Histori – Page 356 – Dielli

APEL I AKADEMIKËVE KROATË DREJTUAR BOTËS SË CIVILIZUAR

May 11, 2017 by dgreca

Nga kërkimet e vjetshme në Bibliotekën Kombëtare Austriake në Vjenë… një kroat të cilit nuk do mundemi dot t’i themi faleminderit për sa bëri e la pas për ne…/
(Për Milan Šufflay)/- APEL I AKADEMIKËVE KROATË DREJTUAR BOTËS SË CIVILIZUAR/Gjeti dhe përktheu: Lindita Komani/*Në mbrëmjen e 18 shkurtit të këtij viti shkencëtari kroat, profesori i universitetit Milan Šufflay u gjet pa ndjenja në rrugë përpara apartamentit të vet në Zagreb, me kokën të dërrmuar. Ai menjëherë u dërgua në spital, ku u shua pas 25 orësh, pa rifituar ndërgjegjen. Lajmi për këtë krim të tmerrshëm u përhap me shpejtësi rrufeje kudo në Kroaci ku emri i Šufflay-t gëzonte konsideratë të përgjithshme dhe të veçantë sidomos në rrethet intelektuale. Megjithatë, për çudinë më të madhe dhe tmerrin e publikut kroat, policia serbe e Zagrebit konfiskoi të gjitha gazetat që kishin publikuar lajmin për vrasjen dhe deri edhe komunikimet rreth vdekjes së Prof.Šufflay-t u bënë pre e konfiskimeve. Në vend që të bënin hetime për të ndriçuar rastin, policia serbe dërgoi një komision dy orë pas ngjarjes në apartamentin e shkencëtarit të vrarë ku pas një kërkimi të imtë konfiskoi gjithë materialin e çmuar shkencor që Prof.Šufflay kishte marrë me vete në Zagreb nga udhëtimi i tij i afërt në Shqipëri. Policia njëkohësisht ndaloi çdo fjalim në varrim dhe në varrin e tij arrestoi një student i cili donte t’i jepte lamtumirën e fundit profesorit të tij të adhuruar. Ajo largoi gjithë fjongot me ngjyrat kroate nga kurorat dhe rrethoi me shpata të zhveshura turmën që mbante zi.

Edhe pa patur evidencë fillimisht, njerëzit në Kroaci supozonin që prej fillimit, që policia serbe e cila e manifestoi urrejtjen kundër profesorit të vrarë në këtë mënyrë skandaloze mbi varrin e tij të hapur, duhet të ketë qenë e përfshirë në komplot. Çdokush e dinte që ishte rasti i një vrasjeje politike për të eliminuar një nga kokat drejtuese në Kroaci.

Shpejt misteri për vrasjen u zgjidh: hetime private ndriçuan motivet në lidhje me atë krim të ndyrë.

U gjetën rrethana të sigurta të cilat çonin drejt vrasësve. Prof.Šufflay kishte marrë një letër kërcënuese më 24 janar që e lajmëronte për vrasjen që e priste. Letra ishte nënshkruar nga “Organizata luftarake për mbretin dhe vendin” , identike sikurse dihet masivisht me organizatën terroriste “Mlada Jougoslavia” e përbërë nga agjentë të diktaturës dhe nga spiunë policie. Më 18 shkurt, kjo ishte dita e vrasjes – gazeta pro regjimit “Nasa Sloga” në Susak publikoi një artikull kundër inteligjencës kroate. Artikulli mbyllet me kërcënimin: “Kafka do të thyhen” – dhe pak orë më vonë Profesor Šufflay u gjet vërtet me kafkën e hapur në rrugën e Zagrebit! Ne duam të vëmë në dukje se dhe vrasja e liderit kroat Stephan Radic tre vjet më parë në parlamentin e Beogradit ishte bërë gjithashtu me dije në gazetën pro regjimit “Jedinstvo”.

Disa ditë pas masakrimit të Profesor Šufflay, lajmi për një rrethanë që jep evidencë të parefuzueshme për fajin e policisë serbe të Zagrebit si organizatore e krimit, doli nga qarqet e policisë. Sikurse gjithë kroatët e tjerë të spikatur, Profesor Šufflay ishte vazhdimisht i ndjekur dhe vëzhguar nga policia dhe i shoqëruar nga një detektiv. Disa ditë para se të vritej, atij ia larguan “qenin roje”. Në mbrëmjen para atentatit, ai i kërkoi policit Rukavina informacion se çfarë nënkuptonte ky largim i menjëhershëm. Rukavina i bëri të njëjtën pyetje eprorit të tij Stepanovic, drejtues i policisë sekrete, dhe mori këtë përgjigje: “Ai (Šufflay) nuk ka nevojë të mbrohet më, ne jemi kujdesur për të”.

– Agjenti Rukavina e ka thënë këtë para disa dëshmitarësh. –

Mund të duket e pamundur që policia serbe në vend që të gjejë krimet të ndihmojë në organizimin e vrasjeve dhe t’i zbatojë ato, por po – për turpin e epokës kulturore në të cilën jetojmë – kjo është e vërteta e tmerrshme në një vend në të cilin nën pjesëmarrjen gjysmë-zyrtare të autoriteteve, ndërtohen monumente për vrasësit.

Kur e gjithë Kroacia e dinte tashmë që policia e Zagrebit kishte përgatitur vrasjen e Profesor Šufflay dhe mbulon vrasjen, mundeshin të paktën të jepeshin emrat e nismëtarëve të vrasjes dhe t’i jepen publikut.

Në “Berliner Tageblatt” të datës 26 shkurt, gazetari kroat Slavko Cihlar publikoi një artikull i cili u mor më tej nga një pjesë e madhe e shtypit botëror. Në këtë artikull ai tregon për një takim të ndodhur në apartamentet private të gjeneralit Belimarkovic, komandant qyteti i Zagrebit, në natën e 11 shkurtit, me ç’rast u mor vendimi për vrasjen e Profesor Šufflay. Vrasja duhej të kryhej nga spiuni i policisë Nikola Jukic. Nën asistencën e tetë agjentëve të tjerë të policisë, të cilët, të ndarë në grupe të vogla, u pozicionuan përpara pallatit ku ndodhej apartamenti i profesorit, Jukic kreu vrasjen më 18 shkurt në orën 8 të mbrëmjes, duke e rrëzuar Profesor Sufflay-n me një shufër hekuri që i theu kafkën.

Gjashtë muaj kanë kaluar që prej kur shtypi botëror ka publikuar këto fakte që janë përgatitur nga persona dhe organizata të shumta të spikatura jashtë Kroacisë.

Megjithatë, ata që janë përmendur si vrasës nuk u quajtën asnjëherë përgjegjës për krimin e tyre dhe akuza as u mohua e as u refuzua. Gjenerali Belimarkovic është cilësuar para gjithë botës si personi që ka dhënë urdhrin për të vrarë Profesor Šufflay-n, policia serbe e Zagrebit si organizatorja e vrasjes, spiuni polic Jukic si personi që e zbatoi atë dhe megjithatë asnjeri nuk guxon ta mohojë. Edhe vetëm kjo rrethanë duhet të jetë një vërtetim i autenticitetit të fakteve të përmendura më lart. Dhe prova përfundimtare për fajin e diktaturës u dha përmes transferimit të gjeneralit Belimarkovic në Osijek (çdokush bënte me gisht për nga ai në Zagreb!)

Diktatura nuk i ndëshkon vrasësit, por i mbron ata, çka vërteton që gjeneral Belimarkovic veproi vetëm sipas qëllimeve të policisë që i dha urdhër për të vrarë Šufflay-n.

Turpi i këtij krimi që nuk bie vetëm mbi vrasësit dhe nismëtarët dhe shtetin që e organizoi atë, por edhe mbi epokën në të cilën diçka e tillë mund të ndodhte, merr rëndësi më të madhe nëse do të kishte njohje më të afërt me personalitetin e Profesor Šufflay dhe do të shikoheshin motivet që kanë shtyrë në vrasjen e tij.

Profesor Šufflay ishte një profesor historie në Universitetin e Zagrebit, dhe ishte masivisht i vlerësuar si një nga kokat më të rëndësishme të vendit të tij. Përmes kërkimit të tij shkencor për Shqipërinë, ai u kualifikua si njohësi më i mirë i Shqipërisë në ditët e sotshme dhe në këtë cilësi Akademia e Shkencave në Vjenë e ftoi atë të vazhdonte me Kodikun Albanicus të nisur nga Jirecek dhe Thalloczy. Profili goditës i këtij shkencëtari kroat të spikatur shkaktonte gjithnjë sensacion në Kongreset e Orientologëve dhe Bizantologëve. Kur disa vite më parë Beogradi e largoi patriotin e madh kroat nga katedra e tij në Universitetin e Zagrebit, atij iu ofruan disa profesura të rregullta në universitete të huaja, në mes tyre edhe në Universitetin e Budapestit.

Si një shkencëtar me famë botërore, si një njeri me njohuri të kompletuara, si një shkrimtar dhe gazetar dhe si një patriot entuziast kroat, Prof.Šufflay i përkiste ajkës së mendjeve të ndritura të jetës intelektuale kroate. Ai nuk ishte politikan, idetë e tij ishin thellësisht të shpirtëzuara, drejtuar pjesërisht drejt teorive abstrakte; shumë larg politikës së përditshme, personaliteti i tij i epërm ushtroi ndikim të madh mbi idetë kombëtare të Kroacisë. Si një kroat i cili u rrit në sferën e kulturës europiane dhe duke qenë se prej shekujsh kultura kombëtare kroate ka qenë pjesë e komunitetit të madh kulturor europian, ai si një shpirt i përmasave të rralla, ai u bë në mënyrë të natyrshme një nga mbrojtësit e spikatur të kulturës europiane në Kroaci, ku që prej kur përbën një pjesë të Jugosllavisë, Europa duhet të tërhiqet para se ballkanizmi të shkatërrojë gjithë kulturën. Në cilësinë e tij si historian, Profesor Šufflay kuptoi më mirë se kushdo tjetër humnerën që ndan kulturën europiane nga ajo ballkanike-bizantine, dhe kjo e shtyu atë më shumë se kurdo që të drejtojë punën e tij e qëndrimet e bashkatdhetarëve të tij për nga Europa dhe jo Orienti. Një europian dhe kroat në thellësi të shpirtit të tij, ai ushtroi mbi intelektualët kroatë, të rrezikuar nga ballkanizimi, ndikimin e tij më të madh në sens kroat dhe europian. Dhe në sytë e Beogradit ky ishte krimit për të cilin ai duhej të paguante përmes vdekjes.

Përmes krijimit të shtetit sllavo-jugor rajone të gjëra që i përkasin sferës së kulturës europiane – para së gjithash Mbretëria Kroate – janë vendosur nën qeverisjen serbe, ku traditat e vjetra politike dhe sociale ortodokse, bizantine, orientale-aziatike janë shkrirë të gjitha në një sistem jo vetëm që e kundërshton por që e urren civilizimin europian. Diktatura e absolutizmit sllavo-jugor u mendua si fitorja përfundimtare e Serbisë mbi Kroacinë, fitorja e Ballkanit mbi Europën brenda shtetit sllavo-jugor. Por, kjo fitore është e mundur vetëm kur të jetë shkatërruar çdo gjë kroate që është europiane, kur “shtylla europiane” e kroatëve të jetë thyer. Kjo është arsyeja se pse është e nevojshme që të largohen të gjithë përfaqësuesit e spikatur të kulturës europiane në Kroaci, dhe nëse gjithçka dështon, atëherë ata duhen vrarë. Sufflay ishte një nga më të rëndësishmit – ai duhej të zhdukej!

Ai ndjeu urrejtjen e pashprehur të diktaturës kundër personit të tij dhe thoshte:

Shteti ideal i diktaturës serbe mund të ndërtohet vetëm mbi rrënojat e bazave të kulturës europiane në Kroaci, që do të thotë shkatërrimin e plotë të kombit kroat, një shtet ku do të shihje vetëm dy klasa sociale: hierarkinë e të gjithëfuqishmes ushtri, polici dhe kishë ortodokse me diktatorin në krye të saj nga njëra anë dhe nga ana tjetër: qytetarët e nënshtruar, budallenj dhe jointeligjentë. Kjo nuk do të realizohet për aq kohë sa Kroacia mbetet një vend europian. Kjo është arsyeja pse diktatura ka krijuar në Kroaci një sundim të kamzhikut, të burgut dhe të vrasjes, kjo është arsyeja se pse Stephan Radic dhe kolegët e tij kroatë u vranë në parlamentin e Beogradit, kjo është arsyeja se pse qindra patriotë kroatë u torturuan për vdekje në burgjet e policisë serbe, kjo është arsyeja se pse një shkencëtar i cili nuk kishte të bënte fare me politikën u desh të vritet në rrugë si një qen i marrë.

Kishte edhe një tjetër rrethanë që e bëri urrejtjen e Beogradit ndaj Profesor Šufflay të ngrihet në nivelin sa për të realizuar vrasjen e tij. Profesor Šufflay ishte albanolog. Ai qëndroi në Shqipëri për kërkime shkencore pak përpara se të vritej dhe solli me vete në shtëpi material të çmuar shkencor. Diktatura serbe e konsideron Shqipërinë si një objekt të përshtatshëm për ekspansion dhe objektivi i punës shkencore të Profesor Šufflay në këtë këndvështrim ishte krejt i papërshtatshëm. Eksplorimi shkencor i materialit të mbledhur së fundmi në Shqipëri duhej të ndalohej: Profesor Šufflay u vra dhe rezultatet e punës së tij shkencore janë në duart e policisë së Zagrebit, si një tallje për të gjithë ata për të cilët liria e shkencës duket diçka e natyrshme dhe e padiskutueshme.

Duke marrë në konsideratë gjithë sa më lart, Shoqata e Klubeve Universitare Kroate deklaron që:

Shkencëtari kroat, profesori i universiteti Dr.Milan Šufflay u vra në rrugë të hapur në Zagreb nga agjenti i policisë Nikola Jukic në ndjekje të urdhrit gjeneralit serb Belimarkovic, sepse përmes punës së tij pastërtisht shkencore ai ishte një pengesë për aspiratat serbomëdha për ekspansion territorial dhe sepse ai, si një nga mendjet më të kulturuara në Kroaci bëri qëndresë kundër qëllimeve të shkatërrimit kulturor të absolutizmit serb.

Duke qenë se vrasja e Prof.Sufflay përbën një përpjekje të ndërgjegjshme kundër kulturës europiane që është një cilësi karakteristike e Kroacisë – sikurse edhe kundër lirisë së shkencës dhe duke qenë se e gjithë kjo është një ngjarje më shumë në një zinxhir të ngjashëm krimesh përmes të cilëve absolutizmi serb përpiqet të asgjësojë kombin kroat dhe të shkatërrojë kulturën europiane në Kroaci, Shoqata e Klubeve të Universiteteve Kroate si përfaqësuese e Universitetit të Zagrebit dhe e gjithë studentëve kroatë, fton gjithë botën e kulturuar, veçanërisht gjithë shoqatat e profesorëve dhe unionet kombëtare të studentëve që të ngrihen kundër këtij krimi në shenjë solidariteti të gjithë kombeve të kulturuara sikurse edhe si solidaritet akademik dhe të bëjnë një aksion të mëtejshëm për të penguar përpjekje të tjera të ngjashme të diktaturës së Beogradit.

Gusht 1931

Për Shoqatën e Klubeve Universitare Kroate:

Cand.jur. Dr. Branimir Janic — abs.jur. Josip Milkovic

Abs.jur. Ante Valenta — abs.teh. Ivan Kosutic

Cand.jur. Mladen Lorkovic — stud.rer.com. Vilko Pecnikar

*E dergio per Diellin astoria Lindita Komani

Profesor Ibrahim Gashi, shkencetar, intelektual dhe idealist i perkushtuar

May 9, 2017 by dgreca

1 Ibrahim Gashi 2 Ibrahim Gashi

Me rastin e pesevjetorit te ndarjes nga jeta te profesorit te nderuar (23 gusht, 1935 – 9 maj, 2012)/

Sadik-Elshani

Nga Sadik ELSHANI/

Me 9 maj mbushen pese vite qe profesor Ibrahim Gashi u nda nga kjo bote. Me kete rast, e kujtojme, e nderojme jeten, vepren dhe punen me plot perkushtim te profesor Ibrahim Gashit, themeluesit dhe udheheqesit te Institutit te Integrimit te Kultures Shqiptare, mikut te shtrenjte e te paharruar te shoqates “Bijte e Shqipes’ ne Philadelphia. Kujtojme nje njeri te mire dhe atdhetar te flakte, fytyra e te cilit rrezatonte optimizem, dashuri, miresi e ngrohtesi njerezore, butesi e urtesi. Ishte si nje burre i urte i perrallave dhe rrefimeve shqiptare.

Lindi ne Kruje me 23 gusht te vitit 1935. Nen trysnine e padurueshme te regjimit te eger te Kralit te Serbise, familja me heret ishte shperngulur nga fshati Kotorr i Skenderajt (Kosove). Kur me 1941 Kosova u ribashkua me Shqiperine, familja e tij u kthye ne Kosove. Babai i tij, mesuesi i nderuar, Rrahim Gashi, punonte si mesues ne fshatrat e Drenices. Ibrahimi shkollen e mesme e mbaroi ne Mitrovice (1955). Vazhdoi Fakultetin e Shkencave te Natyres, dega matematike – astronomi, ne Universitetin e Beogradit (1955 – 1959). Para perfundimit te studimeve, UDB-ja e arreston dhe pak me vone, se bashku me familjen e tij i debon ne Shqiperi. (Ata atehere e kishin nenshtetesine shqiptare). Studimet i perfundon ne Universiteti e Tiranes. Per vite me radhe ka qene mesimdhenes i matematikes dhe astronomise ne shkollat e mesme te Rrethit te Krujes. Ne vitet 1984 – 1990 dha mesim ne Universitetin e Tiranes si Profesor i Jashtem. Eshte dekoruar me medaljen “Naim Frasheri”. Nga dhjetori i vitit 1992 deri ne shtator te vitit 1996, kur edhe u pensionua, punoi si Sekretar i Dyte ne Ambasaden e Shqiperise ne Slloveni. Jeta nuk matet me sa vite ka jetuar nje njeri, por me ate se çka ka bere ai gjate atyre viteve. Dhe profesori beri shume: Vetem pasi eshte pensionuar, ai ka botuar 13 libra, nga te cilat, 3 me permbajtje astronomike, 7 te tjera me tematike pak te rrahura ne Shqiperi, ne te cilat pasqyrohen njohuri mbi kalendaret dhe kronologjine si shkence, dhe 3 me tematike politiko – shoqerore. Profesor Gashi punoi gjate gjithe jetes se tij per çeshtjen shqiptare, çeshtjet madhore te kombit tone.

Ne vitin 2009 themeloi Institutin e Integrimit te Kultures Shqiptare. Vdekja e rrembeu kur ishte duke pergatitur, duke perfunduar redaktimin e librit, “Nje komb, nje shkolle, nje kulture” (Tirane, 2012). Ne kete liber mjaft te rendesishem per kulturen dhe arsimin tone kombetar, jane paraqitur punimet qe jane mbajtur ne Konferencen e Pare Mbarekombetare per Perparimin dhe Njesimin e Programeve e te Teksteve Mesimore ne te gjitha trevat shqiptare (Tirane, 17 – 18 shtator, 2011). Keto kumtesa jane mbajtur nga studiuese nga te gjitha trevat shqiptare dhe diaspora. Ndihemi krenar qe shoqata “Bijte e Shqipes” dha nje ndihme financiare per botimin e ketij libri, si dhe zoterinjte Llazar Vero e Sadik Elshani. Profesorit i kishim premtuar se kur do ta botonte librin, ne do t’i benim nje promovim dinjitoz ne shoqaten tone. Premtimin, fjalen e dhene e mbajtem dhe me 3 mars te vitit 2013 e organizuam nje veprimtari madheshtore, por kuptohet, profesori nuk ishte me ne mesin tone. Vetem e ndienim pranine e tij, shpirtin e tij atdhetar.

Si nje intelektual atdhetar i shqetesuar per gjendjen e kombit tone te ndare ne 5-6 shtete, ai nuk mund te rrinte duarkryq, te bente sehir. Nuk priti qe dikush ta kryente kete detyre atdhetare, kete mision te shenjte kombetar, por vete iu pervesh punes, duke qene i vetedijshem per sfidat dhe problemet e shumta qe i kishte perpara ne kete rrugetim te gjate. Po te ishte kjo nje pune e lehte, me siguri dikush tjeter do ta kishte bere para profesor Ibrahimit. Puna qe ka bere profesor Ibrahim Gashi per integrimin e kultures shqiptare eshte nje ndermarrje, nje mision fisnik i nje njeriu fisnik, i nje atdhetari te vertete, i nje punetori te perkushtuar per çeshtjet madhore te koimbit tone. Profesor Ibrahim Gashi, si rralle ndonje qenie tjeter njerezore, ishte i begatuar me virtyte dhe vlera te larta njerezore: Burre i mençur, i urte, fisnik, guximtar, pedagog, intelektual, shkencetar, diplomat, bashkeshort dhe prind shembullor, atdhetar largpames i brumosur me dashurine e pakufishme per Shqiperine Etnike, gjuhen, kulturen dhe traditat e shkelqyera te kombit tone. Ky ishte profesor Ibrahim Gashi! Shkurt, ai ishte dhe gjithmone do te mbetet personifikim i miresise njerezore dhe misherim i shqiptarizmit – njeri qe me urtesine e tij, me sjelljet e tij teper njerezore, me mirekuptimin, tolerancen e tij, te bente menjehere per vete.

E patem fatin e mire qe ta kishim ate shpesh ne mesin tone dhe te diskutonim me pasion per çeshtjet kombetare, te kaluaren dhe te tanishmen e kombit tone, sfidat dhe problemet me te cilat ballafaqohen shqiptaret ne te gjitha trevat tona: Si t’i kalojme ato dhe ç’duhet te bejme ne. U gezohej sukseseve tona dhe kenaqej kur i shihte femijet qe po mesonin gjuhen shqipe ne shkollen e shoqates sone. Dhe ne mezi qe prisnim ta takonim heren tjeter. Ne maj te vitit 2010 ne mjediset e shoqates sone, “Bijte e Shqipes”, organizuam nje takim te bukur, nje mbremje te paharrueshme me profesor Ibrahim Gashin dhe familjen e tij te mrekullueshme. Ne kete takim u njohem edhe me veprimtarine e begatshme botuese te profesorit, veprimtarine dhe planet e institutit qe ai drejtonte.

Ishte idealist me ideale te pastra e te larta kombetare. Si dikur Rilindesit tane mendjendritur, edhe ai e ndjeu te nevojshme te bente diçka, iu pergjigj nje zeri te larte te dale nga historia, nga kujtesa jone kombetare: “Te bejme diçka per Shqiperione, per kombin tone”. Profesori me energjite e tij krijuese, me forcen e intelektit te tij, me kembenguljen e matemacientit dhe me vizionin e astronomit, iu pergjigj kesaj thirrje – e themeloi dhe e drejtoi Institutin e Integrimit te Kultures Shqiptare. Misioni i ketij institute ishte integrimi i kultures shqiptare, njesimi i teksteve, planprogrameve shkollore dhe terminologjise shkencore ne te gjitha trevat shqiptare. Pra, nje komb, nje shkolle, nje kulture – ky ishte koncepti atdhetari profesor Gashit. Ishte ky nje hap i mbare ne rrugetimin tone te gjate, por te pandalshem per bashkimin kombetar. Sot veprimtaria e ketij institute eshte shtrire ne te gjitha trevat shqiptare dhe ne diaspore. Thirrjen e profesor Ali Hadrit: “Nje komb, nje gjuhe letrare kombetare”, profesor Ibrahim Gashi me punen e tij te perkushtuar e ka ngritur ne nje nivel edhe me te larte, duke i dhene kuptimin me te plote: “Nje komb, nje gjuhe letrare kombetare, nje shkolle, nje kulture kombetare dhe nje shtet shqiptar per te gjithe shqiptaret”. Le te jene keto jo vetem endrrat, por edhe perpjekjet, synimet, perkushtimet e çdo shqiptari. Ne pamundesi per ta bere bashkimin fizik, bashkimin politik, shqiptaret kudo qe jetojne jane perpjekur me shekuj te tere per bashkimin kulturor, shpirteror. Pa nje bashkim shpirteror, nuk mund te kete as bashkim fizik.

Ne keto çaste kur po e perkujtojme jeten dhe vepren e profesorit te nderuar, te reflektojme e te pyesim veten: “Ç’mund te bejme per Shqiperine, kombin tone? T’i pervishemi punes, sepse ende kemi shume per te bere. Te ndjekim shembullin e profesor Ibrahim Gashit! E ndiejme veten krenare e te lumtur qe nje njeri i tille ka qene nje dhurate ne jeten tone, ka qene dhe do te mbetet pjese e jetes sone.

I paharrueshem qofte kujtimi i Tij!

Philadelphia, 8 maj, 2017

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

Lul Çapari Sipas epikës historike

May 9, 2017 by dgreca

Nga Gezim Zilja/

Lul Çapari, ishte nga dera e famshme e Çaparenjve, të fshatit Luarat në kazanë e Margëllëçit. Si luftëtarë të tjerë çam, qysh në moshë të re, ka qenë në shërbim të Ali Pashë Tepelenës. Më vonë në vitin 1847 mori pjesë në ‘’Besëlidhjen Shqiptare’’. Anëtarët e Besëlidhjes i dërguan një letër mbretit Oto të Greqisë për ndihmë, që me gjithë premtimet nuk mbërriti kurrë. Letra u firmos nga 89 krerë të Besëlidhjes, ku nga krahina e Çamërisë spikasin emrat e Lul Çaparit, Muhamet Abazit, Muho Pre(o)njos, Zahir Pronjos, Xhafer Demit, Ahmet Dinos, Muharrem Behlulit, Latif Elmazit, Xhate Selfos etj.

Kënga thotë: Shqipëtarët anembanë/u mblodh e fjalën dhanë/mbretit s’i japim nizamë/ të parë Çelo Picarë/… dhe pastaj gjithë me radhë/ Zenel Gjolekë Kuçjoti/ Hodo Ali nivicjoti, Fejzo Çikë i borshjoti,/ Spiro Stoja nga Labova/që kudo ia bënte fora/çorrajt më Foto Kopalë/Qeparoi Gjikë Thanasnë/edhe kapedan Sokratnë/Të gjithë trima me pallë/ bashkë me Lulë Çaparë/ erdhën e zunë Picarë/Te rrapi me dega tëndë/ Atje e bënë Kuvendë. Dhe më tej: Lumi i Vlorësë nëntëmijë/ Delvina me Çamërinë/Berati me Toskërinë.

Pas dështimit të Lidhjes, Lul Çapari si shumë kryengritës të tjerë kalon në arrati. Turqit me dredhi e pabesi arritën të kapin një pjesë të madhe të udhëheqësve të kryengritjes së vitit 1848. Disa prej tyre i eliminuan fizikisht ose i mbyllën në burgjet e errëta të perandorisë; një pjesë tjetër e falën, duke i vënë nën armë, në luftën e zhvilluar kundër Greqisë dhe Mali të Zi.

Nga ndjekjet e shumta që iu bënë, çdo herë ai do të shpëtonte, duke luftuar, derisa rrethohet keq në fshatin e tij Luarat. Foli një zë kaha mali/Të iki Lule Çapari/Luli mori të rrëpjetë/iu mbush sharkëza me vesë/Vlleh e vllaha treqind vetë/Luli u kërkoj fushekë/ata klenë të pabesë. Në disa këngë ai thirret Lulo, Lule ose në trajtën e shquar Luleja. Ndoshta bëhet një paralelizmë midis emrit të tij dhe bukurisë fizike që e karakterizonte. Në vargjet e mëposhtëme të bëjnë përshtypje fjalë e shprehje të një bukurie të rrallë: Mirënata morfanjotë/ Keni vënt për mua sonte?

Lul Çapari me sa shihet ka arritur në muzg, sapo fillon të erret. Ai nuk thotë mirëmbrëma, shprehje e zakonshme kjo sot, por mirënata, pra mirë se u vjen nata ose t’u gjejë mirë nata! Dhe më tej: Ti moj plaka shenicjote/keni vend për mua sonte?/Bujrum Lul Aga zotrote/ kemi sonte dhe si sonte. Plaka shenicjote e pret me gjithë zemër ‘’Bujrëm’’, por fjalët ‘’kemi sonte dhe si sonte’’ ‘’përkthehen’’: kemi sot plot dhe gjithë ditët e tjera janë si kjo e sotmja. Ndërkaq Lul Çaparin, në ecejaket e tij të pafundme në fshatin e lindjes ku kishte gruan dhe fëmijët e spiunojnë. Në një situatë të tillë i duhet të marrë një vendim të shpejtë sepse vonesa do të ishte vdekja e tij. Ai veproi si gjithmonë pa iu trembur syri. Lul Çapari ia hipi diçit(kalë i bukur)/ çajti mal’ e Margëlliçit/Lulo me nishan në ballë/kur more turtje mejdanë/Njëqind e njëzetë të ranë/Njëqindenjëzetë fushekë/Bir o Lulo çi dogje vetë. Nga pas si gjithmonë e ndiqte miku i tij i ngushtë, trimi tjetër i Çamërisë Memet Kollovi. Lul Agai arriu e dolli/ pas e pas i ra Kollovi/Kollovi i Saqe Meçesë/pas e pas i ra Lulesë. Mirpo Luli i kishte lënë amanet gruan dhe fëmijët shokut të tij. Kur pa që po e ndiqte nga prapa e pyeti: Ç’i bëre djelt e Lulesë/Në shtëpi i lash të zestë/lumi i marrtë e zjarri i djektë/se u s’di ku kam krie’të. Në këto kushte Lul Çapari kthehet prapa dhe i dorëzohet komandantit turk Çollak Gegës, me kusht të linin të lirë gruan me fëmijët. Me të shkon dhe Haxhi Demi me shpresën se valiu i Janinës do t’i falë. U kthe Lulia e rreth i vunë /Në Janinë lidhur e shpunë/ Lulenë që s’trembej kurrë/Kur e panë morfaqotë/palë palë u vanë lot/ Në qafë të Belbestenit/i dha selam Haxhi Demit/Hajd’ or Haxhi Dem’ të vemi/se ftuar na ka sadrazemi/të mir’ a të keqe kemi? Thuhet se i çuan në Stamboll te Sulltani ku së bashku me Xhaferr Demin u zhdukën në mënyrë misterioze. Por këngët japin dhe një variant tjetër të vdekjes së tij, kur e dërguan në Janinë: Lul Agai hip shkallatë/xhelati trois pallatë/… Në Janinë lidhur e shpunë/ Lulenë që s’trembej kurrë/ Mu ne portë e dervenit/ia prenë kokënë si demit.

Në gjithë këngët epike hasim një qëndrim të ashpër për tradhëtinë e tradhëtarët, qoftë dhe vendi i lindjes si në këtë rast. Ra mjegulla e zuri fshanë/ Atë fshanë Luaranë/Luarat këmbë mos mbetë/se zunë Lulinë e shkretë. Sigurisht që Luarati nuk u shua dhe këtë këngë Lul Çaparit, ia ngritën vetë luaratasit. Mallkimi ‘’Luarat këmb’ mos mbetë’’ ka të bëjë më shumë pendesën dhe keqardhjen, që nuk mundën ta shpëtonin dot birin e tyre. Është si ajo shprehja që përdoret edhe sot për një njeri të afërm që e kemi lënduar pa dashur:, që ka kuptim vetqortimi ‘’Më hëngërt mortja!’’ ose ‘’Mu thaftë dora!’’.

Corrispondenza Politica, (1901) : Memorandumi i përfaqësuesve të Kombit Shqiptar dërguar deputetëve italianë

May 8, 2017 by dgreca

Nga Aurenc Bebja*, Francë */Revista « L’Orient », në shërbim të Perandorisë Osmane, ka botuar, në versionin e saj në gjuhën frënge, gjatë fundit të muajit maj të vitit 1901, në faqen n°8, memorandumin e përfaqësuesve të Kombit Shqiptar dërguar deputetëve italianë.

Revista shkruan se ky dokument kurioz është publikuar më parë në median « Corrispondenza Politica ». Cilët përfaqësuesë e dërguan atë ? Nga se druheshin bashkatdhetarët tanë ? Cilat ishin kërkesat e tyre ndaj deputetëve italianë ?

Në vijim memorandumi i tyre, sjellë në shqip nga Aurenc Bebja, Blogu « Dars (Klos), Mat – Albania » :

« Zotërinj Deputetë,

Disa orë pranë Italisë, në bregun përballë detit Adriatik, në qendër të Evropës së qytetëruar; pavarësisht nga traditat e tij të lavdishme dhe origjina e tij e pastër Pellazgo-latine, jeton në një gjendje thuajse primitive, populli shqiptar, më trimi midis të gjithë atyre që jetojnë në Gadishullin Ballkanik.

Popull i braktisur nga të gjithë, ai i nënshtrohet një qeverie çnjerëzore, rezistente ndaj çdo ideje të lirisë, drejtësisë dhe qytetërimit.

Atij i mohohet gjuha amtare, edhe pse filologët më të mëdhenj evropianë kanë gjetur në të rrënjë (idioma) të padiskutueshme të pellazgjishtesh, ndërsa, në të kundërt, janë themeluar aty shkollat të cilat mbrohen nga serbët, bullgarët, austriakët dhe grekët.

Për shkak se industria dhe tregtia i janë ndaluar shqiptarit, ai është i detyruar të jetojë si në kohën e fiseve pothuajse parahistorike, dhe duhet të përdorë forcën për tu ushqyer.

Ja pra, mbi këtë popull sa fisnik dhe fatkeq, por gjithmonë krenar që i përket racës së madhe latine(Mund të jetë lojë diplomatike e pales shqiptare), shtrihet dora grabitqare e Austrisë ! Nëpërmjet mënyrave më tinzake, kompanive dhe shoqërive të ndryshme, ajo kërkon të zgjerojë dominimin e saj atje, kundër interesave italiane në detin Adriatik, dhe të drejtave të Shqipërisë, e cila, nëpërmjet cilësive të saj kombëtare, e meriton pavarësinë dhe lirinë e saj të plotë.

Xhuzepe Garibaldi, heroi i madh, ka thënë :« Çështja e shqiptarëve më përket. Sigurisht, unë do të jem shumë i lumtur për të vënë në shërbim pjesën tjetër të jetës sime për të mirën e këtij populli trim, sepse shqiptarët janë heronj që e kanë dalluar veten në çdo luftë për qytetërim ».

Parlamenti i Italisë, përfaqësuesit e popullit fisnik dhe të lavdishëm italian, të mbështesin pranë Fuqive të Mëdha, në emër të qytetërimit dhe të lirisë, në emër të vëllazërisë së madhe latine, në emër të të drejtave të shenjta të Italisë në detin Adriatik, iniciativën e njohjes së kombësisë shqiptare dhe kështu të marrë fund skllavëria turke ! Pavarësia mbetet barrikada e vetme kundër ambicieve të Austrisë, Serbisë dhe Bullgarisë. »

Dervish Bej Hima (përfaqësues i delegacionit të Komitetit të Shqipërisë Veriore)

Manlio Bennici (përfaqësues i 22 kolonive shqiptare në Itali dhe i Komitetit shqiptar « Pro Patria »)

Jashar Erebara (përfqësues i delegacionit të rinisë shqiptare në Bukuresht)

Ibrahim Themo dhe Halil Zenel Beu (përfaqësuesë të delegacionit të shqiptarëve të Shqipërisë Jugore)

Ali Efendiu (përfaqësues i delegacionit të Vilajetit të Shkodrës)

Mahmud Lufta Beu (përfaqësues i delegacionit të shqiptarëve të Maqedonisë)

Ahmet Gani Beu (përfaqësues i delegacionit të shqiptarëve të Pejës, Shkupit dhe Prizrenit)

*Francë ,– 7 Maj 2017/*

Mbretëria Ilire: kryeqendra e Shkodrës, një pasardhës linguistik i drejtpërdrejtë Shqiptar

May 8, 2017 by dgreca

Nga Darrell Smith/

Përktheu për “Diell-in”, Herion Kërcelli/ Në Shkodër prej gjuhës Ilire mbijetojnë tre ose katër pjesë {fragmente} leksikorë të identifikuara qartë dhe disa emra personash dhe emra vendesh. Nuk ka fjali të plota ose fraza të gjendshme për analizë. Bazuar në shtrirjen gjeografike të Ilirisë, dhe faktit se Shqipja është trashëguar nga një prej gjuhëve antike (para-romake) të Ballkanit, tek disa studjues ekziston teza se, Shqipja përfaqëson pasardhësen linguistike të drejtpërdrejtë të Ilirishtes. Kjo tezë është mbrojtur fuqishëm në tokat që flasin Shqip dhe nga disa albanologë të huaj. Linguistët historikë të specializuar në gjuhët e rajonit, janë të ndarë mes atyre që pranojnë tezën se, Shqipja është trashëguar nga Ilirishtja, pra, që është lidhur ngushtësisht dhe ka afërsi me ilirishten, dhe atyre që insistojnë se, studimet dhe dokumentat e deritanishme nuk janë të mjaftueshme për të arritur një konkluzion përfundimtar.

Origjina e popullit Shqiptar, sigurisht nuk është njohur nga të gjithë, por të dhënat e dokumentuara nga historia, nga studimet arkeologjike dhe antropologjike kanë orientuar disa studjues që t’i konsiderojnë Shqiptarët si pasardhës të drejtpërdrejtë të Ilirëve antikë. Gjithsesi dëshmia linguistike konsiderohet ende e paqartë. Sigurisht, gjuha Shqipe është një degë e dallueshme e familjes Indo-Europiane, por, kryesisht nga mungesa e informacionit mbi gjuhën e Ilirëvë antikë, është e vështirë të krijosh bindjen e plotë për lidhjen mes dy gjuhëve. (Disa dijetarë, për më tepër, i debatojnë teza te tilla, duke argumentuar se Ilirët nuk ishin autoktonë tek Shqipëria dhe se Shqipja rrjedh nga një dialekt i gjuhës Trake, të zhdukur tashmë?!}. Por këto të dhëna janë të rralla, rrjedhimisht është vështirë të gjykosh ose të besosh këtë tezë.

Është fakt se, kur në shekullin e III-të B.C, Perandoria Romake kërcënohej nga popujt barbarë të Europës lindore dhe qendrore, Ilirikum, u bë një ledh mbrojtës kryesor ushtarak i Romës dhe kulturës së saj në boten antike. Disa prej perandorëve më të shquar të Perandorisë Romake të vonë ishin me origjinë Ilire, duke përfshirë Klaudius II, Gotikus, Aurelian, Dioklicianin dhe Kostandinin e Madh.