Opinion nga Rafael Floqi

Javën e kaluar, Donald Trump zhvilloi një samit me Vladimir Putinin në Alaskë. Dy ditë më pas priti në Shtëpinë e Bardhë Volodymyr Zelenskyn dhe disa liderë europianë. Ishte përpjekja e radhës e Trump për të paraqitur veten si njeriu që mund të mbyllë luftën në Ukrainë përmes diplomacisë. “E vështirë, por paqja është e arritshme,” tha ai. “Lufta do të marrë fund.”

Trump, siç dihet, e ka bërë shpesh këtë premtim. Në fushatë deklaronte se do ta ndalte luftën për 24 orë pasi të hynte në zyrë. Por a ka arsye për të besuar se kësaj here gjërat mund të shkojnë ndryshe?

Çfarë kërkon realisht Putini

Për të kuptuar, duhet rikthyer tek arsyet pse Rusia e nisi këtë luftë dhe pse ajo vazhdon ende pas më shumë se tre vitesh. Shpesh flitet për territore, për “ndarje tokash” apo “kompromise gjeografike”. Por në thelb, për Putinin, toka është vetëm një instrument. Qëllimi i tij i fundit është një Ukrainë e dobësuar, e nënshtruar dhe e shkëputur nga Perëndimi.

Tatiana Stanovaya, studiuese e Qendrës Carnegie për Rusinë dhe Euroazinë, e ka përmbledhur mirë këtë logjikë: nëse Ukraina është “jonë”, atëherë vijat e kufirit janë dytësore; por nëse mbetet “e tyre”, atëherë duhet shkatërruar derisa Kievi dhe aleatët të pranojnë humbjen.

Kjo është arsyeja pse Putini e sheh Donbasin si çelës. Së pari, për propagandë: ai e nisi luftën me pretekstin se po mbronte popullsinë rusishtfolëse të rajonit. Me qindra mijëra viktima ruse janë lidhur me atë front, dhe Putini ka nevojë të shesë Donbasin si “fitore”. Së dyti, për strategji: duke kontrolluar Donbasin, Rusia qëndron gjithmonë në prag të qyteteve si Dnipro e Kharkiv, duke e mbajtur Ukrainën të pasigurt e të kërcënuar.

Dilema e Zelenskyt

Zelensky përballet me presionin e kundërt. Për Ukrainën, humbja e plotë e Donbasit do të ishte katastrofike. Është aty ku nisi konflikti që prej vitit 2014, prandaj dorëzimi do të godiste moralin kombëtar. Ushtarakisht, pas Donbasit hapet stepë pa pengesa natyrore mbrojtjeje.

Kushtetuta e Ukrainës ndalon shprehimisht dorëzimin apo transferimin e tokës. Ndoshta mund të gjendej një formulë e heshtur – tërheqje trupash dhe një vijë e pashkruar ndarjeje, si në rastin e Koreve – por vetëm nëse Ukraina do të kishte garanci të hekurt sigurie. Dhe garancia e vetme reale do të ishte NATO, një opsion që Trump e ka përjashtuar haptazi.

Loja e madhe

Në të vërtetë, pyetja e territoreve është thjesht një zëvendësim për çështjen më të madhe: orientimi i Ukrainës si shtet. Do të mbetet një vend sovran, që vendos vetë për të ardhmen e tij, apo do të kthehet në një kufi të përhershëm gri, të brishtë dhe të ekspozuar ndaj Rusisë?

Trump, në samitin e Alaskës, duket se pranoi një pjesë të narrativës së Putinit: se paqja nuk mund të vijë vetëm me një armëpushim, por kërkon adresimin e “shqetësimeve strategjike” të Rusisë. Megjithatë, ai nuk është shfaqur i gatshëm t’i diktojë Kievit kushtet e Kremlinit. Për Putinin, kjo është e papërshtatshme. Ai gjithmonë ka dashur të negociojë drejtpërdrejt me Uashingtonin, duke e parë Zelenskyn si figurë të parëndësishme.

E pamundura e paqes së shpejtë

Çfarë kuptojmë nga e gjithë kjo? Se mbyllja e luftës nuk varet nga sa kilometra tokë lëvizin në hartë. Thelbi është përplasja mes dy vizioneve: Rusia kërkon një Ukrainë të nënshtruar; Ukraina kërkon të mbijetojë si shtet i lirë dhe i pavarur.

Nëse Trump apo ndonjë tjetër do të arrijë të ndërtojë një marrëveshje mes këtyre qëndrimeve diametralisht të kundërta, mbetet një pyetje e hapur. Por diçka është e sigurt: paqja nuk mund të jetë rezultat i një “marrëveshjeje të pistë” mbi tokat, por i një zgjidhjeje që garanton siguri dhe sovranitet afatgjatë për Ukrainën.

Pavarësisht deklaratave të përfaqësuesve të pushtetit si në nivel qendror e ate lokal, te gjithë jemi dëshmitarë,   se në pluralizëm kemi shoqëri të politizuar nga vet fakti se kemi të bëjmë me koalicione  partiake, nga del se koncepti i qeverisjës pluraliste është në shërbim të partitokracisë e jo të qytetarëve.

Nail   Draga

Duke analizuar rrjedhat shoqërore ne periudhën e pluralizmit në Mal të Zi  del qartë se kemi të bëjmë me defkete funksionale  të cilat janë trashëguar nga koha e monizmit. Është pikërisht psikologjia e kohës së shkuar moniste e cila është ngulitur thellë në qenien e individëve të cilët e kanë të pamundur të eliminojnë qasjen e tillë edhe tash në sistemin shumëpartiak. Madje te shumë individë ende është i pranishëm koncepti i autoritarizmit duke mbetur vesi me negativ i trashëguar nga koha e monizmit.

Autoritarizmi-kulti i individit

Nga një qasje e tillë kemi organizimin autoritar të subjekteve politike, duke kriuar kultin e individit, ku antarësia e tyre nuk mund të moderohet me konceptin e zgjedhjes dhe të ndërrimit të udhëheqësit në mënyrë demokratike. Një dukuri e tillë është pothuaj identike në tërë hapësirën e vendeve të ish kampit socialist, ku as shqiptarët nuk janë përjashtim. 

Demokracia e meritokracia 

Derisa demokracia paraqet bazën e parimeve të rregullimit të qeverisjës, meritokracia paraqet sistemin e vlerave  të individëve me kompetent në aspektin profesional, të cilët zgjidhën në  pozitat përkatëse, por me gjithë rastet e veçanta një dukuri e tillë  ende mbetet dëshirë apo iluzion  se sa realitet. 

Demokracia dhe meritokracia paraqesin një binom shoqëror, që është dëshmi e mirëkuptimit të ndërsjellë. Por, sa do funksionojë një raport i tillë shoqëror është çështje për diskutim, sepse janë kolizion të vazhdueshëm, ku meritokracia paraqet cilësinë(kuadrot e dëshmuara),ndërsa demokracia sasinë(elektorati votues), përkatësisht qeverisjen e shumicës.

Nuk ka dilemë se kuadrat  e dëshmuara në profesion, përveç së dëshmojnë vetën ata prezantojnë edhe subjektin politik, nga del se kemi të bëjmë me përfitime të dyfishta. Por, në aspektin e funksionimit të qeverisjës demokracia pa meritokraci ka rrezik që të bëhët  mjet manipulimi,  sidomos për elektoratin votues, ndërsa nga ana tjetër  meritokracia rrezikohet nga elitizmi, nëse nuk ka kontrollë dhe përgjegjësi në sektorët në qeverisje. 

Pakica – pasqyra e shumicës

Në ato mjedise ku pakicat kombëtare janë të pranishme dhe përbëjnë shumicën apo  pjesë të konsiderueshme të popullsisë së vendeve përkatëse ekzistojnë modele të mbrojtjës ligjore dhe institucionale të tyre. Ndonëse çështjet e tilla janë rregulluar me kushtetutë dhe ligje përkatëse, problemi ka qendruar të respektimi praktik i aktëve të tilla, nga del se pakicat nuk kanë qenë  të kënaqur me pozitën dhe statusin e tyre. Një qendrim i tillë dëshmon në mënyrë transparente se nuk ka qenë lehtë për të qenë pjesëtar i pakicës në një shoqëri autoritare, sepse nuk thuhet kot se pakica është pasqyra e shumicës.

Parulla e “vëllazërim-bashkimit”

Pakicat kombëtare  në kohën  e monizmit në Mal të Zi nuk kishin ndonjë trajtim të veçantë legjislativ sipas standardëve ndërkombëtare, por, trajtoheshin përmës konceptit të përgjithshëm qytetar, pa pasur subjektet e tyre. Ishte kjo koha e parullës së “vëllazërim-bashkimit” ku çdo gjë projektohej ne zyrat e komiteteve duke përcaktuar dhe të drejtat e pakicave. Madje, përcatoheshin edhe individët si më të përshtashëm dhe të pranueshëm për pushtetin ne mjedisin përkatës.  Ndërsa varësisht prej rrethanave shoqërore edhe kërkesat më elementare nga pjesëtarë të pakicave vlerësoheshin  si kërkesa nacionaliste. Në këtë aspekt shqiptarët në Mal të Zi kanë pasur përvojë të hidhur, sidomos  pas vitit 1981, sepse këtu  kishte  marrë  hov fushata antishqiptare e dirigjuar nga pushteti  duke luftuar gjoja nacionalizmin shqiptar, duke pasur pasoja deri në ditët tona. 

Përfaqësimi e prezantimi

Çështje të veçantë paraqet përfaqësimi me kuadra në qeverisje  lokale e qendrore, sepse në shumë raste nuk kanë qenë të qelluar. Sepse në pozita të ndryshme nuk mjafton vetëm përfaqësimi formal por peshë të veçantë ka prezantimi. Në lidhje me këtë çështje pa nënçmuar kuadrat e mbeshtetësit partiak, përparësi duhet dhënë kuadrave  të dëshmuara në profesionin e tyre. Vetëm ne këtë formë do të dëshmohej respektimi i vlerave si kudo në botën demokratike. Në këtë aspekt shqiptarët kanë mundësi të mësojnë nga të tjerët e jo duke qenë peng i konceptëve autokratike e militantëve partiakë.

Në Mal të Zi, 59 parti politike aktive

Edhe këtu si në regjion formimi i partive politike ka marrë përmasa të mëdha sepse permes tyre individet e klanët e ndryshme kanë përfitime jo vetëm materiale. Pikërisht nga ky aspekt në Mal të Zi janë formuar një numër i madh i partive politike, që është i veçantë duke marrë parasysh numrin e përgjithshëm të popullsisë në vend. 

Sipas të dhënave  nga Drejtoria për regjistrimin e organizatave joqeveritare(OJQ) dhe partive politike,  në fillim të korrikut, në Mal të Zi janë aktive 59 parti politike, ndërsa 39 janë shlyer nga evidenca. Në Kuvendin shtetëror përfaqësuesit i kanë 16 parti politike. Në këtë numër bëjnë pjesë edhe këto parti politike që përfaqësojnë shqiptarët: Alternativa Shqiptare, LDSH, FORCA, UDSH, Partia Demokratike, LDMZ dhe UNSH. 

Nga ana tjetër nëse krahasojmë të dhënat nga shtetet e dala nga  ish Jugosllavia, del se Mali i Zi me  59 parti politike  ka më së shumti parti për banorë, ku në çdo  11.000 banorë vjen një parti politike. Në  Kroaci janë të regjistruara 157 parti, Serbi 120, B e H 96, Slloveni 87, Maqedoni të Veriut 63 dhe në Kosovë 50.

Mali i Zi me më shumë ministri sesa Gjermania

Pikërisht, nga një numër kaq i lartë i partive politike ka ndikuar që  kryeministri të bëjë ndryshime në qeveri,  me 23 korrik 2024, që  ishte jashtë çdo parashikimi. Kemi të bëjmë me  riorganizimin e  qeverisë ku pas partive proserbe iu bashkangjit edhe ajo boshnjake qe ndikoj në rritjen e ministrive(25) dhe të zëvendkryeministrave(7), dhe një ministër pa portofol, duke qenë   rast i panjohur në nivel evropian  në kohën e pluralizmit. Nuk ka dilemë se një veprim i tillë ka qenë i imponuar  për të kënaqur shumicën parlamentare e jo duke u bazuar në kritere profesionale por  kryesisht të interesit të individëve  dhe  të partive politike.

Një veprim i tillë qeveritar, është bërë objekt komentimesh të ndryshme, ku Malin e Zi si vend me popullsi të vogël por  veçohet me kabinet me të madh se  disa vende  evropiane. Kështu Gjermania ka 15 ministri,Franca 15, Britania e Madhe 21, Norvegjia 15, Finlanda 12. Duke paraqitur këtë krahasim del qartë, se për këtë përbërje  në Mal të Zi, nuk janë marrë parasysh kriteret profesionale, por ato të interesit politik, për të kënaqur tërësisht shumicën parlamentare e cila  kësaj herë ka arritur të jetë 2/3 e Parlamentit, si asnjë herë deri më tash. 

Partitë – grupe të interesit

Në sajë të rrethanave shoqërore e në veçanti ato ekonomike në kohën e pluralizmit partitë politike në Mal të Zi janë profilizuar si subjekte të grupeve të interesit të individëve dhe klanëve të ndryshme. Vetëm atëherë kur iu jepet mundësia të jenë pjesë e pushtetit partitë përkatësisht  individët në udhëheqje  dëshmojnë karakterin e tyre. Janë pikërisht pozitat e ofruara apo të kërkuara për të qenë pjesë  e strukturave të qeverisjës që janë parësore për të dëshmuar parimet demokratike. Po, nga një situatë e tillë dalin në pah interesat personale apo të klanëve të ndryshme. Dhe nga situata e tillë jo rrallë brenda subjektëve politike krijohen grupime përkatësisht fraksione, që më pas janë bazë pë formimin e partive të reja, nga del se pluralizmin demokratik e ka zëvëndesuar partitokracia.

(Gusht  2025)

Hisen Berisha/

Kosova nuk mund të mbetet peng i interpretimeve të ndryshme juridike. Institucionet duhet të funksionojnë. Kuvendi duhet të konstituohet, qeveria të testohet në sallën e Kuvendit, dhe çdo paqartësi ligjore të sqarohet nga Gjykata Kushtetuese. Çdo vonesë e panevojshme dëmton qytetarët dhe e pengon rrugëtimin e vendit drejt integrimit evropian.

Vendimi i fundit i Gjykatës Kushtetuese është një moment kthese. Ai duhet ta rikthej rendin kushtetues në binarët e tij natyralë, duke i kujtuar qeverisë/mazhorances, se asnjë pushtet nuk është mbi ligjin dhe se asnjë manovër politike nuk mund të justifikojë shkeljen e afateve dhe procedurave. Ky vendim vulosi fundin e një skenari të paramenduar për bllokim institucional dhe dëshmoi se institucionet e pavarura mbeten gardianët e demokracisë dhe të Kushtetutës.

Seanca e fundit e Kuvendit i vuri vulën krizës së shumicës. Përballë vendimit të Kushtetueses, Kuvendi dëshmoi se qeveria nuk gëzon më as unitetin e brendshëm. Moskalimi në votim i kandidateve të propozuara nga Lëvizja Vetëvendosje – nuk është thjesht një dështim teknik. Ai është një sinjal politik i qartë se shumica/koalocioni fitues i zgjedhjeve te 9 shkurtit – e ka humbur legjitimitetin e brendshëm dhe autoritetin moral për të udhëhequr.

Qëndrimi i Partisë Demokratike të Kosovës ka qenë i prerë dhe parimor: nuk do të votojë ministra të propozuar nga VV që janë të penalizuar për korrupsion, krim të organizuar ose që nuk gëzojnë integritet politik. Ky qëndrim e thellon edhe më shumë dështimin e shumicës aktuale, e cila nuk arrin të sigurojë besueshmëri as për kandidatët e vet.

Kjo situatë e zhvesh qeverinë nga çdo pretendim për stabilitet. Një shumicë që nuk arrin të kalojë votimet e veta të brendshme nuk mund të pretendojë se përfaqëson vizion për vendin. Ajo nuk ka më as kohezion të brendshëm dhe as kapacitet për të udhëhequr në sfidat e mëdha që presin Kosovën.

Albin Kurti, që pretendon se është zëri i vullnetit qytetar, sot është shndërruar në simbol të kontradiktës politike. Qesharak e bën fakti se një kryeministër që ka dështuar mbi 50 herë të kalojë kandidaturat e veta, vazhdon të sillet sikur ka forcë absolute. Propozimi i znj. Shvarc, ndonëse dihej se nuk gëzonte mbështetje, e shndërroi seancën në një farsë të hidhur dhe tragjike për shtetin që mbetet i paralizuar, dhe komike për mënyrën sesi tallet me seriozitetin e institucioneve.

Në këtë proces, Kurti po tallet me të gjithë: me qytetarët që presin funksionim të institucioneve, me shtetin që ka mbetur i bllokuar, me opozitën që refuzon të shndërrohet në dekor, dhe madje edhe me aleatët ndërkombëtarë që kërkojnë stabilitet.

Strategjia është transparente: duke propozuar emra të papranueshëm, ai zhvendos fajin te opozita, ndërkohë që e ka përgatitur vetë dështimin. Ky është manipulim i pastër politik.

Edhe pse Presidenca e ka konsideruar urgjencë konstituimin e Kuvendit, Kurti ka zgjedhur të fajësojë Gjykatën Kushtetuese. Por nuk është gjykata ajo që e mban peng procesin; është kryeministri që refuzon përgjegjësinë politike. Zgjidhja është e qartë: konsensus me opozitën për një figurë të pranueshme, pa improvizime dhe pa kokëfortësi.

Çfarë mund ta detyrojë Kurtin të reflektojë? Vetëm presioni i brendshëm politik – humbja e mbështetjes në Kuvend – dhe presioni i aleatëve ndërkombëtarë. Sepse konsensusi nuk lind nga arroganca e njëanshme, por nga vetëdija se pushteti nuk është pronë private, por përgjegjësi ndaj qytetarëve.

Sa më gjatë që Kuvendi mbetet i bllokuar, aq më shumë Kurti e shmang llogaridhënien. Një Kuvend funksional do ta detyronte të përballej me opozitën, me interpelanca, mocione dhe kërkesa për transparencë. Prandaj bllokada është strategji, jo rastësi.

Një rrugëdalje ekziston nëse ofrohen kandidatura të pastra nga çdo barrë gjyqësore, të pakomprometuara me korrupsion ose krim, dhe me integritet moral e politik. Emri i një kandidature konsensuale e aftë për të ndërtuar ura bashkëpunimi, mbetet çështje që varet nga vullneti i palëve.

Çfarë do të ndodhë në seancën e radhës? Nëse Kurti vazhdon me logjikën e përplasjes dhe me emra provokativë, vendi do të përballet me një tjetër dështim. Nëse ka reflektim dhe pranohet kompromisi, kriza mund të zgjidhet. Por shenjat aktuale flasin për një skenar të vazhdueshëm bllokade.

Ky është momenti i reflektimit. Pushteti nuk është pronë private e një partie dhe as mekanizëm hakmarrjeje. Çdo përpjekje për të kapur institucionet e pavarura vetëm sa e thellon krizën dhe minon besimin qytetar në demokracinë tonë. Vendimi i Gjykatës Kushtetuese dhe votimi i fundit në Kuvend janë paralajmërim i qartë se koha e abuzimeve po mbaron.

Kosova ka nevojë për një rikthim të menjëhershëm te normaliteti institucional dhe kushtetues. Vetëm kështu vendi do të mund të ecë përpara me stabilitet, me institucione funksionale dhe me vizion të përbashkët për integrim.

QSPA/

Më 20 gusht 1463, u shpall marrëveshja e paqes dhe bashkëpunimit të ndërsjellë në luftën e përbashkët kundër osmanëve midis Gjergj Kastrioti Skënderbeut dhe Senatit të Venedikut.

Kjo marrëveshje u krye në një kohë kur osmanët kishin sulmuar zotimet venedikase në Peleponez dhe Venediku përmes të dërguarit të tij këmbënguli gjatë te Skënderbeu për kryerjen e saj. Skënderbeu, i dyzuar nga qëllimet e Venedikut, pas një periudhe të gjatë reflektimi nga ana e tij dhe e Ligës vendosën të lidhin këtë marrëveshje. Sipas saj Skënderbeu zotohej të vazhdonte luftën kundër Perandorisë Osmane, ndërsa Venediku do t’i dërgonte ndihma në njerëz dhe dukatë, si dhe të dërgoheshin anije në brigjet e Shqipërisë dhe Dalmacisë. Në rast se do të përfundohej me një marrëveshje të mundshme paqeje mes Venedikut dhe osmanëve, Skënderbeu do të vihej në dijeni dhe Shqipëria do të përfshihej në kushtet e traktatit. Në këtë marëveshje Senati premtoi që në rast disfate dhe pushtimi të Shqipërisë nga osmanët, Skënderbeu së bashku me të tjerë shqiptarë do të strehoheshin në tokën e Venedikut, gjë që u realizua pas vdekjes së Gjergj Kastrioti Skënderbeut.

(Foto: Portreti i Skënderbeut nga piktori Agim Sulaj)

https://albemigrant2011.wordpress.com/…/prof-dr-jahja…

Opinion nga Rafael Floqi 

Njoftimi se Donald Trump dhe Vladimir Putin do të diskutojnë për “shkëmbim tokash” në një samit të nivelit të lartë në Alaskë mbi luftën në Ukrainë zbulon njëkohësisht urgjencën për të gjetur paqen për të ndaluar vdekjet siç kërkon Trump, por ehe rrezikun e diplomacisë së nxituar.
Ndërsa Trump e paraqet takimin e ardhshëm si një sesion “për të matur pulsin”, rreziku është jashtëzakonisht i madh. Perspektiva e rishikimit të vijave të frontit për t’i dhënë fund luftës mund të duket pragmatike, por në praktikë rrezikon të shpërblejë agresionin, të minojë sovranitetin e Ukrainës dhe të vendosë një precedent të rrezikshëm në marrëdhëniet ndërkombëtare.

Standardi i Zelensky-t: Jo koncesione, pa Ukrainën

Presidenti Volodymyr Zelensky ka qenë i prerë: “Ukrainasit nuk do t’u dhurojnë tokë pushtuesve” — kufijtë e Ukrainës janë “të koduar në Kushtetutë” dhe “nuk negociohen” Reuters Ai ka theksuar se çdo vendim që përjashton Ukrainën është një vendim kundër paqes — një “vendim i vdekur” që nuk do të sjellë paqe të qëndrueshme.

Ky qëndrim është një reflektim i ndjesisë rezistente, tipike për shtetet që kanë përjetuar konfliktet e shkuara si Kosova. Ambasimi që “kufijtë nuk janë monedhë për kompromis të përshkruar Arabër”, që është një vlerë e cilësueshme për të dy rastet: Ukrainën sot dhe Ballkanin dje.

Nga ana tjetër, Zëvendëspresidenti i SHBA, J.D. Vance, ka sinjalizuar se SHBA po përpiqet të organizojë një takim mes Putinit dhe Zelenskyy-t, por vetëm pas takimit Trump–Putin në Alaskë. Strategjia e tij është e qartë: presim që SHBA të drejtojë lojën për të krijuar një plan të përbashkët mes palëve para se të ftohen në një tryezë ballë për ballë.

Zërat e historisë

Në një kohë kur ideja e “shkëmbimit të tokave” po rikthehet si instrument diplomatik — nga Alaskë e deri në Ballkan — zërat e historisë dhe të përvojës politike paralajmërojnë për rreziqet e saj. Qysh me 1919 presidenti Woodrow Wilson, pat deklaruar “Kufijtë nuk mund të vizatohen nga të huajt mbi një hartë pa pëlqimin e atyre që jetojnë aty.”

Ndërsa kancelarja Angela Merkel, 2018, për idenë e korrigjimit të kufijve Kosovë–Serbideklaroi :
“Integriteti territorial i shteteve në Ballkan nuk është monedhë që mund të shkëmbehet për paqe afatshkurtër.” 

Frustrimi i Trump me këmbënguljen e presidentit Volodymyr Zelensky për një referendum kombëtar është domethënës. Në një demokraci nën rrethim, legjitimiteti është po aq i rëndësishëm sa territori. Për Ukrainën, çdo marrëveshje që dorëzon tokë pa pëlqimin e popullit do të ishte politikisht helmuese dhe moralisht gërryese. Komenti i drejtpërdrejtë i Trump — se Zelensky “ka nevojë për miratim për të bërë shkëmbim tokash” por mund të bëjë luftë pa të — e humb thelbin: lufta zhvillohet për mbijetesë, marrëveshjet e paqes përcaktojnë të ardhmen.

Kjo dilemë nuk është e panjohur për Ballkanin. Diskutimet e kaluara për një marrëveshje potenciale mes Kosovës dhe Serbisë kanë përfshirë ide për “korrigjim kufijsh” ose shkëmbime territoriale, nën arsyetimin se ndryshimi i vijave në hartë mund të mbyllë një konflikt të ngrirë. Por kritika kryesore ka qenë e njëjtë si në rastin e Ukrainës: një kompromis që duket praktik mund të hapë portën për tensione të reja, duke legjitimuar logjikën e ndryshimit të kufijve me forcë ose kërcënim.

Ruajtja e sovranitetit varet nga aftësia për të luftuar

Ashtu si Kosova, edhe Ukraina është një vend i dalë nga një konflikt ku njohja e plotë ndërkombëtare është sfiduar nga një fuqi më e madhe fqinje. Nëse precedentët e këtillë pranojnë se “paqja” mund të blihet me territor, atëherë mesazhi për shtetet e vogla është i qartë: ruajtja e sovranitetit varet nga aftësia për të luftuar, jo nga e drejta ndërkombëtare.

Evropa ka arsye të forta për t’u shqetësuar. Nëse presidenti amerikan hyn në negociata pa përcaktuar vijat e kuqe, ai rrezikon ta kthejë raportin e tij personal me Putinin në një dobësi. Mungesa e liderëve evropianë dhe ukrainas në tryezën e Alaskës ngjall frikën e pazareve të errëta, ashtu si në rastet kur Ballkani ka qenë objekt diskutimesh ndërkombëtare pa përfaqësim të drejtpërdrejtë të palëve kryesore.

Evropa e shqetësuar

Merz bisedoi me Trump të dielën në mbrëmje për t’i nënvizuar se ai do të preferonte që SHBA të vendoste sanksione të mëtejshme ekonomike ndaj Moskës para bisedimeve. Ai gjithashtu tha se supozonte që Zelensky do të ishte i përfshirë në çdo bisedim, por për Moskën do të ishte një lëshim fakti që një delegacion rus të zhvillonte bisedime me presidentin ukrainas, pasi pushtimi i saj bazohet në mosnjohjen e legjitimitetit të qeverisë.

Një deklaratë e përbashkët të shtunën nga liderët e Francës, Gjermanisë, Italisë, Polonisë, Britanisë, Finlandës dhe shefes së Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, i bëri thirrje Trump-it të ushtrojë më shumë presion ndaj Rusisë dhe theksoi: “Rruga e Ukrainës nuk mund të vendoset pa Ukrainën.”

Putini do të hyjë në bisedimet e së premtes duke besuar se po bën përparim në fushën e betejës, Trump-i është i dëshpëruar për një marrëveshje dhe populli ukrainas gjithashtu është gjithnjë e më i gatshëm të bëjë lëshime për paqen. Por presidenti rus e di gjithashtu se nëse nuk bën ndonjë ofertë thelbësore, Trump-i do të jetë nën presion të madh politik për të vazhduar me sanksionet më të gjera ekonomike ndaj Rusisë që ka premtuar prej kohësh.

Lindsey Graham, senatori republikan pas një plani kongresional për të vendosur sanksione dytësore ndaj vendeve që tregtojnë me Rusinë, shprehu besim se Trump-i do të mbronte interesat e Ukrainës në samit. Ai ishte i përfshirë në diplomacinë e fundjavës dhe gëzon besimin e zyrtarëve ukrainas si ndërmjetës me Trump-in.

Ai tha se nëse Putini nuk ofron lëshime, priste që Trump-i të bënte që vendet që importojnë naftë ruse të paguanin një çmim të lartë, duke shtuar se kjo nuk zbatohet vetëm për Indinë, por edhe për Kinën dhe Brazilin. India është tashmë e parashikuar të përballet me tarifa 50% më vonë këtë muaj.

Duke folur për NBC, Graham tha: “Ushtarakisht, ne duhet ta mbajmë Ukrainën të fortë, të vazhdojmë t’i furnizojmë me armë të forta dhe moderne, dhe garanci sigurie me forcat evropiane në terren si ‘telashe’ për të parandaluar një pushtim të tretë [rus]. Duam ta përfundojmë këtë me një Ukrainë sovrane, të pavarur, vetëqeverisëse, dhe me një situatë ku Putini nuk mund ta bëjë këtë për herë të tretë pa u shkatërruar.”

Ai shtoi: “Dua të jem i sinqertë me ju, Ukraina nuk do t’i dëbojë çdo rus, dhe Rusia nuk do të shkojë në Kiev, kështu që në fund do të ketë disa shkëmbime tokash.”

As humbje dhe as fitore totale

Sigurisht, Trump ka të drejtë për një gjë: lufta nuk do të mbarojë me fitoren totale të njërës palë. Por dallimi mes një kompromisi pragmatik dhe një koncesioni të rrezikshëm qëndron tek garancitë — shkëmbimet territoriale, nëse do të ndodhin, duhet të shoqërohen me garanci të hekurt sigurie, mbështetje të vazhdueshme ushtarake dhe një angazhim të qartë për sovranitetin e vendit. Kjo është po aq e vlefshme për Ukrainën sa për Kosovën. Pranimi i këtyre vendeve ne NATO do te ishte një garanci sigurie.

Çdo paqe që vjen me koston e legjitimimit të pushtimit territorial është një paqe e brishtë. Ajo blen kohë, por gërryen themelet e rendit ndërkombëtar. Samiti i Alaskës mund të jetë një takim “për të ndjerë terrenin” për Trump, por për Ukrainën dhe Evropën është një provë nëse Perëndimi beson ende se kufijtë nuk ndryshohen me forcë — një mësim ky, që Ballkani e ka mësuar në mënyrë të dhimbshme. 

Përvoja e Ballkanit e di mirë se kur të ftojnë në tryezë pa të pyetur, zakonisht je në menu.

Shkëmbimi i tokave është gjuha e diplomacisë kur fuqitë e mëdha nuk kanë guxim të thonë ‘Jo’ agresionit.” Diplomacia e shkëmbimit të tokave nuk mbyll konflikte — thjesht i zhvendos në një vend tjetër dhe në një kohë tjetër.

Kosova e ka ndjerë këtë kur ideja e korrigjimit të kufijve u hodh si një zgjidhje magjike, por askush nuk shpjegoi se çfarë ndodh me plagët historike pas “magjisë”. Po ashtu, Ukraina sot po dëgjon fjalët e buta të kompromisit, ndërsa harta e saj vizatohet me lapsa të huaj.

Shkëmbimi i tokave është recetë  ku hartat vizatohen nga të fortët dhe fshihen lotët e të dobëtëve.

Nëse Alaska do të jetë vendi ku kufijtë vizatohen sipas humorit të ditës, atëherë ndoshta diplomacia ndërkombëtare ka kaluar në modelin “open bar”: hyn kush do, shërben çfarë do, dhe paguan gjithmonë ai që është më i dobëti.
Në këtë kuptim, marrëveshja e mundshme Trump–Putin mund të bëhet një manual për të gjitha konfliktet: humb tokë, merr premtimin e paqes dhe shpreso që nesër mos ta rishkruajnë edhe një herë.

Në fund të fundit, siç ndodh shpesh në histori, paqja mund të jetë thjesht një pauzë midis dy luftërash — dhe negociatorët e sotëm, heronjtë e nesërm të fotografive zyrtare, do të zhduken shumë përpara se kostot e kompromisit të fillojnë të ndihen.