Analiza – Page 257 – Dielli

Diskursi Politik- Mungon koordinimi ne mes shqiptarëve për ndryshimet e ligjit zgjedhor

June 18, 2021 by dgreca

Pavarësisht se mendimi dhe vërejtjet e shqiptarëve ne lidhje mbi ndryshimet për ligjin zgjedhor nuk do të merren parasysh sikurse ishte herën e fundit në vitin 2011 kur u mohuan të drejtat e arritura, duhet të ekzistojë një koordinim ne mes subjektëve politike që përfaqësojnë shqiptarët, duke dëshmuar se një çështje e tillë nuk është personale apo partiake por preokupim i të gjithëve, andaj duhet të takohën sa më parë, sidomos kur momentalisht kemi pauzë në këtë grup punues, si rezultat i bojkotit nga opozita aktuale(DPS) e cila është e pakënaqur me qeverinë dhe politikën e shumicës së re parlamentare.

Pasi kemi të bëjmë me çështjën e përfaqësimit dhe te prezantimit të shqiptarëve duhet dëshmuar seriozitet në trajtimin e çështjeve identitare sikurse është ligji zgjedhor, sepse çdo ndryshim duhet të jetë në favor të barazisë qytetare e nacionale e të demokracisë parlamentare në këtë mjedis multinacional dhe multikulturor.

Shkruan: Nail Draga

Në lidhje me këtë çështje opinioni i gjerë është informuar me kohë se ekziston gadishmëri në mes shumicës së re parlamentare dhe opozitës për ndryshime ne lidhje me ligjin zgjedhor. Por, tash kemi një dallim sepse janë ndryshuar rolet sepse opozita e tashmë ishte pozitë për tre dekada, ndërsa ish opozita tash është pozitë, do të thot pushtet andaj është rasti që në këtë aspekt të gjindet një kompromis për të gjithë subjektët e jetës parlamentare në Mal të Zi. Çështje të veçantë paraqet përbërja e këtij komisioni dhe sa do të jenë serioz e të gatshëm të ballafaqohen realisht në ndryshimin e ligjit zgjedhor, që thënë të vërtetën ka qenë i miratuar vazhdimisht sipas shijes së shumicës parlamentare. Madje në këtë aspekt ne shqiptarët jemi dëshmiatrë se kur ishin në pyetje interesat politike janë bërë bashkë pozita e opozita(DPS-DF), sikurse rasti i miratimit të ndryshimeve në ligjin zgjedhor në shtator të vitit 2011, duke iu mohuar shqiptarëve të drejtat e arritura. Ishte ky veprim destruktiv dhe kundër barazisë nacionale e qytetare të shqiptarëve.

Grupi punues vetëm me një shqiptar

Sipas të dhënave nga Kuvendi i Malit të Zi grupi punues për reformën zgjedhore përbëhet nga 14 anëtarë (7 nga pozita e 7 nga opozita) që përbëhet prej përfaqësuesëve të partive politike. Nga përbërja e tillë del qartë se shqiptarët përfaqësohen vetëm me një person, deputetin

G.Nimanbegu, që jep për të kuptuar se çështjës së përfaqësimit të popujve pakicë nuk iu është kushtuar kujdesi i duhur.

Pikërisht, kemi të bëjmë me qasjën unitariste që jep për të kuptuar se edhe kjo përbërje e ka të vështirë të distancohet nga e kaluara, sepse përfaqësimi i popujve pakicë(shqiptarët, boshnjakët dhe kroatët) mund të bëhët nga përfaqësuesit autentik, si kudo në botën demokratike, sepse përfaqësimi dhe prezantimi i tyre, nuk mund të trajtohet si çështje formale.

Në kërkim të drejtave të mohuara

Se në Mal të Zi kemi të bëjmë me një qeverisje të pakonsoliduar, dëshmon konstatimi se pjesëtarët e popujve pakicë vazhdimisht janë margjinalizuar kur është vendosur në lidhje me ndryshimin e ligjin zgjedhor.

Ndonëse në Mal të Zi sipas Ligjit të pakicave cekët së të drejtat e arritura nuk mund të cenohen, këtu ndodhi pikërisht e kundërta, sepse me rastin e miratimit të ndryshimeve të ligjit zgjedhor në vitin 2011, shqiptarëve iu mohuan të drejtat e arritura ku në „njësinë zgjedhore“ e cila jepte pesë deputet, ai numër u ndryshua duke iu mundësuar të fitojnë maksimalisht tre deputet me një formulim të veçantë të pa njohur deri më tash në Mal të Zi. Ishte pikërisht ky vendimi i shumicës parlamentare që i detyroj deputetet shqiptarë(4) të lëshojnë seancën e parlamentit në mënyrë demonstrative(11 shtator 2011), sepse ishte një votim kundër barazisë qytetare e nacionale të shqiptarëve.

Por, shumicës parlamentare as që i interesonte një qendrim i tillë i shqiptarëve dhe me shumicë votash(DPS-DF) miratoi ligjin e ri zgjedhor, i cili filloi të zbatohet në zgjedhjet vijuese parlamentare(2012), duke dëshmuar rënien e numrit të deputetëve shqiptarë nga katër në dy, sipas skenarit të pushtetit, që ishte dëshmi praktike e diskriminimit përmes ligjit zgjedhor.

Pse u ndryshu ligji zgjedhor?

Në sajë të zgjedhjeve parlamentare të mbajtura më 29 mars 2009, shqiptarët u moblizuan si rrallë herë dhe arritën një fitore spektakulare, sepse nga 5 deputetë që jepte “njësia e veçantë zgjedhore” e vendvotimeve shqiptare, ata fituan 4 deputetë, ndërsa DPS-i 1 deputet. Ishte ky një sinjal për pushtetin(DPS), se shqipatrët po bëhën me peshë madje me këtë numër mund të vendosin në të ardhmën për formimin e shumicës parlamentare e më të edhe të qeverisë.

Andaj për të eliminuar një mundësi të faktorizimit të shqiptarëve në të ardhmën ata menduan të ndryshojnë ligjin zgjedhor që e realizuan me 11 shtator 2011, që ishte skenar dhe regji e shumicës parlamentare, e cila kësaj here u mbeshtet edhe nga opozita proserbe, të cilat u bashkuan bashkë kundër shqiptarëve, për interesa politike e strategjike.

Madje, duhet cekur ndonëse ky ligj iu mundëson shqiptarëve të përfaqësohen me së shumti me tre deputetë autentik, por në sajë të situates në terren del qartë së mund të fitohen dy deputet ndërsa i treti mbetet si mundësi teorike, ku zgjedhjet parlamentare nga viti 2012-2020 e dëshmojnë me së miri një konstatim të tillë.

Mungon koordinimi në mes shqiptarëve

Duke marrë parasysh se në lidhje me këtë çështje ky grup punues pavarësisht pengesave të ndryshme subjektive për momentin është në pauzë, si rezultat i bojkotit nga opozita(DPS) besoj se do të vazhdojë të punojë dhe do të arrijë një kompromis për marrëveshje dhe votim në kuvend, është e udhës që të kemi një koordinim ne vet subjektëve politike të shqiptarëve.

Kujtojmë me ketë rast se në Kuvendin e Malit të Zi(31.10.2018) me ftesë të nënkryetarit të atëhershëm parlamentit G.Nimanbegu është mbajtur takimi i parë i përfaqësuesve të partive shqiptare në Mal të Zi me temë për reformën e ligjit zgjedhor. Në takim kanë marrë pjesë të gjitha subjektet politike përveç PD e LDSH. Pjesëmarrësit nga takimi i tillë kanë vlerësuar se ligji zgjedhor ekzistues është diskriminues kur ka të bëjë me përfaqësimin autentik te shqiptarëve, sepse nga katër deputet që i kishim në vitin 2011, me pas përfaqësimi ka rënë në dy apo një deputet, që është diskriminues për shqiptarët.

Çështja shqiptare, jo si pronë private

Andaj, duke marrë parasysh peshën e një ligji të tillë, shqiptarët duhet të jenë unik, duke lënë anash interesat personale, partiake e klaneve të ndryshme, sepse të drejtat e shqiptarëve nuk janë pronë personale e partiake, sepse çështja shqiptare iu takon të gjithëve.

Pikërisht duke marrë parasysh këtë mision është e udhës për një takim të përbashkët të gjitha subjektëve politike që përfaqësojnë shqiptarët. Organizimi i një takimi të tillë duhet të jetë sa ma parë me kuadra të dëshmuara me etikë profesionale duke ofruar përfundime optimale, që janë në favor të avancimit të ligjit zgjedhor sipas standardëve ndërkombëtare.

Pavarësisht se mendimi dhe vërejtjet e shqiptarëve ne lidhje mbi ndryshimet për ligjin zgjedhor nuk do të merren parasysh sikurse ishte herën e fundit në vitin 2011 kur u mohuan të drejtat e arritura, duhet të ekzistojë një koordinim ne mes subjektëve politike që përfaqësojnë shqiptarët. Pasi kemi të bëjmë me çështjën e përfaqësimit dhe te prezantimit të shqiptarëve duhet dëshmuar seriozitet në trajtimin e çështjeve identitare sikurse është ligji zgjedhor, sepse çdo ndryshim duhet të jetë në favor të barazisë qytetare e nacionale e të demokracisë parlamentare.

Përfundimisht duhet kuptuar të gjithë se pushtetit i intereson që shqiptarët të jenë të përfaqësuar sa me pakë deputetë shqiptarë autentik, konkretisht mundësisht vetëm me një deputet, dhe ai të jetë sipas shijes së pushtetit apo me kostumin e tyre.

(Qershor 2021)

Edhe kështu mund të ketë ndodhur

June 18, 2021 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/

Në kohë zbulimesh të mëdha, shpesh për interesa të ndryshme, fshihen edhe identitetet e njerëzve që i kryejnë ato. Dhe historia përzihet.
Ndërsa Kristofor Kolombi është pretenduar prej kohësh nga Italia, ka gjithashtu spekulime se ai mund të ketë qenë spanjoll, portugez, bask, hebre, kroat, polak grek, francez e tjetër. Një studim i ADN-së së tij ka filluar.
A ishte Kolombi një punues leshi nga Gjenova, apo Princ Bizantin dhe marinar nga ishulli Kios në atë kohë pjesë e Republikës së Gjenovës?
Gjithashtu, ka kohë të mjaftueshme për t’u ndalur rastësisht në ndonjë kiosk për të gjetur një libër të vogël të harruar që mund të ndryshojë mendjen për origjinën e Kolombit, njeriut që zbuloi Amerikën. Libri është shkruar më 1908 nga Ruth G Durlacher-Wolper, themeluese e Muzeut të Botës së Re në San Salvador, Bahamas, ku anijet e Kolombit zbarkuan për herë të parë në vitin 1492.
Shumë është shkruar për Kristofor Kolombin, dhe megjithatë e kaluara e tij është mbështjellë me mister. Të gjithëve na është thënë se ai erdhi nga Gjenova, qytet në Itali, lundroi për mbretin dhe mbretëreshën e Spanjës, pas shumë vite përpjekjesh për t’i bindur ata se bota ishte e rrumbullakët, një besim i pazakontë pavarësisht nga fakti që Aristoteli e kishte thënë mbi një mijë e 500 vjet para Kolombit.
Por shumica e asaj që dimë për Kolombin është hamendësim; shumë nga historia e tij u shkrua nga njerëz që nuk e njohën kurrë ose kishin arsyet e tyre për rishkrimin ose paraqitjen si të vërtetë të diçkaje që ishte thjesht një teori. Historia e të qenit bir i një leshpunuesi nga Gjenova, për shembull, erdhi vetëm nga fakti se ishte dikush me emrin Kolombi nga Gjenova i cili ishte punëtor leshi; dhe kjo është një legjendë që i atribuohet Peter Martyr de Anghiera, historian italian në shërbim të mbretërisë së Spanjës në kohën e eksplorimeve. Shkoni në Gjenova dhe do të shihni se ka monumente dhe shfaqje krenarie që qyteti është vendlindja e Kolombit.
Mbiemri i Kolombit erdhi nga koha kur Palaiologu i Bizantit rreth vitit 1235 vendosi arbëreshë në rajonet e pa populluara të Greqisë. Të parët e Kolombit mund të ishin të vendosur në Kios fillimisht me mbiemrin “Pllumi”, që u bë italisht “Colomb”, e spanjisht “Colon”.
Origjina e familjes Palaiologo është gjithashtu e paqartë. Sipas disa traditave gojore, Palaiologët e kishin origjinën në Itali, në qytetin Viterbo. Sipas këtij versioni, emri i familjes Palaiologos (Palaios logos, “fjala e vjetër”) ishte përkthim greqisht i latinishtes “vetus verbum”, një etimologji e Viterbos.
Një version tjetër i historisë mbi origjinën e Palaiologos pohon se ata kishin origjinë të lashtë dhe kishin udhëtuar në Konstandinopojë së bashku me Kostandinin e Madh (ilir), kur qyteti u themelua dhe u bë kryeqyteti i ri i Perandorisë Romake në vitin 330. Kjo histori e dytë e origjinës është e ngjashme me traditat e familjeve të tjera fisnike, të tilla si Dukas ose Phokas, të cilët gjithashtu përdorën histori antike për të forcuar prestigjin e tyre dhe për të legjitimuar disi pretendimet për fronin e Perandorisë Bizantine, që ishte vazhdimi mesjetar i Perandorisë Romake.
Libri i Durlacher-Wolper, pasi e lexon, edhe nëse je i bindur, me siguri që bindjet do të lëkunden dhe do të bëhesh më pak i sigurt se gjithçka që dije më parë ishte e vërteta. Për ata që mendojnë historinë bizantine, mund të kujtojnë se Palaiologët ishin Perandorët Bizantinë që gjurmuan pasardhësit e tyre deri në Shtëpinë Mbretërore të Davidit dhe ikën në perëndim pas rënies së Kostandinopojës nën sundimin osman në vitin 1453. Kolombi dhe vëllai i tij Colon-i Riu shkuan në Francë me familjen e Palaiologëve. Kështu bënë edhe shumë arbëreshë, prej tyre Kalmirët (Bonopartët), të cilët u vendosën në Korsikë e më pas u bënë perandorë të Francës.
Pra, përse mbreti dhe mbretëresha e Spanjës do t’i jepnin tre anije dhe shumë para Kolombit nëse ai do të ishte djali i një punuesi leshi gjenovez?
Kolombi kurrë nuk tha se ishte nga Gjenova, por nga Republika e Gjenovës, që është diçka shumë ndryshe. Ishulli i Kios ishte koloni e Republikës së Gjenovës. Kolombi kurrë nuk i kërkoi Italisë anije ose ushqime dhe strehim kur kishte nevojë për ndihmë. Nëse ishte nga Genova, pse jo? As ai nuk e përmend kurrë familjen Kolombi të Gjenovës me të cilën historia thotë se ishte i lidhur. Kolombi as fliste dhe as lexonte italisht. Megjithatë, mbi librin e tij të preferuar Imago Mundi të Kardinalit Pierre d’Ailly, ai shkroi në Greqisht që ishte gjuha e Bizantit.
Kolombi u quajt gjenovez sepse vishej sipas modës gjenoveze. Ai nënshkroi emrin e tij “Columbus de terra Rubra” që do të thotë “Kolombi nga toka e kuqe”. Ku ndodhej kjo tokë ‘rubik’ që Kolombi përpiqej të mos e harronte?! Edhe zonat mastike të Kiosit njiheshin për ngjyrën e kuqe të dheut. Kolombi mbajti dy regjistra në udhëtimin e tij, një të vërtetë dhe një të rremë. Në regjistrin e vërtetë ai përdori matjet në lega greke dhe në të rremin shënonte matjet në lega romake. Autorja Durlacher-Wolper përdori regjistrat dhe matjet e vërteta për të rindërtuar zbulimin e ishullit të San Salvadorit dhe pastroi shumë mospërputhje në gjeografinë e zonës.
Familja Kolombi e Gjenovës ishte analfabete dhe Kristofori ishte një leshpunues. Që ky person të fitojë mësimin, përvojën dhe vullnetin për të bindur një mbret dhe një mbretëreshë të huaj që t’i besonte një marinë të vogël dhe një pasuri nuk duket e mundshme. Ndoshta në Amerikën e shekullit XIX, biri i një familje fermeri të varfër si ajo e Linkolnit mund të rritej për t’u bërë President, por në Evropën e shekullit XV një leshpunues nuk kishte gjasa për t’u bërë Kapiten, aq më tepër Admiral në krye të një flote. Ka më shumë të ngjarë që Kolombi, për të marrë audiencë me një mbret dhe mbretëreshë, duhej të ishte vetë mbretëror ose të kishte lidhje mjaft të mira.
Djali i Kolombit, Ferdinandi shkroi se paraardhësit e tij kanë ndjekur gjithmonë detin. Në qoftë se familja Kolombi e Genovës kishte një histori të gjatë të të qenit endës pëlhurash ose qethës delesh, ata nuk do të njiheshin. Në fakt edhe pse jetonin në Genovë në kohën kur Ferdinandi po shkruante për babanë e tij, paraardhësit nuk përmenden. Ata nuk përmenden as në Testamentin e Kolombit.
Kolombi nuk ishte një punëtor leshi i goditur në kokë nga Zoti, si Zhan D’Arka, dhe i mbushur papritur me njohuri të lundrimit, filozofisë, astronomisë, psikologjisë, gjuhëve dhe fuqisë për të bindur mbretërit t’i jepnin çfarë të donte. Ai ishte një njeri me arsim, kulturë, përvojë dhe i nisur nga një ndjenjë fati që e shtynte për ta përmbushur atë.
Banorët e ishujve Kios janë të njohur për aftësitë e tyre në det dhe për numrin e madh të kapedanëve të anijeve. Nëse Kolombi do të ishte nga Bizanti, atëherë Kios është vendi më i mundshëm nga ai do të ishte. Me arkitekturën gjenoveze, historinë e lundrimeve të largëta, heroizmat e njerëzve, dhe gjithashtu me provat se Kios ishte vendlindja e Homerit të verbër (O i Mjeri), nga cili vend tjetër do të ishte Kolombi?

REGAN, GORBAÇOV DHE JASHTËTOKËSORËT: DHE NË GJENEVË

June 17, 2021 by dgreca

Nga PAOLO VALENTINO– Perktheu:Eugjen Merlika/

“Zoti sekretar, po nëse Shtetet e Bashkuara do të sulmoheshin nga një fuqi jashtëtokësore, ju do të vinit në ndihmën tonë”, pyeti Ronald Regani një Mihail Gorbaçov të habitur. Drejtuesi sovjetik u përgjigj me një frymë: “Pa dyshim, zoti president”. “Edhe ne do të ju kishim ndihmuar” i a ktheu kreu I Shtëpisë së Bardhë. Ndodhte më 19 nëndor 1985, në shëtitoren buzë liqenit të parkut La Grange në Gjenevë. “Në vënd që të hynin në vilën ku ishte parashikuar takimi formal, kryetarët e dy Mbifuqive kishin befasuar protokollin, duke vendosur të bënin një shëtitje në breg të Lemanit për të shkëmbyer katër lloqe. Filloi kështu, me një premtim të ndërsjelltë aleance kundër jashtëtokësorve, takimi I nivelit të lartë SHBA – BRSS, i pari ndërmjet Reganit dhe Gorbaçovit, hyrja në një stinë të jashtzakonëshme që në rrjedhën e një pesëvjeçari do të kishte çuar në fundin e Luftës së Ftohtë dhe në shëmbjen e Bashkimit Sovjetik.

Tridhjetëegjashtë vite më mbrapa genius loci i qytetit zviceran bëhet sfondi për Joe Biden-in e Vladimir Putin-in që, të mërkurën e ardhëshme do të kërkojnë të rimarrin perin e bisedimit, në kulmin e një faze të rëndë tensioni në marrëdhëniet ndërmjet Washingtonit dhe Moskës. Edhe në takimin e lartë të vitit 1985, Regani dhe Gorbaçovi arritën mbi valën e gjashtë viteve të jetuara rrezikshmërisht. I zgjedhur më 1980, presidenti amerikan kishte filluar programin më të madh të armatimit të Mbasluftës, në përgjigje të vijës gjithënjë e më agresive të Kremlinit, që kishte arritur majën me mësymjen e Afganistanit në 1979. Lajmërimi amerikan i një shqyti yjor mbrojtës, projekti i “Luftërave Yjore”, e kishte vënë në një qoshe xherontokracinë sovjetike, që kishte parë tre sekretarë të përgjithshëm – Brezhnjevin, Andropovin dhe Çernjenkon – të vdisnin brënda tre vitesh.

Zgjedhja e Gorbaçovit në prill kishte hapur një fazë të re. Rruga që çoi në takimin në Leman ishte e mbjellur me pengesa. Regani ishte nën trysninë e skifterëve të qeverisë së tij për të mos pranuar asnjë propozim sovjetik. Gorbaçovi haste ende qëndresa të fuqishme në brëndësi të Byrosë politike. Por Regani, edhe në sajë të Margaret Thatcher-it që e kishte takuar, dinte se Gorby ishte një drejtues i ndryshëm. Dhe ai vetë që e kishte vulosur BRSS si Perandoria e së Keqes, ishte bindur se holokausti bërthamor ishte “një rrezik i vërtetë e i shpejtë”. Jashtëtokësorët shërbyen për të thyer akullin. Gjeneva qe vetëm fillimi. M’e mira do të vinte mbrapa.

“Corriere della Sera”, 16 qershor 2021 Përktheu Eugjen Merlika

Albanologët e huaj sot

June 16, 2021 by dgreca

Nga Astrit Lulushi/Gjuha shqipe e mesjetës së vonë: kush mund të ngazëllehet për këtë, përveç studiuesve tanë? Jo vetëm që tema është larg mundësive, por është edhe e pakapshme. Asnjë tekst i vetëm i mbijetuar në gjuhën shqipe nuk daton në shekullin e pesëmbëdhjetë; në fakt, nuk ka asnjë dokument që përmend gjuhën para vitit 1285.
Kjo nuk do të thotë që shqipja nuk ekzistonte më parë. Në një moment në të kaluarën e largët, ajo duhet të jetë ndarë nga familja indo-evropiane, së cilës i përkasin pothuajse të gjitha gjuhët evropiane. Për një kohë mund të ishte quajtur me emrin Thrakisht, Dakisht ose Ilirisht: këto gjuhë ekzistuan dhe njëra prej tyre mund të ketë qenë pararendëse e shqipes moderne. Në çdo rast, gjatë shekujve të pushtimit Romak, shqiptarët huazuan qindra fjalë nga latinishtja, të cilat pasardhësit e tyre i përdorin akoma në forma të transformuara: bekoj vjen nga benedicere, gaz (‘gëzim’) nga gaudium.
Deri në shekullin e njëmbëdhjetë shqiptarët ndoshta jetonin si fermerë në brendësi të Ballkanit, më në veri se tokat e tyre të sotme, me botën e jashtme që i vinte shumë pak në vëmendje – e lëre më të interesohej për mënyrën se si flisnin. Vetëm më vonë ata arritën të zinin një territor të konsiderueshëm dhe një zonë gjuhësore. Shqipja tani është gjuha shumicë jo vetëm në Shqipëri, por edhe në pjesën më të madhe të Kosovës dhe pjesë të Maqedonisë dhe Malit të Zi. Më tej, ka pakica të lashta shqipfolëse në Greqi, Itali, Turqi dhe pothuajse në të gjitha vendet e Ballkanit.
Por mjaft për këtë – në fund të fundit, kush mund të interesohej për historinë e shqipes?
Sigurisht, Norbert Jokli, është një. I ashtuquajturi Ati i Albanologjisë lindi nga prindër hebrenj në Bisenz (sot e njohur si Bzenec, në Republikën Çeke), në 1877. Ai ishte austriak dhe u bë profesor i gjuhësisë indo-evropiane në Universitetin e Vjenës, ku studioi – ndër të tjera – etimologjinë shqipe dhe ndërveprimin gjuhësor midis Greqisë dhe Shqipërisë. Ai ishte i pa martuar, poliglot dhe shoqërisht i ngathët – studiues kryetipik i paraluftës.
Pas aneksimit të Austrisë nga Gjermania Naziste në 1938, Jokl u shkarkua nga universiteti, për shkak të prejardhjes hebraike. Për t’i shpëtuar përndjekjeve të mëtejshme, ai aplikoi për statusin e ‘gjysmë hebreut’, që iu refuzua; u përpoq të merrte një punë jashtë Austrisë, por përpjekjet e tij ishin të kota. Një koleg italian u përpoq ta ndihmojë të transferohej – me gjithë bibliotekën e tij – në Shqipëri, por pa fat. Pastaj, në maj 1942, Jokl u dëbua, ndoshta në një kamp shfarosjeje në Bjellorusi. Pikërisht ajo që ndodhi atje mbetet mister, por një gjë është e sigurt: Jokl vdiq për shkaqe të panatyrshme pikërisht atë muaj, ose menjëherë pas kësaj.
Për dekada, kërkimi i Joklit ishte i harruar; qindra faqe me tekste nga shekujt XVI, XVII dhe XVIII ishin në pritje të dikujt që të tregonte një interes. Ishte sikur, me vrasjen e Norbert Joklit, gjuha e vjetër shqipe mbeti e ve. Gjuhëtarët e huaj kishin pak njohuri për shqipen moderne, dhe aq më pak për gjuhën e vjetër. Dhe në Shqipëri, studiuesit u shmangeshin dokumenteteve. Shqipëria drejtohej nga një diktaturë komuniste dhe studimi i teksteve para-marksiste nuk inkurajohej. Më keq akoma, ato ishin tekste katolike; Shqipëria ishte konvertuar zyrtarisht në ateizëm në 1967. Nazistët vranë ekspertin kryesor të fushës albanologjike sepse nuk u pëlqente besimi i tij; dhe komunistët injoruan tekstet kryesore historike sepse nuk u pëlqente besimi i njerëzve që i kishin shkruar.
Që nga fillimi i viteve 1990, Shqipëria ka bërë rrugën e saj në normalitet. Njerëzit lejohen edhe një herë të interesohen për të kaluarën e tyre dhe për historinë e gjuhës së tyre. Por kush do ta kënaqë kuriozitetin e tyre? Studiuesit vendas që dëshirojnë të studiojnë librat e vjetër përballen me pengesa të jashtëzakonshme. Mungesa e fondeve është një prej tyre, por natyra katolike e teksteve mbetet gjithashtu një çështje. Të rritur si ateistë, brezi aktual i studiuesve ka pak njohuri për çështjet fetare; për më tepër, në këtë pjesë të botës ku krishterimi i dha udhë Islamit shekuj më parë.
As nuk ka shumë interes nga jashtë. Këto ditë, një propozim kërkimor pa perspektivë të ndonjë përfitimi ekonomik ndikon pak për të hapur apetitet e fuqive akademike. Por siç provoi Jokli, një njeri i vetëm nganjëherë mund të sjellë në jetë një fushë kërkimore. Dhe tani një tjetër albanolog ka marrë hovin. Emri i tij është Joachim Matzinger, dhe së bashku me udhëheqësin e ekipit të tij, indo-evropianistin Stefan Schumacher, kanë vendosur përsëri tekstet e Joklit nën mikroskop; dhe kanë arritur të nxjerrin prej tyre disa njohuri të reja befasuese. Gjuha shqipe, thonë ata, rezulton të jetë origjina e shtesës së artikujve në fund të emrave dhe burimi i një numri të mirë të fjalëve huazuese në shumë gjuhë të Ballkanit.
Jokli pa dyshim që do të kishte qenë krenar të dëshmonte përfaqësimin e parë të plotë të sistemit të shqipes së vjetër në formën e leksikut, që pritetet të dalë në përfundim të kërkimit. Duke iu kthyer studimeve të Joklit rreth 75 vjet më parë, Matzinger dhe Schumacher të Universitetit të Vienës po punojnë për një fjalor toponimesh, dhe po përpiqen të sigurojnë një themel për të gjitha hetimet e ardhshme në sistemin verbal të shqipes. Gjithashtu kjo përpjekje e tyre do të rezultojë e paçmuar për studimet indo-evropiane dhe gjuhësinë në tërësi.

Ja si e sulmonte “Vatrën” komunizmi…

June 15, 2021 by dgreca

Edhe nje here per Dosjen sekrete te ish-Sigurimit të Shtetit…/

Përgatiti: Eneida Jaçaj*-New York/

Shqiptarët e Amerikës u bashkuan për të zyrtarizuar më 13 qershor të vitit 1912 në Boston, Federatën Panshqiptare “Vatra”, në funksion të çështjes shqiptare dhe interesave madhore të vendit. Ishin personalitetet si Faik Konica, Fan Noli, Kristo Floqi, Marko Adams, Paskal Aleks etj, që u mobilizuan për t’i dhënë jetë “Vatrës” në shërbim të çështjes kombëtare, çlirimit të vendit nga zgjedha e huaj dhe më pas vendosjen e sistemit demokratik në Shqipëri.

Fan Noli dhe Faik Konica, dy personalitete të shquara dhe themelues të “Vatrës”, lobuan fort në sallonet e Europës, zhvilluan takime me personalitete të huaja, ku në bazë të diskutimeve patën interesat kombëtare të Shqipërisë. “Vatra” ka dhënë një kontribut madhor për moscopëtimin e Shqipërisë, dhe gjithashtu objektiv të saj ka patur demokratizimin e Shqipërisë, rritjen e ekonomisë dhe uljen e analfabetizmit. Federata Panshqiptare “Vatra” vijon misionin e saj duke mos i shkëputur lidhjet me atdheun, në mbrojtje të të drejtave, dinjitetit dhe interesave kombëtare të Shqipërisë.

Pavarësisht kontributit madhor për çlirimin e vendit, çështjes kombëtare, misioni i Federatës “Vatra” në vijimësi u godit fort nga regjimi komunist i instaluar në 1945-ën.

Pas përpjekjeve për çlirimin e vendit, shqiptarët e Amerikës vijuan lobimin për demokratizimin e vendit, lirinë e fjalës, u pozicionuan kundër censurës dhe shkeljes së të drejtave të shqiptarëve, për shkak të diktaturës.

Kjo politikë nuk ishte në funksion të interesave të regjimit komunist, ndërsa udhëheqësi-diktator, i cili synonte të mbante popullin të nënshtruar, ndërmori një sërë sulmesh në drejtim të “Vatrës”. Regjimi komunist propagandonte se Federata Pashqiptare “Vatra” zhvillon një veprimtari armiqësore kundër Republikës së Shqipërisë dhe Socializmit. Madje arrinte deri aty saqë shqiptarët e Amerikës i quante agjentë të amerikanëve, analfabetë dhe njerëz jo të mirë.

Autoriteti për Informimin mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit 1944-1991 ka publikuar dosjen sekrete të “Vatrës”, me tre vëllime, e survejuar për dekada nga Sigurimi i Shtetit, me mbi 800 faqe dokumentacion.

Komunizmi sulmonte edhe gazetën “Dielli”, pjesë e “Vatrës. “Vatra” në pjesën më të madhe përbëhet nga elementë pak a shumë në gjendje të mirë ekonomike. Kjo është organizata më e vjetër dhe gjithmonë në kryesi të saj kanë qenë dhe janë njerëz që janë agjentë të amerikanëve. Qëndrimi i kësaj organizate tani dhe sidomos i gazetës së saj, nuk është i mirë. Gazeta Dielli dhe kryesisht Qerim Panariti zhvillojnë një propagandë reaksionare kundër republikës tonë dhe kampit të socializmit. Kjo vjen sepse drejruesit e kësaj shoqërie në pjesën më të madhe nuk janë njerëz të mirë nuk janë njerëz të mirë”, thuhet në dosje. Pavarësisht sulmeve nga një sociopat dhe primitv, “Vatrës” nuk do t’i venitet merita që ka dhënë për shpëtimin e Shqipërisë nga copëtimi. Faik Konica e ka përshkruar punën e “Vatrës” me këto fjalë në gazetën “Dielli” më datë 7 korrik 1922:

“Në ditët e errëta kur Shqipëria ishte e pushtuar nga ushtritë e huaja, kur shteti ish përmbysur, dhe kur flitej sheshit për copëtimit e vendit, “Vatra”, e këshilluar nga një pakicë patriotësh e shtyrë nga atdhedashuria dhe dëshira e anëtarëve të saj, e inkurajuar nga zëri i popullit i tërë shqiptarëve, e mori përsipër të veprojë në vend të shtetit të vdekur. Nuk kërkoji nderet as të drejtën e shtetit po mori përsipër vetëm detyrat dhe harxhet. Me shpenzimet e “Vatrës” u mbajtën delegatët, u dërguan misione, u subsidiuan agjenci, u kablluan mijëra protesta, me një fjalë u organizua mbrojtja e Shqipërisë, dhe u organizua aq e mirë sa Kryeministri i Greqisë z. Venizelos tha në Konferencën e Paqes në Paris, se të vetmin pengim serioz që gjeti në Epir Greqia, ish pengimi i vënë nga “Vatra”….

Dosja sekrete

Më poshtë paraqitet një pjesë nga dosja sekrete për Vatrën, e survejuar nga Sigurimi i Shtetit. “Dosja sekrete, Aprovohet, Drejtori i Zbulimit Politik, Jonuz Mersini Tiranë, 29/9/1970.

Vendim

Unë, punëtori operativ, Idaet Xhanaj, efektiv i Drejtorisë së Zbulimit, pasi shqyrtova materialet e organizatës “Vatra”, e formuar në vitin1909 prej Fan Nolit, Faik Konicës e të tjerë, dhe pasi gjeta se vitet e fundit është vënë plotësisht në shërbim të zbulimit amerikan, dhe aktualisht zhvillon aktivitet armiqësor ndaj vendit tonë si nëpërmjet anëtarëve të saj, po ashtu edhe nëpërmjet gazetës së saj, “Dielli”.

Vendosa të çel dosjen e kësaj organizate për të bërë përpunimin e mëtejshëm, për t’u informar mbi aktivitetin e saj, mbi koordinimin e veprimtarisë me zbulimet armike, mbi divergjencat në radhët e saj.

Pëlqehet

Kryetari i degës,

Hasa Luci

Relacion mbi gendjen e kolonisë shqiptare në SHBA

Kolonia Shqiptare në Amerikë është një nga kolonitë më të vjetra dhe më të mëdha në Perëndim. Emigracioni Ekonomik Shqiptar ka filluar qysh nga viti 1900 për shkaqe që dihen, dhe ka vazhduar duke u shtuar deri në vitin 1940. Afro 20 për qind prej tyre kanë marrë edhe familjet me vete. Kolonia Shqiptare përbëhet prej afro 40 mijë frymë, dhe është përqëndruar në qytetet Boston, Nju York, Filadelfia, Ustri, Detroit, Chicago, Karolina, Uashington, San Francisco; qëndra e gjithë kolonisë është në Boston, pasi aty janë kryesitë e shoqërive dhe kryesitë fetare. Sot, afro 80 për qind pre j tyre punojnë në restorante, hotele, 5 % në fabrikë, dhe 10 % kanë prona private, si magazina, shtëpi etj.

Nga zhvillimi arsimor dhe politik, kolonia përfaqëson një masë të madhe analfabetësh ose që dinë pak shkrim, të pazhvilluar nga ana politike dhe që janë shumë fetarë. Rinia e dalë nga familjet shqiptare në Amerikë, është edukuar në shkollat amerikane, pasi nevoja e një shkolle shqipe në koloni është ndjerë shumë.

Emigrantët Ekonomikë janë ndarë në dy shoqëri: Vatra me gazetën e saj Dielli, me kryetar Fan Nolin, dhe Editor Qerim Panaritin, dhe Shqipëria e Lirë me gazetën e saj “Liria”, me kryetar dr. Xhon Nase nga Berati dhe editor Dhimitër Trebicka, nga Korça.

Pjesa më e madhe shqiptarëve nuk marrin pjesë në këto shoqëri si aëtarë të rregullt, vetëm se marrin gazetat e tyre. Shoqëria “Vatra” në pjesën më të madhe përbëhet nga elementë pak a shumë në gjendje të mirë ekonomike. Kjo është organizata më e vjetër dhe gjithmonë në kryesi të saj kanë qenë dhe janë njerëz që janë agjentë të amerikanëve. Qëndrimi i kësaj organizate tani dhe sidomos i gazetës së saj, nuk është i mirë. Gazeta “Dielli” dhe kryesisht Qerim Panariti zhvillojnë një propagandë reaksionare kundër republikës sonë dhe kampit të socializmit. Kjo vjen sepse drejtuesit e kësaj shoqërie në pjesën më të madhe, nuk janë njerëz të mirë”, thuhet në dosjen sekrete.

Gazeta Dielli ne print dhe Online ka publikuar nje cikel me shkrime rreth gjurmimit te Vatres nga Ish sigurimi, pasi Dosja e Vatres ndohet ne seline e saj ne New York