar i Lushnjes-1922” përbëjnë arritje madhore si dhe përfaqësojnë themelet e historisë të së drejtës kushtetuese në Shqipëri.

-PUSHTETI LEGJISLATIV – PARLAMENTI NË STATUTIN E ZGJERUAR TË LUSHNJES (1922)

Parlamenti përbëhej nga deputetë të zgjedhur nga populli më votim universal sipas ligjit.Deputetët zgjidheshin për një mandat 4-vjeçar dhe përgjegjësia e tyre mbaronte me perfundimin e afatit por për këtë parlament të dalë nga zgjedhjet e vitit 1921 ky mandat nuk u aplikua.Në Statut përcaktoheshin standarte që duhet të plotësoheshin për zgjedhjen e deputetëve.Deputet pranohej vetëm ai që ishte nënshtetas shqiptar,që kishte mbushur moshën 25-vjeç,që gëzonte të drejta civile e politike si dhe që plotësonte cilësi të tjera të kërkuara prej ligjit.Detyra e deputetit ishte e papajtueshme me çdo nënpunësi të shtetit me rrogë,me nënpunësi komunale si dhe me shërbimin aktiv fetar.Deputeti përfaqësonte jo vetëm qarkun ku e kishin zgjedhur por të gjithë kombin.Zgjedhësit nuk mund t’i jepnin porosi apo urdhër deputetit të tyre.Deputetët paguheshin për punën që bënin me një pagë 5000 franga ari në vit.Kjo pagë e deputetit mund të ndryshohej herë pas herë me ligj.Mënyra e organizimit dhe funksionimit të parlamentit përcaktohej në rregulloren e tij të brëndshme.Kryesia (Parija) e parlamentit zgjidhej nga vetë parlamenti dhe zgjidheshin individ nga rradhët e parlamentit në fillim të çdo sesjoni për gjatë gjithë mandatit të parlamentit.Zgjedhja e Kryesisë dhe e nënpunësve të Parlamentit organizohej sipas rregullores së brëndshme të tij.Parlamenti kishte detyrë që të shqyrtonte cilësitë dhe fuqitë ligjore të anëtarëve të tij dhe më pas gjykonte dhe vendoste për këto sipas parashikimeve të rregullores së brëndshme të tij (Artikulli 14).Secili anëtarë i parlamentit bënte dy betime të parin përpara shqyrtimit të cilësive të tij dhë të dytin përpara nisjes së mandatit si deputet (Artikulli 15).Deputeti që ishte zgjedhur rishtas dhë që pa arsye të justifikuara dhë të vërtetuara siç duhet nëse nuk paraqitej për një afat dy mujor përpara Parlamentit që të kryente betimin që sanksionohej në Statut,ai deputet quhej i shkarkuar nga detyra e tij.Parlamenti në këtë rast kishte të drejtën e gjykimit (funksion “quasi gjyqësorë”) në lidhje mbi pranueshmërinë ose jo të arsyeve të justifikimit të deputetit.Deputeti që mungonte për gjashtë muaj rresht në seancat e Parlamentit,pa autorizimin e Parlamentit ishte vetvetiu i shkarkuar nga detyra.Ku vendi i një deputeti mbetej vakant për çfarëdolloj arësye atëherë brenda dy muajve nga dita e vakancës  por jo më parë se një muaj duhet të zgjidhej një deputet tjetër në vendin e tij.Deputetëve nuk mund t’ju kërkohej llogari apo të mbanin përgjegjësi për votimin apo mendimet e shfaqura në Parlament.Deputetët gjatë sesionit parlamentar nuk mund të gjendeshin në burg për borxh.Deputeti gjatë mandatit të tij kishte imunitet ndaj dhe nuk mund të ndiqej apo arrestohej për cështje penale,pa lejuar dhe vendosur Parlamenti por më një përjashtim  në rast se kapeshin në faj e sipër për krim atëherë autoritetet gjyqësore kishin për detyrë të njoftonin Parlamentin nëpërmjet Ministrit të Drejtësisë brënda 24 orëve.Deputetët në rast se kryenin krime politike dhe delikte gjykoheshin dhe dënoheshin gjithmonë si gjatë por edhe jashtë sesionit parlamentar nga Gjykata e Naltë me autorizimin e Parlamentit duke u mbështetur në ligjin e posaçëm.Parlamenti kishte të drejtën e dekretimit të lirimit të një deputeti të tij për të gjithë periudhën e sesionit nëse kishte qenë kapur në periudhën e pushimeve.Parlamenti zhvillonte sesione të jashtëzakonshme në të cilat bisedohej vetëm për çështjet për të cilat ky sesion thirrej dhe këto çështje ishin të përcaktuara në një program që hartoej nga Qeveria.Sesionin e jashtëzakonshëm Këshilli i Lartë në çdo kohë që e shikonte të arësyeshme kishte të drejtën e mbylljes së tij por përherë më përpara fillimit të sesionit normal (të zakonshëm).Këshilli i Lartë në hapjen e sesionit të zakonshëm nëpërmjet një ligjerate ose lajmërimi parashtronte situatën në përgjithësi të shtetit si dhe masat që gjykoheshin të nevojshme që të merreshin në atë vit nga pushteti ekzekutiv (përmbarues) dhe Parlamenti i kthente një përgjigje të shpejtë (Artikulli 24).Parlamenti bisedonte dhe vendoste vetëm kur i pranishëm në të ishte një deputet më shumë se gjysma e të gjithë anëtarëve të tij të cilët i kishin kaluar formalitetet e parashikuara në artikujt 14 dhe 15 të Statutit.Në llogaritjen e numrit të përgjithshëm të deputetëve Parlamenti nuk përfshinte ata deputet që mungonin me leje.Vendimet në Parlament duhet të votoheshin me shumicë absolute të deputetëve që ishin të pranishëm në mbledhje.Zgjedhjet që i përkisnin personave mënyra e votimit të tyre organziohej me dy raunde në rast se për herë të parë nuk votoheshin me shumicë absolute atëherë herën e dytë votoheshin më shumicë relative të deputetëve të pranishëm në mbledhje.Në mbledhjet e parlamentit mënyrat e votimit ishin të përcaktuara në rregulloren e brendshme sipas rasteve dhe ishin tre mënyra:-“Me ngritjen e dorës lartë,me thirrjen emërore ose me votim të fshehtë”.Mënyra e votimit të ligjeve nga Parlamenti zhvillohej një herë në parim dhe dy herë nen për nen në tre ditë të ndryshme ndërsa përsa i përket kodeve që paraqiteshin nga Qeveria e që ishin përgatitur nga një komision i posaçëm votimi zhvillohej në bllok në tre mbledhje në ditë të ndryshme por me përjashtim të ligjeve që Parlamenti me vendim i quante të ngutshme,të cilat votoheshin sipas rregullores së brendshme.Mbledhjet e Parlamentit zhvilloheshin me dyer të hapura si dhe bisedimet e tij botoheshin në vëllime të posaçme.Në parlament përveç personelit të sigurisë mund të bëhej pjesë e tij cilido gjithmonë në përputhje me rregulloren.Parlamenti mund të zhvillonte edhe mbledhje me dyer të mbyllura nëse kjo kërkohej nga ministrat ose deputetët dhe nëse pranohej nga shumica.Mbledhja më dyer të mbyllura zhvillohej pasi personat e ndaluar për të qënë të pranishëm në këtë rast të ishin larguar nga dhoma.Parlamenti nuk mund të dhunohej.Vetëm trupa policore e veçantë mund të qëndronte brënda dhomës ose tek porta e ndërtesës ku zhvillonte punimet parlamenti ndërsa zyrtarë apo fuqi armësh nuk mund të qëndronin pa kërkesë e vendim të Parlamentit.Të gjitha aktet me fuqi ligjore shpalleshin në gazetën zyrtare,e cila dërgohej në të gjithë bashkitë e vendit.Shpallja e akteve ligjore duhet të bëhej brenda dy javëve nga dita e votimit dhe akti në fuqi e zbatim hynte një muaj mbas shpalljes me përjashtim të ligjeve që kishin të caktuar një afat ndryshe për hyrjen e tyre në fuqi.Aktet me fuqi ligjore do të bëheshin pjesë e legjislacionit zyrtarë (ligjeve dhe dekreteve) të shtetit.Kryesia e Parlamentit kishte për detyrë që brenda sesionit parlamentar t’i kthente pushtetit ekzekutiv projektligje të paraqitura nga ai e që ishin refuzuar nga Parlamenti bashkë me të gjitha shkaqet e mospëlqimit.Projektligji i refuzuar nga Parlamenti nuk mund të paraqitej për herë të dytë gjatë gjithë atij sesioni parlamentar.Pushteti ekzekutiv për të gjitha vitet duhej që ti paraqiste Parlamentit që të shqyrtonte Buxhetin e Përgjithshëm të të ardhurave dhe shpenzimeve të Shtetit.Buxheti duhej që bashkëngjitur tij të kishte parashikimin e mjeteve dhe mënyrave mbi të cilat do të përballoheshin këto shpenzime.Në Buxhetin e Shtetit do të futeshin të gjithë të ardhurat dhe shpenzimet e shtetit.Buxheti paraqitej përherë kur niste sesioni parlamentar në vjeshtë dhe ky sesion nuk mund të mbyllej pa votuar Buxhetin.Buxheti hartohej sipas mënyrës së përcaktuar në ligj.Buxheti votohej dy herë në dy ditë të ndryshme kapitull për kapitull.Pushteti ekzekutiv kur mbaronte viti finaciar dhe brënda sesionit të dytë të vitit financiarë tjetër duhet t’i paraqiste Parlamentit për shqyrtim dhe pëlqim Buxhetin e konsumuar të vitit të kaluar dhe votimi i këtij buxheti zhvillohej një herë në përgjithësi.Në situatën  kur  buxheti i ri nuk arrinte të merrte formën ligjore përfundimtare dëri në fillim të vitit finaciar për të cilin ishte hartuar,atëherë pushteti ekzekutiv vendoste në zbatim buxhetin e mëparshëm deri sa të pëlqehej dhe votohej buxheti i ri.Parlamenti në këtë situatë çdo degë të administratës i hapte një kredi mujore e cila ishte jo më e lartë se e dymbëdhjeta pjësë e shpenzimeve normale që i përkisnin sipas buxhetit të vjetër.Pushteti ekzekutiv nën përgjegjësinë e tij civile kishte për detyrë që të fuste në buxhetin vjetor të shtetit të gjitha ligjet që ngarkonin nënshtetasit më paga e taksa.Ligjet të cilat nuk futeshin në buxhet quheshin si të ngritura e pafuqi ligjore.Në rast se një kredit i caktuar në buxhet nuk del në përballimin e atij shërbimi,atëherë pushteti ekzekutiv nëpërmjet një projektligji brënda vitit financiar i kërkonte parlamentit që të shtonte atë kredit deri sa të arrihej dhe në rast se shfaqeshin shpenzime për nevoja të paparashikuara në buxhet,atëherë pushteti ekzekutiv përsëri mund të kërkonte nga parlamenti një shtesë krediti,përherë në themel të një projektligji të posaçëm.Procedura e votimit që ndiqej nga parlamenti për votimin e ligjeve për kredit suplementare dhe te jashtëzakonshme ishte e njëjtë me procedurën që ndiqej për votimin e ligjeve të zakonshme.Në raste kryengritje,lufte dhe Parlamenti ishte në pushime atëherë qeveria nën përgjegjësinë e saj mundej të krijonte një kredit të jashtëzakonshëm  nëpërmjet nxjerrjes së një dekretligji i cili duhej që të paqitej në Parlament në sesionin më të afërt.Parlamentit duhej që t’i paraqitej sëbashku me buxhetin e përgjithshëm edhe projekti i sasisë me të cilën do të përballohej ushtria.Parlamenti kishte të drejtë të thërriste çdo ministër për ta pyetur për të gjitha çështjët e fushës së tij.Mënyra për thirrjen e ministrave ishte e parashikuar  në rregulloren e brendshme.Gjithashtu Parlamenti kishte kompetencë që të kontrollonte Qeverinë.Parlamenti ishte i detyruar në të gjitha rastet e veçanta për mbrojtjen e interesave të përgjithshme që të formonte më anëtarë nga rradhët e tij një komision hetimesh i cili do të studionte çështjet dhe faktet që lidheshin me to.Komisioni Hetimor kishte të drejtën që t’i kërkonte shpjegime me shkrim dhe me gojë,autoriteteve shtetërore gjithashtu edhe atyre privatë.Gjithashtu komisioni hetimor kishte të drejtë që të këqyrte edhe çdo akt zyrtarë që do t’iu dukej i nevojshëm.Parlamenti kishte të drejtën që të akuzonte ministrat dhe t’i dërgonte ata në gjykatën e lartë të shtetit duke u bazuar në ligjin e veçantë.Parlamenti nuk mund të pranonte që të dëgjonte deputetët si dhe as ndonjë tjetër përveç se ministrave ose zëvëndësve të tyre si dhe me përjashtim të rastit të parashikuar në artikullin 24 të këtij statuti.Në fund të mandatit të parlamentit,pushteti ekzekutiv kishte detyrën që brenda dy javëve nga dita e shpërndarjes së tij,të dekretonte zgjedhjet e reja parlamentare,të cilat duhet të zhvilloheshin jo më vonë së dy muaj e gjysëm por dhe jo më parë së një muaj nga data e dekretimit të zgjedhjeve.Në rastin kur për shkaqe të paparashikuara,mandati i Parlamentit mbaronte më shumë së një muaj përpara kohës së parashikuar në statut,atëherë parlamenti i ri mblidhej vetvetiu 15 ditë pas zhvillimit të zgjedhjeve.Nëse në kohën pasi kishte përfunduar periudha parlamentare dhe zgjedhjet nuk ishin zhvilluar si dhe pushteti ekzekutiv gjëndej i detyruar për shpalljen e luftës ose dhënien e dorëheqjes nga Qeveria ose Këshilli i Lartë atëherë ky i fundit me dekret thërriste Parlamentin e vjetër për aprovimin e projektligjit për luftë ose për pranimin e dorëheqjes dhe ringritjen e Qeverisë ose Këshillit të Lartë.