• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Lul Çapari Sipas epikës historike

May 9, 2017 by dgreca

1 Gezim Zilja ok
Nga Gezim Zilja/
Lul Çapari, ishte nga dera e famshme e Çaparenjve, të fshatit Luarat në kazanë e Margëllëçit. Si luftëtarë të tjerë çam, qysh në moshë të re, ka qenë në shërbim të Ali Pashë Tepelenës. Më vonë në vitin 1847 mori pjesë në ‘’Besëlidhjen Shqiptare’’.  Anëtarët e Besëlidhjes i dërguan një letër mbretit Oto të Greqisë për ndihmë, që me gjithë premtimet nuk mbërriti kurrë. Letra u firmos nga 89 krerë të Besëlidhjes, ku nga krahina e Çamërisë spikasin emrat e Lul Çaparit, Muhamet Abazit, Muho Pre(o)njos, Zahir Pronjos, Xhafer Demit, Ahmet Dinos, Muharrem Behlulit, Latif Elmazit, Xhate Selfos etj.
Kënga thotë: Shqipëtarët anembanë/u mblodh e fjalën dhanë/mbretit s’i japim nizamë/ të parë Çelo Picarë/… dhe pastaj gjithë me radhë/ Zenel Gjolekë Kuçjoti/ Hodo Ali nivicjoti, Fejzo Çikë i borshjoti,/ Spiro Stoja nga Labova/që kudo ia bënte fora/çorrajt më Foto Kopalë/Qeparoi Gjikë Thanasnë/edhe kapedan Sokratnë/Të gjithë trima me pallë/ bashkë me Lulë Çaparë/ erdhën e zunë Picarë/Te rrapi me dega tëndë/ Atje e bënë Kuvendë. Dhe më tej: Lumi i Vlorësë nëntëmijë/ Delvina me Çamërinë/Berati me Toskërinë.    
Pas dështimit të Lidhjes, Lul Çapari si shumë kryengritës të tjerë kalon në arrati. Turqit me dredhi e pabesi arritën të kapin një pjesë të madhe të udhëheqësve të kryengritjes së vitit 1848. Disa prej tyre i eliminuan fizikisht ose i mbyllën në burgjet e errëta të perandorisë; një pjesë tjetër e falën, duke i vënë nën armë, në luftën e zhvilluar kundër Greqisë dhe Mali të Zi.
Nga ndjekjet e shumta që iu bënë, çdo herë ai do të shpëtonte, duke luftuar, derisa rrethohet keq në fshatin e tij Luarat. Foli një zë kaha mali/Të iki Lule Çapari/Luli mori të rrëpjetë/iu mbush sharkëza me vesë/Vlleh e vllaha treqind vetë/Luli u kërkoj fushekë/ata klenë të pabesë. Në disa këngë ai thirret Lulo, Lule ose në trajtën e shquar Luleja. Ndoshta bëhet një paralelizmë midis emrit të tij dhe bukurisë fizike që e karakterizonte. Në vargjet e mëposhtëme të bëjnë përshtypje fjalë e shprehje të një bukurie të rrallë: Mirënata morfanjotë/ Keni vënt për mua sonte?
Lul Çapari me sa shihet ka arritur në muzg, sapo fillon të erret. Ai nuk thotë mirëmbrëma, shprehje e zakonshme kjo sot, por mirënata, pra mirë se u vjen nata ose t’u gjejë mirë nata! Dhe më tej: Ti moj plaka shenicjote/keni vend për mua sonte?/Bujrum Lul Aga zotrote/ kemi sonte dhe si sonte. Plaka shenicjote e pret me gjithë zemër ‘’Bujrëm’’, por fjalët ‘’kemi sonte dhe si sonte’’ ‘’përkthehen’’: kemi sot plot dhe gjithë ditët e tjera janë si kjo e sotmja. Ndërkaq Lul Çaparin, në ecejaket e tij të pafundme në fshatin e lindjes ku kishte gruan dhe fëmijët e spiunojnë. Në një situatë të tillë i duhet të marrë një vendim të shpejtë sepse vonesa do të ishte vdekja e tij. Ai veproi si gjithmonë pa iu trembur syri. Lul Çapari ia hipi diçit(kalë i bukur)/ çajti mal’ e Margëlliçit/Lulo me nishan në ballë/kur more turtje mejdanë/Njëqind e njëzetë të ranë/Njëqindenjëzetë fushekë/Bir o Lulo çi dogje vetë. Nga pas si gjithmonë e ndiqte miku i tij i ngushtë, trimi tjetër i Çamërisë Memet Kollovi. Lul Agai arriu e dolli/ pas e pas i ra Kollovi/Kollovi i Saqe Meçesë/pas e pas i ra Lulesë. Mirpo Luli i kishte lënë amanet gruan dhe fëmijët shokut të tij. Kur pa që po e ndiqte nga prapa e pyeti: Ç’i bëre djelt e Lulesë/Në shtëpi i lash të zestë/lumi i marrtë e zjarri i djektë/se u s’di ku kam krie’të. Në këto kushte Lul Çapari kthehet prapa dhe i dorëzohet komandantit turk Çollak Gegës, me kusht të linin të lirë gruan me fëmijët. Me të shkon dhe Haxhi Demi me shpresën se valiu i Janinës do t’i falë. U kthe Lulia e rreth i vunë /Në Janinë lidhur e shpunë/ Lulenë që s’trembej kurrë/Kur e panë morfaqotë/palë palë u vanë lot/ Në qafë të Belbestenit/i dha selam Haxhi Demit/Hajd’ or Haxhi Dem’ të vemi/se ftuar na ka sadrazemi/të mir’ a të keqe kemi? Thuhet se i çuan në Stamboll te Sulltani ku së bashku me Xhaferr Demin u zhdukën në mënyrë misterioze. Por këngët japin dhe një variant tjetër të vdekjes së tij, kur e dërguan në Janinë:  Lul Agai hip shkallatë/xhelati trois pallatë/… Në Janinë lidhur e shpunë/ Lulenë që s’trembej kurrë/ Mu ne portë e dervenit/ia prenë kokënë si demit.
 Në gjithë këngët epike hasim një qëndrim të ashpër për tradhëtinë e tradhëtarët,  qoftë dhe vendi i lindjes si në këtë rast. Ra mjegulla e zuri fshanë/ Atë fshanë Luaranë/Luarat këmbë mos mbetë/se zunë Lulinë e shkretë. Sigurisht që Luarati nuk u shua dhe këtë këngë Lul Çaparit, ia ngritën vetë luaratasit. Mallkimi ‘’Luarat këmb’ mos mbetë’’ ka të bëjë më shumë pendesën dhe keqardhjen, që nuk mundën ta shpëtonin dot birin e tyre. Është si ajo shprehja që përdoret edhe sot për një njeri të afërm që e kemi lënduar pa dashur:, që ka kuptim vetqortimi ‘’Më hëngërt  mortja!’’ ose ‘’Mu thaftë dora!’’.

Filed Under: Histori Tagged With: Epika historike, Gezim Zilja, Lul Çapari

Artikujt e fundit

  • HOMAZHET DHE LAMTUMIRA PËR DR. GJON BUÇAJ DO ZHVILLOHEN MË 19-20 MAJ 2022
  • HOMAZHET DHE LAMTUMIRA PËR DALIP GRECËN DO ZHVILLOHEN MË 19-20 MAJ 2022
  • LAMTUMIRË DALIP GRECA
  • SHUHET DALIP GRECA, IKONA E DIELLIT, VATRËS E MEDIAS SHQIPTARE NË AMERIKË, VATRA MESAZH NGUSHËLLIMI
  • Një lutje për shëndetin e mikut tonë të çmuar Dalip Greca
  • SHUHET PATRIOTI I MADH DR. GJON BUÇAJ, VATRA MESAZH NGUSHËLLIMI
  • SUPREME COURT LEAK LEADS THE HEADLINES
  • GAZZETTA DI VENEZIA (1919) / SHKRESA E DJEMVE TË ISMAIL QEMALIT DREJTUAR MINISTRIT TË PUNËVE TË JASHTME TË ITALISË ME RASTIN E VDEKJES SË BABAIT TË TYRE
  • TURKEY’S COLLUSION WITH RUSSIA – NEW REPORT
  • Jo, po: ka Shqipni për Zotin
  • GJON KAMSI DHE RRËNJËT E FAMILJES SË TIJ MESJETARE
  • KAFSHËT LUFTËTARE SI DHE NJERËZIT
  • ALBANIAN LANGUAGE – ELECTIVE COURSE – AT HARVARD UNIVERSITY
  • MITINGU I MADH I 13 MAJIT 1910 NË BOSTON NË PËRKRAHJE TË KRYENGRITSËVE TË KOSOVËS DHE KRYEKOMANDANTIT ISA BOLETINI
  • Federata Panshqiptare e Amerikës VATRA mirëpret të gjithë shqiptarët në festën e 110 vjetorit të krijimit të saj

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari Albin Kurti alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla Astrit Lulushi Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fadil Lushi Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Hazir Mehmeti Ilir Levonja Interviste Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Tregim Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT