Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KOSOVË-“BLLACA 99”, MUZE I GJENOCIDIT SERB

by

Bllaca-1999-
20 Vjet nga gjenocidi serb….

-“Bllaca 99”, Muze atje ku u dëbuan qindra mijëra shqiptarë të Kosovës para 20 viteve/

-Kryeministri Ramush Haradinaj:  Liria e Kosovës në themele ka emrin e secilit refugjat të Bllacës. Falënderim shqiptarë kudo që jeni, faleminderit për bukën dhe ujin, për strehën dhe mbi të gjitha për shpresën që ua mbajtët gjallë të përndjekurve me ëndrra të vrara. Po ashtu, një falënderim të gjithë njerëzve të mirë, prej këtu, përgjatë tërë Evropës Perëndimore e përtej Atlantikut në Amerikë, Kanada e Australi, e deri në Jerusalem, që ua lehtësuan tragjedinë dhe ua lidhën plagët e shpirtit/

Gazeta DIELLI nga korrespondenti në Kosovë Behlul Jashari

BLLACË, 10 Prill 2019/ Në jug të Kosovës,  komunën e Hanit të Elezit – kufitare me Maqedoninë Veriore, është vënë sot gurthemeli i Muzeut të gjenocidit serb “Bllaca 99”, atje ku u dëbuan qinda mijëra shqiptarë para 20 viteve.

“Liria e Kosovës në themelet e veta e ka emrin e secilit refugjat të Bllacës dhe të gjithë atyre që dhunshëm u përndoqën nga shtëpitë e tyre. Ata u bënë zëri dhe imazhi i Kosovës që kërkonte të drejtën e vet”, tha kryeministri i Republikës së Kosovës, Ramush Haradinaj.

Kreu i Qeverisë së Kosovës, Haradinaj foli në ceremoninë e vënies së gurthemelit të Muzeut të gjenocidit serb “Bllaca 99”, në kujtim dhe nderim të gjithë shqiptarëve që e përjetuan Bllacën dhe eksodin e 99-ës, në kujtim dhe nderim të gjithë të rënëve për liri, dëshmorëve dhe të zhdukurve, në respekt dhe falënderim për të gjithë ata që ndihmuan popullin shqiptar dhe Kosovën në vitin 1999.

Para të pranishmëve të shumtë, kryeministri Haradinaj tha se janë në Bllacë për të respektuar  rezistencën e vuajtjen e shqiptarëve që kanë kaluar nëpër Kampin e Bllacës, gra e burra, fëmijë e pleq, që prapa kishin lënë të kaluarën, emrat, kujtimet, varrezat dhe njerëz të tyre në zjarrin e luftës.

Po ashtu, kryeministri Haradinaj falënderoi shqiptarët kudo që janë, për bukën dhe ujin, për strehën dhe mbi të gjitha për shpresën që ua mbajtën gjallë të përndjekurve me ëndrra të vrara.

“Një falënderim të gjithë njerëzve të mirë, prej këtu, përgjatë tërë Evropës Perëndimore e përtej Atlantikut, në Amerikë, Kanada e Australi, e deri në Jerusalem, që ua lehtësuan tragjedinë dhe ua lidhën plagët e shpirtit”, tha kryeministri Haradinaj.

Nga një fjalë në ceremoninë e vënies së gurthemelit të Muzeut të gjenocidit serb “Bllaca 99”, mbajtën edhe kryetari BDI-së – partisë shqiptare në Maqedoninë Veriore, Ali Ahmeti dhe kryetari i Komunës së Hanit të Elezit, Rufki Suma.

“Sot, bashkë me Kryeministrin e Republikës së Kosovës, bashkëveprimtarin dhe bashkuftëtarin Ramush Haradinaj, vendosëm gurthemelin e qendrës së kujtesës kolektive kombëtare për gjenocidin ndaj popullit shqiptar në Kosovë. E kaluara duhet të kujtohet në mënyrë që asnjëherë mos të harrohet dhe mos të përsëritet”, u shpreh lideri i BDI-së,  Ahmeti

Po sot, në Bllacë, është hapur ekspozita me fotografi nga kampet e refugjatëve e fotografit profesional nga Brukseli, Asllan Krasniqi, është mbajtur mitingu i poezisë “Bllaca 99”, me pjesëmarrjen e mbi 90 poetëve nga të gjitha trevat shqiptare, si dhe janë mbjellë 99 fidane në shenjë kujtimi dhe nderimi për të gjithë shqiptarëve që e përjetuan Bllacën.    

FJALA E PLOTË E KRYEMINISTRIT HARADINAJ:

Në fillim, më lejoni të përshëndes ata që ndodhen këtu, e që përmes këtij treni i kanë ikur vdekjes, të gjithë që janë prezent, që kanë ardhur nga të gjitha viset e Kosovës.

Sot, po vejmë gurthemelin e një shtëpie jo të jashtëzakonshme, që i zë kujtimet e  gjithë shqiptarëve, me shpresë që ndjekjen nga toka e vet kurrë më nuk do ta përjetojë askush.

Një shtëpi që do të jetë shtëpi e kujtesës kolektive, ku do të vijën breza e breza për të mësuar leksionin e parë: Sa e shtrenjtë është liria dhe sa dhembje sjell rruga deri në liri!?

Në respekt dhe përkujtim të vuajtjeve, por edhe rezistencës  së refugjatëve kosovarë, po e ngremë këtë Qendër Përkujtimore të gjenocidit serb në Kosovë, Bllaca ’99, shtëpi që flet më zërin e ndërgjegjes, kundër harresës.

Ky duhet të jetë një Muze Botëror, i gjithkohëshëm, që flet kundër mizorisë së njeriut ndaj njeriut!

Jemi sot këtu për respekt të rezistencës dhe vuajtjes së 440 mijë shqiptarëve që kanë kalua nëpër Kampin e Bllacës, nga mbi një milionë gra e burra, fëmijë e pleq që prapa kishin lënë të kaluarën, emrat, kujtimet, varrezat dhe njerëz të tyre në zjarrin e luftës.

Ndërkohë që 60 për qind prej tyre janë vendosur nëpër shtëpi të shqiptarëve, që i hapën dyert dhe zemrat, deri në lajmin e madh, që ushtoi si vetëtima: Kosova u çlirua! Kosova mbeti gjallë!

Falënderim shqiptarë kudo që jeni, faleminderit për bukën dhe ujin, për strehën dhe mbi të gjitha për shpresën që ua mbajtët gjallë të përndjekurve me ëndrra të vrara. Po ashtu, një falënderim të gjithë njerëzve të mirë, prej këtu, përgjatë tërë Evropës Perëndimore e përtej Atlantikut në Amerikë, Kanada e Australi, e deri në Jerusalem, që ua lehtësuan tragjedinë dhe ua lidhën plagët e shpirtit.

Dhe sot, kur po e vendosim një shenj në kohë dhe në këtë tokë të ujitur me gjak e lot, e cila ka për të qëndruar shekujve dhe ka më shërbye si vërejtje, që bota e lirë mos të lejojë më spastrim etnik, vrasje në masë dhe ndjekje e trena të vdekjes, sepse kush nuk mëson nga historia ajo do t’i përsëritet.

Pushtuesi mësyu një shekull të marrë tokë nga shqiptarët dhe kur u shfaq UÇK –ja, populli e rizbuloi forcën e tij – mos me dhanë më tokë – duke u rreshtuar në luftën për liri e dinjitet dhe regjimi i Millosheviqit duke e ndje fundin e vet, nisi fushatën e mizorive, për të marrë sa më shumë jetë nga shqiptarët.

Por bota e lirë, e prirë nga Amerika, ia mbylli rrugën me drejtësi kësaj mizorie për ta rikthyer shpresën. Kosova u rikthyer në historinë gjeopolitike të botës.

Kosova e ngrit këtë Muze edhe si falënderim të përjetshëm botës demokratike, si atyre që ndanë drejtësinë.

Sot, kujtesa jonë duhet ta zgjojë vëmendjen e secilit njeri, edhe fqinjëve tanë serbë, që mos t’ua trazojnë plagët ende të freskëta shqiptarëve, por t’i respektojnë vuajtjet e tyre.

Liria e Kosovës në themelet e veta e ka emrin e secilit refugjat të Bllacës dhe të gjithë atyre që dhunshëm u përndoqën nga shtëpitë e tyre, ata u bënë zëri dhe imazhi i Kosovës që kërkonte të drejtën e vet.

Lavdi e përjetshme të gjithë të rënëve për liri, gjithë sakrificës së popullit tonë!

Faleminderit!

*Per me shume foto shkoni ne Facebook-Gazeta Dielli

Prof. Arshi Pipa (1920-1997), shqiptarët e Amerikës dhe….

by

……pseudolibrat e zhurmëshëm rreth tyre /

Nga Klajd KAPINOVA/

Kohët e fundit kam parë një libër voluminoz, Shqiptarët e Amerikës, të botuar në New York, e cila për informacionin e pasur dhe shumë foto origjinale të panjohura më parë si paraqitje formale është model.

Çdo libër i shkruar mirë ose keq, ka vlerën e vet dhe autori mbetet i nderuar, mbasi në vorbullën e jetës plot konkurencë e mbijetese në ShBA, ka sakrifikuar kohën e çmuar, për t’i ofruar lexuesit një informacion me përshkrime historike.

Kjo nuk do të thotë, se për përmbajtjen e librit të ndaj të njëjtat mendime, mbasi servilizimin nuk e pëlqen asnjë jetëshkrimor ose historian. 

Në librin voluminoz dhe luksoz në fjalë, diferencimi i figurave kryesore të diasporës me ose pa reputacion, është bërë me para pëlqimin krahinor, politik, kulturor, arsimor, etj., sesa i nisur nga misioni profesional në pasqyrimin me realizëm, të kontributin e madh ose të vogël të tyre.

Prof. Pipa i anashkaluar me qëllim

Në një libër jetëshkrimor për Shqiptarët e Amerikës, për të cilën u bë shumë zhumë mediatike, mungon jeta e një ndër profesorët më të shquar të komunitetit shqiptaro amerikanë dhe qarqet e perzgjedhura intelektuale universitare amerikane sikurse ishte e mbeti prof. Arshi Pipa, që ishte njëherazi kryetar i Federatës Panshqiptare Vatra (1912) dhe editor i gazetës së saj Dielli (1909).

Organzata në fjalë, i ka propozuar shpesh me shkrim qeverive të majta dhe “djathta” në vendlindje, që të dekorohen me tituj nderi disa “figura” ende gjallë dhe të moshuar të komunitetit tonë, duke lënë pas dore qëllimisht prof. Arshi Pipën etj.

Autori i këtij shkrimi, gjatë një takimi të hapur në zyrat e Vatrës, Bronx, New York, i cili ato ditë po shoqëronte së bashku me studiuesin dhe Sekretarin e Lidhjes së Prizrenit zotin Tomë Mrijaj, dhe kryetarin Ismet Berisha etj., delegacionin nga Koosva, të përbërë nga profesorë dhe punonjës  shkencorë të arkivit të shtetit, që kishin ardhur për të marrë arkivat dhe dokumentet e Lidhjes së Tretë të Prizrenit (1962), ngriti shqetësimin e drejtë, për mungesën e vlerësimit të figures së intelektualit shkodran prof. Arshi Pipa, i cili, nuk është propozuar asnjëherë në listën e gjatë të hartuar nga Vatra, për tu vlerësuar nga Presidenca e Shqipërisë…

Gjithsesi të shkruash për prof. Pipën duhet të kesh një njohje të gjërë, të thellë dhe për më tepër aftësi të madhe interpretative të mendimeve dhe studimeve me vlera, që në formë relike ia la amanet qytetit të lindjes. 

Unë, kam pasur fatin dhe nderin, që të jem i pranishëm kur në Shkodër mbërritën 45 kuti me libra dhe dorëshkrime, që profesori Pipa i la qytetit të vet dhe si nderim vendlindja kishte disa vite që i kishte ngritur në bronx dy portrete vëllezërve: martirit avokat Mysafer Pipa dhe prof. Arshi Pipës, në Muzeun Historik të Qytetit…

Titulli i bujshëm i një libri nuk e justifikon permbajtjen

Më ka qëlluar, që këtë libër ma la në dorë një bisnesmen i sincertë, që për etikë nuk kërkon t’i përmendet emri. Ai ndër të tjera, shtoi fjalët: “Unë jam në këtë libër, vetëm pse kam pjekur pizza, qofte, shisheqebap… se sa kam ndonjë meritë specifike në komunitetin shqiptaro amerikanë…”

A mund të quhet shkencorë e historik, një libër që ka shpieguesin e emrave, dhe nuk ka asnjë literaturë referuese apo hulumtuese në arkivat private apo shtetërore në ShBA!?

Në libër mungon diversiteti i mendimeve teza dhe hipoteza, ballafaqimi me faktet e argumente të diskutueshme për një figurë me ose pa emër.

Monotonia e përshkrimit të njerëzve, uniformiteti dhe vetëlavdërimi i intervistuesve të improvizuar, është shoqëruesja kryesore në disa faqe të saj.

Risitë janë dhënë të prera me thikë, se kështu është dhe nuk ka ndryshe. Si nuk u gjet një dëshmi autentike në asnjë librari, arkiv shtetëror ose bibliotekë private, si fjala vjen, një certifikatë e lindjes ose të regjistrimit të një shqiptari (në shtetin e Luizianës), që para 150 viteve paska ardhur në ShBA dhe është vendosur në shtetin e Luizianës, ku “mendohet” se është “vendosur” edhe komuniteti më i madh shqiptar, të pakonstatuar nga shtypi amerikan!?

Në libër mungon analiza e vendosjeve të emigrantëve në grupe ose veçmas dhe dëshira ose prirja e emigrantëve për t’u marrë më shumë me bisnesin se sa me shkollimin apo prirjet për t’u integruar si lider shoqëror ose politik (karrierë profesionale), dukuri kjo shumë e përhapur në trojet etnike shqiptare.

A nuk e tregon këtë suksesi apo ekzistenca e 24 perandorëve me origjinë ilirë në periudhën e Perandorisë Romake (Romë dhe Konstandinopojë) apo drejtimi e shërbimi me besnikëri në Perandorinë Otomane të 45 kryeministrave (vezirave) me origjinë arbër apo shqiptar!?

A do të ishte më më interes për lexuesit, që të kishin lexuar një panoramë ose analizë për suksesin e fëmijëve, nipave e mbesave të emigrantëve të parë, gjurmët e tyre dje dhe sot e kontributi në jetën amerikane, se sa çfarë të ardhurash ka një bisnesmen nga bisnesi i vogël, apo punëtor i rëndomtë, si: pizzaman, doorman, porter, fotostudio, superintendent, kamarier, qoftexhi, kasap etj.

Kush nuk do të kishte dëshirë të lexonte ecurinë e integrimit të shpejtë me sukses e pa vetëmburrje në universitetet amerikane të emigrantëve rinj, që janë shumë më lart shkollarisht se parardhësit bashkëatdhetarë (analfabetë, të pashkolluar) të ardhur dikur nga Shqipëria, Kosova, Mali i Zi e Maqedonia, se sa të lexojnë për të asimiluarit “shqiptar”, që nuk dinin as shkrim as këndim.

Sa kanë ndikuar bisnesmenët e hershëm shqiptarë antikomunistë e atdhetarë dhe cili ishte kontributi konkret për rrëzimin e komunizmit në Shqipëri?

Komunizmi në Shqipëri u rrëzua vetë. Për këtë nuk ka asnjë meritë diaspora e SHBA-së, e cila ishte e përcarë dhe në shumicën e rasteve përdorte në mitingje dhe protesta flamurin me yllin komunist…

Deri me sot nga veteranët emigrantë këtu, nuk kemi pare apo lexuar asnjë rresht kritik, ku të tregohet se si shqiptarët në New York, Boston, Detroit etj., në takimet mes shqiptarëve shisnin librat e diktatorit Enver Hoxha, në një kohë që në Shqipëri kishte 46 burgje dhe me mijëra kampe përqendirmi të ngritur nga diktatura dhe diktatori, që admirohej edhe në Amerikë…

Si shpiegohet që disa bisnesmenë e organizata “atdhetare” në ShBA kanë mbijetuar nga fondet e prehri i qeverisë komuniste dhe “demostronin” me naivitet të ashtëquajturën “atdhedashuri” me flamurin me yll!? 

A ka pasur prej tyre, që kanë bashkëpunuar me rregjimin e Enver Hoxhës, duke e përhapur propagandën e bekuar shtypjen e bashkëatdhetarëve dhe dëmi që i sollën mëmëdheut në vuajtje me dashurinë për diktatorin!? 

Pipa u burgos dhe vuajti në burgjet dhe kampet e shfarosjes

 Prof. Arshi Pipa lindi në Shkodër, në një familje intelektuale të qytetit antik.

Pipa, diplomohet për filozofi, në Universitetin e Firences, në vitin 1942. Ai dha mësim në Amerikë në Kolegjin e Arkansasit si profesor i filozofisë dhe më vonë si profesor në Universitetin e Minesotës, ku ligjëroi letërsinë italiane.

Mësimet fillore dhe të mesme i mori në vendlindje, të parat te Kolegji Saverian e më tej për 8 vjet në Gjimnazin e Shkodrës në degën klasike, që e përfundoi më 1938.

Me përkujdesjen e të atit për edukatën fetare, ndiqte mësime në medrese pasditeve.

 Më 1936 me poezinë Në lamën e luftës fitoi çmimin e tretë në një konkurs poezie të shpallur nga e përkohshmja katolike Cirka.

Më pas studioi Letërsi e Filozofi në Universitetin e Firences, laureoi me tezën Morali dhe feja tek Bergson.

U kthye në Shqipëri dhe nga viti 1941 dhe deri në fund të vitit 1944 dha lëndën e filozofisë në Licetë Shtetërore të Tiranës, Shkodrës dhe të Durrësit.

Në vitin 1944 drejtoi revistën Kritika, botuar nga Myzaferi.

Kur Lidhja e Shkrimtarëve nisi botimin e organit Bota e Re, Pipa me Kutelin ishin të vetmit jokomunistë në këshillin drejtues.

Ai mori pjesë në Kongresin e Parë të Lidhjes në tetor të 1945, drejtuar nga Skënder Luarasi.

Për pak kohë, në vitin 1945, qe mësues i italishtes dhe i gjuhës shqipe në Kolegjin e Mësuesve, Tiranë.

Pasi u arrestua miku i tij Hysen Ballhysa më 4 dhjetor 1946, Pipën e arrestojnë më 27 prill 1947 dhe pas tyre u arrestuan edhe Preng Kaçinari me poliglotin Pashk Gjeçin.

Pipa u akuzua se gjatë kohës së luftës kishte “drejtuar revista me ideologji fashiste për të mashtruar popullin dhe për të maskuar okupacionin fashist” dhe se vijonte punën me studentët e vet duke e akuzuar pushtetin komunist si terrorist, akuza për të cilat u dënua me 20 vjet heqje lirie.

Pipa u burgos dhe vuajti në burgjet dhe kampet e shfarosjes (Durrës, korrik 1948 Vloçisht, nëntor 1948 Gjirokastër, Korçë, Artizanati i Tiranës, Burrel etj.), ku përveç punës së detyrueshme u bë një nga dorëzanët e mësimdhënies së letërsisë, filozofisë dhe gjuhëve përgjatë dënimit, ku shkroi librin me poezi Libri i Burgut.

Familjen e shpërngulën disa herë derisa në nëntor 1949 bashkë me 20 familje të tjera të persekutuara i shpërnguli në disa shtëpi boshe në plazh. Gjatë rrugëtimit, i ati që ishte i paralizuar, ndërroi jetë.

Lirohet më 26 prill 1956 dhe një natë të fundverës së 1957 arratiset bashkë me të motrën, Fehimen. Vendoset në Sarajevë deri në vitin 1958.

Nga burgu doktor në filozofie në SHBA

Disiddenti Pipa emigroi në Shtetet e Bashkuara më 1959. Në fillim punoi si arkëtar në një hotel në New York.

Emërimi i tij i parë ishte në kolegjin Philander Smith, Little Rock, Arkansas, ku ligjëroi për filozofi më 1960. Vitin akademik pasues, drejtoi departamentin e gjuhës italiane në City University, Georgia, në Shkollën e Gjuhëve dhe të Gjuhësisë dhe në të njëjtën kohë jepte mësim filozofi, në Kolegjin e Arteve të Lira (verë 1961 dhe 1962).

Ka qene pedagog i gjuhës italiane në universitetin Kolumbia në vitet 1961-1962, dhe profesor i asociuar i gjuhës italiane, në universitetin e Delfit, Garden City, dhe, në të njajtën kohë, gjatë verës, dha filozofi në Kolegjin e Arteve të Lira..

Në vitet në vazhdim ligjëroi tema filozofike në kolegjin Adelphi Suffolk. Nga viti 1963-1966 ishte profesor i asociuar në vitin akademik 1963-1964 në departamentin e gjuhës italiane, në universitetin e Kalifornisë, Berkley.

Atje jepte kursin e letërsisë moderne italiane dhe drejtonte seminaret e kritikës letrare, (De Sanctis, 1963, Kroçe, 1964, Viko, 1965), po ashtu si dhe në gjuhën shqipe, letërsi dhe folklor më 1965, si dhe filozofi romake.

Në vitin 1966, drejtoi disertacionet për gradën e doktorit në filozofi (Ph.D).

Përkrahu lëvizjen studentore të Berkley University të Kalifornisë, e njohun si “Free speech movement”, dhe arrin të bëhet kritik i paanshem i poltikës.

Nga viti 1966, ka qenë në fakultetin e Universitetit të Minnesota-s dhe Minneapolis, fillimisht si profesor i asociuar (1966-1969), dhe më pas si profesor i gjuhës italiane, në departamentin e gjuhëve frënge dhe italiane (Departamenti i Gjuhëve Romane gjatë vitit 1968).

Prof. Pipa Arriti të jetë pjesëtar i Universitetit të Minesotes, si anëtar me të drejta të plota dhe gjithashtu kontribuonte në planifikimin, hartimin dhe ndarjen e diplomave të studimeve të gjuhës italiane.

Programi për gradat e master-it u themelua në vitin 1968, ndërkohë ai ishte drejtues i programit master (“graduate school”) në gjuhën italiane. Temë – diplomat për master dhe disertacionet e PhD u shkruan dhe u miratuan nën drejtimin e tij.

U ka dhënë mësim kurseve të ekstrakurrikulare të gjuhëve, të ndara në kurse të ulët dhe të larta, kurseve të qytetërimit dhe të kulturës në anglisht, dhe në veçanti, kurseve ekstra-kurrikulare për shkrimtarët e mëdhenj, (Dante, Bokaçio, Manzoni, Leopardi), në zhanret e “Poezisë kalorësiake”, “Letërsisë Utopike”, dhe temat krahasuese (Marksizmi dhe Ekzistencializmi në tregim dhe dramë), përfshi seminaret (Ungareti dhe Montale, Viko dhe Kroçe).

Ai ka dhënë mësim bashkërisht, kurseve të diplomuara të gjuhëve frënge dhe italiane, (Simbolizmi Francez dhe Hermetizmi Italian, Romantizmi në Francë dhe në Letërsinë Italiane), duke pasuar me themelimin e programeve të master-it, në gjuhët Frënge dhe Italiane (1970), të konceptuar dhe hartuar me iniciativën e tij.

Me daljen në pension u vendos përfundimisht në Washington, D. C., pranë së motrës, ku edhe mbyll sytë…

Editori Pipa ishte i mprehtë në analizat e temave bashkëkohore

Pipa shquhet për veprimtari botuese në larmin e shtypit periodik. Ai ka qenë botues dhe kryeredaktor organesh letrare e shkencore.

Në vitin 1944, kur Shqipërija vuante nën pushtimin e huaj, në një moshë të re nxori revistën Kritika Letrare, në të cilën dallohet për trajtim original dhe objektiv të personaliteteve të letrave shqipe; veçori që do ta shoqërojë ate gjithnjë më vonë, kur do të shkruaj veprat madhore në këtë fushë.

Në faqet e revistës ravijëzoheshin kulmet e letërsisë e të kulturës shqiptare si Noli, Konica, Migjeni.

Kulme në historinë e kritikës sonë letrare kanë mbetur edhe këto punime të Pipës.

Eseja e shkruar për Konicën e dëshmon atë si një kritik të kategorisë së parë.

Në vitet 1945-1946, qe anëtar i redaksisë së revistës Bota e Re. Më 1987, anëtar i redaksisë së revistës tremujore për mendimin kritik Telos (Kaliforni).

Në vitin 1990, filloi të botoj në Washington D. C. revistën “Albanica – A quarterly Journal of Albanological Research and Criticism”, revistë me vlera të mëdha shkencore albanologjike.

Mbas tre numrash, për arsye financiare, u ndërpre ky botim aq i nevojshëm e i rëndësishëm sidomos për paraqitjen para botës të gjendjes së vertetë ekonomike e politike të trojeve tona, dhe të shkencave tona albanologjike.

Për kohën e vet, në diasporën shqiptare, jo vetëm në ate të Amerikës, nuk ka pasë nji të tillë të dytë që t’i afrohet sadopak. Aty u botuan artikuj studimorë në gjuhët shqip, anglisht, frëngjisht, gjermanisht nga studiues të njohun shqiptarë e të huej si: A. Pipa, M. Camaj, Peter Prifti, Anton Logoreci, Adrian Klosi, A. Vehbiu, Feime Pipa, Michele Roux, Odile Daniel, Francesco Altimari, Ëalter Breë, Hans-Jurgen Sasse, Matteo Mandala, Peter Bartl, Armin Hetzer, Alain Ducellier dhe Ëilfried Fridler.

Mbrojtja e çështjes shqiptare në të gjitha trojet tona qe qëllimi i revistës. Numri i parë iu kushtua “Tragjedisë së Kosovës dhe aktorëve të saj”. Në ballin e revistës u vizatua harta e Kosovës së bashku me pjesën veriore të Shqipërisë.

Së bashku me shkrimtarin dhe publicistin e mirënjohur malësor prof. Martin Camaj ishin disidentë, që punuan në mërgim dhe që dhanë një kontribut të madh intelektual në fushën e gjuhësisë, letërsisë, filozofisë, sociologjisë dhe publicistikës.

E njëjta indiferencë edhe në 22-vjetorin e vdekjes së Arshi Pipës. Sot është dita kur kritiku, poeti, publicisti, u nda nga jeta në SHBA, ndonëse për asnjë moment nuk u nda prej Atdheut të tij të lindjes.

Pothuajse cdo vit ka heshtje rutinë ndaj figurës së madhe të intelektualit të shquar prof. Arshi Pipa.

Kjo për faktin e keq, se institucionet kulturore, letrare dhe kulturore në Shkodër (Bashkia e qytetit), Tiranë (Akademia e Shkencave të Shqipërisë), etj., vazhdojnë të sundohen nga ish përfaqsues të rregjimit komunist, të cilët kanë pushtet kudo, duke vazhduar ta urrejnë kritikun e pafalshëm të tyre prof. Pipën, për inerci të diktatorit dhe diktaturës së largkjoftit të Dullës së Gjirokastrës.

 Heshtje varri. Asnjë fjalë nga institucionet e Tiranës, por as ato lokale, në Shkodër, të vetëquajtur nga e kaluara si “djepi i kulturës”.

I vetmi rast pozitiv është fakti se studiuesi dhe pedagogu i Fakultetit të Histori Filologjisë, Lisandri Kola, ka pasur një përballje të hapur publike.

Për më tepër, dy herë me radhë (përmes gazetës “Panorama”), Kola i është drejtuar Bashkisë së Shkodrës për ngritjen e një memoriali kushtuar Pipës, por indiferenca është ajo çka ka pasuar si gjithnjë pseudopushtetarët që hapur mohojnë qytetarët e vet, që janë ndera dhe krenaria e qytetit tonë.

Por njerëz të mirë ka kudo. Kështu ndër homazhet e pakta, duket të jetë ai i revistës “Kens”, botuar nga Lisandri dhe Aristea Kola, me një Komisi Shkencore e përbërë nga Arben Prendi, Çezarin Toma, Dhurata Shehri, Edlira Tonuzi, Persida Asllani, Marsel Nilaj, Vjollca Osja, Vinçens Marku, ia ka kushtuar këtë numër pikërisht prof. Arshi Pipës.

Ai përfundoi arsimin e mesëm në vendlindje, e më pas studioi për filozofi në Universitetin e Firences (Itali).

Prej vitit 1941-1946 Pipa dha mësim në shkolla të mesme të Tiranës e Durrësit. Gjatë viteve ’40, emri i Pipës do të ndeshet në shtypin e kohës.

Ai do të botoj poezi dhe kritika. Në vitin 1944, edhe pse në moshë fare të re, ai bëhet botuesi i revistës letrare Kritika, një nga më të rëndë- sishmet e kohës së vet, në të cilën ai botoi traktate për kritikën letrare, përse duhet dhe a kemi.

Përveçse botoi kritika të autorëve të ndryshëm të kohës, ai vetë mori në shqyrtim veprat e Nolit, si dhe ushtroi kritikën e kritikës, duke u përballur me të tjerë kritikë, si në rastin e Mitrush Kutelit. Pena e tij prej kritiku ishte goditëse dhe nuk do të kalonte pa u vënë re.

Por ky udhëtim nuk do të zgjaste shumë. Me vendosjen e pushtetit popullor, Kritika, ashtu si edhe gjithë simotrat e saj, u mbyllën.

Në prill të vitit 1946, Pipa u burgos nga regjimi komunist dhe vuajti për dhjetë vjet (1946-1956) në burgjet dhe kampet e punës në Durrës, Vloçisht, Korçë, Tiranë, Burrel etj. Atëherë lindi edhe libri me poezi Libri i Burgut.

Pasi del nga burgu, arratiset në vitin 1958 dhe vendoset përfundimisht në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Ndonëse nuk e pati të lehtë, ia doli të bënte atë që dinte të bënte më mirë, të jepte mësim në universitetet më të dëgjuara të SHBA. (Kolumbi, Kaliforni, Minesota etj.), si dhe të shkruante e të botonte poezi, estetikë, filozofi dhe kritikë letrare.

Ka shkruar “Lundërtarë”, “Libri i Burgut”, “Rusha” dhe “Meridiana”, pak të njohura nga lexuesi shqiptar, si dhe “Tipologjia dhe periodizmi i letërsisë shqiptare”, “Fan Noli si një nga figurat kombëtare dhe ndërkombëtare shqiptare”, “Humanistët italoshqiptarë”, “Bisedë përmbi Kadarenë”, “Fenomeni Kadare” etj.

Disa vite më parë u botua vepra e tij filozofike “Skica e një konceptimi mbi jetën plotësuar me Mbi gjeniun”, shkruar në gjuhën italiane në burgun e Burrelit, në vitin 1955. Ndërkaq ka ende shumë për t’u botuar dhe njohur për Arshi Pipën. (Revista Kens, Pipa – Epus, Numër Special, 2017)

Mllefi kundër Professor Emeritus Arshi Pipës në mediat e “djathta” në vendlindje

Miku im shkodran Bep Kuqani ish i burgosuri politik, njëkohsisht ish-bashkëvujtës me të ndjerin prof. Arshi Pipa, para se të ndërroi jetë këtu në New York, më dhuroi dorëshkrimin e tij mbi prof. Arshi Pipën.

Ai ndër të tjera, me një shqetësim të madh më shprehu indinjatën e tij ndaj gazetës gjoja të “djathtë” me emrin e cuditshëm 55, të datës 4 tetor 2002 (që cirret se përfaqson nenin 55 të agjitacion e propagandës të ish Kushtetutës së Shqipërisë të kohës së komunizmit, që e mban vetën të “pavarur”, kundërkomuniste e rrjedhimisht e spektrit të djathtë, t’i lejojë vetës botimin e shkarravinave të tilla, plot mllefe dhe urretje kundër një disidenti të mirëfilltë kunërkomunisti dhe përsonaliteti të madh si prof. Arshi Pipa.

Kështu nën titullin: “Hetim i ri për vrasjen e Mehmet Shehut”, gazeta 55 synonte të njolloste padrejtësisht një ndër figurat më të mëdha e më të pastra të disidencës komuniste, që mund të quhet me të drejtë krenaria e kësaj desidence, jeta dhe vepra e të cilit e kanë nderuar dhe do t’a nderojnë gjithmonë Shqipërinë dhe shqiptarët e kudondodhur, sepse e tillë ka qenë e do të mbetet figura e të mirënjohurit Profesor Emeritus Arshi Pipa.

Disidenti Pipa, Apostull i Demokracisë

Për disa dekada në SHBA, Boston dhe New York, në drejtim të gazetës Dielli, organ i Federatës Panshqiptare Vatra, kanë vepruar personalitete të shquara në lëmin e atdhetarisë dhe të gazetarisë shqiptare, sikurse shkruan editori Anton Çefa.

Kështu njeri pas tjetrit editorë të Diellit, sipas radhës kanë qenë: Fan Noli, Faik Konica, Kristo Floqi, Kristo Dako, Paskal Aleksi, Dennis Kambury, Kostë Çekrezi, Bahri Omari, Loni P. Hristo, Andon S. Frashëri, Andrea D. Elia, Nelo Drizari, Qerim Panariti, Xhevat Kallajxhi, Eduard Liço.

Më vonë, në vitet 1990-1994, gazeta ka kaluar në duar të ndryshme. Në vitin 1990: Din Derti; 1991: prof. Arshi Pipa (korrik, gusht-shtator); Gjon Buçaj, Agim Karagjozi, Agim Rexhaj, me asistencën e Tahir Deskut (tetor-nëntor); prof. Arshi Pipa (dhjetor); 1992: prof. Arshi Pipa (janar, shkurt, mars, prill, maj-qershor); Agim Karagjozi, Gjon Buçaj (korrik-nëntor) ; 1993: Agim Karagjozi (janar-qershor, korrik-tetor, nëntor-dhjetor); 1994: Agim Karagjozi (janar-shtator); Anton Çefa (tetor-dhjetor 1994 deri në numrin e fundit korrik-dhjetor 2006) etj.

Gjatë kësaj kohe u intensifikuen lidhjet e tij me Vatrën dhe Diellin. Gjithnji, ai ka qenë bashkëpunëtor i zellshëm i Diellit.

Shqetësimet e tij për gjendjen e Vatrës, në këte kohë, dhe mendimet e tij për prosperitetin e saj, ai i shprehu, së pari, në Dielli, në artikullin e gjatë “Për riorganizimin e Vatrës”, (nr. i 16 gushtit 1983) dhe në fjalimin e rastit të 28 Nandorit 1986, “Për shpëtimin e Vatrës”, që u botue në Diellin e 28 shkurtit, 1987.

Më duket se Arshiu ka dhënë përcaktimin ma të saktë dhe ma të bukur për Vatrën: “Vatra asht nji monument historik i vetëdijes dhe kulturës kombëtare”.

Ai ka shkruar me dhimbje kraharori për gjendjen e mjeruar të Vatrës dhe ka vlerësue lart prestigjin e saj ndaj organizatave të tjera të diasporës, gja qi i jep mundësi e avantazh asaj t’i bajë nji sherbim të madh kombit, “i cili do të ketë vlerë më të madhe nëse Vatra mban një qëndrim sipërpartiak dhe sipërqeveritar”. “Ndërhymja e saj, shkruen Pipa, asht sidomos e randësishme ndër raste kur të drejtat e kombit shqiptar cenohen ose rrezikohen”.

Në pranverë të vitit 1991, Pipa u zgjodh kryetar i Vatrës, pa qenë anëtar i saj, detyrë në të cilën qëndroi vetëm një vit, sepse në qershor të 1992-shit, nuk u rizgjodh.

Ai e mori kryesinë e Vatrës me të vetmin qëllim për ta vënë atë në shërbim të problemeve me rëndësi të jashtëzakonshme historike, që dolën para kombit tonë: zhvillimeve demokratike në Shqipëri dhe zgjidhjes së problemit të Kosovës.

Gjatë kësaj kohe tepër të shkurtër, ai iu kushtua me të gjitha energjitë rimëkëmbjes së Vatrës, dhe kreu shumë punë me vlerë.

Në Albanica, në nr. 3-4 të vitit 1992, në shkrimin On Vatra and Dielli, ai ka shkruar me hollësi për to.

Prof. Pipa si arsimtar, publicist, poet, gjuhëtar, kritik letrar, përkthyes dhe pedagog shqiptar, i ofroi Perëndimit të dhëna të dorës së parë mbi gjendjen e shkrimtarëve dhe intelektualëve në vitet e para të Shqipërisë staliniste.

STUDENTET E UNIVERSITETIT TE KOSOVES REVOLTOHEN

by

Me rastin e 38 vjetorit/

                                                                  Nga  Sami  Repishti, Ph.D./

Ridgefield, CT.- Në numrin e 1 Janarit 1981, gazeta DIELLI e Boston-it, botoi Memorandumin II drejtue 35 Ministrave të Jashtëm të vendeve europiane (dhe SHBA) firmuese të Helsinki Agreement (i njohun si Helsinki Final Act, 1975). Të mbledhun në kryeqytetin Madrid, Spanjë, për herën e parë, do të shqyrtohej plotësimi i angazhimeve të marruna nga secili shtet-anëtar. Mungonte Shqipëria komuniste që refuzoi këte ndërmarrje themelore për ruejtjen e paqës në Europë.

   Në bashkëpunim me organizatën Rinia Shqiptare Kosovare në Botën e Lirë, Memorandumi II u përgatit anglisht dhe u nënshkrue nga aktivisti për të drejtat e njeriut, Prof. Sami Repishti. Memorandumi II kishte 9(nandë) faqe dhe shoqënohej nga nji Annex prej 100 (njiqind) dokumentësh që konfirmojshin përmbajtjen. Memorandumi II  ka datën 15 tetor 1980.

   Nji kopje iu drejtue Ambasadorit amerikan, Max Kampelmann, i cili u përgjegj zyrtarisht se do të bante detyrën në ngritjen e problemit të pakicës kombëtare shqiptare në ish RSF të Jugosllavisë.

    Memorandumi II i referohet Aktit Final të Helsinkit, 1975, dhe ban thirrje për të gjithë pjesëmarrësit të respektojnë të drejtat dhe liritë e pakicave kombëtare që ekzistojnë në territorin e vendeve pjesëmarrëse me nji theks të veçantë për të drejtat e pakicës kombëtare shqiptare në ish Jugosllavinë. Memorandumi II shprehë besimin se :

“…ata do të respektojnë të drejtat e personave që u takojnë pakicave të këtilla, barazinë para gjyqit, dhe se do të mundësojnë oportunitetin e plotë për nji gëzim të të drejtave dhe lirive themelore për të gjithë, dhe se, në këte mënyrë, do të mbrojnë interesat legjitime në këte sferë…”.

    Në mes të pakicave nacionale “… që jetojnë në shumë nga shtetet kombëtare dhe multi-nacionale të Europës”, thekson Memorandumi II, “ashtë edhe pakica shqiptare prej ma shumë se dy miljonë qytetarësh që tani banon mbrenda kufinjëve ndërkombëtare të RSF të Jugosllavisë, kryesisht mbrenda Krahinës Socialiste Autonome të Kosovës”.

     Memorandumi II numëron nji seri shkeljesh të të drejtave dhe lirive të popullsisë shqiptare dhe kërkon respektimin e tyne. Aty dyshohet  se “….pozicioni i padëshirueshëm i pakicës kombëtare shqiptare në RSF të Jugosllavisë, dhe shkeljet sistematike të të drejtave dhe lirive të kësaj popullsie- si dhe të individëve të aktivizuem- nuk do të ndihmojë me pengue trazina në këte zonë potencialisht eksplozive të kontinentit europian”.

                                                            *

    Nji parashikim i saktë por fatkeq për shqiptarët në Jugosllavi!

    Vetëm tre muej ma vonë, mars, prill, 1981, Kosova shpërtheu në demonstrata të fuqishme me përfundime tragjike. Studentët shqiptarë që demonstruen, u rrahën egërsisht, u burgosen për vite të gjata, dhe u vranë nga “U.D.B.a” dhe Ushtria Jugosllave, që ishte krijue me mbrojtë e jo me vra qytetarët e vet.  Statistikat zyrtare jugosllave japing numrin 11 për viktimët e vrame, dhe 57 të tjerë të plagosun randë; disa prej tyne vdiqën në spitale ose në shtëpi nga moskujdesja e frika e arrestimit. Me qindëra numërohen studentët e arrestuem, në kundërshtim me trajtimin e studentëve në Beograd dhe Zagreb që demonstrojshin pa frikën e egërsisë ushtarake jugosllave. Burime tjera të jashtëme tregojnë për hapjen e ma shumë se 100 varrezave për viktimët; Prof. Pedro Ramet, Washington University, që vizitoj Kosovën shpejt mbas ngjarjeve mendon se numri i viktimave në të gjithë Kosovën e Tetovën afrohet shifrës 1.000. (Për solidaritet, studentët e Tetovës demonstruen bashkë me ata të Prishtinës dhe qyteteve tjera të Kosovës).

    Parulla kryesore ka qenë “Kosova Republikë!”

    Në vitin 1981, numri i studentëve të Universitetit të Prishtinës kishte arritë numrin 30.000, nga të cilët 60 përqind ishin studentë shqiptarë.

    Universiteti i Kosovës u hap në vitin 1970 (si Universiteti i Prishtinës) jo si nji gjest simpatie, as edhe si manifestim mirëkuptimi për nevojët e Kosovës, por kryesisht si rezultat i presionit të ushtruem ndaj Qeverisë Jugosllave mbas demonstratave kosovare (dhe të Tetovës) të nandorit  të vitit 1968., dhe ma vonë 1971.

   Vetëm nji vjet mbas hapjes, 1971, Universiteti i Kosovës u lëkund nga lëvizjet studentore që kundërshtojshin konditat shumë të këqia dhe trajtimin inferior të këtij instituti të naltë arsimor. Demonstratat e 1981-se, nuk u trumbetuen nga shtypi jugosllav zyrtar, por ishte e qartë se Kosova kishte arritë në nji pikë ku shpërthimi studentor do të trondiste themelet e Kosovës, dhe se autoritetet duhej të kujdesoheshin ma shumë për përmirësimin e konditave të jetës në Kosovë në se dëshirojshin me evitue rrjedhimet katastrofike.

    Për ma tepër, konflikti ngjau në nji kohë kur Jugosllavia po kalonte nji periudhë krize ekonomike të thellë. Në vitin 1980, inflacioni ishte mbi 30 përqind. Kosova, si vendi ma pak i zhvilluem në vend, mbante peshën ma të madhe të këtij depresioni ekonomik.

    Politikisht, Jugosllavia po kalonte nepër pengesa të mëdha. Arrestimet e disidentëve u shtuen, veçanërisht kundër shqiptarëve. Burime të besueshme japin shifrën 150 të viktimave shqiptare (të burgosun të ndërgjegjes). Në burgjet jugosllave për çdo të burgosun jugosllav politikisht kishte 5-6 të burgosun shqiptarë.

     Tue shkrue mbi Charter 77, avokati për të drejtat e njeriut, H.Gordon Skilling, spjegonte:

“….Në se ne- individët, organizatat private, dhe qeveritë- nuk jemi në gjendje me gjetë mjete konktrete me ndihmue (të përndjekurit) në , gjendje të vështirë, fjalët tona të bukura dhe mbështetja e jonë janë pa vlerë. Aksioni efektiv në mbështetje të kauzës së tyne, përkundrazi, ashtë i dëshirueshëm dhe jo vetëm për hir të vetë individëve. Aksioni ndihmon me hapë rrugën për sukses të luftës së tyne për të drejtat e njeriut, dhe kështu me hjedhë bazat e nji zbutje serioze të tensionit, mbështet në komunikim të hapët dhe mirëbesim real e mirëkuptim në mes të Lindjes dhe Perëndimit”.(“Czechoslovakia on Trial” Queen’s Quarterly,1980)

    Bashkësia shqiptaro-amerikane organizoi nji demonstratë të madhe në Washington D.C. Organizata Rinia Shqiptare Kosovare në Botën e Lirë, shpërndau nji trakt (anglisht) me thirrje për kundërshtimin e terrorit jugosllav- kryesisht serb- në Kosovë. Trakti shkruente:

   “Të dashtun bashkatdhetarë dhe miq:

    Sot, kemi ardhë këtu në Washington D.C. kryeqyteti i kombit amerikan, me kerkue nga Qeveria e jonë, dhe bashkë me ju bashkëqytetarë të ndershëm, me u përpjekë për ndalimin e vrasjeve, dhe përdorimin e dhunës, me kundërshtue favorizimin e dhunës nga qarqet zyrtare të Jugosllavisë komuniste.… “

     Mbasi spjegon ngjarjet në Kosovë, trakti shton:

    ”….Në mes të kësaj atmosfere të frikëshme dhe gjithëpërfshirëse viktimët shikojnë drejt nesh, drejt këtij vendi të lirë e bujar, me shpresë se fjalët tona dhe veprimet tona do të kenë sukses me ndalue vendosmëninë e qeverisë komuniste të Jugosllavisë në përdorimin e të gjitha masavet ndeshkimore të munduna kundër popullsisë së pakicës kombëtare shqiptare që lufton për liri, dinjitet dhe drejtësi…” Trakti firmohet nga Maliq Arifaj, nji  aktivist i ri Kosovar.

     Demonstratat në Kosovë tërhoqën vemendjen e agjensive botënore të lajmeve. Për të parën herë, bota e jashtëme u njoftue për vendin, popullin dhe situatën në ate Krahinë. Mbasi theksojnë varësinë e Kosovës nga Serbia, fletoret e Perëndimit shkruejnë se kjo varësi politike konsiderohet si përulëse nga të gjithë shqiptarët që shohin në këte formë organizimi, provën ma të mirë të pafuqishmënisë së tyne politike. Sot jetojnë ma shumë se dy miljonë shqiptarë në Jugosllavi. Ky numër ashtë i barabartë me 44 përqind të të gjithë popullsisë shqiptare me banim në Ballkan, dhe përban njikohësisht grupin e tretë etnik në Jugosllavi, mbas serbëve dhe kroatëve.

    Në shtypin jugosllav u paraqit situata nga agjensia TANJUG:

    ”Me 11 mars, demonstrata u zhvilluen në Prishtinë nga elementë armiqsorë që tentuen të shfrytëzojnë pakënaqsinë e nji farë numri të studentëve të pakënaqur nga cilësia e ushqimit në restaurantin e universitetit…”(12 mars 1981). Simbas UPI “…nji numër studentësh u lendue gjatë përleshjeve me milicinë, para se të shpërndaheshin”. Simbas Reuter “ma shumë se 1.000 studentë morën pjesë në këte demonstratë dhe u shtypën nga Policia me gaz lotues…”

    “Me 26 mars (1981) studentët shqiptarë zaptuen konviktin e Universitetit të Kosovës, Prishtinë, mbas nji seri përleshjesh me policinë, e cila ndërhyni kur demonstruesët proklamuen parulla pro-shqiptare, për të dytën herë mbrenda dy javësh. Okupimi i Konviktit të Prishtinës, kryeqyteti i Kosovës filloi të merkurrën dhe zgjati pa nderpremje deri në orët e para të mbasdrekës së ditës së enjte “(UPI)

     Zyrtarisht u pranue se “në përleshje u plagosën 35 persona dhe u arrestuen 21 studentë “(Rilindja, 29 mars 1981)

     “Çka filloi me 11 mars si nji protestë e izolueme, dhe në dukje e parandësishme, u zhvillue me datën 2 prill në nji manifestim të fortë revoltimi që përfshiu afër 20.000 demonstrues, në gjashtë qytete të ndryshme “(The N.Y.Times, 19 prill 1981) .

     Gazeta londineze The Times, 3 prill 1981, shkruente me germa të mëdha:

     ”Ekziston frika e Beogradit se mund të krijohet nji efekt-zinxhir i ngjarjeve mbas bashkimit të punëtorëve me lëvizjen e studentëve.”

    U njoftue zyrtarisht se “9 persona kanë mbetë të vramë, dhe 203 të plagosun”(Borba, 14 prill 1981)

     “Reparte ushtarake dhe përforcime policore u vërsulen me vrull në drejtim të Kosovës. Tanket zunë pozita nepër rrugët e Kosovës, parashutistët zaptuen aeroportet dhe helikopterët ushtarakë fluturuen mbi qytetet që ngritën krye. Shtypja mori nji karakter të dendun e brutal atëherë kur policia dhe repartet ushtarake filluen të qëllojnë me armë zjarri studentët e pa armatosun. Në këte gjendje të vështirë, ata gjetën perkrahjen e shumë punëtorëve që erdhën në ndihmë, tue përfshi edhe anëtarë të Lidhjes Komuniste Jugosllave…”(Dielli 16 maj 1981) U krijue nji kombinacion student-punëtor, nji recetë shumë e randësishme për çdo fitore të lëvizjeve revolucionare.

    Për të dytën herë mbas L2B Jugosllavia deklaroi gjendjen e jashtëzakonshme; herën e parë me 8 shkurt 1945, përsëri në Kosovë. Shkollat dhe shumë qendra pune u mbyllën.  Nji shtet-rrethim që nga ora 8 e mbramjes deri në orën 5 të mëngjezit u imponue mbi të gjithë Kosovën, ndërsa gazetarët e huej nuk u lejuen me veshtrue zhvillimin e ngjarjeve dhe raportimin e tyne. Kontrolllimet e paligjëshme nepër shtëpitë dhe arrestimet vazhduen. Zyrtarisht u tha se u arrestuen 28 demonstrues. Ende nuk dihej fati i 50 të arrestuemëve nga të cilët 11 u dënuen me burgime nga 3 ne 11 vjet për pjesëmarrje në demonstratë.

     “Shumica e atyne që pyetëm- shkruente The N.Y.Times me 20 prill 1981,- përgjigjen se nuk dëshirojshin me diskutue me gazetarët në lidhje me demonstratat….Disa të tjerë, të rinjë njizetëvjeçarë, pyetën me inat në se gazetarët kishin të drëjtë të shkonin atje  dhe të flasin për demonstratat…Nji student universitar pyeti në se kishte mundësi me dergue nji letër në Botën e Lirë, me të cilën të tregonte të vërtetën mbi ngjarjet. Në përgjithësi, ata dukeshin të shqetësuem, qartazi nga frika se mos shiheshin tue folë me nji të huej….”.

    Nji element i ri në këte situatë komplekse ka qenë hymja e Partisë së Punës së Shqipërisë në këte arenë, me përkrahjen e parë dhe të pakushtëzueme të kërkesës së demonstruesve “Kosova Republike!” nji pozitë kjo që ashte denoncue me tërbim nga udhëheqsit politikë të Kosovës (dhe Jugosllavisë) si nji ndërhymje direkte në punët e mbrendshme të Jugosllavisë,” shkruente Dielli i Bostonit(19 prill 1981) me qellim copëtimin e këtij shteti shumëkombesh. Manifestime masive përkrahje për studentët kosovarë u zhvilluen nga bashkësitë shqiptare të Europës dhe SHBA-së e Kanadasë. Këto bashkësi kanë qenë të mendimit se, ngjarjet e reja në Kosovë janë nji tregues i pagabueshëm se procesi i bashkimit të mbar kombit shqiptar tashma kishte fillue. Nji ecje e këtillë mund të vonohet, por nuk mund të ndalohet ma.

    Siç e theksonte edhe The N.Y.Times: ”Nji stuhi kaloi, por stuhi të reja po grumullohen në qiellin e Jugosllavisë”(19 prill 1981)

     Demonstratat kosovare të mars-prillit 1981 pa dyshim kanë qenë hapi i parë i shpërbamjes së Federates Jugosllave, që përfundoi me shpalljen e Kosovës shtet i lirë, i pavarun dhe demokratik me 17 shkurt 2008..

    Thirrje të vashdueshme nga grupe shqiptarësh në të gjithë botën, dhe sidomos nga organizata kosovare RSHKBL (New York) u drejtuen prej mijëra shqiptarëve të diasporës tue kërkue ndihmë e përkrahje të lëvizjes studenteske, dhe Kosovës në përgjitheësi. Lobimet në Washington,D.C. dhe në Gjermani u treguen veçanërisht aktivë, dhe fituen shumë miq e përkrahës mbrenda dhe jashtë qarqeve qeveritare. Me 14 shtator 1981, Rinia Shqiptare Kosovare në Botën e Lirë i drejtoi nji Memorandum Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së, Kurt Waldheim, ku thuhet se qeveria jugosllave ka pranue publikisht 9 studentë janë vra, 257 janë plagosë, rreth 1.700 persona jane arrestue deri me 19 qershor 1981….Shumica e atyne që u akuzuen kanë qenë intelektualë, profesorë dhe studentë universitarë.

    Memorandumi rregjistron 32 (tridhetë e dy) raste revoltimi popullor kryesisht në shkolla të mesme dhe në universitet, dhe përfundon: “….Shqiptarët kudo në botë, dhe miqtë e tyne po jetojnë momente frike dhe dëshprimi. Cila do të jetë e ardhmja e tyne për këto prindë të pafat, për këto vëllazën dhe motra që banojnë sot në Jugosllavi nuk ashtë e qartë, por na, të gjithë na, kemi shumë frikë e shqetësim për ata. Na jemi shumë të tronditun nga fakti se kori i terbuem i zaneve anmiqsore, thirrje histerike, dhe deklarata publike e kercënuese, mund të sjellin për atë popullsi nji valë të re ndërhymje ushtarake, dhe inevitabilitetin për ma shumë vdekje dhe ma shumë shkatërrim.

   Na i lutemi Sekretarit të Përgjithshëm që për arsyet e parashtrueme ma nalt në bashkëpunim me Qeverinë Jugosllave, të studjohet mundësia e formimit menjiherë të nji grupi ad hoc për hetime të matejshme të situatës anormale të krijueme në krahinën e Kosovës që banohet nga pakica kombëtare shqiptare….”

    Memorandume të këtilla janë përgatitë dhe dergue OKB-së çdo shtator me hapjen e seancave vjetore, si dhe personaliteteve ndërkombëtare me randësi. Si “shperblim” bashkësia shqiptaro-amerikane ka fitue mirënjohjen e shumë personaliteteve amerikane për punë të ndergjegjëshme dhe kambëngulëse në emën të Kosovës, nji veprimtari që ka ndihmue shumë orientimin e udhëheqjes politike amerikane në mënyrë të favorshme në emën të Kosovës. Deri në fitoren finale të 17 shkurtit 2008!

   Angazhimi i plotë i diasporës shqiptare në Amerikë dha rezultatet e veta edhe me nji Konferencë Ndërkombëtare mbi Kosovën të organizueme nga Prof. Arshi Pipa dhe Prof. Sami Repishti, të mbajtun me datën 6 nandor 1982 në Graduate Center të City University of New York.

     Kjo ka qenë Konferenca e parë që mbahet me këte subjekt, e ndjekun ma vonë nga nji seri konferencash dhe simpoziumesh të organizueme nga bashkësia shqiptare-amerikane. Konferenca dallohet për numrin e madh (14), të shkencëtarëve dhe historianëve ndërkombëtarë (Europë dhe Amerikë) që morën pjesë, si dhe për larminë dhe seriozitetin e refererateve të mbajtuna.

    Përfundimisht, materiali i Konferencës u botue me titullin: Studies on Kosova , Edits. Arshi Pipa e Sami Repishti (Columbia University Press :New York, 1984)

     Për këto veprimtari, të gjitha bashkësitë shqiptare në emigracion janë kryenaltë! Rasti i mobilizimit për Kosovën ka tregue edhe vitalitetin e diasporës shqiptare në botë dhe mundësitë e pakufizueme të ndihmës që ajo mund të japin në rast nevoje për Atdheun Nanë !

======================================================

  • Autori ashtë aktivist për të drejtat e njeriut.  Pjesët e theksueme janë të autorit

  Elegji per babën tim

Baba i im

As deshi as s’pati kohë

Por në fëtyrën e tij

Mund të lexojsh elegji

Të shkruara nga plumbat

Në lëkurën pergament.

Baba i im

As deshi as s’pati kohë

Po edhe ato vite lufte

S’e lanë të shkruaj poezi

Ushtruan të tjerët

Të shkruajnë me plumba

Në lëkurën e tij. (Adem Hasani – Zëri i Rinisë (Kosovë) nr.10  datë 8 mars 1980

HISTORIA E NJË FLAMURI

by

-Është fjala për flamurin e Shoqërisë Sinicare “Përparimi” me qendër në Çikago-

                                                                                             Nga Fuat Memelli-Boston

Këto ditë isha në shtëpinë e Peshkop Ilia Ketrit në Boston, për t’i marë një intervistë për dokumentarin e Sinicës, fshati ynë i përbashkët. Krahas të tjerave, ai më tregoi edhe  flamurin që shikoni në foto, i cili është i Shoqërisë Sinicare “Përparimi” me qendër në Çikago. I përket vitit 1929, kur edhe është themeluar shoqëria. Ishte një surprizë e bukur për mua të shikoja e të prekja flamurin e sinicarëve të parë që erdhën në Amerikë. Në foton e tyre, ku janë gjithësej 30 veta, anash janë flamuri amerikan dhe shqiptar, ndërsa në mes është flamuri i shoqërisë. Një koncepim vërtet i bukur! Por, si u gjet ky flamur? Ka historinë e vet ai. Atë na i tregon Peshkop Ilia.-Kohët e fundit duke kontrolluar arkat me disa materiale familjare që kishim në shtëpi, gjeta këtë flamur. U gëzova pa masë , pasi kisha gjetur flamurin e Shoqërisë Sinicare “Përparimi”., pjesëtarë të së cilës kanë qënë edhe të afërt të mi. E lava, hekurosa dhe u bë si i ri. Trifon Sotua, i gjeti një mbajtëse dhe u bë për bukuri.

Ka ditë që krahas flamurit amerikan e shqiptar, në shtëpinë e Ilias është edhe ky flamur. Duke folur me të për historinë e flamurit, ai thotë se duhet t’i jetë dorëzuar babait të tij, Sotir Ketri, nga kushëriri i vet i parë, Kristo Cicani, i cili gjithashtu ishte në Amerikë dhe qe një nga veprimtarët e asaj shoqërie. Babai duhet ta ketë vendosur në një arkat e shtëpisë dhe kështu u gjet rastësisht.

Duke parë me kujdes flamurin, ve re se ai  ka datën e themelimit të shoqërisë, që është 3 nëntor 1929 dhe qytetin Akron, në shtetin Ohio të Amerikës. Ka gjithashtu të fiksuar edhe Çikagon, si qendër të shoqërisë. E pyes Ilian edhe për  dy qytetet që gjenden në flamur dhe ai më shpjegon :-Shoqata është krijuar në fillim në qytetin Akron të Ohios, pasi aty u sistemuan një pjesë e mirë e sinicarëve kur erdhën nga Shqipëria. Aty e krijuan edhe shoqërinë. Më vonë shumica e tyre shkuan në Çikago dhe aty mbeti qendra e shoqërisë. (Dua të theksoj se dy vjet më parë e konkretisht në vitin 1927, në Sinicë ishte krijuar Shoqëria Sinicare “Lulëzimi, e cila kishte si objekt përparimin e fshatit dhe mbrojtjen e pronës së fshatarëve,  pyjeve, kullotave, etj.) Sivjet mbushen 90 vjet nga krijimi i Shoqërisë Sinicare “Përparimi”. Ata që e krijuan, nuk jetojnë më, por jetojnë pasardhësit, jeton kujtimi i tyre. Nuk harroet kontributi që ata dhanë për vendlindjen. Me kontributin e tyre u ndërtua godina e shkollës, u bënë kalldrëme, çezma, ura, etj, krahas disa shtëpive të reja që ndërtuan për familjet e tyre në fshat.

Pas viteve 90, në Amerikë dhe sidomos në Çikago erdhën disa familje sinicare. Duke ecur në gjurmët e të parëve të tyre, ata vazhduan të kontribuojnë për fshatin.  Kështu ata dërguan fonde për murin e kishës  si dhe këmbanaren e saj, e cila ishtë dëmtuar në vitin 1967, si shumë objekte të tjera fetare. Vitet e fundit , kontribuan për rikonstruksionin e shkollës e kthimin e saj në muze, tok me shumë sinicarë të tjerë që janë në Amerikë, Greqi, Kanada dhe Shqipëri. 

Kur të shkojë në Çikago, Peshkop Ilia Ketri, do ta çojë flamurin aty ku e ka patur “folënë” për shumë vite. Në nëtor, kur mbushen 90 vjet nga krijimi i Shoqërisë Sinicare “Përparimi”. Mendoj se sinicarët e atyshëm që kanë edhe shoqatën e tyre, duhet ta përkujtojnë këtë ngjarje të shënuar. Pse jo, edhe sinicarët në Shqipëri mund ta përkujtojnë. Kështu mbahet gjallë një “copëz” historie. Ky do të jetë edhe një homazh për të kujtuar të parët e tyre si dhe një nxitje për të vazhduar kontributin për vendlindjen, zëri i të cilës na thërret të gjithëve.

In memoriam, në 30-vjetorin e kalimit në amshim

by

Sekretari i fundit i Abacisë së Mirditës, themeluesi i kishës së parë katolike shqiptare në SHBA (New York) mons. dr. Zef Oroshi (1912-1989) /

Nga Klajd Kapinova /

Po kush ishte imzot Zef Oroshi, që për një kohë të shkurtë, u bë një nga personalitet më të shquar të diasporës shqiptare në Europë e ShBA?

Oroshi, është ish qendra e Mirditës, që ka gdhendur faqe të ndritura në historinë e popullit shqiptar.

Ajo, për shkak të pozicionit të saj gjeografik, në qendër të maleve kreshnike të Veriut, duke u njohur me traditat e saj si një krahinë katolike, ka qenë ndër shekuj një kështjellë e fortë e shqiptarizmës, një epiqendër e fuqishme e tërmetit kundërosman për shekuj me radhë.

Ata që bënë historinë e Mirditës ndër shekuj, ishin kapedanët ose Dera e famshme shtatë shekullore e Gjonmarkagjonit dhe abatët, veçanërisht imzot Preng Doçi, ku, pasardhësit e të cilit jetojnë ende në afërsi të Rubikut.

Ai u shkollua në Shkodër dhe Itali. Shërbeu si misionar për shumë vjet në Kanada dhe Kalkuta (Indi). Më pas ringriti Abacinë e Oroshit. Ishte njeri, ndër figurat kryesore, që bëri shumë për të zhvilluar Mirditën dhe vendosur rregull në jetën e malësorëve të asaj ane.

Abati i shquar, kishte shpesh tendenca të forta pavarësie nga otomanizmi de-shqiptarizues. Ishte njeriu, që kishte ngritur një platformë të kjartë me bosht të theksuar politik, për krijimin e një Principate në Mirditë, duke u përpjekur, për ta vënë atë në jetë.

Për më tepër, krahina në fjalë, është qeverisur gjithmonë me dinjitet, në bazë të kanunit të maleve dhe për kohën e mungesës së shtetit dhe të drejtës (ligjeve ose kushtetutës) së shkruar.

Kanuni i Lek Dukagjinit (i mbledhur dhe kodifikuar më vonë nga atë Shtjefen Gjeçovi O.F.M. (1874-1929), ishte një nevojë e domosdoshme, për të drejtuar jetën e bashkësisë nëpër Malësi të Veriut, në të cilën, ka zënë vend në histori Mirdita, me qendrën e saj të hershme Oroshin.

Mbiemri Oroshi, që prelati mbarti me dinjitet edhe në SHBA, lajmëron sipas regjistrave të kishës, se ai kishte lindur më 24 nëntor 1912, në Tokën e Kathedraleve (deri në shek. XIX numëronte 200 kisha), limanin vigan të kryengritjeve për flamurin e lirë, që ishte e mbeti Mirdita.

15 vjet më pas, i riu Jozef Oroshi, gjendet në auditoret e Seminarit Papnor në Shkodër. Librat, me sa duket ishin dhe mbetën pasioni i tij i vetëm. Përkushtimi i përshpirtshëm ndaj fesë e shërbesave fetare, ishte një traditë e hershme e trashëguar nga të parët e familjes Oroshi.

Mësimet fillestare Zefi i vogël, i mbaroi në vendlindje, ndërsa mësimet e mesme i nis në vitin 1927, në seminarin e mirënjohur të Jezuitve në Shkodër.

I etur për dije të thella e kulturë të pasur civilizuese dhe kristiane Perëndimore, vijon studimet e larta më 1936-1940, në degën admiruese të Teologjisë e Filozofisë në Romë (Itali) pranë Universitetit të Urbino-s në Propaganda Fide, sëbashku me 14 djem të tjerë të rinj shqiptarë asokohe. Mprehtësia dhe zgjuarësia, ishin të ngjizur thellë në mendjen e begatë të të riut.

Kardinali italian Shkëlqësia e Tij mons. Fumasson Biondi, Prefekt i Propoganda Fide, e shuguron, duke i dhuruar petkat dhe koletin e meshtarit.

Buzëqeshja e sinqertë dhe fisnike, lexohej lehtë në fytyrën e meshtarit të ri, që hynte me ndërgjegje dhe dëshirë të plotë në vreshtën e madhe të Zotit. Fjala e Zotit, është fjala e popullit.

Meshtari, gjatë gjithë jetës së tij, u gjend afër popullit të vet, në ditë të mira dhe të vështira, si një ushtar besnik i Krishtit.

Ai ndau me besimtarët gëzimet dhe hidhërimet e një jetë të vështirë plot tallaze në emigracion.

Abati i Mirditës dhe Delegati (Regent) Apostolik (kur është dëbuar nga qeveria komuniste e Tiranës imzot Leone Nigris Delegat Apostolik në Shqipëri deri më 5 maj 1945, shënimi im K.K.) imzot Frano P. Gjini (1886-1948) e kishte don Zef Oroshin meshtar të ri në moshë dhe njëkohsisht sekretar të tij të përkushtuar, brenda famullive që administronte shpirtërisht (kishat sufragane).

“Edhe në jëtën baritore, ai s’ka pushue kurr pa përfitue nga përvoja kur ka pasë shembuj të shkëlqyeshëm.

Prej 1940-1942, p.sh. shërbeu si sekretar i Abatit të Mirditës n’Orosh, Imzot Frano Gjinit, të cilin e admironte për drejtimet e këshillat qi epte, për elokuencën e tij bindëse e për pervujtininë e dinjitetin fetar e kombtar qi e praronte.

Si në dhomen e pritjes dhe zyren e Abatit, ashtu edhe në zyren e sekretarit të tij, Dom Zefi, kishte varë pikturat e patriotit në za, Abat Preng Doçit.

Nji ditë i vjen nji mik prej Shkodre Imzot Gjinit, dhe kur ve re se titullari i avacis nuk kishte asnji pikturë, i kthehet Dom Zefit, tue e prozhmue: “Po si more Dom Zef, s’ia paskeni gjetë nji pikturë edhe Monsinjor Gjinit!?”

Per te mos e ngushtue priftin e ri, Monsinjor Gjini, i pergjigjet me të shpejtë: “Kur të vdes un, në qoftëse e meritoj, do t’ma venë pikturën krah për krah me Abat Doçin; përndryshe do të mbajnë vetëm t’Atijën. Si dihet Monsinjor Gjini, u ba martir e dha shum ma tepër se Abati i “surgjenum” për mase 20 vjet.” (1)

Mbas 12 vjetëve (1940-1952), pasojë e përndjekjeve të sigurimit dhe martirizimeve të vëllezërve në Krishtin, në kohën e ateizmit të gjirokastritit Enver Hoxha, mbasi thotë meshën e pagëzon një fëmijë të porsalindur, hoqi shpejt veladonin dhe mori udhën e arratisjes nëpër male, duke iu bashkuar forcave të rezistencës kundërkomuniste.

Kryqin, që kishte në qaf nuk e la në Kishë, por e mori me vete, për t’ia prirë të mbaren në udhëkryqet e botës.

E Zoti e deshti dhe e ndihmoi shumë. Ai ndihmoi në momentet më të vështira me qindra emigrantëve, duke u dhënë ndihmë papushim, në të gjitha drejtimet, deri sa kaloi në jetën e pasosun…

Për 8-9 muaj, qëndron mes maleve, në shpella, shi e borë, me bukë e pabukë, i veshur keq në dimër, duke provuar mundimet e Krishtit, që salvohet nga të pafetë.

Në ditën e Pashkëve 1952, për 15 trimat e lirisë, mes maleve të Mirditës (pyjet e Molungut), thotë meshën në orët e para të mëngjesit, ku, Zoti i dëgjon lutjet, duke e shpëtuar e udhëhequr drejt tokës së lirë…

Në gusht 1952, ai gjendet në tokat etnike shqiptare në Dardani për 3 muaj, duke kaluar e qëndruar për pak kohë në Gjakovë, Pejë, Mitrovicë dhe shkon në Beograd.

Dera e Gjomarkajve të atdhelindjes së vet, falë mikpritjes, zemërgjerësisë, bujarisë tradicionale, i dërgon garanci, për të shkuar në Itali.

Ishte viti 1953, kur ai gjendet sërisht para ëndrrës rinore. Tashmë 41-vjeçari Oroshi, po e prekte realitetin dhe shijonte atë liri, që prej kohësh e kishte bluar në mendje e dëshiruar me zemër.

Sërisht me libra dhe pranë tyre, ndjehej i gëzuar dhe krenar si bir arbëror. Më të mbërritur në Romë, fillon përpjekjet e takimet me klerikë, për të vijuar studimet e larta në Teologji.

Këtë dëshirë zemre e përkushtimi, për dituritë, shumë vite më parë, ia kishte shprehur ish-eprorit të lartë abatit ipeshkëv imzot Frano Gjinit.

Dhe Zoti e ndihmoi, për t’i hapur me bujari portat e dijës universale, mbasi kishte ndjekur nga afër kalvarin e vuajtjeve, për të ardhur deri tek Portat e Piazza di San Pietro në Itali.

Paralel me studimet e larta, i kërkoj Selisë së Shenjtë, që t’i miratoj kërkesën (dekretin), për të qenë kapelan katolik (bari misionar), për bashkëatdhetarët mërgimtar politik, që gjendeshin në Romë.

Një pjesë e grigjës së tij, kishin shprehur dëshirën, për të emigruar në ShBA, ku, imzot Oroshi i ndihmon, falë bujarisë të gjithë pa dallim feje.

Sikurse kujtojnë miqtë e tij prelati, ka ndihmuar me bujari një hoxhë shqiptar, për të ardhur i qetë në Tokën e Bekuar të Amerikës.

Me bindje të plotë tek e ardhmja, menjëherë iu përvesh punës dhe filloj veprimtarinë intelektuale e baritore, duke u marrë pikësëpari me shqipërimin e librave të rëndësishme, me të cilat, do të përhapte fjalën Hyjnore të Krishtit dhe ruajtjen e gjuhës së bukur amtare, shqipen.

Por në Tokën e Bekuar të Botës së Re, një tjetër prelat katolik, kishte qenë përpara imzot Zef Oroshit. Ai ishte bashkëvendasi e atdhetari i flaktë, abati i Mirditës e rilindasi i madh imzot Preng Doçi.

Kjo kishte ndodhur, në gjysmën e dytë të shekullit XIX. Ai, meqenëse e kishte të ndaluar të kthehej në Shqipëri nga Perandoria Osmane asokohe (mbas 11 vjet burg, që kaloi në qelitë e ftohta të osmanllinjve), imzot Preng Doçi (duke e marrë miratimin nga Selia e Shenjtë), u nis për mision në Amerikën e Veriut në vitin 1877. Ishte ky shqiptari i parë mirditor, që shkeli kontinentin e ri, si misionar klerik katolik.

Dy mirditas Doçi e Oroshi, në kohë të ndryshme, bëhen tribunë e mendimit përparimtar shqiptar, duke lënë gjurmë të pashlyeshme në ndihmë të besimtarëve dhe popullit shqiptar i ndodhur njeri mbas tjetrit në dy robëri: otomane barbare dhe diktaturën komuniste.

Studiuesi dr. Pjetër Pepa, saktëson: “Natyrisht, kleri katolik, që kishte qenë historikisht urë lidhjeje mes Shqipërisë dhe Europës, që kishte kulturën perëndimore, kishte miq në Perëndim e bashkëpunonte me Perendimin, sa herë e lypte çështja kombëtare dhe fatet e atdheut, ishte gjithnjë kundër orientalizmit dhe e luftoi atë, me të menduarin, mënyrën e jetesës, administratën e veprimtarinë shoqërore e prapë, gjithsesi ishte në epiqendër.”(2)

Falë pasionit e vullnetit të hekurt, për t’u marrë me libra dhe studime, që kërkonin shumë mund dhe kohë në përkthime, dr. Oroshi, përfundoi shqipërimin e librave: Katekizmi (1953), Ungjilli simbas Mateut (1953), Studimet e Bioshme (1953), duke mos lënë mbas dore studimin e leksioneve të disiplinave të universitetit në vitin e parë akademik (1953-1954).

Po më 1960, përkthen dhe boton Visarthin Shpirtnuer, një lloj katekizmi doracak, për familjarët emigrantë shqiptarë katolik.

Dashuria e respekti, për shkrimtarët e shkollës së traditës geg veriorë, që kishin vulosur me erudicionin e përkushtimin e tyre, u bënë objekt i studimeve të tij.

Për të qenë më konkret, ai zgjodhi shkrimtarin e shquar dhe prozatorin modern prof. Ernest Koliqin dhe kontributin e tij shumëplanësh, në fushën e letërsisë bashkëkohore shqipe.

Një punim të plotë dhe dinjitoz: si vepër monumentale, kushtuar shkrimtarit Koliqi (numër special), ai e botoi të plotë, në revistën autoritative, shkencore, kulturore Shejzat (1975), në përkujtim të mikut të tij të madh.

Në Universitetin e famshëm të Romës Angelicum (1958), vijon studimet e vitit të pestë në degën adhuruese të teologjisë, që ndryshe njihet si disiplina ose gjimnasitika e trurit.

Këtu merr si subjekt, për të trajtuar gjerësisht e filozofikisht 20 teza në shkencën e Teologjisë, duke e mbrojtur (në vitin 1960) me sukses temën: “Një reformator i madh i Kishës irlandeze të shekullit XII”, për gradën shkencore Doktor.(3)

Në komisionin e Këshillit Shkencor Vlerësues të Universitetit, bënin pjesë figura të shquara të kulturës, që punonin si lektorë në Universitetet e ndryshme italiane.

Ekipi prej pesë profesorëve të njohur italianë dhe një nga Universiteti i Oxford-it në Angli, e dëgjonte me vëmendje dhe interesim shpiegimin e tezave, sipas një këndvështrimi dhe studimi të hollësishëm, që kleriku shqiptar, i kishte bërë punimit voluminoz shkencor të disertacionit shumëplanësh filozofik, teologjik, të cilin, e përshkonte një bosht i ngjeshur enciklopedik.

Kjo u duk dhe në literaturën e përzgjedhur shoqëruese, që autori i palodhur e këmngulës kishte renditur në fund të temës shkencor hulumtuese.



Kujtimet e hidhura nuk i fshihen…

Ai përpiqej, t’a largonte vemendjen nga ngjarje plot të papritura, që i kishin ndodhur në Shqipëri. Por sërisht, kujtime të një kohë të hidhur, që s’harrohen e ngacmonin, për të gjykuar sesi ka mundësi, që shqiptari komunist urren për vdekje bashkëatdhetarin atdhedashës dhe idealist.

Jemi në vitet e inkuizicionit të zjarrtë komunist, ku, proletarët, ishin gati të grinin në morsën e tyre cilindo, që nuk mendonte, ushqehej e këndonte vallen sllavo-ruse proletare kundërshqiptare…

Kështu, krimineli me nofkën sadisti i pamëshirshëm, i quajturi famkeqi Hodo Habibi (i vetëquajtur si Toger Baba), me urdhër të treshës: Rita Markos, Mehmet Shehut e Enver Hoxhës, e ndiqte këmba-këmbës don Zefin, për ta vrarë, ashtu sikurse kishin masakruar pa gjyq 101 vetë në Qarkun e Shkodrës sëbashku me Malësi të Madhe (Kelmend), sikurse në Lezhë dhe Mirditë.

Duke lexuar me kujdes, kujtimet plot plagë të imzot dr. Zef Oroshit, shohim se: “… Vetë Mehmet Shehu, pati deklarue, se Dom Zefit ia fali jetën, por në gjyq duhet me dalë. Nji e thanë tjetër, ishte e sigurt: “Sa t’i peshoj trupi i tij aq flori japim për atë që na e fut në kurth gjallë apo vdekun Dom Zefin”… Nga ujqit në qeveri e ujqërit e malit, kjem të detyruem të iknim, sepse të dyja palët turreshin mbas erës së gjakut… Preng Përdoda, po ecte pak përpara dhe u fut në gjirin e nji kepi sa rafti. Sapo vuna kamben e djathtë ndigjova zanin e tij: “O shkova megjith gur.” Menjiherë kapa degën e frashnit e e tërhoqa për xhakete, duke i shpëtue jetën…”(4)

Editorët e botimeve kulturore të kohës, me këmbëngulje i kërkonin eruditit të palodhur dr. Oroshit, artikuj të larmishëm me tematika të ndryshme.

Kjo duket gjatë letërkëmbimeve, që prelati katolik kishte me pendat e spikatura të mendimit elitar shqiptar në emigracion, si: prof. Ernest Koliqin, prof. Karl Gurakuqin, prof. Rexhep Krasniqin, prof. Martin Camaj, atë Daniel Gjeçaj O.F.M…

Kështu, në një letër që prof. Ernest Koliqi, i shkruan nga Roma imzot Oroshit, ndër të tjera nënvizon: “Ju falena nderës për letër. Presim si zogla verës ndoi shkrim t’Uejin. Shndet e punë të mbara.”

Gjithashtu ruajti një korrespondencë të rregullt, me shumë personalitete e njerëz të thjeshtë shqiptare dhe të huaja, ndër të cilët, ishin: Halim Begeja, dr. Henrik Gurashi (1914-1971), Tahir Kërnaja, A. Toto, K.Cakrani, J. Bresa, Gj. Bala, Terence Carinal Cooke D.D., Robert F. Kennedy, Teki Xhindi, Xhevat Kallajxhiu, Abdurrahim Kumbarçe, Gus Gorguze, dr. Hamdi H. Uruçi M.D., Kolec Pikolini, Rrok Maloki, Marash Ndoc Shkreli, Ymer Doda, reverend Baba Rexhepi, Ibrahim Kulla, Tahir Markaj, dr. Lec Zojzi M.D., Giovanni Cardinale Villot, msgr. James J. Murray, Cardinal Antoniutti, imam Salih Myftija, Edward E. Swanstrom, Harvey Rothenberg, veschovo (ipeshkëv) Giuseppe Perniciaro, Thomas F. Henegham, mons. Felice Cenci rettore, atë Andreaw Nargaj, doktor dhe zoja Dibra, Vahit Çika, dr. Andrew E. Elia, John J. Maguire D.D., episkopi Stefan lasku, imam Isa Hoxha, prof. Rexhep Krasniqi, dr. Tajar Zavalani, prof. Mhill Marku, prof. Zef V. Neka, don Prek Ndrevashaj, papas Teodoro Minisci arqimandrit, Lec Shllaku, Nesti Andrea, Roza Baba, dr. Agim Leka M.D., Kolë Preka Cacaj, fr. Emmanuel Kljajiç O.F.M., don Ivan Colakoviç, Preng Gruda, Sami Çaushaj, Isa E.Ndreu, Ndoc Vulaj etj.

Ajo që është interesante, është se ai ka nënshkruar si antar i Urdhërit të shën Françeskut, kur në fakt kishte mbaruar studimet teologjike si klerik jezuit.

Edhe sot komuniteti katolik shqiptar në New York dhe rrethina, meshtarin aktual (një prift dioçezan) të Urdhërit Jezuit don Pjetër A. Popaj, shpesh e thërret si frat.

Malësorët tanë, kanë pasur e ruajnë ende një respekt të veçantë, për antarët e Urdhërit të shën Françeskut, në Veri të Shqipërisë, të cilët, me përkushtimin dhe dashurinë e tyre për popullin, kanë lënë gjurmë të pashlyeshme, në ndërgjegjën e kombit shqiptar ndër shekuj.

Don Zefi, ka celebruar meshë së pari në kishën sllovene të shën Cirilit në St. Morris Park 8th Street në New York, në kapelen e Universitetit të Fordham-it në Bronx, në shkollën e kishës së Mount Cornel në Bronx, në kishën e St Raymond’s në Costle Hill Avenue në Bronx.

Emigrantët shqiptarë në Amerikë, kishin ardhur nga kampet e refugjatëve të Italisë e Austrisë. Për më tepër, Lidhja Katolike, u formua në një mbledhje të mbajtur në kishën katolike Sllovene të shën Qirilit, në Saint Mark’s Pace, New York.

Në mbledhje, si mysafirë, morën pjesë, mes të tjerëve, prof. Rexhep Krasniqi, Kryetar i Komitetit Shqipnia e Lirë dhe aktivisti i komunitetit Stavri Qiriako nga Bashkësia Orthodokse Shqiptaro Amerikane.

Asokohe Monsinjori, që ishte meshtar i emëruar, për shërbesa fetare në St. Raymond (East Tremont Avenue, Bronx, New York), megjithëse çonte meshë në Kishën amerikane, gjithnjë me shpirt e zemër rrinte pranë komunitetit të vogël katolik shqiptar.

Dhe më 1973, u realizua dëshira e madhe e klerikut të përkushtuar në trinomin Fe Atdhe Përparim, mbas fushatës fondmbledhëse prej bashkëatdhetarëve, në praninë e besimtarëve, u bë më në fund bekimi i kishës së re, mes një atmosfere të madhe gëzimi, me të cilin ishte bashkuar, përmes mesazhit edhe ish Kardinali i New York-ut, i ndjeri, Arqipeshkvi Metropolitan Eminenca e Tij Terence Cooke.

Kisha e re, qendroi për shumë orë e hapur, për vizitorët e shumtë shqiptarë e amerikanë.

Në një nga sallat e bukura të ambienteve të Fordham University, u mbajt programi i rastit dhe u shtrua darka madhështore, përgatitur nga Këshilli dhe Pleqsia e Lidhjes Katolike Shqiptaro Amerikane dhe tre komisione te formuara nga ata.

Ja sesi e përshkruan, Mark K.Shkreli, atmosferën festive të asaj dite gëzimi, për të gjithë bashkëatdhetarët, në faqet e revistës me të njëjtin emër, tek përcjell raportin:

“Saloni, megjithse me 400 vende, kje tepër i vogël, për të pranue të gjithë ata që dëshirojshin të merrshin pjesë në këtë solemnitet. Mbramjen madhështore e zamadhe me praninë e tyne dhe mysafirët e grishun, për ketë rast e nderonin ndër të tjerë (mbasi drejtori i ynë, At Zef Oroshi dhe kryetari i mbramjes z. Fran Sokoli, morën vendet e veta) edhe: Dr. H. Begeja, përqafsues i Ballit Kombëtar, z. Ago Agaj, përfaqësues i B.K.I., Dr. Rexhep Krasniqi, president i K.Sh.L., z. Imam Isa Hoxha i New York-ut, z.Peter Chickos, president i Vatrës, imzot Gustav Schultheoss, Vikar Episkopal i Bronx-it dhe perfaqësues i Eminencës Kardinal Cooke, Arqipeshkëv i New York-ut; Imzot Stefan Lasko, ipeshkëv i Kishës Orthodokse Shqiptare n’U.S.A.; Dr. Anthony Athanas, ish-Kryetar i Vatrës dhe përkrahës i çdo të mire shqiptare; Dr.Çesk Ashta, Kryetar i L.K.Sh.; z. Sami Çaushaj, i Org. Balli Kombëtar; Dr. Arnold, i shkollës Mjeksore “Eistein” Bronx; Dr. Brown, Drejtor i Projekteve Shëndetësore në Fordham Misericordia Hospital; Dr. Athanas Gegaj, editor i gazetës “Diellit”.

N’ora 5 mbas dreke, kryetari i darkës z. Fran Sokoli, shpalli fillimin e programit. Zonjusha shqiptare Lume Juka, këndoi Hymnin Kombëtar amerikan dhe atë shqiptar. Mbasandej lexuene referatet z.  Ndoc Vulaj, n/kryetar i L.K.Sh.A. dhe z. Pashko Deda, antar i të njajtës. Hymnet dhe referatet kjenë të pershëndetuna me duartrokitje të zjarrta.”(5)

Po të shikosh me kujdes fotot e botuar, në koleksionin e revistës Jeta Katolike asokohe, syri dallon menjëherë pamjen arkitektonike të projektuesit, ku, Shtëpia e Zotit, (Kisha), kishte formën e kryqit latin, me kumbonare, me hapësirë mbas lterit, me drita të zbukuruara shumëngjyrëshe, që ndriçojnë fuguret e shenjtorëve dhe afresket e shënjtorëve në pikturë.

Këtu shquhej një ballkon, brenda ambienteve të Kishës dhe në fasadet e saj, janë të vendosur truporet e shën Ndout, shën Nikolla, Nana e Këshillit të Mirë, etj., ndër më të adhuruarit me devocion të besimtarëve të krishterë e jokrishterë.

Bariu nacionalist e dijetari i ndritur i shqiptarëve, la një emër shumë të mirë në fushën e publicistikës e botimeve në gjuhën shqipe.

Ishte ai, që shqipëroi librin Katër Ungjijt dhe Punët e Apostujve (Romë, 1960, 1979), në gjuhën e ëmbël gegë, aq të nevojshëm për shqiptarët.

Pjesë nga materialet e para të shqipëruara prej Ungjillit, nisin të botohen për herë të parë, në revistën e komunitetit katolik Jeta Katholike Shqiptare (1966-1978), në numërat e para të saj, por pa nënshkrimin e vet.

Kjo rubrikë, vijoi rregullisht, në shumë numëra të së përkohshmes, për pesë vite me radhë.

 Monsinjori ishte tepër enërgjik, në kryerjen me saktësi deri në fund të çdo detyre, që merrte përsipër. Don Zefi, me modestinë tipike malësore, ishte një bibliotekë, që ecte me dy këmbë, sikurse shpreheshin të gjithë ato që e njihnin nga afër, “një enciklopedi vërtetë e gjallë”.

Ai nuk dinte të shterronte kurrë, për dijet akademike dhe bashkëkohore fetare dhe kulturore shqiptare që zotëronte. Për nga kultura e pasur dhe e gjerë, ai kishte përherë në zotërim, një thellësi e pastërti mendimi logjik.

Mbas Koncilit II Vatikanas (1967), mesha e shenjtë, u caktua me dekret papal asokohe të mbahet jo në gjuhën tradicionale latine, por në gjuhën respektive të çdo populli, që ushtron besimin katolik.

Eshtë bërë traditë në çdo shtet, për meshtarët, kur emërohen si barinj shpirtëror në shtete të ndryshme të botës, duhet të flasin gjuhën e popujve që u shërbejnë me sakramente e çojnë meshën në kishë.

Në këtë mënyrë, kuptohet e përjetohet më kjartë domethënia e doktrinës së krishterë.

Mbas 40 viteve (2007), papa Benedikti XVI, ka shprehur orientimin (sërisht me dekret papal), për t’u kthyer tek tradita e hershme kristiane.

Tashmë mesha, po mbahet në gjuhën e hershme tradicionale latine, për të qenë më pranë kohës së hershme, kur krishterimi u bë si fe zyrtare në botë.

Shprehja me fjalë të zgjedhura e mbresëlënëse, erudicioni dhe edukata e thellë ekumenike e imzot Oroshit, ishin ftesa e së dielës edhe për shqiptarët e besimeve të tjera, shumë prej të cilëve shkonin për të dëgjuar predikimin (homelinë) në kishë.

Si njeri me kapacitet human, si mjek i mirë me ilaçet e Krishtit, shëron shumë plagë ndër shqiptarë, mërgimtarë të infektuar nga dhuna e ushtruar nga rregjimet e njëjta totalitare.(6)

Dr. Oroshi, edhe gjatë meshëve në kishat amerikane, bëri apel, për të drejtën e popullit për liri civile, besimi, për të cilën vuante shpirtërisht e punoi me devocion me miqtë amerikanë e aktivistë të palodhur bashkëatdhetarë kudo nëpër botë, për lirinë e fesë në Shqipëri.

Projektues e aktivisti i flaktë, mbetet si frymëzuesi i bashkëatdhetarëve në organizimin e disa tubimeve kundërkomuniste dhe liri besimi në Shqipëri, para Organizatës së Kombeve të Bashkuara (UN) në Manhattan New York.

Respekt e mirënjohje për mësuesin Mjeda

Imzoti e adhuronte shumë mësuesin e paharruar klerikun, poetin dhe njeriun e shquar të përmasave botërore don Ndre Mjeden (1866-1937).

Oroshi, shpesh jetonte e vepronte, nën shembullin e edukatorit të zellshëm e frytdhënës pranë Seminarit Papnor në Shkodër (1843-1946, 1991).

Për të gjithë shqiptarët asokohe, Ishte një ndër njohësit dhe propaganduesi më i shkëlqyer i jetës dhe veprës së poetit të dashtur Mjeda.

Ai, e përkujtoi me respekt të madh mësuesin e tij, në shenjë mirënjohje e nderimi në New York, duke organizuar përkujtimin, në 40-vjetorin e vdekjes.

Mjedja e nxënësi i shkollës e adhurues i tij, kleriku emigrant imzot Oroshi, kishte miqësi me klerikët shqiptarë të besimeve fetare.

Don Ndre Mjeda e prifti Oroshi, ishin për dialogun ekumenik me ortodoksët, besimin islam, bektashit, protestantët e fetë e tjera.

Ai, kishte bërë shpesh takime me Kryepeshkopin Hirësinë e Tij imzot dr. Fan Stilian Nolin në Boston.

Për frymën e shëndosh në takimet ekumenike (midis kishave të krishtera), sikurse mësojmë nga studiuesi i rrymës shkencore të mjedjaologjisë prof. dr. Mentor Quku(7), “…autoriteti i Mjedës, në këtë drejtim ishte absolut. Personaliteti i poetit, shihej si njeriu më i përshtatshëm në të gjitha rastet kur lindëte nevoja për dialog.”(8)

Në mesin e shekullit XX, me rizgjimin e lëvizjeve për bashkimin e besimtarëve të krishterë në botë, filluan të thyhen shumë barriera e pengesa përmes ekumenizmit.

Kështu papa Pali (Paul) VI (1963-1978) e Patriarku i Konstantinopojës Atenagora I (1886-1972) me origjinë arvanitas, që jetojnë në Greqi, në takimin e tyre në vitin 1964 në Tokën e Shenjtë, u munduan t’i afrojnë zemrat e të krishterëve të ndarë (shkizma) në vitin 1054.

Diskutimet e gjata, të dy barinjve të grigjës shqiptare në emigracion, gjenin gjithnjë frymën e ngrohtë të mirëkuptimit e respektin e ndërsjelltë. Ata kishin menduar kohë të gjatë, për rikthimin dialogut ndërfetar (ekumenik), që kishin bërë pararendësit prelatë, për të afruar e më mbas bashkuar kishën e ritit oksidental (catholic roman) dhe oriental (orthodox east), si një vlerë e re shpirtërore e bashkësisë arbërore në ShBA.

Me sa duket, përvojën e kishte mësuar nga eruditi i gjërë e i thellë poliedrik i poetit don Ndre Mjedja shumë vite më parë. Fëmijëria dhe rinia asokohe, kanë qenë një bllok shënimesh në kujtesën e freskët të klerikut dr. Oroshi.

Në revistën 3 mujore të përkohshme të komunitetit katolik shqiptar në New York, ai do të shkruaj artikullin me titull: “Dom Ndre Mjedja me rastin e 40-vjetores së vdekjes”(9)

Ashtu sikurse për don Mjedjen e madh dhe bariun në emigracion imzot dr. Oroshin, “… feja dhe atdheu janë dy nocione, të cilat, nuk ishin në raporte përjashtuese me njeri tjetrin. Në çdo rast kudo dhe kurdo kishte vend për të gjithë… Devocioni fetar është brenda vetëdijës së Mjedës sëbashku me atdhetarizmin e flaktë. Ata nuk mund të përjashtonin njeri-tjetrin, sepse ashtu ishin dimensionuar; ata flinin bashkë brenda Mjedës”(10)

Kishte raste, që nga misionet e pambarim imzot Oroshi, gjente pak kohë të lirë, për t’u prerë në qetësi, vetmi e cila, i pushtonte mallin për atdhelindjen. Meditacionin e thellë si ushtrim shpirtëror e bënte dy javë në vit.

Vetmia e tij, ishte një adhurim i përshtatshëm mbushur me lutje, për një kontakt më imtim me Zotin.

Ai shpesh i mbushte sytë me lot dhimbjeje e malli të pashuar, për atdhelindjen Oroshin, familjen e shpërndarë në kampet e vështira të internimeve komuniste.

Gjatë shëtitjeve të lira në park, që miku i afërt Tomë Mrijaj, ka bërë me kumbarën e katër fëmijëve të tij (Ardiana, Nikolla, Elizabeta dhe Donika, shënimi im K.K.), kleriku i nderuar dhe respektuar imzot dr. Zef Oroshi, vijueshmërisht, bënte biseda të lira për Oroshin, përsekutimin e klerit katolik në Shqipëri.

Një ditë, kujton studiuesi dhe publicist Tomë Mrijaj, disa vite para se meshtari të ndahej nga kjo jetë, ku, jetonte me shumë priftërinj të tjerë të moshuar, që kishin dalë në pension në Cardinal Spellman High School në Bronx, New York, thotë se, ai më thirri në telefon.

Dr. Oroshi, gjatë bisedës telefonike, i thotë mikut të vet: “Tomë, a keni mundësi të vini pak tek unë!?” Bashkëbiseduesi i përgjigjet prelatit, se në çdo kohë, jam i gatshëm të vi tek ju. Gjatë rrugës, duke udhëtuar me makinë Toma, mendonte, se don Zefi, duhet të jetë shumë i sëmurë.

Aktivisti i kishës katolike shqiptare Zoja e Shkodrës dhe miku i afërt i meshtarit Tomë Mrijaj, tregon: “Kur hyra brenda shtëpisë, Monsinjori, u ngrit në këmbë, me buzëqeshi gjithë humor, duke thënë: “Pashë në dritare një diell të bukur, që më ngacmoi në shpirt frymëzimin. Menjëherë, më shkoj mendja tek ju, e u telefonova, duke qenë i sigurtë se do të vinit për të shëtit sëbashku me mua.”

Iu përgjigja, se jam gati të shkojmë për shëtitje, ku, të dëshironi ju. Ai dëshironte që të shkonim në brigjet e plazhit Orchard Beach. Atë ditë, në bregdet nuk kishte asnjë vizitor, përveç meje, imzot dr. Zef Oroshit dhe qindra pulëbardha, që fluturonin dhe ecnin të qetë rreth nesh.

Prelati ynë më pyeti: 
“I dashtun Tomë, nëse ia qëlloj a më thua të vërtetën?”

Ai nga sëmundja e rëndë, mendonte se e kishte humbur vetëdijën. Monsinjori, e ngriti dorën e djathtë lart e shtriu drejt ujërave të pambarim të Oqeanit Atlantik dhe me drejtimin nga Jugu më tha: “A i bie të jetë në atë drejtim Shqipnia?”

Unë iu përgjigja menjeherë, se në atë drejtim, që tregoni ju me dorë është Shqipëria. Pashë se mënjeherë i erdhi nga thellësia e shpirtit një buzeqeshje shumë e gëzuar.

U ngrit në këmbë, i çoi duart përpjetë dhe tha fjalët: “E vraft Zoti Enver Hoxhën e at komunizëm të zi, që nuk na la me jetue në vendin tonë. Po ç’ka i bam na priftat, të cilët, u masakruan nga diktatura e tij. Na historikisht, e kena dasht dhe e dona vendin e popullin tonë, të cilit, i kena shërbye përherë me zemër e dashuni.”

Atij i plasi një vaj i madh dënese dhe përshpërti emrat e vëllezërve të tij Prenit, Ndout dhe motrës Luçies, për të cilët, kishte marrë lajme jo të mira, se gjenden të internuar në Gradisht të Lushnjës.

Ju drejtova imzot Zef Oroshit, se ju jeni një personalitet i madh, që po vuani, sikurse kanë vuajtur historikisht njerëzit e shquar të këtij planeti.

Librin tuaj të shqipëruar: “Katër Ungjijt dhe Punët e Apostujve”, e pashë në çdo Kishë gjatë vizitës sëfundit në Kosovë dhe meshtarët më pyesnin për ju. Ai u qetësua disi dhe mbas pak minutash u kthyem me makinë në shtëpinë e tij…”

Mons. Oroshi dhe numëri i parë i revistës Jeta Katholike Katolike (New York, 1966)

“Shekujt e parë letrarë shqiptarë, apo e thënë ndryshe, faza pararendëse e kulturës së shkruar shqipe, dallohet për një prani të gjithëpushtetëshme të autorëve klerikë katolikë… Në gjysmën e parë të shekullit të kaluar, nga 294 autorë që botuan të paktën një libër, 205 prej tyre ishin pjesëtarë rë komunitetit të krishterë shqiptarë…” – Prof. dr. Stefan Çapaliku. “Krishtërimi ndër shqiptarë”, Tiranë, 1999 f.440-444

Revista fetaro kulturore Jeta Katholike Shqiptare (Albanian Catholic Life) si organ shtypi, që në hyrje përcakton, se është organ i Lidhjes Katholike Shqiptaro Amerikane në New York.

Redaktorët e parë ishin: Dr. Çesk Ashta e Kolë Çuni, ndërsa drejtor përgjegjës Rev. Joseph J. Oroshi, D.D. Adresa e parë e revistës ishte: 261 South Broadway Tarrytown, N.Y., U.S.A.

Më poshtë në faqen e dytë thuhet, se dorëshkrimet dhe nëse nuk botohen nuk kthehen.

Karakterin demokratik dhe lirinë e debatit e shohim në përcaktimin se: “Artikujt me karakter polemik, duhet të nënshkruhen me emen”, një shembull ky për mediat “demokratike” shqiptare të shekullit XXI.

Në ballinë bie në sy dy shtegtarët arbëror, që shoqërojnë me vështrim ikjen në Genazzano (Itali) të fugurës së shenjt të Zojës së Shkodrës, mbas masakrave barbare të pushtuesve turq mbi popullsinë vendase.

Kjo vepër relgjioze dhe artistike njëherësh, gjendet sot në tavanin pranë elterit të kishës katolike Zoja e Shkodrës (1998) në Hartsdale New York.

Revista, në #1, viti I (1966), ka 26 faqe. Bie në sy në gjithë buletinin mungesa e gërmes ë.

Ajo hapet me editorial-in e shkruar nga drejtori përgjegjës imzot dr. Zef Oroshi, me pseudonimin Zodiaku (E më vonë do të përdorë pseudonimin Teologu, Redaksia).

Ai, mbasi bën një përshkrim të shkurtër të përsekutimit të intelektualëve në Shqipëri në vitet e errëta të komunizmit ateist, shton se përballë masakrave elita intelektuale në emigracion përkujton frytet dritëdhënëse të lëmeve të ndryshme të diturisë, duke përshkruar revistat që botoheshin në Shkodër, gjatë kohës që vetë meshtari Oroshi ishte student në shkollën private katolike.

Me një nostalgji të veçantë, kleriku Oroshi, kujton dy pleqtë të veshur me kostume tradicionale vendase, që shëtisnin derë më derë, për të shpërndarë me një krenari e zë të lartë revistat: Hylli i Dritës, L.E.K.A. etj.

Autori Zodiaku, shkruan:

“Natyrisht dhe per kete, megjithse do te dale tremujor dhe pa kurrfare mtese epersijet, na mungojnë mjetet dhe, ne rrethanat e sotshme, deri diku dhe pendat, sepse, secili asht i mbethyem ne tavoline ose fabrike me punen nga e cila nxjerr jetesen e perditshme.

Meshtaret shqiptare, dhe ata qe kane mbete gjalle dhe jetojne ne boten e lire, jane te shkaperderdhun e te lidhun me pune aty ku i ka hjedhe rrethana historike, nen urdhnin e auktoritetevet fetare vendase.

Megjithate, derisa ndjetin e kemi te mire, me te gjitha flijimet personale qe parashifen, kemi uzdaje te plote se disa penda ma prodhueset nder ambjente te e sidomos meshtarevet e te katholikevet kane me na mungue…

Sot per sot Lidhja Katholike Shqiptare Amerikane e New York-ut ka caktue me e qite per nji vjete buletinin.

Nese bamiresija, simpathija dhe penda e intelektualvet do te na perkrahin, u premtojme lexuesavet se grupit t’yne nuk do t’i mungojne vullndesa e flijimevet personale dhe e punes vullnedtare per vijimin e tij.” (f.2)

Artikulli vijues, në faqet 3-5, është shkruar nga Pader Andrew Nargaj, O.F.M., Ph.D., duke i lënë vendin më pas shkrimit redaksional: Rruga e Jone.

Një përkthim interesant, është bërë nga Prof. Martin Camaj, të titulluar: Adhurimi i Tre Dijetareve nga Lindja, ndërsa Kolë Nikoll Bajraktari, përshkruan atmosferën e Krishtlindjeve dhe vijon me poezinë Keshendellat.

Kol Çuni, në shkrimin e parë jep përshkrimin e Presidentit John F. Kennedy: Babe Familjet e Besimtare i Vertete.

Prof. Mhill Marku, paraqitet për lexuesit mërgimtarë me analizën: Gjuha Shqipe ne Amerike dhe më poshtë ka ofruar një poezi nga Pader Gjergj Fishta.

Zef Pashko Deda, trajton marrëdhëniet mes Vatikanit e Washingtonit dhe Papa Pali VI, ndërsa për Gonxhe Bojanxhiun e veprimtarinë e saj në dobi të të varfërve, At dr. Zef Oroshi, u tregon shqiptarëve ne mërgim për bijën e harruar në tokën e të parëve në Shqipëri.

Revista, në #1 të saj, ka kronikën shoqërore, zgjedhjet e reja të Lidhjes Katolike Shqiptare Amerikane, si dhe stafin e shtypit, në të cilën janë emrat: Loro Stajka, Ndue Gj. Markaj, Nikoll Melyshi, Kol Nikoll Bajraktari, Zef Pashko Deda, Tonin Mirakaj, Zef Hasani, Fran Sokoli, Lodovik M. Bajraktari.

Ajo që është më interesantja, është se në revistë janë të shënuar meshët përkujtimore e mesha për deshmorët e Atdheut (pavarësisht se cilit besim i përkasin), duke u quajtur tradicionalisht më vonë si meshë Kombëtare çdo 28 Nëntor, kur është edhe kremtimi i Shpalljes së Pavarësisë.

Revista, falënderoi të gjithë për pagesën e rregullt të antarësisë, me anën e së cilës krijohet mundesia e vijimësisë së saj.