s p – Page 21 – Dielli

Vasil Rakaj: Një “Skënderbe” për Ulqinin

November 25, 2025 by s p

Intervistoi: Sokol Paja/

1. Si lindi ideja për skulpturën e Skënderbeut në Ulqin? Çfarë përmban? Kompozimi, përmasat, mesazhi?

Ideja për realizimin e skulpturës së Skënderbeut mbi kalë për konkursin e Ulqinit lindi si kërkesë e Fondacionit “Dom Simon Filipaj” në New York dhe e shoqatës “Gjon Buzuku” në Ulqin, të cilat kishin shpallur një konkurs ndërkombëtar për këtë monument. Punimi final erdhi si një përmbledhje e punës sime shtatëvjeçare. Këtë vit puna ime u vlerësua me vendin e dytë në konkursin e shpallur nga Komuna e Ulqinit.

Edhe pse kam studiuar një literaturë të konsiderueshme mbi Skënderbeun, mbetem kritik ndaj vetes, pasi kërkoj gjithnjë më të mirën. Në këtë punim, megjithatë, nuk kam asgjë për t’i shtuar apo hequr. Bocetet janë realizuar në përmasa të ndryshme. Skulptura është një nga realizimet e mia më të përkryera, pasi është rezultat i disa punimeve të ndërthurura ndër vite mbi figurën e Skënderbeut.

Nuk më është kursyer koha dhe përkushtimi për t’i dhënë publikut një vepër të arrirë në çdo këndvështrim. Heroizmi i Skënderbeut paraqitet teksa ai mban shpatën në prehër, duke u kthyer si fitimtar nga beteja. Një arritje e vërtetë artistike dhe krenari personale do të ishte realizimi i kësaj vepre në terren, sipas përmasave të parashikuara nga Komuna e Ulqinit.

Skënderbeu mbetet përjetësisht kalorës, jo vetëm si heroi ynë kombëtar, por edhe si simbol i lirisë europiane, mbrojtës i krishterimit dhe i identitetit shqiptar. Ai është frymëzim i pashtershëm. Skënderbeu, i ulur me natyrshmëri mbi kalë në drejtim të fitores, është udhërrëfyes i fitoreve tona historike. Në figurën e tij gërshetohen historia, identiteti, krenaria dhe dinjiteti ynë kombëtar.

2. Si i vlerësoni skulpturat shqiptare të ditëve të sotme? Sidomos figurat kombëtare të trajtuara në mënyrë moderne, shpesh të komentuara e debatuara nga publiku?

Skulptura vitet e fundit është shoqëruar me debate të shumta. Ne skulptorët mbështetemi te puna dhe përvoja e njëri-tjetrit. Qëllimi i skulpturës është të ruajë mesazhe të forta të identitetit kulturor dhe trashëgimisë kombëtare. Skulptorët mbajnë përgjegjësinë e cilësisë së veprës që krijojnë dhe të mesazhit që ajo përcjell.

Sot vërehet një prirje drejt modernes dhe përfitimit financiar, më shumë sesa drejt vlerës historike të veprës. Figurave kombëtare që shpesh u jepet një trajtim modern, postmodern apo abstrakt, në shumë raste publiku i ka refuzuar, komentuar dhe debatuar ashpër. Këto debate, megjithëse të nevojshme për zhvillimin e artit, nuk duhet të tejkalojnë disa vija të kuqe.

Arritja artistike duhet të jetë në harmoni me idenë dhe subjektin. Në figurat e rëndësishme kombëtare si Nënë Tereza apo Skënderbeu, interpretimet tepër moderne shtrembërojnë perceptimin publik për këto figura të shenjta të historisë sonë. Temat e tilla delikate nuk durojnë deformime, as historike dhe as artistike — sidomos kur flasim për elemente të identitetit kombëtar, si shqiponja, përkrenarja e Skënderbeut, etj.

Arti i dobët është i rrezikshëm për kulturën kombëtare.

3. Sa i vlerëson shteti, institucionet kulturore dhe shoqatat e mërgatës artistët? A dimë t’i vlerësojmë ata?

Shtetit, fatkeqësisht, nuk i intereson komuniteti i artistëve përveçse për vota. Artistët janë pasuri e komunitetit. Ata janë frymëzues dhe projektues të zhvillimit kulturor dhe shoqëror të një shteti. Pengesa e parë për artistët shpesh është vetë shteti, i cili nuk merr parasysh vlerat artistike dhe talentin njerëzor, por i jep prioritet kalkulimeve politike.

Në mërgatë kjo mungesë mbështetjeje ndihet edhe më shumë. Artistët e diasporës jo vetëm që rrallë ftohen, por as nuk trajtohen si të barabartë. Shteti, shoqëria dhe institucionet duhet të dëgjojnë zërin intelektual, zërin e kultivuar dhe atë me vlera artistike e morale.

Vetëm artistët e vërtetë mund të na dhurojnë një trashëgimi artistike, historike, kulturore, edukative e patriotike. Promovimi i një skulpture të dobët jo vetëm shkatërron shijet estetike të publikut, por dëmton rëndë trashëgiminë tonë kulturore dhe pengon edukimin artistik të shoqërisë.

4. Cilat janë punët tuaja më të rëndësishme në skulpturë dhe çfarë mesazhi përcjellin ato?

Jam i lumtur që në repertorin tim krijues kam lënë një trashëgimi me dimensione patriotike, historike, fetare dhe atdhetare. Disa prej punëve më të rëndësishme janë:

Gjeto Coku dhe Dedë Coku në Lezhë – patriotë të shquar të kombit tonë.

Dr. Martin Luther King Jr. – një skulpturë e veçantë me hark, në nderim të ideve dhe idealeve të tij.

Nënë Tereza – vepra të vendosura në Tuz, New York, Kosovë dhe Detroit.

Monumenti i Tom Lleshit Rrukaj – humanist dhe veprimtar, i vendosur në Tamarë.

Projekti për Norën e Kelmendit – një trimëreshë dhe figurë madhore e historisë së veriut, tashmë i miratuar nga komuniteti dhe Bashkia e Malësisë së Madhe për vendosje në Tamarë.

Veprat e mia transmetojnë vlerat kombëtare, historike dhe kulturore të trashëgimisë sonë. Ruajtja dhe promovimi i identitetit historik shqiptar është shtysa shpirtërore dhe detyra e shenjtë e punës sime në skulpturë.

5. A duhet të bëjnë më shumë organizatat patriotike shqiptare në Amerikë për mbështetjen e artit dhe kulturës?

Në shtëpinë time kam krijuar një muze të vogël historik, të cilin ia kam ofruar komunitetit shqiptar si dhuratë, që të jetë i aksesueshëm për çdo vizitor të huaj apo shqiptar. Megjithatë, komuniteti ende nuk ka treguar interes për ndërtimin e një muzeu historie.

Duhet të kërkohet më shumë mbështetje nga organizatat patriotike shqiptare në SHBA dhe nga shoqatat e ndryshme, sepse emancipimi dhe zhvillimi vijnë vetëm përmes artit dhe kulturës. Një Muze i Arteve Pamore do të bashkonte jo vetëm artistët, por edhe komunitetin. Është nevojë dhe domosdoshmëri.

Mbështetja ndaj artit është një investim patriotik për brezat. Një muze i tillë do të transmetonte ndër shekuj talentin e artistëve shqiptarë dhe vlerat e historisë sonë kombëtare.

In Memoriam – 101 vjetori i lindjes së Peter Priftit

November 25, 2025 by s p

Julika Prifti/

Sot është 101 vjetori i lindjes së Peter R. Priftit (24 nëntor 1924-17gusht 2010) anëtari i respektuar i diasporës shqiptare në Amerikë, një model i rrallë i përkushtimit atdhetar dhe akademik ndaj Albanologjisë, studimeve të shkencat politike dhe gjithë kulturës shqiptare, “vendin e të cilit nuk e zuri asnjeri tjetër,” siç e ka përcaktuar drejt i përhirshmi At Artur Liolini (1943-2023).

Ai u lind në Revohë të Kolonjës, një fshat i vogël pranë malit të Gramozit, ku kaloi edhe 15 vitet e para te jetës se tij e ku për herë të parë u ushqye me dashurinë për dituri e për shkollim. Peteri mbërriti në Filadelfia, pranë babait e vëllait të tij më të madh Apostolit, në vitin 1940. Brenda javës, filloi studimet në gjimnaz edhe pse nuk dinte asnjë fjalë anglisht. Dashuria për dije ishte më e fortë se çdo pengesë që i dilte përpara. Dhe gjatë gjithë jetës ishte dashuria e tij më e madhe dhe më e fortë. Ai u ambientua shpejt me qytetin e madh e filloi të shijonte eksperienca të reja që nga muzeumet, shfaqjet, biblioteka e qytetit e me radhë.

Ndryshe nga tradita e familjeve shqiptare të emigruara në Amerikë, ai nuk deshi të punonte në restorantin e të atit por vijoi studimet në kolegj dhe më pas ato pasuniversitare. Për fatin e tij të mirë, i ati nuk e pengoi në rrugën e zgjedhur. Pas diplomimit nga Pennsylvania State, ai vazhdoi studimet për titullin Master në Filozofi në University of Pennsylvania (1955).

Në fund të viteve 50 shkrimet e tij në gazetat shqiptare dhe periodikë shkencorë tërhoqën vëmendjen e intelektualëve të Bostonit e të vetë Fan Nolit. Aty filloi angazhimin si Editor i ri i “Diellit” bashkë me Qerim Panaritin. Pas një vit pune në detyrën e Sekretarit, ai krijoi lidhje të ngushta me Fan Nolin, i cili i propozoi të dorëzohej prifti, duke nënkuptuar se një ditë mund ta zëvendësonte atë vetë. Peteri e refuzoi kategorikisht sepse ai nuk e shihte veten si prift. Në këtë kohë ai bën një intervistë me Nolin që mbetet nga bisedat më interesante dhe informative për intelektualët.

Nga viti 1961 deri në 1976 Peter është hulumtues shkencor në një qendrën prestigjioze të studimeve MIT. Rezultat i këtyre viteve është publikimi nga MIT i librit të tij të parë “Socialist Albania Since 1944”.

Vlerësimet për këtë libër u shkruan në te gjitha gazetat më të mëdha të Amerikës dhe të botës, që u cilësia si bibla e studiuesve të huaj të interesuar për çështjet shqiptare, sepse ai ishte i vetmi studiues serioz që dinte mirë të dyja gjuhet, shqip dhe anglisht. Por botimi u bë pengesë për të vizituar atdheun dhe për të mos u takuar kurrë më me gjyshen e mamanë e tij pas vitit 1962 kur erdhi për herë të parë pas 22 vitesh në Shqipëri.

Gjatë kohës së qëndrimit në Boston, ai ishte promotori i një konference treditore të gjuhës dhe kulturës shqipe dhe nismave të tjera të mësimdhënies së gjuhës shqipe, diçka që e konsideronte si një nga detyrat kryesore ndaj rinisë së mërguar shqiptare.

Një post pune në Universitetin e San Diegos në Kaliforni në Katedrën e gjuhës shqipe e plotësoi dëshirën e tij të hershme. Së bashku me Profesor Newmark dhe Philip Hubbard dhe me materiale nga Prof. Isa Zymberi u botua libri Reading in Albanian (1979) Spoken Albanian (1980) që u plotësuan më tej me botimet “Standard Albanian / A Reference Grammar for Students” publikuar nga Stanford Univeresity Press , Stanford, California 1982 dhe të tjera.

Në lëminë e gjuhësisë, Peter Prifti pati një polemikë të fortë me mikun e tij të ngushtë Arshi Pipa për tezën e njësimit të shqipes. Në letërkëmbimin e tyre dallohen respekti i ndërsjellët dhe qartësia e argumentimit të ideve dhe qëndrimeve të tij.

Kontributi i Peter Prifti në ndërkombëtarizimin e çështjes së Kosovës është i shumëdokumentuar duke filluar nga letrat dhe artikujt ne shtypin shqiptar dhe amerikan për demonstratën e studenteve në Prishtinë në vitin 1968. Peter Prifti është i pari që përgatiti peticione për lirimin nga burgjet serbe të Adem Demaçit. Shkrimet dhe kërkesat për kongresmenë e senatorë, për redaksitë e gazetave, revistave dhe librave me keqinterpretime e gabime gjeografike, politike, gjuhësore , datash e të tjera përbëjnë një kapitull më vete e shumë interesant të veprës se tij shkencore dhe përkushtimit ndaj së vërtetës për shqiptarët, Shqipërinë, Kosovën.

Në fondin e Peter Priftit janë të dallueshme përkthimet e tij të pashoqe te poemave “ Bagëti e Bujqësi”, “ Anës Lumenjve”, “O moj Shqypni “, “Vallja e Vdekjes”, etj . Përkthimi magjik i tij i bëjnë të mahnitshme në anglisht sa edhe në shqip. Përkthimet në prozë përfshijnë Midis Mirditës në Dimër, Cikua dhe Beni, Çezma e Floririt, Diary of a Wounded Heart etj.

Për të shprehur vendin e Peterit në historinë e diasporës, shkëputa fjalët e At Arthur Liolin, Kancelar i Peshkopatës Ortodokse shqiptare në Amerikë dhe Dekan i Kryekishës së Shën Gjergjit në Boston, USA, në letrën e datës 21 gusht 1998 drejtuar të vëllait Naum Prifti:

“ Për mua, Peteri ka qenë një idhull që nga koha kur isha student në moshën e njomë. Me gjakftohtësinë e tij shkencore, largpamësinë e tij historike, aftësinë e tij si shkrimtar dhe dashurinë e tij si atdhetar, mbështeteshim në të për këshilla. Largimi i tij nga Bostoni na varfëroi shumë, dhe mbetet edhe sot një vend që nuk e zuri asnjeri tjetër.

Ishte Peteri që në një intervistë me Nolin, zbuloi mejtimin e Nolit që Kremtorja (Libri i Kishës), ishte vepra e tij që kërkoi më shumë energji dhe forcë mendore mbi të gjithë përkthimet e Peshkopit; si poet, si përkthyes, si gjuhëtar, si muzikant, si fetar. Kjo gjë vërteton Nolin jo vetëm si patriot që përdori kishën për qëllime atdhetare, (siç mendojnë disa), por se vërtet Zoti e vuri Nolin në shërbimin e Tij! Juaji At Arthuri

Akademiku Agron Fico (1934-2020) e cilësonte Peter Priftin si “një dukuri intelektuale, publike e shoqërore, që u rrit në mjedisin demokratik të Amerikës, në mjedisin e Fan Nolit dhe nolianëve të Vatrës dhe më gjerë.” Në vijim të nderimit ndaj tij vjen veprimtaria kushtuar disa dimensioneve të veçanta të Peter Prifti nën kujdesin e Akademisë Shkencore të Shqipërisë në datën 17 dhjetor 2025 https://akad.gov.al/

Foto nga arkivi i familjes: Festimi i 75 vjetorit të lindjes së Peter Priftit, Bruno Ristorante 1999

Foto Elias Mitchell, Imzot Noli, Andon Athanasi, Peter Prifti

Jeta që polli antiheroin…

November 25, 2025 by s p

Izet Duraku/

“Dëshmitari i rremë” është romani i tretë i autorit Bujar Skëndë, për të cilin letërsia dhe rrjedhat letrare mbeten pasioni i një jëte. Mund të them me bindje se realizimi i kësaj vepre së paku është në nivelin e pritshmërive të larta ndaj saj.

Heroi i romanit, artist i shquar i këngës shqiptare, i rënë në rrjetën e merimangave të regjimit, artistikisht ndërtohet edhe përmes antiheroit që zë pjesën kryesore. Kjo është edhe risia që sjell romani.

Me antiheronj është e mbushur letërsia jonë dhe ajo botërore, po Sandër Bajraj është i veçantë, i ndryshëm se si është ngjizur fati i tij. Dështimet e përhershme dhe ambicia për tu shfaqur aty ku nuk mund të ngjitet, përbëjnë tharmin e ligësisë së tij. A është xheloz Sandri ndaj sukseseve dhe përndritjes së të tjerëve? Sigurisht. Po Jago i Shekspirit, me marifetin e shamisë, ndonëse nxit një tragjedi të mënxyrshme, do të habitej me Sandrin e viseve shqiptare, një personazh hijenë që kërkon të përfitojë nga fatkeqësia e tjetrit.

Përmes monologjesh të pandërprera të Sandrit zbulohet jeta e tij diku në fshat, në rrethinat e një qyteti të vogël të kolonizuar me funksionarë fuqiplotë partie e pushteti ushatarakë e punonjës të shërbimit të fshehtë, kryesisht të dyndur këtu nga zona të tjera të vendit. Ashtu si Sandri ata kërkonin të iknin një orë e më parë nga ky vend duke zhytur të tjerët më thellë në ziftin e jetës.

Monologu i Sandrit përthyhet herë-herë nga dialogje të kursyera me të njohur të rastit, a me familjarë të tij. Por nëse dialogu jepet i zhveshur nga emocionet njerëzore, monologu ashtu i ngadalshëm apo më i shpejtë zbulon tërësisht relievin e shpirtit të tij. Mjerimi në jetën bashkëshortore e bën më të zymtë vetminë e tij në rrethin shoqëror. Njeriut në diktaturë në luftën për mbijetesë i leverdiste të fliste me veten se sa tu hapej miqve dhe të njohurve. Sandri nuk kishte miq. Edhe pse cilësitë e tij prej hijene i kishte mbajtur të fshehta, të tjerët, nuhasnin kundërmimin e karakterit të keq dhe i largoheshin me shpejtësi.

Përmes vëzhgimeve të Sandrit përshkruhet qyteti i vogël, ku secili mbikqyrej nga të tjerët dhe njëkohësisht të gjithë banorët ishin të mbikqyrur. Përndjekje totale. Rruga kryesore e qytetit që konsiderohej si shetitore përshkohej me shpejtësi për t’u ikur vështrimeve gjurmuese dhe vrastare. Njerëzit përpiqeshin të shmangeshin duke kaluar nëpër udhë dytësore.

Gjithë monologjet e tij të trazuara zbulojnë përpjekjen e dëshpëruar për të justifikuar veprimin e shëmtuar të shpifjes së vet ndaj artistit të shquar të burgosur nga regjimi. Zhbirimet e thella nxjerrin në pah psikologjinë e një krimi që kërkon shpërblimin jo ndëshkimin. Sajimi i armikut nuk është vetëm vepër e Sandrit që vetofrohet si vegël krimi, po në radhë të parë i të gjithë pushtetarëve, nga maja e Olimpit deri në periferi.

Në dallim nga antiheroi, Seran Mejdani heroi i veprës mban aureolën e artistit të shquar. Edhe për shkak të cilësive të larta njerëzore, ai rrethohet nga simpatia dhe dashuria e njerëzve. Ai e ndjen rrezikun që i kanoset. Në qytetet e vogla, ligësia e pushtetarëve ishte më e madhe se kudo. Prapa llogjeve propogandistike të parimeve fshiheshin qëndrime personale plot helm e ligësi. Në qytet vjen si guvernator një armik personal i familjes së Seranit që i pati burgosur të atin. Sigurisht ai do të përfitonte nga sulmet politike ndaj artit e artistëve duke shfryrë kështu dhe urrejtjen e verbër personale. Ndonëse ka miq të shumtë, përbindëshi partiak është i pandalshëm.

Tirana, vitrina e regjimit, kundrohej si një lloj parajse ku do të mbërrinte krejt vendi. Lëvizjet drej saj qenë rreptësisht të kontrolluara. Prej andej shkrepnin rrufetë e ndëshkimit zeusian për t’i futur dridhmën krej vendit, po kjo nuk mjaftonte. Ajo do të pasohej nga tërmetet lokale: internimet, burgosjet, pushkatimet në qytetet e vogla që do të tmerronin njëlloj të gjithë njerëzit.

Meritë e romanit është realizimi mjeshtëror i vizatimit të ngjashmërive midis komunizmit e nazizmit për sa u përket trajtimit të kundërshtarëve politikë. Mizoria është e pakufishme. Në zgafellat e qelive ku e mbajtën, artistin e katandisën kockë e lëkurë. A nuk qenë të ngjashme burgjet tona me kampet naziste të shfarosjes?

“Albspirit”

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë reagon ndaj vendimit të autoriteteve kufitare greke për shpalljen e gazetarit Artan Hoxha si person i padëshirueshëm

November 25, 2025 by s p

Greqia në mënyrë absurde ka shtuar numrin e masave të njëjta ndaj gazetarëve shqiptarë. Kërkojmë reagimin e shtetit shqiptar dhe organizatave ndërkombëtare të lirive themelore.

Tiranë 24.11.2025

Përmes një dokumenti të firmosur dhe vulosur nga autoritetet e kontrollit kufitar, në pikën e kalimit në Kakavie, gazetarit investigativ Artan Hoxha i është konfirmuar urdhri i shpalljes si person i padëshiruar në Greqi. Arsyeja e konfirmuar në dy gjuhë, në letrën që i është dhënë gazetarit është shprehur të jetë se:

“Cënon sigurinë e brendshme të BE-së (ose të një shteti të vetëm të BE-së)”.

Asnjë sqarim tjetër specifik nuk i është komunikuar gazetarit të shpallur si person i padëshirueshëm dhe me rrezikshmëri për shtetin grek. Gazetari Hoxha nuk ka pasur dhe nuk ka qenë asnjëherë në ndjekje penale apo me probleme ligjore në këtë shtet, apo në ndonjë gjykatë të vendeve të BE. Kjo është një masë ekstreme, por që shton numrin e gazetarëve shqiptarë të ndaluar të shkelin në teritorin e Republikës së Greqisë. Prej shumë vitesh një masë e tillë është shpallur për gazetarin e njohur Marin Mema. Sikundër njëjtë i është komunikuar urdhëri edhe Enrik Mehmetit.

Ndërkohë që kohë pas kohe gazetarë të ndryshëm janë penguar dhe mbajtur në seanca intervistimesh nga punonjës të policisë dhe shërbimeve greke në pikat kufitare dhe ato aeroportuale të shtetit fqinj, pa u dhënë arsye zyrtare të pengimit apo vonesës për kalim kufitar. Unioni i Gazetarëve Shqiptarë prej vitesh ka ripërsëritur kërkesat për dhënien e arsyes zyrtare ndaj këtyre masave ekstreme ndaj gazetarëve shqiptarë.

UGSH u është drejtuar për solidaritet dhe reagime organizatave ndërkombëtare të gazetarëve si dhe institucioneve diplomatike.

Eshtë momenti që për këto raste të shtuara, Ministria jonë për Europën dhe Punët e Jashtme të kërkojë shpjegime dhe të aktivizojë mekanizmat e veta paritare, duke kërkuar shpjegime dhe mundësisht të ofrojë mbështetje për proceset e ndjekjes së çështjeve në rrugë ligjore.

UGSH shpreh dyshimin se segmente dhe individë të ekstremizmit politik dhe nacionalist në Greqi ndikojnë mbi struktura të shërbimeve dhe policisë greke për hartim listash të gazetarëve shqiptarë, që mbrojnë dhe raportojnë për të vërteta historike të shqiptarëve në Greqi dhe për afera dhe kriminalitet politik të homogjenëve grekë të shndërruar në shtetas grekë pas viteve ‘90-të.

Aktet e ndalimit dhe të shpalljes së gazetarëve si persona të rrezikshëm dhe të padëshirueshëm, nga shtete fqinje si Greqia, janë precedentë të rrezikshëm dhe sjellje kundër lirisë së qarkullimit, shprehjes së lirë dhe raportimit mediatik.

Zyra Informuese

Unioni i Gazetarëve Shqiptarë

***

The Union of Albanian Journalists (UGSH) reacts to the decision of the Greek border authorities to declare journalist Artan Hoxha a persona non grata.

Greece has absurdly increased the number of similar measures taken against Albanian journalists. We call for a reaction from the Albanian state and from international organizations for fundamental freedoms.

Tirana, 24.11.2025

Through an official document signed and stamped by the Greek border control authorities at the Kakavija crossing point, investigative journalist Artan Hoxha has been notified of an order declaring him a persona non grata in Greece.

The reason stated in the bilingual document handed to the journalist is the following:

“He threatens the internal security of the EU (or of an individual EU member state).”

No other specific explanation has been provided to the journalist who has been declared an undesirable and dangerous person for the Greek state. Journalist Hoxha has never been under criminal investigation, nor has he ever had any legal issues in Greece or in any EU country.

This is an extreme measure which adds to the growing number of Albanian journalists prohibited from entering the territory of Greece. Such a measure has for many years been imposed on well-known journalist Marin Mema. The same order has also been communicated to Enrik Mehmeti.

Meanwhile, various journalists have repeatedly been stopped and held for interviews by Greek police and intelligence officers at border points and airports, without being given any official reason for their detention or delay in crossing the border.

The Union of Albanian Journalists has for years reiterated its requests for an official explanation regarding these extreme measures taken against Albanian journalists.

UGSH has reached out for solidarity and reaction from international journalists’ organizations as well as diplomatic institutions.

It is time for our Ministry for Europe and Foreign Affairs to seek explanations and activate its bilateral mechanisms in response to these increasing cases, requesting clarification and, if possible, offering support for pursuing these matters through legal channels.

UGSH expresses its suspicion that segments and individuals of political and nationalist extremism in Greece are influencing intelligence and police structures in drafting lists of Albanian journalists who report and defend historical truths about Albanians in Greece, and who report on affairs and political criminality involving Greek homogeni who became Greek citizens after the 1990s.

Acts of banning and declaring journalists as dangerous and undesirable persons by neighboring states such as Greece are dangerous precedents and constitute behavior contrary to freedom of movement, freedom of expression, and media reporting.

Information Office

Union of Albanian Journalists (UGSH)

Përgjegjësia e Legjislaturave dhe Qeverive të Kosovës pas Korrikut 2010

November 25, 2025 by s p

Humbja e Momentumit Historik të Opinionit të GJND-së dhe Domosdoshmëria e Rikonfigurimit të Diplomacisë së Kosovë.

Nga Prof. Dr. Fejzulla Berisha,Wahington DC, SHBA

1.Fitore që duhej të ndryshonte arkitekturën diplomatike të Kosovës

Më 22 korrik 2010, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë shpalli opinionin e saj këshillimor historik, duke konfirmuar qartë se Shpallja e Pavarësisë së Kosovës nuk ka shkelur asnjë normë të së drejtës ndërkombëtare. Ky ishte triumfi më i madh juridik i historisë së popullit shqiptar në shekullin XXI, një ngjarje me vlerë të pazëvendësueshme në formimin e shtetit të Kosovës.

Opinioni i GJND-së nuk ishte thjesht një dokument juridik; ai ishte një certifikatë ndërkombëtare legjitimiteti, një vendim që e ngriti Kosovën si rast sui generis në jurisprudencën globale. Në çdo komb normal, ky moment do të kishte shënuar fillimin e një epoke të re të diplomacisë agresive pozitive, të valës së dytë të njohjeve dhe të konsolidimit të shtetësisë.

Megjithatë, Kosova nuk e shfrytëzoi këtë fitore. Mosveprimi i institucioneve bëri që një fitore globale të shndërrohej në një mundësi të humbur.

2. Përgjegjësia e plotë bie mbi të gjitha legjislaturat dhe qeveritë (2010–2024)

Në analizë të ftohtë juridiko-politike del qartë se:

Të gjitha qeveritë e Kosovës, pa përjashtim, si dhe të gjitha legjislaturat e Kuvendit, kanë dështuar të konvertojnë opinionin e GJND-së në instrument diplomatik.

Ky dështim është i shumëdimensionuar: diplomatik, juridik, institucional dhe strategjik.

Rast konkret 1: Dështimi për të shfrytëzuar valën e parë të njohjeve (2010–2012)

Pas opinionit, të paktën 30 shtete (Amerika Latine, Afrika Perëndimore, Azia Jugore) shprehën gatishmëri. Qeveritë e Kosovës:

-nuk dërguan delegacione të nivelit të lartë,-nuk përgatitën dokumente ligjore në gjuhët lokale,-nuk bënë diplomaci aktive në rajonet ku ndikimi serb ishte minimal.

Rezultati: Vetëm 5 njohje të reja përkundër potencialit për mbi 30.

Rast konkret 2: Pesëshja mosnjohëse e BE-së – dështimi strategjik më i rëndë

Pavarësisht argumentit të fuqishëm të GJND-së, qeveritë e Kosovës nuk ndërtuan:-Dosje të posaçme për çdo shtet mosnjohës;-Strategji juridike për të adresuar frikën e tyre nga precedenti;-Vizita të vazhdueshme të nivelit të lartë;-Diplomaci akademike të strukturuar.

Dyert e Greqisë dhe Rumanisë kanë qenë të hapura në vitet 2011–2014, por Kosova nuk veproi.

Rast konkret 3: Serbia ndërtoi narrativë agresive ndërkombëtare – Kosova nuk ndërtoi asnjë

Serbia:-përgatiti dosje juridike 100-faqëshe për çdo vend afrikan;-punësoi firma lobimi;-shtriu fushatë të bazuar në dezinformim;-përdori Rusinë dhe Kinën për të bllokuar njohjet multilaterale.

Kosova:-asnjë material standard juridik nuk botoi,-asnjë fushatë kundër-propagandistike,-asnjë konferencë ndërkombëtare në Prishtinë mbi opinionin e GJND-së,-nuk aktivizoi diasporën akademike.

Rezultati: Serbia fitoi terren në shumë vende të Afrikës dhe Azisë, për shkak të heshtjes së Kosovës.

Rast konkret 4: Mungesa e diplomacisë multilaterale në OKB, OIC, UA, ASEAN

Asnjë qeveri e Kosovës nuk:-kërkoi debat vjetor në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së për opinionin;-paraqiti raport zyrtar të interpretimit juridik të rastit Kosovës;-organizoi forum global për të drejtën e vetëvendosjes në Prishtinë;-aktivizoi shtetet mike për të shtyrë opinionin në komisionet e së drejtës ndërkombëtare.

3. Raste ndërkombëtare që ilustrojnë se si duhej të vepronte Kosova

3.1. Timori Lindor – Si u kthy një vendim juridik në valë njohjesh

Pas opinionit të GJND-së në kontestin me Australinë, Timori:-botoi 3000 faqe materiale juridike,-bëri turne diplomatik në 37 shtete,-punësoi ekspertët më të mirë globalë.

Rezultati: 90 njohje brenda 18 muajve.

3.2. Sudani i Jugut – Diplomacia e dendur dhe e koordinuar

Sudani i Jugut:-kreu turne global pas pavarësisë,-ngriti komisionin e njohjeve me pesha të fuqive humane,-përdori ekspertizë ndërkombëtare.

Rezultati: 120 njohje në 24 muaj.

3.3. Eritrea – Diplomacia e presionit moral ndërkombëtar

Përdori dokumentimin e krimeve të luftës dhe lobimin akademik.

Rezultati: U pranua shpejt në organizata ndërkombëtare.

3.4. Palestina – Diplomacia multilaterale si shembull i epokës moderne

Pa qenë shtet i plotë, Palestina:-u njoh nga 138 shtete,-fitoi statusin e shtetit vëzhgues në OKB,-u anëtarësua në UNESCO dhe ICC.Si?Me një doktrinë 1.500 faqëshe të përdorur në çdo kryeqytet.

4. Ku dështuan legjislaturat e Kosovës?

Asnjë mbikëqyrje institucionale

Nuk u kërkua raport vjetor i qeverisë për lobim.-Nuk u formua komisioni parlamentar për zbatimin e opinionit të GJND-së.-Nuk u miratua rezolutë që e detyronte diplomacinë të punonte me dokumente standarde.

Kuvendi i Kosovës nuk e pa opinionin e GJND-së si çështje të mbijetesës së shtetit.

5. Ku dështuan qeveritë e Kosovës?

Mungesa totale e strategjisë shtetërore

Asnjë qeveri nuk hartoi:-Doktrinën Diplomatike të Opinionit të GJND-së,-Manualet juridike për diplomatët,-Fushatat kombëtare dhe ndërkombëtare të argumentimit,-Platformën ndëruniversitare ndërkombëtare të opinionit.

Diplomacia e Kosovës mbeti e paorganizuar, e paqëndrueshme, e pandërtuar mbi ekspertizë.

6. Konkluzion: Përgjegjësia është historike dhe e padiskutueshme

Bazuar në fakte, shembuj konkretë dhe krahasimet globale:

Përgjegjësia për mosshfrytëzimin e Opinionit të GJND-së në korrik 2010 bie mbi të gjitha qeveritë dhe legjislaturat e Kosovës nga viti 2010 deri sot.

Ky është dështim:-politik,-diplomatik,institucional,strategjik,dhe historik.

Kosova humbi potencial për:dhjetëra njohje të reja,anëtarësim në organizata ndërkombëtare,forcim të pozitës së saj globale,neutralizimin e narrativës serbe.

7. Rruga përpara (2025–2030): Një epokë e re e diplomacisë së Kosovës

1. Hartimi i Doktrinës Kombëtare të Opinionit të GJND-së

Një dokument prej 500–700 faqesh në anglisht, spanjisht, frëngjisht.

2. Formimi i Task-Forcës Globale të Njohjeve

3. Diplomacia akademike dhe juridike vjetore në Prishtinë

4. Diplomacia multilaterale (OKB, OIC, UA, ASEAN)

5. Fushata e madhe për pesëshen e BE-së

Kosova nuk mund të lejojë më që fitorja më e madhe juridike në historinë e saj të mbetet e pashfrytëzuar.

Opinionin e GJND-së duhet ta shndërrojë në bosht të diplomacisë së saj, në dokument të forcës ndërkombëtare dhe në instrument të shtetësisë së pakontestueshme.

Vetëm kështu Kosova do të ecë drejt njohjeve të reja, integrimit euroatlantik dhe konfirmimit përfundimtar të vendit të saj në sistemin ndërkombëtar.