Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Musine Kokalari, disidentja që nuk u dorëzua kurrë

by

Nga Flora NIKOLLA/
Tirane, 2 Shkurt/ATSH/.- Musine Kokalari lindi më 10 shkurt të vitit 1917, në Adale, të Turqisëm nderkohe qe në vitin 1921, familja e saj u kthye në Shqipëri dhe u vendos në Gjirokastër, ku Musineja kreu shkollën fillore.
Nëntë vjet më vonë, familja Kokalari do te vendosej në Tiranë .
Në vitin 1937, ajo mbaroi shkollën e mesme “Nëna Mbretëreshë” dhe më pas shkoi për studime në Universitetin e Romës, në Itali, të cilin e mbaroi shkëlqyeshëm në vitin 1941. Librin e parë “Seç më thotë nëna plakë”, Musine Kokalari e botoi në vitin 1939.
Ishte viti 1943, kur Musine Kokalari së bashku dhe me disa shokë të tjerë formuan Partinë Socialdemokrate. Një vit më vonë, me përpjekjen e saj, doli numri i parë i gazetës “Zëri i Lirisë”. Në vitin 1944, ajo botoi librin e dytë “Rreth vatrës”, ndërsa më 12 nëntor të po këtij viti u pushkatuan vëllezërit e saj, Muntaz e Vesim Kokalari. Katër ditë më vonë e arrestuan dhe Musinenë, të cilën e mbajtën 17 ditë në burg.
Në janar të vitit 1945, u botua libri i tretë i Musine Kokalarit “Sa u tund jeta”.
Më 23 janar të vitit 1946, ajo u arrestua për së dyti nga forcat e Mbrojtjes së Popullit, e gjyqi e dënoi me 20 vjet heqje lirie. Në vitin 1961, e nxjerrin nga burgu dhe e internuan në Rrëshen, ku dhe doli në pension me gjysmë page. Në vitin 1981, sëmuret nga sëmundja e kancerit, që dy vjet më pas do ta largonte përgjithmonë nga jeta. Në vitin 1993, Presidenti i Republikës i asaj kohe, Sali Berisha i dha pas vdekjes medaljen “Martir i Demokracisë”.

Historia e dhimbshme e jetës së disidentes së burgosur e internuar nga diktatura
Thëniet e saj ishin akuzat e një shpirti të pamposhtur rilindës që sfidonte vdekjen. “Unë s´jam fajtore. S´jam komuniste dhe ky s’mund të quhet faj. Ju fituat në zgjedhje, por në burg nuk duhet të jem…. Unë jam nxënëse e Sami Frashërit. Me mua ju doni të dënoni Rilindjen”.
Pas këtyre fjalëve, ajo nuk mund t’i shpëtonte dënimit të sistemit të Enver Hoxhës, edhe pse ky i fundit e njihte mirë familjen intelektuale dhe patriotike të Kokalarëve nga Gjirokastra. Madje, Hoxha kishte lidhje gjaku me Musinenë, por ai nuk e kurseu as atë, pasi kishte pushkatuar pa gjyq dy vëllezërit e saj, në nëntor të vitit 1944. Sistemi i kaluar kishte dhe një inat tjetër me Musinenë. Fakti që ajo kishte krijuar së bashku me Skënder Muçon, Partinë Socialdemokrate, në vitin 1943, nuk mund të anashkalohej nga sistemi një partiak i Hoxhes.
Pas Luftës së Dytë Botërore, kur Shqipëria po vihej nën diktaturë, si kundërveprim i kësaj të fundit u themelua më 6 nëntor të vitit 1946, në Tiranë, grupimi i parë opozitar antikomunist “Bashkimi Demokratik Shqiptar”, një aleancë e Partisë Socialdemokrate, kryesuar nga Musine Kokalari, me Frontin e Rezistencës, drejtuar nga Sami Qeribashi dhe me Grupin Monarkist, të drejtuar nga Qenam Dibra. Pra, Musineja u bashkua me disidentët e tjerë të opozitës, e cila sipas ideve të saj, do të ishte ilegale dhe do të luftonte me mjete demokratike për një Shqipëri ndryshe. Ajo nuk mund të pranonte diktaturë, ndaj dhe i shfaqi hapur bindjet politike, por në të njëjtën kohë dhe diktatura nuk mund ta pranonte Musinenë, ndaj e goditi për vdekje.
Në hetuesi dhe në gjyq, Musine Kokalari do të depononte: “Mbas Mbledhjes së Mukjes, kam marrë pjesë në Ballin Kombëtar si socialdemokrate dhe kam qenë përgjegjëse e gazetës ‘Zëri i Lirisë’, ku kam botuar artikuj ku flitet për çështjen e Kosovës në bazë të Kartës së Atlantikut. Kriteri për të luftuar ishte jo për qëllimin e përfitimit të disa klikave, por për demokratizimin e vendit”.
Çastet e fundit të jetës
Në dorëshkrimin “Mbi jetën time”, Musineja shkruan: “Komunistët më varrosën për së gjalli, se nuk iu kërkova falje në gjyq për aktivitetin tim. Dhe pse do të kërkoja falje?…. Unë s´jam fajtore…”. Në një seancë gjyqi, ndërsa dikush thirri se ajo duhet të dënohej me vdekje në litar, dhe kryetari Frederik Nosi, e pyeti se a e dëgjonte atë që kërkonte populli, Musineja me qetësi iu përgjigj: “Nesër këtë do të thonë edhe për ju”. Musineja nuk pranoi avokat. Ajo bëri një apologji të shkëlqyer që jep qartë edhe në qëndrimin e saj prej politikaneje, demokrate, konseguente dhe e papërlyer. Gjyqi komunist e dënoi me 20 vjet heqje lirie, me humbjen e të gjitha të drejtave civile dhe konfiskim të pasurisë.

Pasi kreu 16 vjet nga dënimi i saj, Musinenë e internuan në Rrëshen, ku për 22 vjet punoi në bujqësi dhe ndërtim, si punëtore llaçi, e përgjuar ditë e natë nga Sigurimi i Shtetit.
Pas punës, ajo shëtiste vetëm, por dhe shkonte në vendin e saj të preferuar, bibliotekën e qytetit, ku gjente miqtë e saj të vërtetë, librat. E dërmuar nga vuajtjet dhe e rraskapitur nga punët e rënda, Musineja u sëmur nga kanceri. “Ç´fat tragjik, shkruan ajo. Më doli edhe sëmundja kundër. Të paktën të kisha pak qetësi në vitet e fundit të jetës sime”.
E shtruar në spitalin onkologjik, ajo shkruan: “Këtu kuptova një gjë. Për mua jo vetëm që nuk interesohen, por kanë qejf të më zvarritin. Dhe vetë kontrollet e këtyre muajve s´kanë gjë tjetër veçse fjalë të kota. Sipas rregullave, unë duhet të isha operuar këtu e gjashtë muaj më parë. Ç´do të ngjasë?”. “ Ketu njoha kulturën demokratike, njoha tragjedinë e përmbysjeve të mëdha revolucionare. Njoha një gjyq special. Njoha 16 vjet burg dhe 22 vjet internim me përplasje andej-këndej. Njoha punën e punëtorit me normë individe, njoha punën e krahut me normë kolektive në bujqësi e ndërtim. Njoha vetminë e vetëkërkuar, shoqërinë e rastit në burg dhe gjithë ndryshimet që pasojnë nga ky tërmet i pandërprerë për të konsoliduar diktaturën e proletariatit. Nganjëherë them me vete se nuk fitova gjë që mbeta gjallë. Kam 38 vjet që nuk e di ç´domethënë familje. Ndoshta do të ishte mirë të kisha mbyllur sytë njëherë e përgjithmonë. Kështu merrnin fund edhe vuajtjet, me gjithë gjendjen tragjike. Kjo do të ishte një gjë shumë e mirë. Nëse vdes, në valixhen e vogël kam disa sende me vlerë etnografike për Muzeun e Gjirokastrës. Ato pak kursime dhe gjithçka tjetër le të hyjnë në fondin e shtypit që duhet të krijohet për punëtorin e krahut, i cili është i domosdoshëm, që të demokratizohet puna e krahut dhe të kultivohet punëtori i thjeshtë”.
Falë ditëve që erdhën u mundësua të thuhet e vërteta për personalitete të tillë si Musine Kokalari. Diktatura e burgosi, e internoi, e vdiq, por nuk e varrosi dot. Ajo i mbeti gjallë popullit dhe atdheut, një dritë e pashuar e kulturës shqiptare. Nga piedestali ku e vendosi koha, ajo vazhdon të thotë : “Besa, shpresa, dashuria, ato pra na lartësojnë. Përçarja dhe marrëzia na poshtërojnë dhe na mjerojnë”

…. Tef Palushi, gazmendi i miqve dhe i shoqnisë shkodrane …..

by

…kujtime përsonale prej Tef Palushit…./
Nga Pjeter Logoreci-Vjene/
…Një ndër madhështitë apo vlerat e shumta që ka qytetit i Shkodres, asht humori popullor. Kurdoherë e në cdo situatë, qytetari i Shkodres asht mundue me perballue problemet e ditës me humor apo me ndonji “loje pa zarar” të sajueme aty për aty. Edhe ndër shtërngesat e mëdha të jetës nën diktaturë, në fatkeqsi familjare e natyrore (tërmete përmbytje), në katastrofa financiare apo ekonomike si ajo e skemave piramidale ose mbyllja e ndërmarrjeve e privatizimi i tyne, në kohën e eksodit apo mashtrimit me viza, në kohën e rrumujave të dhunëshme të 97-ës, mbas ndonjë fushate të egër elektorale apo mitungu, mbas ndërprejeve të gjata të dritave, në terr e pa uje,….qyteti ka marrë frymë nëpërmes humorit të dalë nga shpirti i paepun i qytetarve të tij…..
Shkodranët, të “thamë prej murrlanit” apo të “lagshtitun prej shiut e shirokut”, “të mërdhitun” në dimër e të “zhegitun” në verë, me bicikletë apo në mercedes, me xhepa bosh apo në lokal me një kafe, kanë pasuni optimizmin e mendimin pozitiv, tuj gjetë mundësinë me zbutë sadopak problemet e mëdha, apo stressin “se duhet me u pagu fatura e shtrejtë aforfe e dritave” edhe pse në terr.
E kësaj atmosfere ngacmuese, i shtohen edhe “të bamet” e figurave të njoftuna në qytet si “nana e qejfit”, përsona të lindun për humor, me mosha e profesione të ndryshme, që me dhuntinë e tyne “ja zbukurojnë jetën Shkodres”, tue shpotitë problemet e ditës, me shumë inteligjencë e kujdes, si “me lojë”, për ti ikë rrezikut të keqkuptimit nga Shteti – Parti e nga njerzit e politizuem. Në kohë të ndryshme, dolën përsonazhe e emna të ndryshëm, të humorit të rrugës, të kafes, të festave familjare apo kolektive. Brezi im, pat fatin me “u rrit” me humorin e batutat e Pjeter Gjinit, Bik Pepës, Gjosho Vasisë, Tano Banushit, Paulin Prekës, Gëzim Krujës, Paulin Selimit, Mergim Muhjes apo Nexho Shabanit…
Sot shkrimin tim, dëshiroj të ja kushtoj, një prej përsonazheve më gazmor e më me humor të Shkodres, karikaturistit të talentuem, Mjeshtrit të Madh, Shtjefen Palushi. Tefa, sic thirret ai në qytetin tonë, ishte nji person inteligjent, shumë aktiv në artin shqiptar me krijimet e tija në karikatur, ku zotnonte (ashtu si në humor) një stil të vecantë. I dijtun e i edukuem, por që nuk “ta falte sekondin” në shkëmbim batutash, shumë social e miqsor, personalizohej në nji trup të vogël e të dobtë, me zhvillim të kufizuem fizik, gja që nuk e pengoj aspak në të përditshmen e tij. Gjenialiteti i tij dallohej jo vetëm në krijimet e tija, që zanë vend në majat e Olimpit të karikaturës shqiptare, por edhe në kontaktet e përditëshme e shoqnore në qytet apo ambientet e ndërmarrjes ku punonte. Më poshtë, dishroj të përshkruej disa përjetime të mijat personale me Tefen (por dhe te tjera), që shpresoj se do të kënaqin fansat e tij apo lexuesit e shumtë të gazetës.
•
..nuk më kujtohet vjeti….. por di që ishte nji përvjetor i teatrit dhe ishte organizue një mbramje jubilare në shpinë e kulturës të qytetit (Shkodër) ku ishin të ftuem artistë të shumtë…e ndër to dhe Tefa. Për t´ju shmangë “rrumujës” dhe vrullit marramendës të atyne që vallzonin, Tefa kishte xanë nji karrigë në nji qoshe të sallonit, pranë dritareve që shihnin nga oborri e rruga e madhe. Atmosfera ishte ndezë, e ndërsa, pothujse të gjithë vallzonin,… Tefa po kuriozohej tuj pa “qeflitë” tuj u hjedhë e përdredhë për hatër të parisë, drejtorisë e partisë. Ndër kto raste, edhe pse “nën synin vigjilent” të instruktorve të komitetit partisë të rrethit, gjindej ndonji shkak apo ndonji personazh për tu ba “viktimë” e lojnave ngacmuese, por pa të keq, të ndonji prej atyne që “nuk të lanë me dekë rehat”. E atë ditë dikush u kujtue me qitë ne lojë Tefen.
Një grup ngacmuesish, i kërkuen me lutje nji aktores të re që sapo kishte ardhë me punë në teatër, që ta “ftonte Tefen me kcye” …..Të gjithë sa ishin për rreth, të knaqun nga idea, e shihnin vajzën me sy lutës që sikur e shtynin drejt Tefës…. Sigurisht që edhe kuadrot e partisë ishin dakort se pa miratimin e tyne loja do të kthehej në nji punë me “zarar” e ndoshta mund të ndëshkohej… Në fillim vajza nuk ndigjoj se ju duk e pabukur me u tall me nji “sakat”, por ma vonë, mbas kambëguljes së tjerve, edhe asaj filloj me ju dukë “interesant” propozimi…. Shumë kush në sallë e mori vesht “kurthin” që do ti bajshin Tefës dhe po priste të knaqej me reagimin….
Vallzimi i radhës….filloj muzika, …pista ishte bosh sipas parashikimit …të gjithë pritshin “ndodhinë”, kurioz për me pa Tefën se si do të reagonte…: …Vajza e re me hap të lehtë, përshkon pisten bosh tue u drejtue nga “viktima”…..A MUND TE KCEJME BASHKE…..
Tefa, qe me inteligjencen e tij e kishte nuhatë “kurthin” e shokve, tue veshtrue me tallje ftyrat e qeshuna të atyne që e kishin organizue ktë lojë i pergjigjet…..ME KCY????? ….PO PREJ KU ME KCY MOJ MOLLE………?????, e tuj i ba me mundim me gisht nga dritarja e madhe e sallonit shton me buzë në gaz…..PREJ KATIT TE DYT-AAAA???????
•
…ishte koha e festivalit të estradave të ndërmarrjeve në Shkodër dhe grupi i uzinës së telave ishte ndër ma të mirët. Axha Gjosho (Vasia), që ishte një ndër asat e humorit shqiptar, e pregadiste këtë trupë me shumë pasion. U bamë nji grup dhe vendosëm me shku me pa provën gjenerale që bahej në sallën e kulturës të uzinës, në prani të drejtoreshës…. Me grupin ishte edhe Tefa….U nisëm prej stacionit te turizmi me autobuz “fizarmonikë” të linjës së qytetit. Disa u ulen ndej e do mbetem në kambë. Tefa zuni vend pranë dritares dhe meqenëse ishte nxehtë, kërkoj të hapte xhamin e dritares që kishte afër….Dora e gjymtume nuk po e lejonte, por ai prap po mundohej me kokëfortësi….Fatorinoja, nji grue e njoftun në Shkodër, sheh Tefen qi po hiqte zi, e qi donte me hapë se s´ban dhe i drejtohet
G…a: a të xen makina Tef-a…?????
Tefa: ….poooo moooj G…., ba me i dalë përpara …..
•
…nji ditë përpara se me shkue ushtarë Pavlini (i vëllau i Tefës), në darkë u mblodhën një grup i ngushtë shokësh e i shkuene për kafe. Familja Palushi atë kohë banonte në pallatin pranë shpisë së kulturës së Shkodrës, i cili ishte ndertue dikur për të kenë zyrat e degës së mbrendëshme dhe nuk kishte asnjifarë sistemit për nji familje. Dhomat e projektueme për zyra ishin të vogla dhe mjaftonin dy divana (me llastiqe) e nji tavolinë me mbush ambientin e mos me pasë se ku me u sjellë. Shokët e Pavlinit mbushën dhomën e nuk kishte ku me hjedhë ma asnji “biskotë”. Të gjithë ulë në 2 divanat, për rreth tavolinës me nga nji gotë raki përpara….dera ishte e hapun mbasi nuk mund të mbyllej prej ngushticet e shokve të shumtë që kishin ardhë……Aty nga ora 8 e pak(të darkës), po vjen Tefa…….mbramja e mirë….
Të gjithë ngrihen në kambë me respektue artistin e madh….
Tefa, i jep dorën atij qi pat ma afër tue i ba pyetjet e zakonshme kur dy vetë që njihen takohen: …. si je? si janë ka shpija? a je lodhë?….flitte me te dhe i tundte dorën…. e tuj përfundue me të i drejtohet të tjerve: ….ju të tjerët jepnia dorën ktij…
•
…..Me thanë të drejtën, cilido shkodranë rrinte me kënaqësi të madhe me Tef Palushin, mbasi ishte një argëtim i vecantë, humor extra, pa kufi, pa të keq, unik… Edhe unë kur e shifsha i shkojsha, nganjiherë edhe me qëllim, për me e “ngacmu pak” sa me e qitë në gojë e me i hapë rrugë fantazisë së batutave të tij. Nji ditë hyna te klubi i veteranve ku zakonisht u gjejshin artistat, mbasi e kisha lanë me u taku me një autor ……. Në nji ndejse të butë (si tip kolltukut) në anën e majtë të lokalit ishte Tefa me nji gotë përpara, kishte marrë gazeten dhe po i hidhte nji sy. I afrohem e mbasi e përshendes e pyes se mos e ka pa autorin(që unë kerkojshe)?
Nuk e kam pa më thotë, po ulu e prite. U ula i knaqun që “ra në kurthin” tem. Më tregoj qi gazeta Jeta e Re kishte botue do karikatura e fjalë të tjera…..Ndërkohë në klub po hyn nji burrë i madh dhe i pashëm që për nga madhësia ishte sa nji mal. Në Shkodër ai ishte figurë e njohur e partisë dhe punonte në zyrat që ishin në katin e dytë apo të tretë të godinës. Babaxhani të habiste me numrin e madh të kambës sa me i terhjek vemendjen e kujtdo…
-Tefë, i tham, sa asht,….sa nji plep….
Tefa i hjedh një sy burrit që qëndronte në mes të lokalit duke i dhanë “direktiva” me zë të lartë një mvartësi dhe më përgjigjet:
…. E ka pasë plehin e mirë e ka lshu shtat….
•
…në familjen Palushi nuk ishte vetëm Tefa që kishte humor, por edhe i vellai Tonini apo motra Angjelina, nga të cilët kam ndigju disa herë batuta “me mbajtë barkun me dorë” prej gazit. Një herë u takova me Toninin i cili ishte mjeshtër i njohur në artistiken e Shkodrës. Ndërsa po bisedonim ai më zgjati kutinë e duhanit që ishte një punim me rrahje në bakër të cilën ai vetë e kishte realizue. Ndërsa po kundrojshe kutinë-art që me kishte zgjatur e pyes: ….mos asht duhan i fortë??
Tonini: ….sdi cka me të thanë….nuk e kam futë ala me u rrahë me kend….
•
..nji herë po kalojshe para shpisë së oficerave në Shkodër, kur rastësisht takoj Tefen me dy miqtë e tij, Paulinin e Gligorin, qi po delshin prej klubit aty. Tuj kenë qi kishim estraden e ndermarrjes dhe më interesonte një dekor, mendova me gjujtë rastin me e bisedue me Tefen….. Ndërsa po i tregoja Tefës për tematikat e shfaqjes, në trotuarin perballë (nga kinema republika) rastësisht po kalonte S.B, nje nenpunës i naltë i partisë i cili kishte pak kohë që për “merita” ishte transferue në Tiranë. Tefa, i cili i kishte ba komitetit një kërkesë për një ambient, studio punet (që ti jepej një dhomë ma shumë në pallatin ku jetonte, pasi ishte me aftësi të kufizueme) e përshendet S-ne. me qëllim që të merrte vesh prej tij ndonji lajm të mirë në lidhje me kërkesën qi i kishte ba atij…..
S….: Tefë, edhe pse kam ikë, e kam lanë porosi që të interesohen për ty e ta ndjekin problemin tand deri në fund, e do të rregullohet ……
Tefa: faleminders shoku S……, kalosh mirë, ….E meqë kishte kenë në një klasë me të shoqen e S-së i thotë:…..selam bashkëshortes. (tuj shqiptue me zor emnin e grues së S-së)
Me të ndigjue “salamin” …gati e lëshova tuj u shtërngue me mbajtë të qeshunen, mbasi …ishte një “batutë antiparti”…..
•

Nje natë, Tefa, ishte për darkë në familjen e L.GJ-it., nji muzikant me të cilin kishte ruejtë miqsinë qysh prej shkolle. Biseda ra për mikpritjen shkodrane, e Tefa, për me mbajtë biseden gjallë, i thotë grues së L-së, e cila ishte prej Gjinokastre…..e paske shtru taman shkodranshe, meze raki, pilaf me mish e mbrapa ambelcinë…!!!!
Na në Gjinokastër, – krenohet e zoja e shpisë,.. kur na vijnë miq, e shtrojmë ma bukur se ju,…..gjellë të parë, të dytë, të tretë, ambelcina e fruta…..
Tefa – …… po moj po…, por ju nuk të thirrni kurr….
•
…ishe koha e talonit të ushqimit, kur cdo familje merrte nji kg mish në muej. Nga eksporti vinte nji lloj mishi frigoriferi, qi dukej se ishte kofshë nga një kafshë e madhe e shkodranët me humor thojshin se ….asht mish kanguri nga Australia…Mishi para se të shpërndahej, ashtu sic ishte i ngrimë coptohej me sopatë….E në Shkodër nuk pushonte humori i tavolinave në kafe e klube. …Në një grup shoqnor ku ishte edhe Tefa, po tallshin me temën e ditës, …MISHI I KANGURIT…., e secili lëshonte nën za nji batutë. Njeni prej shokëve që rrinte në periferi të qytetit, tregohet ma “objektiv” … kur ske pulë han sorrë, e na në familje e hajmë se nuk kena tjetër. M´kan thanë qi asht mish kanguri, por unë e ha e knaqem me te.
Tefa: .. Po ti kenke me fat mor djalë, se prej atje kur rrin, ti si kanguri, me tre kërcime delke në piacë.
•
Gjatë viteve të socializmit, mundësia e udhtimit nga Shkodra për në Tiranë me tren, ishte e vetmja. Në trenin kinez, ku rraseshim si kinezët, uleshim ndër sedilet që ishin perballë njëra tjetrës dhe për 4 orë (deri në Tiranë), kishte pak variante për të “vra” kohën. Mvarej sipas fantazisë. Mujshe me gjetë fillin e nji bisede me personin perballë apo në krah, të flije me kokën të mbështetun në xham apo të lëshume mbrapa, por kishte edhe nga ato që fiksojshin me sy lakmues ndonji “bukuroshe” a ndoj “tip” përballë apo në krahin tjetër. Një nga ditët, i ulur në formacionin 6 vendesh në tren ndodhej Tef Palushi, i cili udhëtonte për një aktivitet në Tiranë. Pranë tij, të ulur, burrë e grue fshatare nga Lezha. Grueja e ngarkueme me ushqime, filloj ti tregojë se shkonte te i biri që e kishte ushtarë diku afër Tiranës. Tefa, që nuk ja kishte qejfin bisedës, po i hidhte nji sy gazetës tuj e sjellë nëpër duer me vështirësi. Grueja, e cila vërejti problemet fizike të Tefës filloj ta fiksojë e të kuriozohej për Tefen.
Grueja: Po ti moj nanë, a je i martuem? Tefa i pergjigjet tue lujtë me mundim kokën në shenjë mohimit.
Grueja: Na kena tre djelm, dy janë të martuem e me fmi, jena familje e madhe. Po ti sa rob ke në shpi? Tefa fillon me u qeshë, me nji gaz qi dukej ma shumë si kollitje, tuj përsëritë fjalët e fshatares…..
Tefa: …Hahaha, sa rob ke n´shpi?…Hahaha….. Po pse moj shoqe, a po të dukem si skllavopronar…aaa?
•***
….ndonjiherë qëllonte që ndoj Tip, qi e mbante vedin për të mendshem ose qi nuk e njihte mirë Tefen, mundohej me i drejtue atij ndonji batute tallëse, që Tefa e merrte me shumë sportivitet. Nji ditë do djelm qi po rrijshin si “të bukur” para vitrinës te farmacia e dugajve të reja, e ndalojnë Tefen “per me ndez cingaren” dhe njeni fillon me e “ngacmue”….
Djali: A e ke marrë vesht Tefë qi kanë dalë do hapa (ilace)….nji prej tyne me pi, bahesh 5 vjet ma i ri??
Tefa: …. E sa vjec je ba ti?
Djali: kam hi për 20.
Tefa: Pi nja katër prej tyne e hin edhe nji herë ka ke dalë, se nuk i duhesh gja kujt.

Vjene, me 27.1.2015

Shenjti i të dëshpëruarve

by

Nga Ilir Levonja/
Para pak ditësh webet italiane shkruanin se Ciprasi nuk është shpëtimtari i Greqisë, por shenjti i të dëshpëruarve. Në këtë konstatim me nota ironie ka me të vërtetë një ndryshim thelbësor. Por edhe një lloj afrimiteti mes popujve. Kjo jo vetëm për shkak të krizës. Apo gjëndjes së vështirë që po kalon ekonomia e tregut në përgjithësi. Por edhe lodhjes së popullit me të njëjtat fytyra.
Me të njëjtit emra politikëbërësish etj.
A janë të dëshpëruar grekët? Sigurisht që janë. Mjafton të vozitësh pak mbi shifrat e borxhit, indeksin e rritjes së ekonomisë etj.., që të kuptosh këtë. Ndërkohë, nga lidhjet me njerëzit tanë atje, dëgjojmë prej kohësh të njëjtin problem, punën e pa paguar.
Nga ana tjetër është vënë re se krizat ekonomike, nga historia e tyre në vende të ndryshme, kanë për bazë një lloj atmosfere të tillë, pra si të thuash qullosjen e entuziziazmit popullor për të vazhduar me reformat apo për të ndryshuar gjëndjen. Kështu që, afërmendsh Ciprasi me të drejtë quhet si shenjti i të dëshpëruarve.
Ku qëndron ky afrimitet dhe pse me të drejtë vëndet përreth Greqisë, përfshi edhe ne e admiruam ardhjen e këtij komunisti të ri në krye të shtetit helen? Aleksi Cipras është një adhures i Ernesto Guevarës, njëriut simbol të komunizmit. Por që në dallim me etërit, jeton në mënyrën e qytetarit kapitalist me bashkëjetesë. U bë lider 33 vjeç. Dhe brenda një periudhe të shkurtër, 6 vjeçare ktheu partinë e tij, fillimisht si e para opozitare. Dhe sot i dha asaj mundësinë të qeverisë vendin.
Po cilin vend? Vendin e tij! Dhe kur? Në kohën e dëshpërimit! Në atë më të keqen. Kur Greqia e kulturës dhe modeli i studimit të antikitetit të shkollave të botës, është sot fytyra e katastrofës së ekonomisë së tregut.
Sot gjithë webet hapeshin me fjalët e kancelares gjermane, që thoshte se nuk ia falim borxhin Greqisë. Në fakt më mirë se vet Ciprasi e di Angela Merkel se, tashmë nuk bëhet më fjalë për shlyerje borxhesh, por për unifikim brenda borxhit. Borxhi i Greqisë, është tashmë borxhi i vetë Europës. Në një farë mënyre si e keqja e një pjestari brenda familjes, që është e keqja e përbashkët e saj.
Sot në Shqipëri aludohet me të drejtë për një lloj i modelit të tillë. Një Cipras shqiptar? Nuk më bëri përshtypje që e kërkonte edhe Turqia? Kjo ka domethënien se pesha arkaike e klasës së deritanishme ka dështuar. Mirëpo kur mendon se që nga lufta e gjeneralëve, Greqisë iu deshën dyzetë e një vite (aq sa është mosha e Ciprasit sot) të rimodelohej, për ne duket se jemi akoma larg.
Sidoqoftë kur çon nëpër mendje emrat e politikanëve ”të rinj” shqiptarë, në përgjithësi territoret tona. Askush nuk është i krahasueshëm me Ciprasin. Përmendin Albinin? Dhe vërtet, pse ka disa detaje të sakrificës, (si shitja e shtëpisë për të ndihmuar Vetvendsojen në 2010) akoma nuk ka popull për ‘të. Po ndërsa në Kosovë ka ndonji shenjë…, në Shqipëri? Asesi! Jo që nuk po del dikush të shesi, por po i katërfishojnë shtëpitë, duke ndarë gratë, fëmijët dhe qentë.
Duket se dëshpërimi i Shqipërisë, shqiptarëve, është vetëm në trenat me klandestinë. Kësisoj, edhe shenjtit.

IN MEMORIAM

by

MUHARREM SHERIF KRASNIQI-VETERAN I ARSIMIT NË LUG TË BARANIT(1921-2015)/
Nga HARRY BAJRAKTARI/
Në Vranoc vdiq Muharrem Krasniqi, veteran i arsimit dhe mësuesi i parë në Shkollën fillore në Baran të Pejës. I ndjeri rrjedh nga një familje e njohur me traditë patriotike, e cila në perudha të ndryshme historike ka dhënë kontribut të çmueshëm në luftë për liri dhe pavarësi të Kosovës dhe të rojeve tjera etnike shqiptare. Nga rinia e hershme Muharrem Krasniqi iu përkushtaua shkollimit dhe arsimimit të popullatës së Lugut të Baranit, duke marrë parasysh se, në kohën kur ai u emërua mësues në Baran në vitin 1943, numri e shqiptarëve të arsimuar ishte fare i vogël, jo vetëm në këtë anë, por në tërë Kosovën. Duke parë këtë situatë të vështirë të arsimit në gjuhën shqipe dhe mungesën e kuadrove në këtë fushë, Muharrem Krasniqi nuk kursei as kohë as mund që t’ u dalë në ndihmë banorëve të Vranocit dhe të fshatrave të Lugut të Baranit.
Muharrem Krasniqin, pas përfundimit të Luftës së II Botërore, më 1945/ 1946 e gjejmë prapë në Shkollën e Baranit. Duke qenë një kohë drejtues i këtij institucioni të arsimimit fillor dhe mësues, ai ndërmori një aksion të gjerë për regjistrimin e një numri sa më të madh të nënësve në klasën e parë, ku në atë kohë kishte familje që hezitonin për t’i dërguar fëmijët e tyre në bankat shkollore. I motivuar nga vullneti i madh, Muharrem Krasniqi hyri shtëpi për shtëpi për t’ i bindur bahkëvendasit e tij dhe të rretinës se pa shkollimin e fëmijëve nuk mund të ketë përparim dhe vetëdije kombëtare. Aksioni i këtij arsimdashësi u kurorëzua me shumë sukses nga një vit në tjetrin, gjithnjë duke shtuar numrin e nxënsëve në shkollë të Baranit, e cila së shpejti do të bëhej edhe qendrër e rëndësishme e arsimimit në këtë anë.
Ky veteran i arsimit punoi edhe në disa shkolla të tjera të Dukagjinit dhe më larg, duke kontribuar në përhapjen e dijes nëpër fshatra në një periudhë tejet të vështirë për popullin e Kosovës, ku njerëzit e arsimit ndiqeshin nga politika shoveniste e Beogradit, hudhëhequr nga krimineli Rankoviq.
Muharrem Krasniqi, përveç shkollimit, u pajis me dije edhe me leximin e librave dhe veprave të shkrimtarëve shqiptarë dhe të huaj, kishte një vullnet të lartë për të kontribuar në çështjen e kulturës. Edhe vetë u muar me veprimtari krijuese dhe me kultivimin e folklorit dhe kulturës materiale në Lug të Baranit. Ai kishte edukuar shumë breza nxënësish, duke i mësuar se një popull mund të ketë perspektivë vetëm nëse është i arsimuar. Ky mësues i orëve të para ka merita të jashtëzakonshme se bindi shumë prindër të Vranocit dhe rrethinës për t’ i dërguar vajzat e tyre në shkollë, atëherë kur ndër ne ende mbretëronte fanatizmi dhe prapambeturia.
Muharrem Krasniqi i përket familjes së Sylërexhëve të Vranocit, e cila ka kontribuar për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës dhe të trojeve tjera shqiptare. Luftoi vazhdimisht kundër pushtuesve në periudha të
ndryshme: Turqisë, Mbretërisë serbo-kroato sllovene dhe jugosllavisë komuniste. Nga kjo familje është edhe dëshmori i kombit Ardian Krasniqi, i cili ra heroikisht në Kliçinë të komunës së Pejës për lirinë e Kosovës në luftë kundër forcave serbe, të cilat ushtronin dhunë e terror në gjithë Kosovën. Florin Krasniqi, është djali i Muharrem Krasniqit, i cili ndihmoi luftën e UÇK-së në armatim dhe forma të tjera dhe ishte deputet për një mandat në Parlamentin e Kosovës.
Vepra dhe kontributi i Muharrem Krasniqit do të përkujtohet gjithherë me pietet dhe dashuri nga banorët e Vranocit dhe arsimdashësit e Lugut të Baranit.
Kujtimi tij do të jetë me ne.

Një serb dhe një yll Hollivudi luftojnë në Shqipëri

by

Lamtumira e fundit për një agjent të OSS/
Nga Peter Lucas, Lowell Sun/
Nick Kukich vdiq të hënën e shkuar.
Mund të mos thotë shumë në mes të gjithë gjërave, por duhet.
Duhet sepse Nick ishte pjesë e numrit në pakësim të veteranëve të Luftës së Dytë Botërore, që shkuan në luftë për të mposhtur nazizmin dhe fashizmin, në mënyrë që Amerika të mbetej e fortë, e lirë dhe demokratike. Ai ishte pjesë e Gjeneratës së Madhe. Nick, që vdiq në një azil në Delaware, ishte 99 vjeç dhe e kishte jetuar jetën plotësisht.
Bir i emigrantëve serbë, Nick punonte në minierat e qymyrit në Ohio kur ishte adoleshent. Më pas u bashkua me ushtrinë amerikane në nisje të luftës. Ai u bë rreshter në artileri. Për shkak se fliste rrjedhshëm serbisht, ai u rekomandua që të ishte pjesë e Zyrës së Shërbimeve Strategjike (OSS), e cila ishte paraardhësja e luftës e CIA-s.
OSS kishte një program të luftës, që stërviste amerikanët etnikë për t’i dërguar prapa linjave të armikut në vendet e origjinës së tyre. Në vitin 1943, Nick ishte në një anije me trupa, që ishte drejtuar për nga Afrika e Veriut.
Por disa gjëra qesharake ndodhën gjatë rrugës. Kështu ai përfundoi pas radhëve të armikut në Shqipëri, jo në Serbi, ku ndihmoi partizanët komunistë të luftojnë kundër gjermanëve.
Bashkë me të ishte edhe marinsi Sterling Hayden, në atë kohë një yll i famshëm filmash, që kërkoi të mbetej anonim duke u bashkuar me OSS. Hayden, një burrë shumë i pashëm, kishte punuar si marinar dhe peshkatar, përpara se të zbulohej nga Hollivudi dhe të kthehej në një yll filmash. Edhe ai përfundoi në Shqipëri.
Nick Kukich, Sterling Hayden dhe pjesa tjetër e burrave që luftuan në Luftën e Dytë Botërore ishin shumë të ngjashëm me ushtarët amerikanë në filmin e shkëlqyer “Snajperi amerikan”. Ose e thënë më saktë, të rinjtë në këtë film janë si ata.
Në të dy rastet, të dy grupet luftuan për shkak se Amerika ishte sulmuar. Ata besonin në vendin e tyre dhe në mënyrën amerikane të jetesës. Ata besonin se vendi ia vlente të mbrohej, nuk ka rëndësi nëse është nazizëm apo terrorizëm islamik. Ata i dolën përpara rrezikut për të mbrojtur vendin. Kjo i bën ata patriotë.
E kam njohur Nick Kukich kur nisa të hulumtoj për librin tim “OSS gjatë Luftës së Dytë Botërore në Shqipëri”. Në atë kohë ai ishte një nga vetëm katër të mbijetuar nga kontigjenti me 35 deri në 40 ushtarë që luftuan në Shqipëri. Puna e tyre ishte të ndihmonin partizanët që të sulmonin gjermanët, të mblidhin të dhëna dhe të shpëtonin pilotët amerikanë të rrëzuar, të cilët ktheheshin nga bombardimi i fushave të naftës në Ploiesti, Rumani.
I graduar toger, Nick ishte gjithashtu në betejën e Tiranës, kur partizanët komunistë, me ndihmën e Aleatëve, mposhtën gjermanët në kryeqytetin shqiptar dhe morën vendin. Atëherë, si tani, armiku i armikut tonë është miku ynë.
“Kishte shumë gjermanë të vdekur në rrugë,” më tha Nick. “Partizanit u vidhnin çizmet, edhe nëse ishin gjallë. Shumë partizanë nuk kishin këpucë. Dreqi e mori, është luftë”.
Misioni i Nick në Shqipëri nisi në dhjetor të vitit 1943, kur ai dhe të tjerë agjentë të OSS u transportuan përmes detit Adriatik nga Bari drejt Gadishullit të Karaburunit në disa shpella. Pikërisht nga këto shpella të ftohta, të errëta dhe të lagështa, të njohura edhe si “Seaview”- OSS ngriti një rrjet inteligjence për të monitoruar aktivitetin e divizioneve gjermane.
Aleatët druheshin se këto divizione, nëse nuk ngacmoheshin nga grupet e rezistencës shqiptare, do dërgoheshin si përforcime në Itali, ku aleatët po hapnn rrugën për t’u përballur me gjermanët. Shërbimi i Nick ishte i paçmuar. Gjermanët nuk arritën të dërgojnë trupa nga Shqipëria në Itali.
Janë gjëra marramendëse. Megjithatë ai nuk e humbi kurrë sensin e humorit.
Kur vizitoa “Seaview” si pjesë e kërkimeve të mia në vitin 2005, shkova tek një nga shpellat e Gadishullit të Karaburunit me një skaf peshkatarësh. Edhe pse ishte një ditë shumë e nxehtë, aty brenda ishte lagështi, errësirë dhe ftohtë, ashtu siç e kishte përshkruar Nick. Më bëri të mendoj se si kanë jetuar ata njerëz aty.
Ndërsa po dilnim jashtë, kapa celularin dhe e telefonova Nick.
Ai u habit kur i thashë se po e merrja nga shpella.
“A gjete gjë,” më pyeti.
“Vetëm një pale mbathje të vjetra, që kishe lënë pas,” bëra shaka.
“Epo mos i sill në shtëpi. Kam mjaftueshëm suvenirë”.
Të qoftë dheu i lehtë.