Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

KUJTESA: KOSOVË -DITARI I LUFTËS, 1 GUSHT 1998

by

KOSOVA-LUFTA NË LAJME/  1 gusht 1998: Shpërthim në Prishtinë…/

-Në 1 gusht 1999: Varreza masive të shqiptarëve të masakruar/

PRISHTINË, 1 Gusht 2016-Gazeta DIELLI-Behlul JASHARI/ Nga zhvillimet e luftës në Kosovë, para 18 viteve, në 1 gusht 1998, raportoja për shpërthim të fuqishëm në kryeqytet, Prishtinë,  për sulme të forcave kriminale serbe kundër shqiptarëve në lokalitete të rrethinës, për të vrarë e të plagosur…

Dhe, pas luftës, para 17 viteve, në 1 gusht 1999 raportoja për varreza masive në Kosovë me shqiptarë të vrarë e të masakruar…

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-08-01.ata.html

[08] Powerful explosion in Prishtine, Albanian’s shop blown up

PRISHTINE, August 1/ ATA correspondent in Prishtine, Behlul Jashari reports:

A powerful explosion occurred today at 01.00 a.m. in Prishtine, in the compound of Medicine Faculty hospitals, violently administered by the Serbs.

Sources from the Council for the Defence of Human Rights say that the explosion blew up a shop, property of an Albanian. The hospital compound, where the explosion occurred, is constantly guarded by Serb forces./lm/

Albanian Telegraphic Agency

[09] Civilians heading for West of Prishtine

PRISHTINE, August 1 /ATA correspondent Behlul Jashari reports:

Serb artillery last night attacked civilians trying to escape shelling in the Sibofc village, some 15 km west of Prishtine.

Reports from the spot say that at least four Albanians have been seriously wounded – Makbule and Aishe Thaci, Ilmie Thaci and Ahmet Kelmendi.

Shelling from Serbian positions in Grabofc have also caused material damages.

The shells have also pounded the suburbs of Sibofc, in the Obiliq commune, up to the Zhilivode village of Vushtri commune. /p.ta/pas/lm/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-08-02.ata.html

[01] Attacks on Kosove by Serb forces continues, more than 10 killed and many wounded

PRISHTINE, August 1 (ata) – ATA correspondent Behlul Jashari reports: Serb military police forces are continuing operations even after Belgrade said the offensive will be over. The newspaper “Dnevni Telegraf” of Belgrade reported today that eight Albanians have been killed and some others have been taken hostage, while three Serb policemen have been injured in the armed clashes near Lipjan, 20 km from Prishtine. Albanian sources report today that at least three Albanians were killed and some others were wounded by Serb forces in different regions of Kosove.

One Albanian was reportedly killed in Carraluke of Malisheve and another in Gllareve of Kline. Three Albanians of the village Dush of Kline are suspected to have been massacred by Serb forces after they were kidnaped by these forces. During the past night and also today, Serb forces have blasted thousands of grenades in various directions of the commune of Malisheve. Today too, in the regions of Malisheve, Kile and Drenice, Serb forces have looted and set on fire homes of the Albanians. In the villages Kerrnice and Gllareve of Kile, Serbs set on fire two schools of the Albanians.

Different Albanian sources report that during the past night and today fighting has continues between Serb and Albanians forces on the border line with Albania. /sh.dha/das/xh/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1999/99-08-01.ata.html

[05] Other mass graves uncovered in Kosova

PRISHTINE, August 1 (ATA)-ATA correspondent Behlul Jashari reports: “The experts of the Hague Tribunal have uncovered 12 Albanians killed and massacred by Serb forces in the village of Citatove e Vjeter, Drenice, Local radio in Prishtine reports.

Meanwhile, other mass graves continue to be uncovered everywhere in Kosova. Six massacred women have been found buried in the village of Brenze of Opoje.

Some 35 Albanians massacred by Serbs are reburied today in the village of Dyve of Podujeve and Greme of Ferizaj. /lm/

D’Arc Avenue 23, Tirana, Albania E-Mail:

Albanian Telegraphic Agency

VORBULLAT E POLITIKAVE GREKE NDAJ SHQIPËRISË

by

Nga Albert Z. ZHOLI/
   U shkuam marëdhënieve shqiptaro-greke deri në pavarësinë e Shqipërisë. Caktimi i kufijëve nga Konferenca e Ambasadorëve e Londrës në vitin 1913, qënia e shtetit të brishtë shqiptar pa qeverisje, Ismail Qemali do të largohej atë vit për në Itali nga presioni i kundërshtarëve të tij) vendosja në vend i Komisionit të Vëzhguesve Ndërkombëtarë, Caktimi i Princ Vidit si Mbikqyrës i Shqipërisë, e kishin zhytur vendin në kaosin e përgjithshëm. Është shumë e njohur novella e Kadaresë “Viti i mbrapsht”dhe çorientimet e jetës shqiptare në ato kohëra. Kjo krizë, nostalgjia e qarqeve të caktuara për Turqinë e Madhe, lobi Proturk e anadollak, makinacionet diabolike të Esat Pashë Toptanit, etj, bënë që të përhapej idea e një rindarje të re të Shqipërisë edhe në ato pak troje që i kishin dhënë të huajt. I asaj kohe është i famëshmi” Protokoll i Korfuzit”. 75 vjet më vonë “Protokolli” doli përsëri në shesh. Në të vërtetë ai nuk ishte fshirë kurrë. Rënia e sistemit totalitar në Shqipëri, hapja e kufijëve greko-shqiptarë, dëshpërimi shqiptarë për këtë zhgënjim madhor që u kishin bërë politikat komuniste ndaj të ashtëquajturës botë kapitaliste. Lëkundi tek ata deri tek nocioni komb e atdhe. Nga ana tjetër organizatat e shumta që u krijuan në minoritetin grek të jugut, e që do të mblidheshin më pas në “Omonian”, ngritën dallgët e shpresave për një bashkim të mundshëm me Greqinë. Dukej se ishte koha. Por formulimet ndërkombëtare, paprekshmëria e kufijëve në Evropë, etj e reduktuan çështjen deri në kërkesën për autonominë e Vorio-Epirit. Kufijtë e Vorio-Epirit nuk u përcaktuan kurrë saktë. Për priftin e Konicës, Sebastianos, Vorio-Epiri shtrihej deri në Durrës, meqë sipas librit të tij të botuar në vitin 1992, Epidamusi i lashtë ishte koloni greke!Të tjerët e çonin këtë kufi deri në shkumbin, ndërsa vetë ‘Protokolli” përcaktonte si Vorio-Epir krahinat e Korçës, Gjirokastrës, Sarandës e Himarës.Nuk do të hyjmë në analizën e këtyre përcaktimeve, sepse këtë duhet ta bëjnë historianët e jo politikanët grekë e shqiptarë, por këto vorbulla do të përcaktonin në mënyrë të ndjeshme gjithë jetën e emigracionit shqiptar në Greqi, sikundër do ta shohim në faqet e ardhëshme.Por duhet theksuar, se ka pasur edhe një erë të mirë në politikat midis dy vendeve.Kjo i takon qeverisjeve të PASOK-ut kur rivlersuan marëdhëniet diplomatike midis dy vendeve, kur në Kakavijën e padepërtueshme për shqiptarët, ministri i atëkohshëm Papulias dhe homologu i tij shqiptar Rez Malile, kishin pirë nga një gotë për miqësinë e dy popujve. Pas kësajë zoti Papulias do ta kalonte disa herë kufirin. I njohur si mik i shqiptarëve, ngaqë ishte rritur në zonat pranëkufitare me Pagonin, ngaqë qysh në shkollën fillore kishte patur shokë e miq mjaftë shqipëtarë dhe i kishte dashur ata, Papuliasi do ta bënte Shqipërinë një nga preferencat e tij dhe do të luftonte për shumë vjet me radhë për ndryshimin e klimës së mosbesimit. E tijë konsiderohet shprehja se “…Vorio-Epiri është një kontekst gjeografik…”e cila lehtësoi shumë politikat shqiptare ndaj Greqisë. Por rënia e qeverisë së PASOK-ut pikërisht më 1990 dhe ardhja në pushtet e konservatorëve nacionalistë në kulmet e acarimeve politike në Shqipëri, ndërlikoi edhe një herë klimën e ngrohtë politike. Nuk jemi të sigurtë nëse kjo synonte vtëm goditjen përfundimtare të regjimit komunist i cili e kishte konsideruar bukur paprekshmërinë e kufijëve, apo një gjallërim të organizatave ekstremiste greke. Sidoqoftë vet dallga e refugjatëve shqiptarë kishte prishur diçka nga skema. Ajo ishte e papërmbajtëshme. Sado e dobësuar qeveria e Tiranës duhej të bënte edhe ajo diçka për ta ndaluar këtë dallgë. Ishte kjo arësyeja, që kryeministri Miçotaqis do të ndërmerte atë janar të ngrirë udhëtimin e tijë të parë drejt Tiranës. Më 13 janar 1991 ai do të pritej nga Ramiz Alia. Siç ishte Koha, shtypi shqiptar, i përbërë kryesisht nga gazeta proqeveritare i dha aq publicitet kësajë vizite sa jepte zakonisht. Nuk dihen hollësira. Por në dukje, kjo vizitë ngjante si një rritje e prestigjit të rënë të qeverisë së Tiranës. Pra vinte në drejtim të kundërt me situatat evropianolindore. Ai ishte i pari kryeministër grek që vinte në Shqipëri, dhe qeveria shqiptare i bëri shumë propozime. Mjaft I përmbajtur ,Micotaqis, dha disa premtime. Midis tyre ishin shtimi I ndihmave humanitare, të cilat duhet thënë se ishin të shumta por që u shpërdoruan në Shqipëri, sistemimin e refugjatëve shqiptarë me kusht mbrojtjen e kufijëve nga pala shqiptare e greke, fillimin e dhënies së vizave në masë, si edhe akordimi I 20 milion dollarëve ndihmë për Shqipërinë. Nuk u publikuan kurrë parashtrimet e kryeministrit grek në planin politik dhe të partipluralizmit. Koha do të tregonte se kjo trysni duhet të jetë bërë. Megjithë disa masa parandaluese që u morën nga pala shqiptare për të frenuar ikjen drejt Greqisë, vala nuk u shua më kurrë. Tani molepsja ishte totale. Madje edhe ushtarët shqiptarë merrnin rryshfet nga ikanikët nga 500 lekë të vjetra në mënyrë që ata të kthenin shpinën kur kolonat bënin tutje. Të dhëna zyrtare të publikuara disa vjetë më vonë bëjnë fjalë edhe për të vrarë në kufi nga pala shqiptare. Për këtë do të dilnin gjygjeve për genocidë disa drejtues të degëve të brendëshme të rretheve kufitare me Greqinë e do të merrnin dënime të rënda. Më 28 maj 1991 shkoi përsëri në Tiranë zëvendës sekretari i përgjithshëm i ministrisë së jashtëme greke Megallokonomi i cili vendosi në qendër të bisedimeve me homologun e tijë, parandalimin e eksodit të shqiptarëve drejt Greqisë. Edhe disa ndihma të reja humanitare u premtuan. Por askush nuk ishte i interesuar të mbante në këmbë regjimin komunist. Atë kohë, ishte ashpërsuar lëvizja sindikaliste antikomuniste dhe shumë shpejt do të binte qeveria Nano e ngritur pas zgjedhjeve të 31 marsit. Vendi do të formonte një qeveri koalicioni, e cila sipas analistëve dhe ngjarjeve që do të rridhnin më pas. Do të ishte qeveria më e kompletuar shqiptare, por që duke pasur në krye një president komunist dhe strukturat e pacënuara të shtetit totalitar, nuk do të pranohej nga perëndimi. Karta e tijë, Sali Berisha, një ish komunist, por që tani ishte vënë në krye të Partisë Demokratike, do ta prishte shpejt këtë qeveri për ta çuar në zgjerdhje të tjera. Por le të kthehemi te fati mijëra vetëve që kishin kapërcyer kufirin grek në fillim të vitit 1991. Pas një periudhe relativisht të shkurtër nëpër kampe, shumica e të ikurve shqiptarë u shtynë thellë në tokën greke.Popullimi me shqiptarë nisi nga zonat fshatare të Epirit e synoi drejt qyteteve të mëdha. Më shumë u vendosën në Janinë, si qyteti më i afërt me Shqipërinë, por edhe në Artë, Prevezë, Trikalla, Igumenicë, etj. E vërteta është se në shumicën e rasteve këtyre njerëzve iu rezervua një pritje e ngrohtë. Shtëpitë greke u hapën kanatë për këta njerëz të drobitur të cilët udhëtonin papushim, ditë e natë, për të mbërritur diku. Shpesh herë nuk dinin ku shkonin. Synimi: një portë e hapur. Të asajë periudhe janë tregimet për njerëz të mrekullueshëm grekë, për pronarë zemërgjërë, për kumbarë të rinj që pagëzonin fëmijtë shqiptarë, madje edhe për martesa të para.Lajmet nga Greqia të mbushnin me entuziazëm. Doza të mëdha gënjeshtrash i shoqëronin ato për një arësye krenarie, apo justifikimi për ikjen. Madje edhe pagat thuhej se ishin fantastike. Kur punëtori i arive merrte dy-tre mijë dhrami në ditë ai shkruante se merte pesë, madje pa punuar fare!. Është i njohur fakti se zonat kufitare midis shteteve janë më të indokrinuara me nacionalizëm. Kështu Epiri grek jo më kot kishte dishepujt e vet të nacionalizmit, sikundër edhe zonat came të Sarandës kishin armiqësi për grekët e përtej kufirit. Kështu ccdo shqiptar mysliman dhe ccdo grek i mirëfilltë shihej nga të dy anët e kufirit gati-gati si armik. Mirëpo, ngaqë në këtë kohë historike shqiptarët ishin të detyruar të lypnin punë e strehim në vendin fqinj, ata ishin më të ekspozuarit ndaj furisë grekomadhe. Kështu nisën të preferoheshin për punë vetëm të krishterët, madje mundësisht minoritarët. Pastaj rrethi u zgjerua:po të ishte vorioepirot, doemos ishte grek dhe njeri i mirë! Të detyruar nga kjo vështirësi e re shumë shqiptarë nisën të mohonin emrat e tyre. Ky nuk ishte një formalitet e aq! Dinakëria e pronarëve grekë nisi të kërkonte dokumenta. Kështu në shtetin e tronditur shqiptar nisi korrupsioni i madh antikombëtar. Mijëra e mijëra letër-njoftime, pasaporta, ccertifikata u shitën falco vetëm për pak dhrami. Nëpunësit e gjendjeve civile u bënë të pasur. Të pasur u bënë edhe policët e Degëve të Brendëshme në tregëtinë e pasaportave për jashtë, tregëti e cila do të arrinte kulmet e veta disa vjet më pas në ndërrimin e këtyre dokumentave nga shteti “demokratik”.Por edhe kjo është një çështje së cilës do t’i futemi më në thellësi ku fenomeni të bëhej tronditës. Lajmet e bujëshme nga Greqia e tronditën më shumë sistemin politik në Shqipëri. Flitej për një mashtrim të madh komunist i cili e kishte përshkruar Greqinë si vend të vuajtjeve të klasës punëtore, madje ekstremistët shkonin më tej. A nuk erdhën grekët në Shqipëri në vitet’40 dhe vuanin për një copë bukë? Ja pra, që në ato vite Shqipëria edhe Greqia kishin të njëjtin nivel jetese, por kështu sistemi komunist e varfëroi popullin shqiptar! Kjo logjikë, megjithë disa të vërteta, ishte shumë naïve. Në vitet ’40 Shqipëria dhe Greqia ndryshonin si nata me ditën. Zhvillimi i gjithanshëm arsimor dhe kulturor i Greqisë kishte nisur fill pas pavarësisë së saj në vitin 1821, ndërsa në Shqipëri fill pas vitit 1920.Në fillim të këtijë shekulli aristrokacia greke organizonte ballo dhe gratë kërcenin me fustane dekolte, ndërsa në Tiranën e viteve ‘50gratë mbanin akoma ferexhe. Në Athinën e viteve 20-30 lëviznin tramet e famëshme, ndërsa në Tiranë arabët me kuaj kockë dalë. Universitetet e Greqisë kishin një histori njëshekullore, kur shkolla e lartë e Tiranës i përkiste fundit të viteve ’50. Industria greke po lulëzonte kur në Tiranë quhej krenari ndërtimi i një fabrike cigaresh. Letërsia dhe arti grek me një trashëgimi botërore zhvilloheshin si në të gjithë Evropën, kur në Shqipëri numëroheshin me gishta librat e parë Emigracioni Grek, nga më të mëdhenjtë në Evropë, sillte të ardhura të tilla sa ndërronte jetën e familjeve, kurëse pesë dollarë të dërguar nga mërgimtarët shqiptarë të Amerikës, apo Argjentinës sa zinin një vrimë muri në shtëpitë përdhese. Natyrisht ishte edhe sistemi I ekonomisë së tregut që përcaktonte prioritete të tjera…Spekullimet nuk ishin aq të sakta !Ishte njësoj si të quaje Serajevën e viteve ’90 një qytet të prapambetur e të uritur vetëm e vetëm se atje plasi lufta dhe njerëzit u larguan për në vende të tjera!. Pavarësisht nga të gjitha këto, një fenomen përvijohej qartë e saktë, Shoqëria moderne greke e pranoi sfidën shqiptare. E pranoi ikjen e tyre masive nga trojet amtare dhe u hapi dyert e shtëpive, të punës e të mirëqenies. Greqia u tregua më zemërgjërë se cdo shtet i Europës. Politikat nisën të zvoglonin peshën e tyre të zymtë para bashkëjetesës së popujve.

KOSOVA-LUFTA NË LAJME/ RUGOVA NË 31 KORRIK 1998: KOHA PËR NJOHJE DHE MBROJTJE NDËRKOMBËTARE TË KOSOVËS

by

PRISHTINË, 31 Korrik 2016-Gazeta DIELLI-Behlul JASHARI/ Është koha për njohjen dhe mbrojtjen ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës, ishte mesazhi për gjithë botën i Presidentit historik Dr. Ibrahim Rugova në konferencën për shtyp në Prishtinë pikërisht para 18 viteve, në 31 korrik 1998, derisa Kosova vazhdonte luftën për liri e pavarësi dhe përballej me sulme të egëra e masakra të forcave kriminale serbe.

Sot po sjellim raportimet që kam bërë nga ajo konferencë shtypi e Presidentit Rugova si dhe për zhvillimet e luftës dhe situatën e rëndë në rajonin e Klinës, rrethina e Pejës, në 31 korrik 1998.

Një vit më pas, në 31 korrik 1999, nga Prishtina raportoja për vizitën e kryeministrit britanik Tony Blair në Kosovën e lirë.

Pas këtij lajmi të para 17 viteve – është shkrimi i para 6 viteve, i 10 korrikut 2010, me titullin: “BESA” E BLER DHËNË RUGOVËS DHE MREKULLIA E LIRISË E PAVARËSISË SË KOSOVËS.

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1998/98-07-31.ata.html

[09] Rugova: It is high time Kosova independence is recognised and defended

PRISHTINE, July 31 – ATA correspondent Behlul Jashari reports:

International recognition and defence of Kosova’s independence, as well as an end to the Serbian army and police attacks and ethnic cleansing were the major demands of President Rugova at today’s news conference.

Rugova called on the international community, first the United States, European Union, NATO and United Nations to undertake preventive steps in Kosova so as to call a halt to mass ethnic cleansing in Kosova.

“We ask international protection for Kosova and its people and stress that the best solution is independent Kosova, with all guarantees for the Kosova Serbs and an international protectorate as a transitional stage,” said Rugova.

Referring to the situation in Kosova, Rugova said that the latest attacks by the Serbian army and police have caused fresh tragedies for the Kosova citizens.

“Besides thousands Kosova Albanians, who are refugees in Albania and Montenegro, we have hundreds upon thousands of people displaced inside Kosova waiting for humanitarian assistance,” said Rugova stressing that these attacks have also killed and wounded many people.

As regards the report on a coalition government which is going to be created soon, Rugova said that in a meeting with all the political parties he had asked for a wide base coalition government with the participation of parties which participated in the elections but also other groups which had not participated in the elections.

Asked whether the Kosova Liberation Army (KLA) would be present in the government, Rugova said that this was a government where all would have their representatives.

Asked to comment on a draft resolution in the U.S. Senate, Malaysia’s government attitude, experts of international law and other engagements on the recognition of Kosova independence, president Rugova replied:

“It is time that the independence of Kosova should be recognised and this should be defended with the help of the international community. This would have been good also for Serbs, for all the citizens of Kosova, even for Serbia, and the entire region, which would calm even Albania and Macedonia and the Southeastern European region.”

Responding to a Serb journalist whether negotiations with Belgrade were expected to resume soon, Rugova said that it was difficult to discuss under such conditions.

“Naturally, we should always talk, but we should hold negotiations and create conditions to have concrete and successful results and not just see each other,” Rugova said.

Concerning the risk of a flare-up of the conflict from Kosova to the whole region, Rugova said that the risk exists always.

“You see the problems in the border with Albania which is under the Serb control; Macedonia and other countries in the region are threatened. Therefore, we should ask for an international preventive measure and what is most important: to prevent massive ethnic cleansing of Kosova people,” president Rugova said. pta/pas/lm/ak/

Albanian Telegraphic Agency

[10] Dozens of villages, hundreds of hectares of land engulfed by flames

PRISHTINA, July 31 – ATA correspondent Behlul Jashari reported that the Klina regions some 20 km east of Peja came under the shelling of Serb forces and dozens of villages and hundreds of hectares of grain were engulfed by the flames.

An official of the emergency communal council said that over 30.000 people have been uprooted from 30 villages of Klina.

Wheat reserves are finished and the situation is difficult due to the lack of medicaments and treatment particularly for the sick and wounded.

The daily Bujku of Prishtina considered the settlements of uprooted Albanian population in Klina commune “Nazi camps and reservations.” pta/das/ak/

Albanian Telegraphic Agency

http://www.hri.org/news/balkans/ata/1999/99-07-31.ata.html

[07] PM Blair in Prishtine

PRISHTINE, July 31 – ATA correspondent Behlul Jashari reports: British Prime Minister Tony Blair returned to Prishtine today at around 10.00 (local time), where he was received like a hero by thousands of Albanians.

At the U.N mission Blair held talks with Prime Minister Hashim Thaci and later with LDK chairman Ibrahim Rugova. Blair is also expected to speak before the citizens, who have gathered in front of the KFOR press conference since earlier in the morning.

Blair arrived in Kosova last night from Sarajevo, where he attended the Balkan Summit. He met and held talks with KFOR Lieutenant-General Mike Jackson of Britain and with the United Nations top administrator Bernard Kouchner of France and later left for Skopje. Today he arrived in Prishtine for talks. /led/lm/

D’Arc Avenue 23, Tirana, Albania E-Mail:

Albanian Telegraphic Agency

***

DITAR-Shkrim i 10 Korrik 2010: “BESA” E BLER DHËNË RUGOVËS DHE MREKULLIA E LIRISË E PAVARËSISË SË KOSOVËS

PRISHTINË, 10 Korrik 2010-Behlul Jashari/ Para 12 vjetëve Tony Blair, atëherë kryeministër i Britanisë së Mdhe, ia kishte dhënë “besën” Ibrahim Rugovës, presidentit historik të Kosovës, se do të ndihmonte.

Këtë e tregoi vetë Blair në fjalimin e tij dje në seancën solemne të Kuvendit të Klosovës:

“Më kujtohet fundi i vitit 1998, vizita në Downing Street e Ibrahim Rugovës. Ai ishte një burrë i qetë dhe modest. Ai më dha një dhuratë të vogël të kristalit të purpurtë dhe të bardhë. E mbajta gjatë tërë qëndrimit tim në Downing Street mbi tavolinën time. Tash ajo ndodhet në shtëpinë time mbi kaminë.

Ai më tregoi të vërtetën për Kosovën. Orvatjet e popullit të saj, nevojën që bota të dëgjojë, detyrën e botës për të vepruar. Ai nuk bërtiste, nuk e shfaqte gjendjen me slogane ose gjeste ekstravagante. Ai fliste butë por me një sinqeritet mbresëlënës. Përderisa largohej, më tha: “Ju lutem, po ju kërkoj vetëm një gjë: mos lejoni që populli im të vuajë më. Ndjeni për ta siç ndjeni për popullin tuaj. Dhe ndihmoni”.

I thashë se Britania do të ndihmonte. Ia dhashë “besën” time. Detyrimin tim. Dhe e mbajta. Sot kujtoj Ibrahim Rugovën dhe shpreh respektin tim për lidershipin, vendosmërinë dhe urtësinë e tij.”

Duartrokitjeet frenetike në Kuvend pas këtij tregimi shprehën edhe një herë fuqishëm falënderimin dhe mirënjohjen e përjtshme për kryeminsitrin e Britanisë së Madhe në kohën e luftës në Kosovë, njeriun që bashkë me Presidentin amerikan Bill Clinton kishin vendosur të lëviznin NATO-n për Kosovën.
Dhe, pasi tregoi se si i kujtohen edhe takimet “me kosovarët e rëndomtë në kampet e refugjatëve”, Blair vazhdo rrëfimin për ndihmën në atë kohë dhe për pavarësinë e Kosovës sot dhe përgjithmonë:

“Ne ndihmuam. NATO ndihmoi. Britania dhe forcat tona trime të armatosura ndihmuan. Por mbi të gjitha, ishte arritje juaja, e juaja popull i shtetit të pavarur dhe sovran të Kosovës.

Ambasadori më tregoi monumentin Newborn sot këtu në Prishtinë. Është i thjeshtë, i rëndomtë por shumë frymëzues. Nënshkrimet e tij, me mijëra sosh, nga njerëzit të cilët kanë bërë vetë shpalljen e pavarësisë. Po ashtu është edhe një simbolikë. Ajo që ne kemi bërë kur intervenuam në vitin 1999 ishte t’u japim juve rastin për një kaptinë të re në historinë e Kosovës. Por ishit ju ata të cilët duhej ta shkruanit atë. Dhe jeni duke e shkruar.

E di se miku im i mirë Presidenti Bill Clinton erdhi të flasë me ju këtu para disa muajsh. Në fjalimin e tij ai përmendi Ruandën. Siç e dini, ai ndante me mua një qëndrim shumë themelor – që kjo të mos përsëritej kurrë. Ishte zotim i tij të parandalonte spastrimin etnik në Kosovë, përkundër vendimeve shumë të vështira që pasuan për të dy ne dhe për të tjerët, të cilat siguruan angazhimin e NATO-s. Në fillim ishte një mision shpëtimtar, në mbrojtje të vlerave evropiane, vlera që si atëherë ashtu edhe tash i kemi të përbashkëta me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Por, për të dy ne, në fund u bë e qartë se e vetmja mënyrë për të mbrojtur ato vlera të paqes dhe lirisë ishte t’i lejonim Kosovës pavarësinë të cilën edhe ashtu e kishte arritur me të madhe gjatë viteve të fundit të Titos. Ne qëndrojmë pas këtij pozicioni. Pavarësia e Kosovës ishte gjëja e duhur, Pavarësia e Kosovës është një fakt. Pavarësia e Kosovës do të kalojë testin e kohës.

Tash ju duhet të përcaktoni natyrën e shtetit – jo kufijtë ose sovranitetin e tij, por institucionet, ekonominë dhe vlerat e tij.

Ky shtet i Kosovës është një shtet që i përket jo vetëm një grupi ose një feje. Ai i përket tërë popullit të Kosovës.

Shumica shqiptare këtu kanë vuajtur shumë si rezultat i idesë se kufijtë e Ballkanit do të mund të rimodeloheshin në bazë të vijave etnike. Siç ju ka thënë Bernard Kouchner, kur u është drejtuar së fundi, ju e dini se çfarë ndjenje është kjo. Ky duhet të jetë një shtet në përputhje me vlerat që kanë çuar tek formimi i tij, një shtet për të gjithë ata të cilët kanë jetuar këtu me breza të tërë – shqiptarëve, boshnjakëve, turqve, goranëve, romëve, ashkalinjve, egjiptianëve ….dhe serbëve.
Siç e dini, duke e bërë pjesë të Kushtetutës suaj, Plani i Presidentit Ahtisaari bën çmos që të akomodojë pakicat në Kosovë, e sidomos serbët. Kjo është gjëja e duhur. Dhe ju bëni gjënë e duhur të zbatoni atë.”

Miku i madh Blair ka përgëzuar kosovarët për atë që kanë bërë deri tash dhe ka treguar edhe udhën e së ardhmës evropiane:

“Jam pyetur shpesh që nga ardhja ime në Prishtinë se cila është mënyra për të shpejtuar më së miri përparimin drejt Evropës. Përgjigja është e thjeshtë. Ndërtoni institucionet e juaja, ndërtoni sundimin e ligjit, hapni dhe ndërtoni ekonominë tuaj dhe anëtarësimi evropian, me kohë, do të jetë i juaji. Evropa i ka lënë dyert të hapura. Por jeni ju ata që duhet të hyni. Evropa është caku juaj – ajo është në duart e juaja. Andaj, realizojeni këtë fat. Na bashkohuni. Hyni.

Miqtë e juaj do t’ju ndihmojnë. Unë shpreh përgëzimin tim për të gjithë ata ndërkombëtarë të cilët gjatë njëmbëdhjetë vjetëve të fundit kanë ndarë talentet, kohën, e nganjëherë edhe kanë rrezikuar sigurinë, madje edhe jetët e tyre, për t’ju ndihmuar juve në misionin tuaj. Burrat dhe gratë e KFOR-it, UNMIK-ut dhe agjencive të tjera të KB, të OSBE-së, të Këshillit të Evropës, të EULEX-it dhe të ICO – si kujdestarë të Planit të Ahtisaarit. Unë shpreh respektin tim për vetë Martti Ahtisaarin, një njeri i madh i cili ka merituar Çmimin Nobel për Paqe.

E di se marrëdhëniet me Serbinë mbesin të tensionuara. Serbia po ashtu është vend mik i Mbretërisë së Bashkuar dhe se ka ambicie për anëtarësim në Evropë. Të paktën, tensionet e sotme janë diplomatike. Shpresoj se me kohë kjo do të ndryshojë dhe se kujtimi i atyre ngjarjeve të tmerrshme do të bëhet një kujtim i largët i një të kaluare të lënë prapa.

Ka pasur shumë arsye pse pas dekadave të tëra, madje edhe pas shekujve të konflikteve, ne ishim në gjendje të sillnim paqe në Irlandën Veriore. Një nga arsyet ishte, me hyrjen si të Britanisë ashtu edhe të Republikës së Irlandës në Evropë, ne ndalëm përkufizimin e njëri tjetrit duke iu referuar armiqësive të së kaluarës dhe filluam të shikojmë kah mundësitë e së ardhmes. Sot, kombet tona janë të afërta me njëra tjetrën.

Kështu, ne nuk jemi të dënuar që përjetësisht të përsërisim historinë tonë. Newborn do të thotë më shumë se një shtet i ri. Po ashtu do të thotë shpresë e re. Mundësi e re. Mentalitet i ri.

Për mua, insistimi ynë për të intervenuar para shumë vitesh, ishte pa dyshim dhe para së gjithash për Kosovën dhe kosovarët. Por, ishte edhe më shumë se kaq. Ai doli nga një qëndrim që kisha për botën dhe se si ajo ndryshonte. Këtë qëndrim e kam mbajtur atëherë dhe e mbaj edhe sot.

Ne intervenuam se lejimi i spastrimit etnik këtu në prag të Bashkimit Evropian do të kishte qenë një shmangie e madhe nga detyrimet, një turp. Andaj, po ishte edhe një rast moral. Por, po ashtu ishte edhe një rast për ndriçimin e interesave tona. Sot, bota është e ndërvarur. Shumë probleme – financiare, të sigurisë, ose kulturore – mbesin të izoluara brenda kufijve tradicionalë. Ne nuk intervenuam në Bosnje në fillim të vitit 1990, kur qindra mijëra njerëz vdiqën në konflikt. A na shpëtoi kjo nga pasojat e një egërsie të atillë? Kjo vetëm sa e shtyu momentin e veprimit. Sikur ta linim Kosovën të përballej me fatin e saj, rezultati do të kishte qenë katastrofik jo vetëm për ju, por katastrofë edhe për ne.

Karakteristikat e luftës suaj ishin pjesë e një sfondi më të gjerë. Dhe përderisa ju kërkoni vendin tuaj në institucione multinacionale të qeverisjes globale, përshirë BE-në dhe NATO-n, e ardhmja juaj, përparimi juaj, po ashtu do të ushtrojnë ndikim në botë, ashtu siç ka bërë lufta juaj në të kaluarën.

Ende mbetet shumë për të shkruar në tullat e Newborn-it.”

***

Vizita në Kosovë e Blair e kësaj fundjave ishte e dyta pas vizitës së para njëmbëdhjetë vjetëve, në verën e parë të lirisë 1999 – pak kohë pas hyrjes së forcave të NATO-s, ndërsa do kujtohet për tri nga shumë momentet e nderimit të madh e mirënjohjes së përjetshme të kosovarëve:

Blair nga  presidenti Fatmir Sejdiu mori Medaljen e Artë të Lirisë, me të cilën e ka dekoruar Presidenti historik Ibrahim Rugova,  më 12 qershor 2004, në Ditën e Lirisë – pesëvjetorin e hyjes së NATO-s në Kosovë.

Nga kryeministri i Kosovës, Hashim Thaçi, Blair mori dhuratë një kopje të Deklaratës së Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës dhe vlërësimin më të lartë: “Z. Tony Blair, së bashku ju me mikun Presidentin Bill Clinton  jeni pishtarë ndërkombëtarë për lirinë e Kosovës, prandaj ne ju nderojmë si lider edhe si hero i Kosovës”.

Tony Blair në takim me popullin në sheshet e Prishtinës ka marrë edhe përqafimet e Toniblerëve të vegjel, nëntë prej fëijëve të Kosovës të pagëzuar me emrin monumental e historik në shenjë falënderimi, respekti e mirënjohje të pakujfijshme për kryaministrin britanik Blear në kohën e ndërhyrjes së NATO-s për Kosovën.

Mes mijëra e mijëra kosovarëve që kishin mbushur sheshet Skënderbej e Nëna Terezë në kryeqytet për ta përshëndetur Tony Blairin ishte Qazim Nuredini nga Gjlani, një nga prindërit kosovarë që ka pagëzuar të birin me emrin Toni, i cili në korrik të kësaj vere mbush 11 vjet. Ai ka edhe dy djemë të tjerë, binjakë dhe të veçantë edhe për emrat që u ka vënë – Klinton, presidentit amerikan Bill Clinton, dhe Robert, seantorit amerikan Robert Dole.

Duke parë kryeqytetin e shtetit të Kosovës, Prishtinën e lirë dhe në festën e mikpritjes së madhe që po i bënte dhe duke kujtuar takimet me kosovarët refugjatë të dëbuar nga vatrat e toka e tyre para 11 vjetëve Blear shihte mrekullinë dhe fliste për të: “Është e mrekullueshme të shoh popullin e Kosovës në shtetin e vet”.

KUR KONICA KESHILLONTE PRINC VIDIN

by

Më 28 korrik 1913, Fuqitë e mëdha bien dakord që Shqipëria të vendoset nën sovranitetin e princit gjerman Wilhelm Friedrich Heinrich (Princ Vidi ose Princ Vilhelm Vidi).

Gruaja e tij, princeshë Sofia e Saksonisë (1885-1936) rridhte nga familja e njohur Gjika me origjinë shqiptare.

Mbretëresha Elisabeth e Rumanisë, kur mësoi se Fuqitë e Mëdha, ishin në kërkim të një aristokrati si mbret të Shqipërisë, përdori ndikimin për të emëruar nipin e saj, Vidin në këtë post. Përfundimisht Fuqitë e Mëdha evropiane, Austrio-Hungaria, Britania, Franca, Gjermania, Rusia dhe Italia zgjodhën Vidin për të qeverisur Shqipërinë e re të pavarur.

Njoftimi u shpall zyrtarisht në nëntor 1913 dhe vendimi u pranua nga Ismail Qemali, kreu i qeverisë së përkohshme në Vlorë. Në vitin 1913, evropiano-perëndimorët e konsideronin Shqipërinë një vend të varfër, pa ligje, të prapambetur; shtypi francez i referohej Vidit si “le Prince de Vide”, që do të thotë “Princ i Zbrazëtisë”.

Vidi dhe gruaja e tij, princeshë Sofia mbërritën më 7 mars 1914 në Durrës, ku u pritën me entuziazëm të madh, festimet zgjatën rreth 1 javë.

Por me Shqipërinë në gjendje lufte civile që nga korriku 1914, me Greqinë që kishte zënë jugun e vendit, dhe me fuqitë e mëdha në luftë me njëra-tjetrën, regjimi i Vidit ra, dhe princi u larguar nga vendi më 3 shtator 1914.

Vidi shkoi fillimisht në Venecia, pastaj u kthye në Gjermani si kapiten në ushtrinë perandorake me emrin e luftës, “Konti i Krujës”.

Pas luftës, Vidi ende ushqente ambicie për t’u rikthyer në Shqipëri, pavarësisht se Gjermania kishte dalë e humbur nga lufta. Shpresat e Vidit morën fund më 31 Janar 1925 kur Shqipëria u shpall zyrtarisht republikë me president Ahmet Zogun, më pas mbret.

Princi Vidi vdiq me 1945 në Predeal, Rumani, në moshën 69-vjeçare, duke lënë djalin e tij, princin Karol Viktor, si trashëgimtar të pretendimeve për fronin shqiptar.

Një nga mbështetësit e Princ Vidit ka qenë edhe Faik Konica. Diplomati shqiptar shkoi në Potsdam (Berlin) në fundvitin 1913 për t’u takuar me Vidin dhe për ta këshilluar personalisht atë për detyrën e vështirë që ai kishte marrë përsipër. Çfarë e këshillonte ai Vidin dhe si e vlerësonte Konica Shqipërinë e viteve 1913, del qartë në Kujtesën që ai i dërgoi Wied-it më 9 dhjetor 1913 nga Potsdami, të cilën po e botojmë të plotë:

Kujtesë

për Lartësinë e tij, Princin Wilhelm zu Wied,

nga Faik Konica, në Potsdam [Berlin] më 9 dhjetor 1913

Lartësia juaj, Princi Wilhelm zu Wied,

që prej momentit që u përzgjodhët sovran i Shqipërisë nga gjashtë Fuqitë e Mëdha, të gjithë patriotët shqiptarë janë gati për t’ju shërbyer me besnikëri e për t’ju ndihmuar në realizimin e detyrës së lavdishme të konsolidimit dhe zhvillimit të kombit shqiptar. Së pari, është shumë e nevojshme që, familja mbretërore, të bëhet e njohur në popull dhe sovranit t’i jepet një autoritet moral që nxit respektin dhe bindjen [përuljen] e popullit ndaj tij. Populli shqiptar, si një nga popujt më monarkikë të Ballkanit, ka tashmë besim të plotë te sovrani i tij i ardhshëm dhe e pret ardhjen e tij si Udhëheqës i domosdoshëm e shpëtimtar, i cili do të dijë ta drejtojë atë [popullin] në rrugën e duhur.

Por, suksesi i kësaj dinastie të re do të varet nga realizimi i idealeve që populli ka krijuar për këtë Princ, gjë që mund të përmblidhet me disa fjalë.

Nëse gjatë regjimit turk triumfuan më të shkathtët e më të shpejtët, me regjimin e ri, populli shpreson se do të jetë koha e njerëzve të ndershëm dhe të drejtë. Princi do të bënte mirë të vendoste sinqeritetin në themel të qeverisjes së tij. Pa diskutim, duhet të lihen mënjanë e të largohen gjithë intrigantët që nuk janë të aftë t’i futen punës. Këta njerëz, në vend që të përpiqen për zgjidhjen e problemeve të mëdha të kombit, preferojnë të fshihen në prapaskenat e oborrit mbretëror dhe në momentet e vështira, janë të parët që dezertojnë dhe rendin drejt padronëve të rinj. Favorizimi duhet të zhduket një herë e mirë nga Shqipëria.

Të njohësh njerëzit, ashtu si janë realisht dhe jo si mundohen ta shfaqin veten te miqtë apo armiqtë e tyre, përmbush gjysmën e asaj që anglezët e quajnë “King craft”, ose arti i të mbretëruarit. Dhe gjysma tjetër e këtij arti përkon në zgjedhjen e burrave të zotë e të drejtë dhe që bota i njeh si të tillë.

Analfabetët, hajdutët, vrasësit dhe tradhtarët duhen mënjanuar nga shërbimi publik. Kjo vërejtje duket e padobishme, por për fat të keq është e nevojshme. Në mesin e funksionarëve dhe xhandarëve të qeverisë provizore që vuan sot Shqipëria, pjesa e tyre më e madhe nuk di të shkruajë dhe të lexojë. Pothuajse të gjithë janë hajdutë ose vrasës të njohur dhe madje, disa prej tyre, janë kundërshtarë të ashpër të mëmëdheut shqiptar. Mbajtja e tyre në pushtet, ndërkohë që në Shqipëri ka elementë të arsimuar, të ndershëm dhe patriotë të gatshëm për t’i shërbyer atdheut, do të çonte drejt një katastrofe të madhe. Një studim i detajuar mbi lëvizjen tonë kombëtare gjatë këtyre 18 viteve të fundit, duke përfshirë në të qoftë personat që kanë luajtur një rol të rëndësishëm për atdheun, qoftë spiunët e administratës turke, është më se i nevojshëm për të krijuar një ide të saktë mbi karakteret e shqiptarëve.

Është e rëndësishme të mos harrojmë 2 fakte:

– së pari, vetëm në sajë të nacionalistëve, të cilët arritën të zgjojnë ndërgjegjen kombëtare shqiptare dhe të krijojnë një lëvizje pavarësie duke e paguar këtë me mijëra sakrifica, u bë e mundur që Austria të mbrojë përpara Evropës tezën e ekzistencës së një kombi shqiptar;

– së dyti, zgjedhja e princ Wied-it u bë e mundur nëpërmjet veprimtarisë aktive të përditshme të nacionalistëve, në gazeta, takime si dhe në kongresin e njohur të Triestes të marsit 1913, të cilët mbrojtën dhe forcuan parimin se, princi i zgjedhur, duhej të ishte evropian dhe i krishterë. Pra, populli pret që të jenë nacionalistët ata që gëzojnë vlerësimin dhe besimin e sovranit dhe jo turqit e vjetër apo të rinj.

Tre pika kryesore vihen re në programin e nacionalistëve:

1.Gjuha shqipe si e vetmja gjuhë zyrtare në administratën e vendit.

2.Qeverisja e vendit nga parlamenti.

3.Garantimi i lirisë absolute të shtypit.

Çështja e parë nuk ka nevojë të mbrohet, kuptohet vetvetiu.

Ndërsa për çështjen e dytë, mund t’i trembemi faktit se, Austria dhe Italia, edhe pse nisur nga qëllime të mira, mund të japin këshilla të gabuara, të bazuara në frikën e rremë se në Shqipëri nuk ekziston një opinion publik; dhe për rrjedhojë mund të krijohet një qeverisje despotike. Sigurisht, këto do të ishin këshilla të mjerueshme, por njëkohësisht dhe shumë të rrezikshme. Absolutisht që Shqipëria ka nevojë për drejtësi dhe vendosmëri në qeverisje dhe jo për despotizëm. Është e vërtetë që, gjatë viteve të para të qeverisjes, një senat, ose asamble këshillimore, i emëruar nga Princi, por i përzgjedhur me kujdes, mund të zëvendësojë dhe të krijojë kushtet për ngritjen e një regjimi parlamentar. Me të gjitha defektet e njohura që mbart, kjo është e vetmja mënyrë për të kanalizuar pakënaqësitë dhe për të ofruar një garanci

Në lidhje me çështjen e tretë, atë të lirisë së shtypit, është për t’u patur parasysh që, çdo përpjekje për ta kufizuar këtë liri do të çonte në krijimin dhe publikimin e gazetave opozitare në kryeqytetet e disa shteteve të vogla fqinje. Kjo opozitë e organizuar tek armiqtë e Shqipërisë, do të ishte shumë herë më e rrezikshme, në krahasim me atë që do të krijohej brenda vendit, pasi kjo e fundit do të ishte më e lehtë për t’u mbajtur brenda kufijve normalë. Kuptohet që ajo [liria e shtypit] duhet të qeveriset nga një ligj serioz mbi shpifjet, siç ndodh edhe në Angli.

Nëse sovrani i merr në konsideratë këto pikëpamje, atëherë dinastia do të jetë e sigurtë dhe me një popullaritet të qëndrueshëm dhe jetëgjatë. Por, për momentin, ka disa probleme të ngutshme. Është shumë e rëndësishme që Princi të mos zbarkojë në Shqipëri pa qenë i ftuar më parë nga vendi dhe të mos vijë vetëm si një zgjedhje e Fuqive të Mëdha, pasi autoriteti i tij moral mund të vuante pasoja.

Ftesa e popullit shqiptar është e sigurtë, por në kushtet aktuale ajo mund të marrë një formë tjetër, në trajtën e një delegacioni të përzierë, me përfaqësues të gjashtë rajoneve administrative autonome, të cilat janë edhe ndarjet e përkohshme [qeveritë lokale] në Shqipëri.

Thirrja e një asambleje kombëtare për të miratuar përzgjedhjen e Fuqive të Mëdha, do të ishte e rrezikshme për shkak të karakterit anti-katolik që fatkeqësisht, shtypi dhe agjentët italianë, misionarët protestante shqiptarë dhe vetë Esat Pasha, i kanë veshur kandidaturës së Princ Wied-it. Pas pritjes që do i bëhet delegacionit gjithëpërfshirës, Princi duhet të udhëtojë për një periudhë të shkurtër në Krujë, kryeqytetin historik të Shqipërisë, për t’u prezantuar si princi mbretërues, ose më saktë mbreti i vendit, pasi populli shqiptar parapëlqen këtë titull që e mbart prej një kohe të gjatë edhe mbreti i Malit të Zi.

Për sa i përket karakterit prestigjioz, zbarkimi i princit duhet të shoqërohet me shumë shkëlqim dhe pompozitet. Eshtë shumë e domosdoshme gjithashtu, që anijet austriake dhe italiane të shoqërohen të paktën nga një luftanije angleze.

Pas një vizite 2-3 ditore në Krujë, Princi mund të zgjedhë lirshëm kryeqytetin e përkohshëm të Shqipërisë. Për këtë, Durrësi është një qytet që i rekomandohet në mënyrë të veçantë Lartësisë Tuaj për shkak të pozicionit gjeografik qendror të tij.

Për çdo rast, nëse Princi nuk dëshiron të bëhet lojë në duart e disa intrigantëve dhe kryehajdutëve, të cilët kanë mbushur me njerëzit e tyre radhët e policisë dhe xhandarmërisë, i duhet kërkuar Fuqive të Mëdha që të vendosin në kryeqytetin e përkohshëm shqiptar një garnizon të trupave ndërkombëtare të Shkodrës. Mendoj që një batalion është i mjaftueshëm.

Pasi të gjitha këto të jenë vënë në vijë, Princi duhet të emërojë personalisht dhe individualisht disa ministra, për secilin departament. Për disa arsye, të cilat pata nderin t’i paraqes gojarisht dhe mendoj se janë të tepërta për t’i përsëritur këtu, për momentin është e pamundur të ngarkosh një njeri të vetëm për formimin e një kabinet homogjen. Emërimi i një kryeministri do të sillte shumë vështirësi. Për momentin do të ishte e preferueshme të zgjidhen ministra pa lidhje direkte me njëri-tjetrin, të kryesuar nga shefi i shtetit, siç është rasti i SHBA-së.

Në rast se kjo ide nuk ju duket praktike, atëherë mund të përzgjidhet si kryeministër pa portofol një njeri i njohur si i paanshëm, siç është pronari i madh, Omer Pashë Vrioni. Për të thuhet se është i ndershëm, por paaftësia e tij është e njohur dhe këshillat e tij në përzgjedhjen e ministrave do të ishin pa vlerë.

Nuk do t’ju kujtoj argumentet e mia në favor të përzgjedhjes së një kryeqyteti tërësisht të ri. Kjo çështje do të diskutohet në thellësi kur të vijë momenti i duhur dhe do të jetë objekt i një kujtese speciale që do të kem nderin t’i parashtroj Lartësisë Tuaj.

Berlin, 9 dhjetor 1913

Nënshkruar nga Faik Konica”

*Letra e rrallë e Konicës për princ Vidin është botuar në gazetën ‘Dita’ nga historiani Marenglen Kasmi

Lushnjë, disa ditë përpara mbajtjes së Kongresit

by

Shkruan: Dr. Niko FERRO/

Çfarë ndodhi në Lushnjë, mëngjesin e 27 Tetorit të vitit 1919 ? Si ishte atmosfera në qytet ? A ka dëshmi të shkruara për këtë ngjarje ? Kronika është e plot e dokumentuar, e ruajtur mirë. Është një kronikë plot nerv në rritje dhe ankth…

Shënimet nisin kështu: “E Hënë, 27 Tetor 1919, në Lushnjë është ditë pazari. Tregtarë të shumtë kanë mbushur rrugët e qytetit. Pikërisht në këtë ditë të zhurmshme, Komanda e Ushtrisë Italiane me qendër në qytet, urdhëroi ngritjen e flamurit italian në sheshin kryesorë. Për kryerjen e ceremonisë u caktua një grup ushtarësh italian. Ky grup  me të shkuar në sheshin e pazarit, mori pozicion nderimi dhe nën tingullin e borisë ngritën aty flamurin italian. Pas kësaj ushtarët hipën në automobil dhe u larguan…”

“Sa hap e mbyll sytë, lajmi për flamurin italian u përhap në të gjithë qytetin. Ngritja e tij në sheshin qendror provokoi zemërimin e masës. Ndërkohë situata përshkruhej e tensionuar dhe e ndjerë. Kudo në qytet flitej vetëm për italianë dhe italianët, të cilët “ishin ashtu” e “janë kështu”. Përball kësaj ngjarje patriotët lushnjar u mblodhën në sheshin para xhamisë së vjetër, për të biseduar në lidhje me provokimin e ushtrisë italiane. Pasi rrahën mendime e nisën veprime, vendosën të dërgonin një përfaqësi në Nënprefekturë. Kjo përfaqësi do i komunikonte Nënprefektit këto fjalë: ‘populli lushnjarë është revoltuar së tepërmi për ngritjen  e këtij flamuri. Kërkojmë heqjen e menjëhershme të tij’. Përfaqësia përbëhej nga Sheh Ibrahim Karbunara, Llazar Bozo dhe Çel Rushidi. Ata i shprehën Nënprefektit Veli Vasjari tekstualisht porosinë e të mbledhurve: ‘Në qoftë se flamuri italian nuk hiqet urgjentisht prej aty, populli i Lushnjës është i vendosur që gjallë a vdekun ta heq vet’.

Pas komunikatës, Nënprefekti i shoqëruar nga përkthyesi Izet Libohova, takuan përfaqësuesin e Komandës Italiane në qytet. Ata i shprehën fjalë për fjalë kërkesat e Përfaqësisë së zgjedhur nga populli lushnjarë, pra heqjen e menjëhershme të flamurit italian.

Ndërkaq nënprefekti shtoi: ‘Në rast se flamuri italian nuk hiqej, unë si autoriteti më i lart këtu nuk pranoj as një përgjegjësi, nëse populli ngrihet në revolt dhe e heq vetë. Kjo gjë  nuk do tingëllonte mirë, si për Ju ashtu dhe për Qeverinë tuaj’. Pak minuta më vonë, Komanda Italiane urdhëroi përsëri heqjen e flamurit italian nga qendra e qytetit. Patriotët lushnjarë kur panë se flamuri u hoq pa ndonjë incident apo kundërshtim nga ushtria italiane, u inkurajuan më shumë për vendosmërinë e tyre pasi diçka tjetër do bënin”.[1]

Një muaj më pas, më  28 Nëntor 1919 në qytetin e Lushnjës u festua bujshëm Shpallja e Mëvetësisë. ‘Ajo që binte në sy [shkruante Inspektori Italian Pietro Criscuola shënim N.F] në qytet nuk ishte varë asnjë edhe një flamur italian si në zyrat e Nënprefekturës ashtu dhe të Katundarisë. Ndoshta kjo harresë nuk ishte rastësi ?’

‘Nënprefekti i Lushnjës, Veli Vasjari’ [shkruante Inspektori Italian Pietro Criscuola shënim N. F] ‘duhet të merrte masa me kohë, dhe duhet të varte atë që i ishte dhënë nga Komanda Italiane’. Ky veprim i tij bëri një “përshtypje” të madhe tek ushtarët italianë të Qendrës së Lushnjës, madje dhe mua [Pietro Criscuola shënim N. F]. Duke e gjykuar nga veprimet dhe sjelljet e atij Nënprefekti, ka një dëshirë armiqësore ndaj ushtrisë italiane. Por ky nuk është rast i vetëm i këtij Nënprefekti të Lushnjës. Ai ka treguar edhe [pak ditë] më parë marrëdhëniet jo miqësore madje mund të themi armiqësore. Ai dhe një grup njerëzish protestuan gjallërishëm ngritjen e flamurit italian në një vend që s’asht i tij dhe duke e mbajtur të gjallë një ndjenjë kundra italiane në qytet, pra në dëm të marrëdhënieve miqësore të kulluara që kemi me shqiptarët dhe ndërmjetësit e tyre. Siç e dëshmojnë edhe ngjarjet të ndodhura pak muaj më parë”. (AQSh. Fnr 252. Dnr 49 Viti 1919 f,6).

Mbështetur në burimet historike italiane, besojmë se ngjarja për të cilët flet Inspektori Italian më lart lidhet me një deklaratë të bërë nga Ministri i Jashtëm, Tittoni në Dhomën e Deputetëve të Italisë më 27 Shtator 1919: ‘Italia kërkon në mënyrë të thjesht dhe të qartë të mbajë mandatin mbi Shqipërinë, aneksimin e Vlorës dhe dhënien e Gjirokastrës, Greqisë’. [2]

A mund të jetë kjo deklaratë e Ministrit Tittoni, “ngjarja” për të cilën flet Inspektori Italian në Lushnjë ? Natyrisht që një deklaratë e tillë kurrsesi mund të kishte mirëkuptimin e popullit shqiptar përkundrazi ajo mund të konsiderohet si pikënisje e konfliktit italo-shqiptar Mendojmë se deklarata e Ministrit të Jashtëm Italian, Tittoni mund të ketë gjetur pasqyrim edhe në qytetin e Lushnjës. Mos vendosja e flamurëve italianë në qytet, ishte një shenjë e qartë për ushtarët italian se ‘populli i Lushnjës është i vendosur që gjallë a vdekun të mos pranonte flamurin e një tjetër pushtuesi,dhe për të mbrojtur lirinë e vet ishte gati të shpërthente në revolta..’

Sakaq Inspektori Pietro Criscuola fajësonte drejtpërdrejt Nënprefektin. ‘Jo vetëm që nuk ndjek rregullat më elementare në interes të politikës italiane, po asht dhe një mejtus i ligë, kundra marrëveshjeve miqësore që ndeshen midis Italisë dhe Shqipërisë. Ai është fajtor kundrejt Italisë, nënë të cilën prehet Shqipëria që është e përlindur dhe një akt provokacioni mbi përfaqësuesen e regjimit të ushtrisë italiane të Lushnjës do prishte marrëdhëniet e mira. Prandaj ju drejtohem Ju, Prefektit të Beratit nga e cila varet Nënprefektura e Lushnjës, të reagoni sa më parë ndaj këtij nëpunësi dhe mbështetësve të tij në qytet.[3]

Në vend të përfundimit po citojmë një pjesë të fjalimit të mbajtur nga patrioti Ikonom Kozma Dhima përpara popullit të Lushnjës më 28 Nëntor 1919. “Vëllezër, italianët duhet të kuptojnë se populli trim i Lushnjës nuk i trembet bajonetave të tyre dhe se Festën e tij Kombëtare di ta festoj me madhështi dhe jo me flamurit e dikujt tjetër. Stërgjyshit tanë edhe më para kundër pushtuesit nuk kanë qëndruar duarkryq, prandaj të njëjtë gjë duhet të bëjmë edhe ne”. [4]

“Lushnja në ditë pazari”. Arkivi i Vjenës 1916

Nënprefektura dhe Xhandarmëria e Lushnjës. Arkivi i Vjenës 1918

[1] Dorëshkrimi  Ahmet  Shehut f12  shiko dhe Xhoxhi Robo. Historiku I Lanç-it të rrethit të Lushnjës. Tiranë 2005 f. 13

[2] Tommaso Tittoni. Vittorio Scialoja. L’Italia alla Conferenca della Pave. Roma 1921 f. 17

[3] (AQSh.Fnr 252. Dnr 49 Viti 3 Shëndre (Dhjetor) 1919 f,6),

[4] Dorëshkrim I Ahmet Shehut f.11