s p – Page 45 – Dielli

Lakmia e kaosit apo e boshit mendor të shoqërisë

November 13, 2025 by s p

Aleksandër Çipa/

Demokriti kishte për pasuri të madhe njohjen e botës. Udhëtimet e tij prekën vise të Indisë, Persisë, Egjiptit, ndërkohë që në epilog të jetës, sikundër elefanti që zgjedh kthimin në vendin ku lind, ai u kthye në vendlindje. Jetoi një shekull të plotë. Demokriti konsiderohet filozof fatlum i lashtësisë. Ka zënë vend të patundshëm në kanunin e filozofisë perëndimore. Udhëtimet e tij të shumta i konsoliduan aftësinë për të shquar tiparin e përbashkët të lakmisë njerëzore. Ndër të cilat, pra lakmitë, ai stigmatizoi lakminë që e quajti: “lakmia për të folur gjithçka dhe për të mos dëgjuar asgjë.”

Prej kohës së frymtë të Demokritit e gjer më sot, kjo lloj lakmie ka marrë përmasa të një diktature apo regjimi imponues. Lakmia e shtimit të gjendjes ku mbizotëron budallallëku dhe nënmediokriteti është fatkeqësia ndaj së cilës shoqëria e sotme njerëzore ka humbur aftësinë për ta refuzuar dhe për t’i treguar vendin. Demokriti zgjodhi ironinë dhe qeshjen kundër kësaj lakmie. Shoqëria e sotme po e humbet dramatikisht aftësinë demokritiane të qeshjes…

Por zymtësinë, përballë kësaj epidemie, na i shton edhe më tepër mungesa e traditës platonike për edukimin racional. Sistemi aq i pasistemuar i edukimit tonë është iracional. Kjo është një arsye madhore që budallallëku ynë njerëzor të shtohet dhe po shumohet, si “shumicë” e frikshme ndër ne.

Lakmia për të thënë gjithçka dhe për të mos dëgjuar asgjë është motori punëzi i kaosit dhe ecjes sonë retrograde…Platonizmit që po bëhet gati plotësisht i munguar, po i shuhet edhe ironia edhe qeshja e fundme me ndikim publik. Kjo kohë e pa emër, nuk e dimë se si do ia mbërrijë, fundit apo mbarimit të vetvetes…..

P.S: I bashkangjita tekstit tim, një poster të komediografëve më të shquar të dy shekujve të fundit, të qytetit emërnjohur: Parodistëve të Vlorës. Ata janë hise e përhershme estetike e qeshjes demokritiane, në ndërgjegjen time përballë shoqërisë në të cilën gjendemi…

SAMI MILLOSHI: “UNË PIKTUROJ SHPIRTIN TIM”

November 13, 2025 by s p

Gazetari dhe shkrimtari Sami Milloshi çeli ekspozitën e dytë të artit në Kolegjin Wheaton në Norton, Massachusetts. Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 22 dhjetor 2025. Janë rreth 40 piktura të formatit të madh, disa edhe miniatura. Motivet janë kryesisht landscape — pamje nga natyra.

Intervistë e piktorit Sami Milloshit dhënë Kryeredaktorit të Gazetës “Dielli”, Sokol Paja

1. Cilat janë veçantitë e ekspozitës së dytë të piktorit dhe shkrimtarit Sami Milloshi? Si u prit në Boston nga publiku dhe artdashësit amerikanë?

Së pari, do të dëshiroja t’ju falënderoj përzemërsisht, i nderuar zoti Paja, për ftesën për të folur mbi pikturën time. “Dielli” është një emër i madh i publicistikës shqiptare dhe ju po e mbani gjallë me dinjitet këtë emër emblematik. Unë vij në pikturë nga bota e letrave — jam shkrimtar dhe me një çerek shekulli mbi supe si gazetar aktiv në shtypin e shkruar shqiptar. Duket pak e çuditshme sesi i hyra pikturës. Tetë vjet më parë, i bëra një pyetje vetes: “Çfarë do të bësh kur të dalësh në pension?” Përgjigjja ishte: “Merreu me pikturë.” Dhe ashtu bëra — vajta, bleva kavaletin, paletën, penelat dhe bojrat në një dyqan arti në Brockton, Massachusetts.

Kur vajta të paguaja te arkëtarja, i thashë:
— Please wish me good luck, I am going to be a painter! (Të lutem, më uro fat, sepse kam vendosur të bëhem piktor).
— Good luck! (Paç fat) — më tha ajo dhe qeshëm.
E fillova me shumë dëshirë. Ditë pas dite u bënë disa punë. Meqë ende vazhdoj të punoj në Kolegjin Wheaton në Norton, Massachusetts, i kërkova presidentit të kolegjit të hap një ekspozitë. Ishte viti 2018 — një vit e pak pasi kisha filluar të pikturoja. Natyrisht isha fillestar, por plot pasion, sepse më kishte rrëmbyer piktura. E hapa ekspozitën në qendrën kulturore të kolegjit. U pëlqye.

Presidenti Dennis Hanno madje bleu piktura për zyrën dhe shtëpinë e tij. Blenë edhe disa profesorë dhe studentë. Gjashtë muaj më pas, m’u dha e drejta të flisja për pikturën time në mbledhjen vjetore të profesoratit dhe stafit tjetër të kolegjit (rreth 400 veta). Pas asaj dite, si të thuash, u bëra i njohur si “piktori i kolegjit”. Bëja piktura dhe i shisja po aty. Kjo që kam hapur tani është ekspozita e dytë, e hapur po në Kolegjin Wheaton, tashmë në mjediset e bibliotekës ku edhe punoj.

2. Sa do të qëndrojë e hapur ekspozita? Sa piktura janë? Cilat janë motivet artistike?

Ekspozita do të qëndrojë e hapur deri më 22 dhjetor të këtij viti. Janë rreth 40 piktura të formatit të madh, disa edhe miniatura. Motivet janë kryesisht landscape — pamje nga natyra. Por unë nuk jam piktor realist; unë pikturoj shpirtin tim përballë natyrës. Pse ky vend? — më pyet ti. Sepse ky vend, Amerika, është vend i çudive. Unë kurrë nuk do të isha bërë piktor në Shqipëri. Por Amerika është vendi ku njerëzit që ndjekin një ëndërr bëjnë çudira, duke e shndërruar të pamundurën në të mundshme — pra, në një realitet të prekshëm.

Një mik imi, profesori i matematikës Luigj Gjoka, ish-deputet, ka thënë se: “Te ti, Sami, u zgjua një ëndërr e fjetur e fëmijërisë për pikturën dhe u bë realitet në moshën e burrit.” Ky është, për mua, përcaktimi më i saktë estetik i asaj çfarë ka ndodhur me mua si piktor dhe si krijues në tërësi.

3. Cilat ishin reagimet e amerikanëve mbi veprën tënde krijuese?

Jashtëzakonisht inkurajuese. Amerika ka një veçori: është një mjedis gjigand inkurajues. Një kolege në bibliotekë më tha sot: “Ngjyrat e pikturave të tua më bëjnë të lumtur.” Presidentja e kolegjit, Michaele Whelan, tha se “këto piktura janë perla impresioniste”. Kam shitur me dhjetëra piktura nëpër Amerikë, thjesht përmes komunikimeve të drejtpërdrejta. Por kënaqësinë më të madhe ma japin studentët kur blejnë pikturat e mia.

4. Cilat ishin reagimet e shqiptarëve mbi veprën tënde krijuese? A ju kanë mbështetur shqiptarët e Bostonit? A ka motive shqiptarie kjo ekspozitë?

Kanë qenë reagime pozitive. Në një manifestim kulturor në Kishën Shqiptare në Worcester kam shitur disa piktura. I kanë blerë vëllezërit e famshëm artistë Geg dhe Ndoc Delia. Po, ka pak motive shqiptare, por jo aq sa do të dëshiroja të kisha. Sa i takon mbështetjes së shqiptarëve të Bostonit, mund të them se kam vetëm përkrahje individuale miqsh, por nuk ekziston ndonjë përkrahje si komunitet. Ata as që e dinë se unë jam edhe piktor…

5. Cilat janë mesazhet kryesore që i jepni publikut në këtë ekspozitë?

Paqe me veten, paqe me natyrën, paqe me njerëzit që të rrethojnë. Unë kam tashmë një ide më të qartë për artin: Arti është një univers i vetëm, ku interferojnë të gjitha llojet e artit, pavarësisht formës së shprehjes — qoftë pikturë, letërsi apo muzikë. Një poezi e mirë mund të shfaqet si pikturë, ashtu sikurse një pikturë mund të lexohet si poezi. Ka piktura që tingëllojnë si muzika e Vivaldit…

6. Cilat janë planet për ta vazhduar më tej këtë ekspozitë në shtete të tjera të Amerikës? Po në Shqipëri a keni plane?

Jo, nuk kam ndonjë plan për ta hapur ekspozitën në shtete të tjera të Amerikës. Por kam një ëndërr ta hap një ekspozitë në Shqipëri. Megjithatë, pasi të mbaroj punë me këtë ekspozitë, dua të merrem me botimin e një libri të ri me tregime. Ky është projekti im afatshkurtër tani për tani.

7. Cili është gjykimi juaj mbi mbështetjen që komuniteti, ambasadat, biznesi dhe organizatat patriotike shqiptare i japin artit, kulturës dhe letërsisë në mërgatë

Nuk kam ndonjë informacion të hollësishëm për mbështetjen që jep komuniteti apo ambasadat e të tjerë. Por, sa shoh në përgjithësi, e perceptoj si një vetizolim “alla shqiptar”, që as nuk tenton të integrohet sado pak në këtë mjedis kaq bujar amerikan. Shqiptarët mblidhen në darka e dreka, japin çmime kot së koti për të përkëdhelur gjoja sedrën patriotike. Por, kur vjen puna për fakte konkrete integrimi, këto duhet t’i kërkosh me qiri për t’i gjetur. E gjitha kjo vjen sepse qeveria shqiptare, dhe për rrjedhojë ambasadat e saj — përfshi edhe këtë në Washington — nuk kanë veçse një vizion të mjerueshëm për emigrantët shqiptarë, që janë në numër sa një Shqipëri e dytë.

Ajo që nuk shkon është koncepti klientelist që ka qeveria shqiptare për emigracionin. Është e turpshme. Qeveria e Tiranës mjafton të shohë Kosovën, me çfarë respekti i trajton emigrantët, dhe gjithçka mund të kthehej në rrugë të mbarë. Shkurt, unë nuk kam shpresë se kjo qeveri aktuale e Tiranës mund të ndryshojë ndonjë gjë për së mbari. Nevojitet një ndryshim rrënjësor që ta kthejë fytyrën nga interesat kombëtare shqiptare dhe të mos mbetet peng i agjendave globaliste antikombëtare.

Fotot nga Bujar Veselaj

@followers

Roli i mediave në ndërmjetësimin e agjendave politike

November 12, 2025 by s p

Gëzim Mekuli/

Që në fillim të viteve të 70 –ta hulumtuesit e shkencave të komunikimit pyesnin: pse disa tema sociale, politike dhe ekonomike që vërehen më lehtë, bëhen temë diskutimi në shoqëri e pse disa jo?! McCombs dhe Shaw (1972) thonë: “Mediat vetëvendosin se cila temë do jetë temë diskutimi dhe cila do të tërheqë vëmendjen në opinion. Këto vendosin se cilës temë do t’i japin prioritet e cilës jo”.

Dikur politika “lakmonte të dhunonte” mediat. Ky raport është duke ndryshuar. Prania mediale për politikanin është e pashmangshme dhe e domosdoshme. Mediat mund të mendohen të mbijetojnë pa përmbajtje politike, por politikanët pa mediat jo. Madje, nuk mendoj se e teproj nëse them se pa prezencën e kënaqshme të mediave masive, politikanët shqiptarë nuk do ishin politikanë, por “çobanë”.

Teoria e McCombs dhe Shaw në shkencat e komunikimit njihet si ”Agenda setting Theory”[1]. Në Kosovë kjo teori e përcaktimit të temave në debatin publik është duke dominuar. Këtu, për shembull, do të nënvizoja mediat të cilat përmes agjendës së tyre mënjanuan dhe larguan debatin rreth të drejtës për referendum, kurse në anën tjetër imponuan dhe fuqizuan shprehjen dhe debatin për ”standardet para statusit.”

Vendimet “demokratike” në Kosovë duket se nuk merren si rezultat i informacioneve dhe i fakteve të mjaftueshme, por si prodhimrezultat i “realiteteve” të cilat konsiderohen si “fakte”, sepse ato janë të paraqitura, të fokusuara dhe të ofruara ashtu nga mediat tona.

Shumë pranues medialë dhe shumë qytetarë pyesin: A jemi ne ai publiku që ndërmjetëson dhe që imponon temat ditore, sociale, politike e ekonomike, apo janë politikat ato që kryejnë këtë ndërmjetësim? Çfarë është roli i mediave në këtë organizim? Hulumtojnë, ndihmojnë mediat masive apo janë thjesht shërbëtore të politikës qeverisëse?

Të gjitha këto shqetësime të opinionit nuk janë të pabaza. Sipas rezultateve të arritura nga hulumtuesit e shkencave të komunikimit, ndër tjera, janë edhe katër modele klasike[2] që ndikojnë drejtpërsëdrejti apo tërthorazi në organizimin, në imponimin dhe në ndërmjetësimin e përmbajtjes politike.

*Modeli top – down [3]

Këtu aktorët politikë kanë një rol aktiv. Këta, nëpërmes vendimeve dhe qëndrimeve të tyre, ndikojnë në botën reale. Çdo ndryshim dhe ngjarje në kohë dhe në hapësirë regjistrohet prej tyre. Vendimet që ata marrin, u ofrohen pastaj mediave të cilat katërçipërisht janë të varura nga ky burim informacioni. Shprehjet ”standardet para statusit” dhe ”decentralizimi” janë tipike për këtë model. Politikat e bashkësisë ndërkombëtare, me ndihmën e bartësve të politikave kombëtare, imponuan një ”detyrë të re” për shqiptarët, një detyrë që nuk është mirëkryer nga shumë shtete demokratike evropiane. Standardet për Kosovën, të vendosura nga komuniteti ndërkombëtar, kanë për synim të tejzgjasin diskutimin për zgjedhjen e statusit të ardhshëm. Këto ”standarde” ideologjike janë duke penguar krijimin dhe funksionimin e një shoqërie të re demokratike. Fjalët ”standard” dhe “decentralizim” ka kohë që dominojnë në fjalorin dhe në porosinë e lajmit mediat. Pasi që kancelaritë, ku u pollën këto ”projekte” politike, për gazetarët tanë nuk ishin të depërtueshme, aktorët politikë, fillimisht, për opinionin shpërndanë informata të qëllimta dhe të përzgjedhura. Mediat këtu janë të varura nga aktorët politikë. Gazetarëve u është bërë e ditur paraprakisht se çfarë duhet të raportojnë dhe çfarë jo.

Ata lansojnë informacione që gatuhen nga politikat. Lajmet për shprehjen e vërejtjeve dhe të mospëlqimit ndaj ”standardeve para statusit”, lajmet mbi kritikat dhe pezmin ndaj decentralizimit në bazë etnike dhe defekteve të ngjashme demokratike, u shfaqën vonë dhe me shumë kujdes në opinionin tonë. Mediat, në këtë model, janë vetëm në rolin e ndërmjetësuesit. Andaj instrumentalizimi i tyre nga aktorët politikë është i përhershëm dhe i mundshëm.

*Modeli mediokrat[4]

Këtu mediat janë faktorë vendimtarë. Në këtë grup mediat kanë rol të fuqishëm. Madje, këto konsiderohen edhe si dhunë e katërt në aparatin shtetëror. Këto vendosin si nga lart në drejtimin politik, po ashtu nga poshtë në drejtimin të opinionit. Politika ditore thith informatat e gatuara nga mediat dhe të njëjtat i jep në opinion si vendime të aprovuara e të lansuara nga politika. Shembull: Një shtëpi mediale zbulon se mjeku i famshëm grek, Fotis Andropulos, organizonte trafikun e fëmijëve nga Shqipëria me qëllim të shitjes të organeve të tyre (organet më të kërkuara kanë qenë sytë dhe veshkat) në tregun e zi. Ky alarm publikohet në disa media greke. Mediat tjera i bashkëngjiten kësaj “afere” me po të njëjtin pompozitet. Pas disa ditëve ky skandal është temë e diskutimeve ditore dhe javore, reaksioni i publikut është i madh, prindërit shqetësohen.

Pompoziteti i mediave, i krijuar rreth kësaj teme, bën që skandali kombëtar “të kapërcejë” një shkallë më lart dhe të shndërrohet në skandal ndërkombëtar. Opinioni publik[5] sensibilizohet pa masë. Mediat në këtë grup janë njëkohësisht “kërcënuese” dhe hulumtuese të agjendave politike. Nëse politikanët kanë marrë ndonjë vendim apo jo, kjo është për opinionin krejt pa rëndësi derisa nuk emetohet dhe nuk bëhet i njohur nëpërmjet mediave. Një vendim i tillë, sado i rëndësishëm që të jetë, mbetet praktikisht i vdekur nëse mediat nuk ia japin atij mundësinë të bëhet “i dukshëm” për opinionin.

Në këtë mënyrë, modeli mediokret mbisundon politikën apo, siç shprehet Alemann: “Tashti kemi kaluar nga demokracia shikuese në demokracinë televizive”[6]

*Modeli bottom – up[7]

Në këtë grup opinioni publik është faktor vendimtar. Ai përcakton agjendat politike. Mediat, po ashtu, si në modelin top-down, kanë rolin transportues, por ndryshe nga modeli i mësipërm, ato nuk instrumentalizohen nga politika dhe në këtë mënyrë janë në shërbim të opinionit. Shembull domethënës për këtë grup janë dorëheqjet e njëpasnjëshme në ministrinë suedeze, datë 14 dhe 16 tetor 2006. Është folur shumë se disa qeveritarë u kishin ikur obligimeve tatimore. Po ashtu edhe Ministria e financave u kishte dërguar shumë letra anonime mediave të vendit. Korrupsioni ishte temë e bisedimeve në mjedisin suedez. Nga protestat dhe dërgimi i letrave u zgjua interesimi i opinionit. Mediat, tashmë në mënyrë besnike dhe nën “mikroskop”, raportonin opinionin rreth çdo aktiviteti të ministrisë suedeze. Nga raportimi profesional i mediave rreth fshehjes së tatimit u zgjua interesimi i opinionit. Kështu, pas vetëm një javë qëndrimi në detyrë, ministresha e Tregtisë së Suedisë, Maria Borelius, dha dorëheqjen pas akuzave të bëra në media për mospagimin e taksave. Kjo nuk ishte e tëra. Si rezultat i gjithë kësaj trysnie të madhe të opinionit dhe të bashkëpunimit me njerëzit përgjegjës brenda institucionit të financave për këtë aferë, detyroi edhe ministreshën suedeze të Kulturës, Sesilia Stego Çilo, që të paraqesë dorëheqjen. Edhe këtu shkak ishte fshehja e tatimit. Kjo ishte dorëheqja e dytë me radhë në Qeverinë suedeze, pas asaj të ministreshës së Tregtisë, Mari Borelius.

Pra, raportet e publikut me median në këtë model janë parësore.

*Modeli biotop[8]

Në këtë model kemi dy aktorë kryesorë: aktorin politik dhe aktorin mediat. Të dy këta aktorë vendosin marrëdhënie të ndërsjella të cilat funksionojnë mrekullisht. Ata vendosin së bashku se çfarë do të jetë “Top-temë” e ditës e çka jo. Pra, mediat dhe politika vendosin së bashku për agjendat politike. Si politika, ashtu edhe mediat janë të varura nga njëra-tjetra. Ato i japin këshilla dhe sugjerime njëra-tjetrës. Cilat tema duhet të jenë në qendër të vëmendjes të opinionit publik dhe cilat duhet të “varrosen”, varen nga “tandemi” – media dhe politika.

Publiku në këtë trekëndësh është qind për qind pasiv. Ai është përcjellës i thjeshtë, spektator i lënë jashtë lojës. Shembull domethënës për këtë model mund të marrim imponimin e termit “Kosova multietnike”.

A ka pyetur ndokush se cilët ishin ata mekanizma që e përpunuan dhe e instaluan këtë shprehje ideologjike? A është marrë ndonjëherë në konsideratë realiteti historik, shkencor, etnografik, demografik dhe politik i Kosovës? Po mendimi i vetë banorëve të këtij vendi?

Kjo shprehje ideologjike, së pari është gatuar nga aktorët politikë dhe pastaj është kopjuar dhe është transportuar “pa filtër”, ose, thënë më mirë, është pompuar nga mediat. Këto të fundit, në këtë rast, janë rrogëtare e shërbëtore të politikës, thuajse kanë nënshkruar një pakt të përbashkët me aktorët politikë.

Ndërmjetësimi politik nuk duhet të konsiderohet dhe as të kuptohet si njëdimensional dhe i njëanshëm. Është e qartë se ekzistojnë edhe shumë mënyra e forma tjera se si mund të ndërmjetësohen politikat, por si përfundim logjik do të rridhte se pa aktorin “enigmatik”, pra, pa mediat masive, ndërmjetësimi politik në shekullin 21 do të ishte joreal dhe i dënuar me abort.

*Pjesë nga libri i Mekuli, Gëzim. Mediat dhe Politika: 1999–2006. MekuliPress, 2006.

[1] Teoria e përcaktimit të lajmeve, (McCombs dhe Shaw)

[2] Ulrich von Alemann njihet si krijues i këtyre katër teorive

[3] Nga koka-poshtë

[4] Mediat sunduese

[5] Sipas filozofit gjerman, Habermas, opinioni publik është një ambient i jetës sociale, ku qytetaret janë të preokupuar me çështje që janë të interesave të përgjithshme dhe ku njeriu si subjekt është i plotësisht i lirë. Në parim, në këtë ambient social, çdokush mund të marrë pjesë dhe ku opinionet shprehen dhe kritikohen hapur dhe lirisht

[6] Vgl. nga Alemann (Anm.1), faqe 489

[7] Nga baza-lart

[8] Dy palësh

Dëshmia e ambasadorit Hill në Hagë, jo alibi, por një kënvështrim i ri për Thacin dhe UÇK-në

November 12, 2025 by s p

Nga Rafael Floqi

Në Hagë, diplomati amerikan Christopher Hill, një nga arkitektët më të përfshirë në proceset diplomatike që çuan drejt Rambujesë dhe më pas ndërhyrjes së NATO-s, përfundoi dëshminë e tij në procesin kundër ish-presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi. Dëshmia e tij, ndonëse e kujdesshme dhe e matur në ton, hodhi dritë mbi mënyrën se si diplomacia amerikane e perceptonte Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës dhe strukturën e brendshme të saj në fund të viteve ’90.

Hill, ndryshe nga shumë diplomatë të tjerë të kohës, nuk e shihte UÇK-në si një organizatë tërësisht të strukturuar apo të unifikuar. Ai e përshkroi si një lëvizje të armatosur që vepronte për një qëllim të përbashkët – çlirimin e Kosovës – por që në terren kishte grupe me autonomi të madhe dhe mungesë të një zinxhiri të qartë komandimi. Kjo, sipas Hillit, e bënte bashkëpunimin ndërkombëtar të vështirë, por edhe e shpjegonte pse figura politike si Thaçi arritën të marrin rol të rëndësishëm në arenën ndërkombëtare, pa qenë domosdoshmërisht vendimmarrës realë brenda strukturës së UÇK-së.

Në këtë kontekst, Hill vlerësoi Thaçin si “bashkëbisedues të besueshëm”, por jo si njeri që “mund të lëvizte gjërat brenda UÇK-së”. Diplomati amerikan e përshkroi ish-udhëheqësin kosovar si të kujdesshëm, konsultues dhe të vetëdijshëm për rrezikun që mund të përbënte një vendim pa miratimin e të tjerëve. Ky vlerësim bie ndesh me perceptimin e mëvonshëm të Thaçit si figurë dominante në proceset politike të pasluftës, duke e vendosur pyetjen thelbësore: a ishte ai lideri që përfaqësonte unitetin e UÇK-së apo një negociator i aftë në sytë e Perëndimit?

Në këtë dritë, Rambujeja del si simbol i dyfishtë: për diplomatët perëndimorë ishte përpjekje për paqe, ndërsa për përfaqësuesit e UÇK-së – një provë e vështirë e legjitimitetit të tyre politik. Hill e shpjegoi qartë se pavarësia nuk përmendej në dokumentin e Rambujesë dhe se kjo ishte arsyeja kryesore pse Thaçi dhe grupi i tij nuk mund ta pranonin atë pa pasoja të rënda brenda Kosovës.

UÇK-ja dhe Rugova: lufta për “zërin e Kosovës”

Një pjesë e rëndësishme e dëshmisë së Hill-it lidhet me marrëdhënien mes UÇK-së dhe Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), e udhëhequr nga Ibrahim Rugova. Hill dëshmoi se UÇK-ja “nuk donte që Rugova të ishte zëri i Kosovës”, por dëshironte ta zëvendësonte atë me përfaqësuesit e saj politikë.

Ky vëzhgim shpjegon një pjesë të dinamikës së brendshme politike të Kosovës së asaj kohe: dy strategji paralele për pavarësinë — njëra përmes rezistencës paqësore dhe tjetra përmes luftës së armatosur. Për Hill-in, kjo ndarje e brendshme ishte një nga arsyet pse Perëndimi e kishte të vështirë të identifikonte një palë unike që fliste në emër të Kosovës. “Ishte e vështirë të gjente dikë që fliste me autoritet,” përsëriti ai.

Hill përmendi edhe takimin mes Rugovës dhe Millosheviqit në Beograd, të cilin e kishte nxitur diplomacia amerikane. Ai vetë ishte skeptik për përfitimet e atij takimi, duke pranuar se më shumë e dëmtoi Rugovën në sytë e shqiptarëve të Kosovës, sepse u perceptua si lëshim ndaj Beogradit. Kjo tregon se edhe në mesin e diplomatëve amerikanë kishte dilema mbi qasjen e duhur ndaj krizës.

Adem Demaçit “njeri me qëndrime të forta dhe i vështirë për bashkëpunim

Në pjesën tjetër të dëshmisë, Hill foli për raportet e tensionuara me figurat tradicionale të rezistencës paqësore, si Ibrahim Rugova, dhe distancën që mbante ndaj Adem Demaçit, të cilin e cilësoi si “njeri me qëndrime të forta dhe i vështirë për bashkëpunim”. Ky vlerësim, sado personal, reflekton qëndrimin e diplomacisë amerikane të asaj kohe: prioriteti ishte bashkëpunimi me ata që mund të ofronin stabilitet dhe fleksibilitet politik, jo domosdoshmërisht me figurat më të ndershme apo simbolike të rezistencës.

Hill kujtoi gjithashtu se Sllobodan Millosheviqi ishte thellësisht i shqetësuar për afrimin e Uashingtonit me UÇK-në dhe për mënjanimin e Rugovës nga dialogu. Ishte ky moment, sipas tij, që shënoi kthesën e madhe në strategjinë serbe – nga përpjekjet për dialog, në përgatitje për luftë.

Nga “terroristë” në bashkëbisedues: kthesa amerikane ndaj UÇK-së

Një element tjetër i rëndësishëm i dëshmisë ishte referenca ndaj deklaratës së ish-ambasadorit amerikan Robert Gelbard, i cili në fillim të vitit 1998 e kishte cilësuar UÇK-në si “organizatë terroriste”. Hill e quajti këtë një gabim diplomatik, duke kujtuar se deklarata u interpretua si sinjal për Beogradin për të ashpërsuar veprimet kundër shqiptarëve, përfshirë edhe sulmin ndaj familjes Jashari në Prekaz. Sipas Hill-it, më vonë vetë Gelbard e ndryshoi qëndrimin e tij dhe mori një linjë shumë më të ashpër ndaj Millosheviqit. Kjo kthesë tregon evolucionin e qëndrimit amerikan ndaj konfliktit: nga përpjekja për ta trajtuar si çështje të brendshme të Serbisë, në njohjen graduale të UÇK-së si faktor politik në procesin e zgjidhjes.

Në këtë kontekst, dëshmia e Hill-it e vendos UÇK-në në një kornizë më të afërt me realitetin e asaj kohe — jo si organizatë terroriste, por si reagim i armatosur i një popullsie të shtypur, me strukturë të brishtë dhe me objektiv politik të qartë: pavarësinë e Kosovës.

Rëndësia politike dhe gjyqësore e dëshmisë

Dëshmia e Hill-it nuk është një përpjekje për ta shpëtuar Hashim Thaçin, por një rishikim historik i fakteve nga një dëshmitar kyç i kohës. Ajo nuk përmban deklarata që mohojnë krimet e luftës, por sfidon idenë se ato ishin rezultat i një urdhri të centralizuar apo i një zinxhiri të unifikuar komandues.

Në aspektin ligjor, kjo mund të dobësojë pretendimin e Prokurorisë se Thaçi kishte kontroll efektiv mbi veprimet e UÇK-së në terren. Në aspektin politik, ajo mund të forcojë perceptimin publik se Thaçi ishte figurë politike dhe jo ushtarake, pra më afër rolit të përfaqësuesit të kauzës kombëtare sesa të një komandanti lufte.

Për Kosovën, dëshmia e Hill-it ka një domethënie të dyfishtë: nga njëra anë, e forcon narrativën se lufta për pavarësi nuk ishte e udhëhequr nga individë me ambicie personale, por nga një lëvizje spontane popullore; nga ana tjetër, rikujton se diplomacia ndërkombëtare shpesh ka qenë e ndarë mes parimeve dhe interesave.

Përfundim: një dëshmi që e zhvendos fokusin nga personi te konteksti

Në fund, dëshmia e ChristopherHill-it nuk është akt mbrojtjeje, por një përpjekje për të rivendosur realitetin kompleks të luftës së Kosovës në kornizën e duhur historike. Ajo e zhvendos fokusin nga individi tek konteksti: nga Thaçi si komandant, tek Kosova si shoqëri në luftë për mbijetesë dhe përfaqësim politik.

Në analizë të gjerë, dëshmia e Hillit nuk ndryshon vetëm një faqe të historisë së Kosovës, por risjell pyetje të mëdha për mënyrën se si u ndërtua legjitimiteti politik i udhëheqjes së dalë nga lufta. A ishte Rambujeja triumf diplomatik apo kompromis i detyruar? Dhe më e rëndësishmja: a u vendos fatet e Kosovës në tavolinë nga një udhëheqje e bashkuar apo nga një grup që ende nuk kishte konsoliduar pushtetin e vet të brendshëm?

Në fund, dëshmia e Hillit ngjan më shumë me një kujtesë e diplomacisë amerikane sesa me një qëndrim gjyqësor. Ajo konfirmon se UÇK-ja, me gjithë fragmentimin e saj, arriti ta bindë botën se ishte forca reale në terren dhe për këtë arsye mori mbështetjen vendimtare të SHBA-së. Historia e mëvonshme tregoi se pikërisht ky perceptim, më shumë se organizimi real ushtarak apo politik, përcaktoi fatin e Kosovës.

Nëse kjo dëshmi do të ketë ndikim të drejtpërdrejtë në vendimin e gjykatës mbetet për t’u parë. Por ajo tashmë ka një efekt të qartë në opinionin publik – rikthen debatin mbi mënyrën se si është ndërtuar narrativa e drejtësisë ndërkombëtare për luftën e Kosovës dhe mbi atë se sa vërtet është kuptuar.

PO LEGALIZOHET KISHA ILEGALE ORTODOKSE SERBE NË MAJË TË MALIT TË RUMISË

November 12, 2025 by s p

Provokim i hapët në dëm të marrëdhënieve politike, etnike dhe fetare

Nga Frank Shkreli

Ministria e Planifikimit Hapësinor, Urbanizmit dhe Pronësisë Shtetërore të Malit të Zi ka pranuar propozimin e Mitropolisë së Malit të Zi dhe dhe bregdetit (MCP), që lokacioni në majën e Rumisë, ku në mesin e vitit 2005 u vendos në mënyrë të paligjshme një kishë, të përfshihet në Planin Hapësinor-Urbanistik të komunës së Tivarit, si vend për objekte fetare, ka shkruar para disa ditësh e përditshmja malazeze Vijesti, njofton Ulqini Online – Lajme nga Ulqini, Ana e Malit, Kraja, Tivari, Tuzi, Plava dhe Gucia – Ulqini Online,Te rejat nga Ulqini, Lajme nga Ulqini, Tivari, Rozhaja.

Sipas këtij njoftimi të portalit Ulqinionline, botuar origjinalisht në gazeten malazeze Vijesti, ky akt është hapi i parë dhe kusht paraprak që e ashtuquajtura “Kisha e Trinisë së Shenjtë” në majë të Rumisë të legalizohet, del nga të dhënat në raportin e debatit publik mbi ndryshimet dhe plotësimet në “Planin Hapësinor-Urbanistik” të Tivarit. Publikuar në faqen zyrtare të Ministrisë që drejtohet nga një Slaven Radunović, anëtar i partisë (Nova srpska demokratija – Demokracia e re serbe), me qëllim për të mundësuar legalizimin e asaj “kishe” duke përcaktuar lokacionin në Rumi, si një territor për të ndërtuar “objekte fetare”. Ky akt ilegal nuk ka asgjë të bëjë me “Trininë Shejte”, me lirinë fetare, as me “demokracinë”, sepse kjo “kishë” teneqe propozohet, për qëllime të caktuara djallëzore, nga qarqe anti-shqiptare të Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi, që ai “objekt fetar” të legalizohet për ndërtim — në tokë të huaj — në trojet iliro-arbërore ndër shekuj. Në mënyrë aspak demokratike, se në Krajë dhe në Rumi ka vetëm shqiptarë autoktonë me shekuj, të cilët nuk pyeten fare për këtë nismë ilegale në venddlindjen e tyre — një lokacion ku nuk ka asnjë serb të fesë ortodokse – dhe një krahinë kjo ku nuk ka shkelur kurrë këmba serbo-sllave. Por që është një krahinë në rrethin e qyteteve ndër më të lashta, Ulqin-Tivarit me në histori të pasur iliro-arbërore, kishtare katolike dhe kulturoro-gjuhësore shqip, nga ku kanë dalur një numër figurash historike shqiptare si Gjon Buzuku e shumë të tjerë nga ajo zonë e Malësisë së mbi-Shkodrës. Një prej tyre, Gjon Buzuku, prift katolik, autor i “Mesharit”, që konsiderohet si vepra letrare më e vjetër shqipe, mendohet, sipas ekspertëve, të ketë origjinën, pikërisht, aty nga Kraja, aty ku sot Kisha ortodokse serbe ka në plan të legalizojë atë territor iliro-arbëror si pronë të saj, duke ndërtuar një “kishë”, për kë!?

Kisha “teneqe” ortodokse serbe në majë të malit të Rumisë shqiptare, malit të cilit, më kujtohet se vendasit, historikisht, por edhe sot, me krenari i këndojnë këngën, “Moj Rumia bjeshkë e naltë…ti u bafsh oj ma e naltë…”. Si e tillë, strategjikisht, ajo “kishë” mbikqyr Liqenin e Shkodrës dhe qytetin Shkodër!

Nuk është për tu habitur pra se, heret ose vonë, Kisha Ortoodkse serbe nuk do hiqte dorë nga ky projekt për ndërtimin e një kishe në majë të Rumisë. Se kjo do të ndodhte duke marrë parasysh përpjekjet e pa- ndërprera dhe afatgjata në vazhdim të Kishës Serbe në bashkpunim me elementë të tjerë antishqiptarë, përfaqësues të interesave serbo-ruse në Mal të Zi. Me objektivin me qëllim për të përvetësuar, ilegalisht, okacione si maja e Rumisë, por edhe vende e zona të tjera, sidomos, gërmadhat e kishave katolike të vjetra iliro-arbërore të atyre anëve, përfshi ato të Shasit, në breg të liqenit, me të njëjtin emër. Frank Shkreli/ Hienat anti-shqiptare përsëri ua mësyjnë trojeve arbërore | Gazeta Telegraf — Pjesë e këtyre përpjekjeve sllave për të ndryshuar identitetin kombëtar të asaj krahine shqiptare është pra edhe kjo e ditëve të sotëme – duke zgjedhur rrugën “zyrtare” për të legalizuar “kishën” teneqe ortodokse serbe të vendosur vite më parë me helikopter në majë të Malit të Rumisë nga Kisha Ortodokse serbe.

Për lexuesit që ndoshta nuk janë të njohur me historinë e asaj zonë, Rumia/Kraja është një krahinë e lashtë iliro-arbërore — një vend ku nuk ka pasur kurrë më parë kishë ortodokse serbe atje, por as popullsi sllave, siç tregojnë statistikat demografike edhe sot, megjithse shumë shqiptarë të atyre zonave janë larguar nga vendi i të parëve të tyre, kryesisht për në Amerikë, për një jetë më të mirë, si rrjedhim i shtypjeve historike politiko-ekonomike nga sllavët ndaj shqiptarëve vendas, gjatë shekujsh. Si e tillë, strategjikisht, ajo “kishë” serbe, mbikqyr Liqenin e Shkodrës dhe qytetin Shkodër.

Ka vite tashti që me disa shkrime modeste, nga koha në kohë, jam munduar të tërheq vëmendjen — jo vetëm të lexuesve, por edhe të autoriteteve shqiptare në Ulqin, në Shqipëri dhe në Republikën e Kosovës, ndaj rrezikut që u kanoset trojeve shqiptare në Mal të Zi nga përpjekjet e pamëshirshme serbo-malazeze, me mbështetjen historike ruse, për të ndryshuar historiografinë e atyre trojeve me qëllim të zhdukjes së identitetit etnik, kultoror dhe gjuhësor të shqiptarëve, si banorë shekullor të trojeve iliro-arbërore të zonës Ulqin-Tivar. Ka kohë që kam paralajmëruar se marrëveshja tre vjet më parë e ish-kryeminstrit të Malit të Zi, me origjinë shqiptare, Dritan Abazoviç, me Patriarkun e Kishës Serbe, Porfirije, do ta bënte më të lehtë për Kishën Ortodokse serbe të shpallte pretendimet e saj fals, tani në mënyrë zyrtare, për të mbrojtur “drejtat” e saja fetare e kombëtare në krahinat shekullore iliro-arbërore, në krahinat Tivar-Ulqin të banuara nga shqiptarët ndër shekuj. Frank Shkreli: Marrëveshja Abazoviç-Porfirije një krim ndaj identitetit kombëtar të shqiptarëve jo vetëm në Mal të Zi | Gazeta Telegraf

Ja pra, Kisha serbe, sipas medias malazeze, cituar nga portali shqip Ulqinionline, ka filluar “procesin ligjor” për “legjitimitetin” e vendosjes së një “kishe” ortodokse serbe, në një lokacion në majë të malit Rumisë, në Krajën e Gjon Buzukut, aty ku nuk ka asnjë besimtar sllav ortodoks, me pretendimin se ajo kishë me rrethinë, historikisht, është “pronë” e saj, sot e 6 shekuj më parë.

Kjo nismë “zyrtare” nga Kisha Ortodokse Serbe, për të përcaktuar atë lokacion në majë të Rumisë si një vend për ndërtim “objektesh fetare” siç raportohet nga burimet mediatike malazeze, është pranuar për shqyrtim nga autoritetet. Kjo nismë e Kishës Ortodokse serbe, e pranuar nga ministria përkatëse e qeverisë së Malit të Zi për tu shqyrtuar për miratim, nuk është asgjë tjetër veçse si një provokim i hapët i radhës me mbështetje zyrtare të qeverisë së Malit të Zi, por me ndikime shumë negative në marrëdhëniet politike, etnike dhe fetare në Mal të Zi. Për shqiptarët kudo, ky rast nuk duhet të jetë një çeshtje e izoluar që i përket vetëm shqiptarëve nën Malin e Zi, por është një çështje që nevojitë vullnetin dhe aftësinë e gjithë shqiptarëve kudo për ta kundërshtuar, duke e parë këtë rast si çeshtje në mbrojtje të identitetit kombëtar e kulturor në trojet shqiptare, në terësi dhe si një e drejtë kombëtare të pacenueshme – si një çështje e sigurimit të identitetit kombëtar të shqiptarëve kudo qofshin ata.

Për fat të keq, historikisht, entet zyrtare vendore shqiptare në Mal të Zi, por edhe Tirana e Prishtina zyrtare kanë heshtur përball kërcënimeve dhe ndërsa janë dalluar për mos kujdesje ndaj mbrojtjes së objektivave historike të identitetit kombëtar e kulturor të shqiptarëve, jo vetëm në Mal të Zi por edhe anë e mbanë trojeve shqiptare. Kam drojë se ky mos-interesim ndaj trojeve shqiptare dhe historisë kombëtare, vjen si pasojë e ideologjive të huaja të elitës shqiptare, e influencuar nga politikat ateiste, sllavo-komuniste, bolshevike në radhët e kësaj elite, sidomos, në Shqipëri por edhe në Kosovë dhe anë e mbanë trojeve shqiptare. Një politikë që tani po e shohim më qartë se kurrë në këto 35-vite pas shëmbjes së Murit të Berlinit që nga moskujdesi zyrtar, po shkatërron identitetin, traditën dhe kulturën kombëtare të shqiptarëve në mohim të historisë – por në favor të një fryme të re globaliste, shkatërruese anti-kombëtare.

Kisha shkruar në kohën kur përflitej për nismën famëkeqe të ashtuquajtur, “Ballkani i Hapur”, se edhe nëqoftse se kjo ide hidhet poshtë, eventualisht, nga ana e vendeve perëndimore, sllavo-serbët do të gjejnë mënyra të tjera për të realizuar planet e interesave të tyre afatgjata politiko-ekonomike në Ballkan, si gjithmonë në kurriz të intersave shqiptare. Priti se po hynë për penxhere, me mënyra të tjera “legjitime” dhe “zyrtare”, siç ishte marrëveshja e kryeministrit malazez me origjinë shqiptare, Dritan Abazoviç me Kishën ortodokse serbe — aleatën më të ngushtë të Rusisë së Putinit në Ballkan, kisha shkruar para disa vitesh, me atë rast. Për fat të keq, po e përsëris se brezi aktualë i politikanëve shqiptarë janë të paaftë të bëjnë shtetin për të mbrojtur kombin dhe as nuk po zhvillojnë shoqërinë civile as mekanizma të tjera që të mbrojnë shtetin, historinë dhe identitetin kombëtar nga pretendimet armiqësore dhe nga përvetësimi ilegjitim i tokës, identitetit dhe historisë kombëtare të shqiptarëve, nga fqinjët dashakeqës historikë. Në fund të fundit, siç thotë populli, livadhi është i deleve që e kullosin. Si gjithmonë në të kaluarën, serbo-sllavët edhe sot duan të kullosin në livadhet e shqiptarëve, me heshtjen ndaj grabitjeve ilegjitime të trojeve shqiptare ose edhe me pëlqimin e vet shqiptarëve. Zoti ndihmë, si përhera!

Frank Shkreli