Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Luftërat Ballkanike

by

Raporte Konsullore Britanike nga Maqedonia në Vitet e Fundit të Perandorisë Osmane/

Nga: Myzejen Myftari*/

 

“The BalkanWars, British Consular Reports from Macedonia in the Final Years of the Ottoman Empire” (Luftërat Ballkanike, Raporte Konsullore Britanike nga Maqedonia në Vitet e Fundit të Perandorisë Osmane) është libri më i ri që sjell në duart e lexuesve historiani dhe studiuesi shqiptar Bejtullah Destani në bashkëpunim të ngushtë me albanologun Robert Elsie.

Pjesërisht histori e pjesërisht diplomaci “The BalkanWars, British Consular Reports from Macedonia in the Final Years of the Ottoman Empire” është libër mjaft interesant, i cili na fut në analet e historisë dhe të fakteve reale, njëqind vjet të shkuara. Libri, i promovuar në Tetovë me rastin e 101 vjetorit të Pavarësisë dhe 100 vjetorit të Luftërave Ballkanike, vjen në duart e lexuesit njëkohësisht në tri gjuhë; anglisht, shqip dhe maqedonisht. Ky fakt ndihmon në plotësimin e mangësive burimore në studimin e historisë në një vend multietnik siç është Maqedonia, duke ju ndihmuar kështu të gjitha kombësive që jetojnë aty. “The Balkan Wars” për nxjerrjen dhe selektimin e materialeve të të cilit, autorët kanë punuar për shumë vite, sjell mbi 50 raporte politike të diplomatëve britanikë, dërguar Ministrisë së Jashtme Britanike, nga Manastiri dhe Shkupi në periudhën 1912-1914. Varianti original i librit është në gjuhën Angleze. Ai ka rreth 300 faqe dhe është botuar nga shtëpia botuese prestigjioze, tashmë e njohur edhe për publikun shqiptar “I.B.Tauris & Co. Ltd London-New York”. Libri i përkthyer në gjuhët shqipe dhe maqedonase, është botuar nga shtëpia botuese LOGOS-A në Shkup.

Çfarë e bën më të rëndësishëm këtë libër është fakti se më shumë se një libër analize dhe mendimi personal, “The BalkanWars” është një libër që përmban raporte sekrete diplomatike, për ngjarjet që kanë ndodhur gjatë viteve 1912-1914 dhe masakrat, ndaj popullsisë, kryesisht myslimane, por edhe ndaj popullsisë së krishterë maqedono-bullgare dhe asaj hebreje, duke u bërë kështu një burim i padiskutueshëm të dhënash për historianët dhe studiuesit e asaj periudhe të historisë Ballkanike.

Jo pa qëllim editorët e librit i sjellin lexuesve dhe studiuesve dërgesa duke filluar nga viti 1912. Është pikërisht ky vit që shënon fillimin e Luftës së Parë Ballkanike. Shkaku ishte përzënia e Perandorisë Osmane nga shtetet e Ballkanit. Serbia, Bullgaria, Greqia dhe Mali i Zi bënë një aleancë ndërmjet tyre, duke bërë sulme të rrufeshme ndaj Perandorisë Osmane, tashmë në rënie dhe, arritën t’a përzënë atë nga trevat e tyre. Me largimin e Perandorisë Osmane u bë plani për ndarjen e Maqedonisë dhe Shqipërisë.

Lufta e Dytë Ballkanike filloi kur Serbia, Greqia dhe Rumania patën mosmarrveshje me Bullgarinë për ndarjen e rajonit pas pushtimit të përbashkët të Maqedonisë. Më 1 Qershor 1913, Serbia dhe Greqia bënë aleancë kundër Bullgarisë gjë e cila, çoi në fillimin e luftës në fund të qershorit të vitit 1913, kur mbreti Ferdinand i Bullgarisë urdhëroi trupat e tij, të sulmonin forcat grego-serbe në Maqedoni. Sidoqoftë bullgarët humbën, dhe mes palëve luftuese u nënshkrua një traktat paqeje (Traktati i Bukureshtit) më 10 Gusht të vitit 1913. Nën kushtet e këtij traktati, Greqia dhe Serbia e ndanë pjesën më të madhe të Maqedonisë mes tyre, duke i lënë Bullgarisë vetëm një pjesë të vogël.

Të gjitha këto ngjarje u shoqëruan me masakra të përmasave të paimagjinueshme. Në emër të çlirimit të teritoreve nga Perandoria Osmane u kryen masakra të tmerrëshme mbi popullsinë vendase. Dërgesat e diplomatëve  të huaj tregojnë qartë se, Luftrat Ballkanike ishin larg të qenit “Çlirimtare”.

“The BalkanWars” sjell pikërisht skena nga këto masakra të bëra nga grekët, bullgarët dhe në mënyrë të konsideruaeshme nga serbët, të cilët të etur për gjak dhe pasuri nuk mëshiruan as pleqtë, gratë dhe fëmijët, në ofensivat e tyre spastruese etnike dhe fetare, veçanërisht ndaj popullsisë myslimane. Popullsia civile e pambrojtur dhe e paarmatosur u gjend nën stuhinë e sulmeve të barbarëve të cilët, pa mëshirë, vranë, përdhunuan, masakruan dhe dogjën në mënyrat më çnjërëzore këdo që i dilte përpara.

Duke qene se i gjithë rajoni ishte përfshirë nga kaosi dhe anarkia që sillte mungesa e ligjit, jo vetëm të huajt por edhe vetë banorët e zonës, kryesisht ato katolikë u përfshinë në vrasje, plaçkitje, djegie dhe përvetësim të pasurisë së fqinjëve të tyre myslimanë.

Harri Lamb, Konsull i Përgjithshëm, në dërgesën me numër [FO 95/2438] Nr. 166, drejtuar Konsullatës së Përgjithshme të Madhërisë së tij Britanike në Selanik më datë 3 dhjetor 1912, ndër të tjera citon:

… shfarosja e elementit mysliman në Maqedoni është sistematike dhe është pjesë e një politike të qëllimshme dhe të miratuar.

Libri nuk përmban materiale që trajtojnë politikën apo ngjarjet ushtarake të Luftrave Ballkanike, por paraqet raporte që përqëndrohen në ngjarjet reale, të perceptuara personalisht nga diplomatët e huaj, nga ajo që ata vetë kanë parë apo kanë dëgjuar prej dëshmitarëve okularë apo të mbijetuarve të masakrave të ushtruara mbi popullsinë e atyre trevave.

“The BalkanWars” paraqet harta, fotografi dhe dërgesa të mbushura dhe statistika të shumta për humbjet në njerëz dhe të vlerave në natyrë, madje shpesh të detajuara, duke përshkruar mënyrën e masakrimit dhe duke dhënë emrat e viktimave. Jo vetëm kaq por, siç citon Robert Elsie, njëri prej dy editorëve të librit, të hartuara në pjesën më të madhe nga Çarls Grej, zv. Konsulli i Britanisë në Manastir, ndonëse disa prej dërgesave mund të tingëllojnë si të ftohta dhe indiferente… Grej u orvat të vinte në dukje padrejtësitë që i bëheshin popullatës myslimane nga fitimtarët, forcat dhe grupet e popullatës së krishterë. Raportet e tij –vazhdon Elsie- si dhe ato të përfaqësuesve të tjerë diplomatikë britanikë, na vijnë mjaft në ndihmë për të kuptuar të vërtetat e zjarreve të luftrave ballkanike në prag të Luftës së Parë Botërore.

Të bie në sy qëndrimi i paanshëm që kanë mbajtur hartuesit e këtyre dërgesave, kur i kanë shkruar ato.  Jo vetëm kaq, por saktësia me të cilën diplomatët britanikë i përshkruajnë masakrat, e bën lexuesin të kthehet prapa në kohë dhe t’a ndiejë se po i  përjeton ato masakra barbare të bëra mbi njerëz krejtësisht të pafajshëm dhe të pambrojtur.

Ja disa shembuj të shkëputur nga disa prej disa prej dërgesave të paraqitura në libër;

Nr. 166.1

Shtojcë e Dërgesës nr. 166 të Konsullit të Përgjithshëm Lamb, 3 dhjetor 1912

Memorandum

                Për masakra të ndryshme dhe akte të tjera dhune që janë raportuar se janë kryer kundër popullatës myslimane nga forcat e rregullta dhe jo të rregullta ushtarake bullgare në pjesët lindore të vilajetit të Selanikut pas pushtimit të tij nga trupat bullgare.

Një nga zonat nga është marrë informacion më i hollësishëm në lidhje me barbarizmat bullgare është ajo mu në veri të Selanikut, që përfshin kazatë e Avret-Hisarit dhe të Dojranit.

                Thuhet me siguri, për shembull, se në nahijen e Rajanovës nuk ka mbetur gjallë pothuaj as edhe një mysliman i vetëm. Vetë fshati Rajanovë përbëhej nga rreth 80 shtëpi turke. Shumë prej tyre, si dhe kazermat e xhandarmërisë, janë djegur, ndërsa të gjithë banorët meshkuj janë vrarë dhe kufomat e tyre janë hedhur nëpër puse. Nga e gjithë popullata e këtij fshati tani thuhet se kanë mbetur gjallë vetëm 60 gra dhe fëmijë që gjenden në fshatin fqinjë, Dolni-Todorak. Në fshatin fqinjë të Planinicës rreth 30 myslimanë u masakruan në një shtëpi ngjitur me xhaminë. Në të dy këto raste, Popi i krishterë (prifti i fshatit) thuhet se ka marrë pjesë aktive në këto akte, por rolin kryesor e ka luajtur një maqedono-bullgar i ri, rreth 27 apo 30 vjeç, që deri para pak kohësh thuhet se studionte “belles lettres” në Paris. – Në Kërkut, ose Korkidovë, një fshat i madh rreth 10 kilometra në lindje të Avret-Hisarit, thuhet se të gjithë meshkujt, së bashku me një numër të konsiderueshëm grash e vajzash, i kanë grumbulluar në xhami dhe në disa stalla aty afër. Në fillim mbi ta u hodhën tri bomba, por meqë ato nuk shpërthyen, ndërtesave iu vu zjarri dhe të gjithë sa ishin brenda u dogjën të gjallë. Thuhet se të vetmit persona që kanë mbetur gjallë nga ky fshat janë nja gjashtëdhjetë vajza, nga të cilat dhjetë janë rreth 15 vjeçe, kurse pjesa tjetër janë fëmijë të vegjël 18 muajsh e lart, që janë mbledhur në Mutlovë, një fshat fqinjë i krishterë, banorët e të cilit kanë marrë për vete pjesën më të madhe të sendeve të vjedhura prej viktimave të tyre... Pak më në lindje të kësaj zone, fshatarë bullgarë nga Vurlani ose Virlandja sulmuan fqinjët e tyre myslimanë në mëhallën Vakëf dhe ua morën të gjitha bagëtitë e ua plaçkitën depot e drithit… Më në afërsi të Selanikut, një fshat mysliman me 50 shtëpi u plaçkit tërësisht nga ushtarët bullgarë të ndihmuar prej fshatarëve greko-bullgarë nga Kapuxhillari, Kireç-Koj dhe Hortiaku, që rrëmbyen të gjitha bagëtitë e fshatit, 230 kokë gjedhë, 5000 dhi dhe 3000 dele.

 

Ndërsa raporti i datës 5shkurt 1914 [FO 294/53] i dërguar nga Nën-Konsullata e Madhërisë së Tij Britanike në Manastir, ndërmjet të tjerave citon:

… Autoritetet serbe nuk u kanë shpërndarë asnjë armë myslimanëve, në asnjë kohë dhe në asnjë pjesë të kësaj prefekture. Kjo është më se e sigurt dhe më është konfirmuar plotësisht nga inspektori i përgjithshëm i prefekturës, të cilit pak ditë më parë arrita t’i nxjerr një deklaratë për këtë çështje, pa i treguar se cili ishte qëllimi im. Po të kishin qenë me të vërtetë të armatosur, myslimanët nuk do të kishin përfunduar të therur e të vrarë aq lehtë. Fakti që, me sa kemi dijeni, asnjë zyrtar i vetëm serb, asnjë vojvodë e asnjë komitaxhi serb, nuk është lënduar gjatë këtyre masakrave pa bujë, tregon shumë.

… Po bashkëngjis këtu tre shënime…

… Banda që sulmoi fshatin Sop përbëhej nga të krishterë të armatosur nga fshatrat fqinje, me në krye një vojvodë serb nga Krusheva me emrin Gjorgje, si dhe nga zyrtarët e komunës së Cerskos, Belicës, dhe Cerit. Gjithashtu mori pjesë dhe luajti rol të rëndësishëm edhe një ish prift bullgar i Cerit me emrin Jovan. Ata filluan duke rrahur me kamxhik tetë burra të fshatit, dhe pasi iu zhvatën atyre ato pak para që kishin si çmim për t’i përjashtuar nga ndëshkime të mëtejshme, i vendosën në një qerre, sepse ishin tejet të gjymtuar dhe nuk ecnin dot, dhe i dërguan në xhami, ku i lidhën dhe i kyçën brenda. Pastaj ata arrestuan të gjithë burrat e fshatit që ishin të pranishëm, rreth 50 në numër, të cilët gjithashtu i lidhën dhe i kyçën brenda në xhami. Pas kësaj, njëzet fëmijë i mbyllën në një dhomë të vogël në pjesën e sipërme të xhamisë. Pas kësaj ata filluan të shtinin me breshëri armësh përmes dritareve të ndërtesës, duke vrarë dhe plagosur shumë nga të burgosurit. Pastaj xhaminë e mbushën me lëndë djegëse nga të gjitha anët, kryesisht me dru, dhe i vunë zjarrin. Disa burra që u përpoqën të shpëtonin duke dalë nga dera, i vranë ose i therën me bajoneta. Shumë u dogjën të gjallë, përfshirë edhe të gjithë fëmijët të cilët, ngaqë ishin në katin e sipërm, nuk i kishin kapur plumbat e breshërive të armëve që vranë dhe plagosën viktimat poshtë. Britmat e tyre vazhduan të dëgjoheshin për gjysmë ore.

                Ndërkohë që po ndodhte kjo, gjetkë nëpër fshat u vranë shtatë gra.

                Mua më futën në xhami së bashku me burrat e tjerë, por më shpëtoi prifti Jovan, me të cilin kisha pasur marrëdhënie të mira.

                Kur ikën të krishterët, unë thirra të mblidheshin ata pak vetë që kishin mbetur gjallë në fshat, dhe kemi shkuar bashkë me ta drejt Kërçovës. Gjatë rrugës hasëm në një vojvodë tjetër serb me emrin Bogoja, nga Kurshina, me një bandë me 60 komitaxhinj. Ata na i morën edhe ato pak gjëra që kishim dhe ma vranë djalin, Adem Osmanin, ‘për qejf’, duke ia prerë kokën.

(2)          Dëshmia e Zelije Demisit ishte që në xhami humbën jetën këta anëtarë të familjes së saj. –

Burri – Hasani.

Vëllai – Aliu.

Axha – Rifati, Ibrahimi, Mefaili.

Axhat e burrit – Zeqiri, Sejfedini, Hebiu, Xhabiri, Rashidi.

Tezja e burrit – Fatime.

Kushërinjtë e burrit – Mehmeti (18 vjeç), Halimi (19 vjeç), Ismaili (15 vjeç ), Vehibi (10 vjeç), dhe Hazmiu (10 vjeç).

(3)          Dëshmia e Esma Damirit, e cila ka shenjat e një plage plumbi që i ka përshkruar kraharorin, shkaktuar gjatë kësaj masakre, ishte se djali i saj Xhelili, 12 vjeç, humbi jetën në xhami.

(4)          Dëshmia e Bedrije Hasanit ishte se djali i saj Ademi humbi jetën në xhami.

(5)          Dëshmia e Shefike Hasanit ishte se në xhami humbën jetën anëtarët e mëposhtëm të familjes së saj. –

Burri – Hasani.

Djali – Xhelili (10 vjeç).

Vëllezërit – Emini dhe Halidi.

Djali i vëllait të burrit – Rexheb.

Djali i këtij të fundit – Mustafai (17 vjeç).

                Një anëtare e familjes së saj me ermin Hatixhe u vra brenda në shtëpinë e saj.

(5)          Dëshmia e Shahsime Zehmanit ishte se djali i saj, Zyhdiu (16 vjeç), humbi jetën në xhami.

(6)          Dëshmia e Ismet Rashidit ishte se anëtarët e mëposhtëm të familjes së saj humbën jetën në xhami. Burri – Rashidi.

Djali– Hazmiu (8 vjeç), të cilin e futi në xhami vetë prift Jovani.

Vëllezërit e burrit – Zeqiri dhe Nebiu.

Nipat e burrit – Mehmeti (17 vjeç) dhe Vehibi (13 vjeç), të cilin e futi në xhami sekretari i komunës së Belicës, një serb.

Nëna e burrit, Aishja, dhe gruaja e vëllait të saj, Fatimja, u vranë brenda në shtëpitë e tyre.

                Këto dëshmi të dhëna më lart përmbajnë vetëm një pjesë shumë të vogël të personave të vrarë, por ato kanë rëndësi kryesisht sepse tregojnë që masakra është kryer nga banorët e krishterë të zonës dhe nga komitaxhinjtë e udhëhequr nga zyrtarët dhe vojvodët serbë; që kjo masakër u krye në një mënyrë tejet barbare; dhe se gratë e fëmijët ishin ndër viktimat e zgjedhura enkas.

Shënimi 2                             Masakra në Pllashnicë (Kërçovë)

                Rreth dy javë pas ngjarjeve të Sopit, që ndodhën nga 17 deri 20 shtator, fshati mysliman i Pllashnicës në të njëjtën zonë u vizitua nga një bandë prej 40 fshatarët të armatosur të krishterë, nën udhëheqjen e një vojvode serb të quajtur Arso, nga fshati Llokvicë, (komuna e Brodit). Ata arrestuan nja pesëdhjetë burra e djem të fshatit dhe u thanë se kishin urdhër nga nën-prefekti i Brodit për t’i çuar atje. Për një farë kohë nuk u mor vesh asgjë për ta, por më vonë, rreth dy muaj pas zhdukjes së tyre, shokët e tyre i gjetën trupat e bërë shoshë nga plagë të shkaktuara me bajoneta, tyre në një bregore të vogël afër një vendi të quajtur Ledovë, midis Pllashnicës dhe Brodit.

                Emrat e viktimave janë si vijon. –

                Ahmed Ismaili me dy djemtë e tij, Ali Hasani me djalë, Rahman Mustafa me djalin (13 vjeç), Bahtiar Ymeri (80 vjeç), Dalip Mahmudi, Zejnel Dajri, Hamid Hasani, Jusufi, Said Ahmet, Rexheb Hajrullahu, Abedin Rahmani, Mexhid Tahiri, Rasim Moharremi, Abdullah Jusufi (19 vjeç), Ferad Hajredini (62 vjeç), Maliq Feradi, Abdullah Osmani (90 vjeç), Iljaz Abdullahi, Rakib Miftahu, Ali Hasani me dy djemtë e tij, Rushid Mustafa me djalin e tij Qamilin (15 vjeç), Fetah Ymeri me djalin e tij Rakibin (14 vjeç), Bajram Seferi, Mifail Ristemi, Zejnel Taifi, Salihu, Mustafa Ramadani me djalin Nuredinin, Belul Hajrullahu, Mehmed Rahmani, Hasan Rahmani, Esad Ramadani, Rasim, Zulfiqar Nasufi, Abaz Beqiri, Miftahu (72 vjeç), Bejeb Iljazi (60 vjeç), Abaz Sadiku, Salih Dalipi, Mehmet Ahmedi, Xhafer Halimi, Shefki Dauti (18 vjeç).

                Pas kësaj, edhe shumë myslimanë të tjerë nga e njëjta komunë u thirrën në Brod dhe u zhdukën në mënyrë të mistershme.

                Shënimi i mësipërm ka interes më tepër sepse tregon për kasaphanën pa kriter që u bë kundër myslimanëve pas trazirave në kufirin shqiptar, në një kohë kur, sipas autoriteteve serbe, në Maqedoninë serbe nuk ka pasur rebelim dhe nuk ekzistonte asnjë fije mundësie që myslimanët e Maqedonisë të bashkëpunonin me shqiptarët. Ai tregon se masakrat u kryen nga fshatarë të armatosur të udhëhequr nga vojvodë serbë, dhe se ndër viktimat ishin edhe pleq të moshuar e të pafuqishëm dhe fëmijë.

Shënimi 3.                           Hetimi serb për masakrat e kryera nga vojvodët dhe bandat serbe

                Nga fundi i dhjetorit, qeveria serbe duket se e kuptoi që teprimet e vojvodëve dhe të bandave të tyre, të cilat deri në atë kohë ishin nxitur në heshtje, nuk mund të fshiheshin më dhe po u shkaktonin kritika të dëmshme nga të gjitha anët, ndaj edhe nisi një farë hetimi për keqbërjet e tyre. Ky hetim, sipas një pohimi që më bëri zoti Alimpiq, inspektori i prefekturës, çoi në heqjen nga puna të nën-prefektit të Kërçovës, pushimin nga punësimi zyrtar i nën-prefektit të Krushevës, dhe dëbimin nga Maqedonia serbe të vojvodëve të përfshirë në to. Heqja i nën-prefektëve është konfirmuar nga informacione të marra nga burime të tjera, dhe disa nga vojvodët thuhet se nuk shihen më në ato vende që i frekuentonin zakonisht më parë.

                Nga dëshmitarët okularë myslimanë kam mësuar se gjatë kryerjes së hetimeve të bëra nga një oficer ushtarak, u zhvarrosën kufomat e 26 myslimanëve, të cilët i kishte marrë një bandë serbe nga Llezhani në komunën e Prilepit dhe i kishte vrarë me bajoneta afër Turskos. Aty u zbulua se atyre ua kishin prerë kokat pas vdekjes, sigurisht për të penguar identifikimin në rast se do të bëheshin hetime. Të gjitha kufomat ishin të lidhura.

                Nuk kam ndonjë informacion që të jenë ekzaminuar kufomat e shumta që janë varrosur ose hedhur nëpër bunarë në fshatrat e tjera.

Por barbaritë serbe nuk mënuan të binin edhe mbi maqedono-bullgarët. Qëllimi ishte që t’i imponohej kësaj popullsie të njihte kryepeshkopatin e Beogradit dhe të braktisin kishat e tyre të vjetra.

Një dërgesë e datës 9 shtator 1913 ndër të tjera citon:

… Ilino (Në jug-perëndim të Demir Hisarit)

                Ky fshat u vizitua nga banda e Bogojas më 15 gusht. Dymbëdhjetë vajza u përdhunuan. Personat e mëposhtëm u lënduan: Jovan Gjorgjev, (u rrah pothuaj për vdekje), një grua me emrin Mitrisca (u rrah dhe plagos me bajonetë), Jovan Iliev (u rrah pothuaj për vdekje). Përveç kësaj, 30 burra u morën dhe u çuan në Krushevë, dhe që prej asaj kohe nuk dihet asgjë më për ta. Banda, kur u largua, i paralajmëroi fshatarët se do t’ua shkatërronte shtëpitë nëse do të ankoheshin tek autoritetet për çka kishte ndodhur.

Mramorec (Në jug-perëndim të Kërçovës)

                Rreth datës 12 gusht, gratë e mëposhtme janë dhunuar nga një bandë serbe e komanduar nga një me emrin Mirkoviq. Cveta Cvetanova, Krista Spasova (u dhunua nga shtatë ushtarë ose komitaxhi në praninë e të shoqit, të cilin e kishin lidhur), Grosda Petrova, Parashqeva Trenkova, Veljana Gavrilova, Hristica Gavrilova (që u lëndua rëndë).

Belica (në jugperëndim të Kërçovës)

                Një prift me emrin Boris dhe një fshatar me emrin Jovançe u rrahën për vdekje nga komitaxhinjtë serbë. Gratë u përdhunuan.

… Gorno Divjak (në perëndim të Krushevës)

                Gjergj Shaqiri u rrah dhe u lëndua rëndë sepse i biri kishte dezertuar nga xhandarmëria serbe.

Sloeshtica (Në jugperëndim të Pribilcit)

                Ish vojvodët bullgarë, Bale dhe Daniel u vranë nga një bandë serbe. Siljan Ivanov u plagos në kokë, duar dhe këmbë me bajonetë. Shtatë fshatarë u rrahën egërsisht.

Zhvan (në perëndim të Priblicit)

                Kryeplakun e fshatit e torturuan dhe e tërhoqën zvarrë në rrugë me një litar të lidhur rreth qafës.

Breshani (Jugperëndim të Demir Hisarit)

                Burra dhe gra të rrahur. Gra të përdhunuara… .

*Jeni Myftari
MA International Diplomacy
London Academy of Diplomacy
UEA-London Campus

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Aushvici para Gjykatës

by

Në dhjetor 1963 nisi në Frankfurt “Procesi i Aushvicit”. Të mbijetuarit takojnë ish-munduesin. Shtypi raporton. Për herë të parë në Gjermani diskutohet për krimet e Holokaustit.

Dhjetor 1963. Ekonomia lulëzon, njerëzit kanë para që të blejnë dhurata Krishtlindjeje për familjet e tyre. Vështrimi është drejtuar përpara, lufta ka kaluar që prej 18 vjetësh. Për ato që kanë ndodhur, për veprat që kanë kryer nën regjimin nacionalsocialist njerëzit me të cilët sot jeton derë më derë – për këtë nuk flet askush. Ndryshe është puna me Fritz Bauerin. Prokurori i Përgjithshëm i Hessenit dhe një ekip kryesisht juristësh të rinjsh kanë gjetur dëshmitarë nga e gjithë bota, të cilët i kanë bindur të vijnë në Frankfurt mbi Main, për të deponuar për atë që u kanë bërë gjermanët.

Më 20 dhjetor 1963 fillon i ashtuquajturi “Proces i Aushvicit në Frankfurt” dhe kjo para së gjithash i dedikohet Fritz Bauerit. Baueri ka ardhur më 1949 nga emigrimi në Suedi dhe shpejt bëri emër, pasi arriti që t’i rehabilitojë luftëtarët e rezistencës të 20 korrikut 1944. Ai kundërshton vendimet e gjyqeve naziste, me argumentin se regjimi nazist “nuk ka qenë shtet i së drejtës, por shtet i padrejtësive”. Ai është njeriu që së fundi, prej vitit 1963 sjell para një gjykate gjermane procesin e parë dhe më të madh gjyqësor kundër krimeve të Holokaustit.

Gjykata si klasë mësimi

Më shumë se 360 dëshmitarë deponojnë para Gjykatës së Frankfurtit dhe përhapin në këtë mënyrë “para publikut tmerrin, që do të jetë i lidhur gjithmonë me emrin Aushvic”, kështu shprehet kryegjykatësi Hans Hofmeyer. 211 nga dëshmitarët janë të mbijetuar të këtij kampi më të madh të përqendrimit dhe të asgjësimit.

Prokurori Fritz Bauer është i interesuar që t’u mësojë gjermanëve qëndrimin e përgjegjshëm për vetveten. Ron Steinke që ka shkruar një biografi për prokurorin tregon se njëherë e pyetën se cili është për të thelbi i procesit të Aushvicit, “Ti duhet të thuash jo”, u përgjigj ai edhe përballë urdhërdhënësve, kur urdhëri është krim kundër njerëzimit. Baueri mori si model Gjyqet e Nyrnbergut, ku prej vjeshtës 1945 janë në bankën e të akuzuarve përfaqësues të regjimit nacionalsocialist. Edhe në procesin e Aushvicit, të akuzuarit i zgjedhin të tillë, që përfaqësojnë sistemin kriminel të kampit.

Të akuzuarit thonë se nuk dinin gjë

Në Frankfurt, në bankën e të akuzuarve janë 22 vetë. Robert Mulka, ish-adjutanti i komandantit të kampit, Rudolf Höß është i akuzuari kryesor. Krahas tij janë mjekë, farmacistë dhe mbikqyrës. Por Mulka vendos, si shumica e të akuzuarve që të heshtë dhe të mohojë gjithçka. Për masakrimin e miliona vetëve në dhomat e gazit në Aushvic-Birkenau, ai thotë se nuk ka ditur gjë. Në ditën e 79-të të gjykimit, dëshmitari dhe ish-i burgosuri Josef Glück e përmbledh kështu dëshpërimin e tij për qendrimin e të akuzuarve. “Më duhet t’ju them se unë mësova gjithçka që pas ditës së dytë të qendrimit atje. Por jo vetëm unë. Ky djalë i vogël, ju lutem, ishte 16 vjeç. Ai quhet Andreas Rapoport. “Me zë të dredhur atij i kujtohet ky i ri në Aushvic.’Ai më thirri: “Xhaxha, unë e di që do të më duhet të vdes. Thuaji nënës sime se kam menduar për të deri në momentin më të fundit.’ Ju lutem, ky djalë i vogël, ai e ka ditur se çfarë ndodh atje. Kurse zotërinjtë jo.” Edhe pas këtyre deklaratave tronditëse, tek të akuzuarit nuk vërehet ndryshim qendrimi.

Për herë të parë flitet për Holokaustin

Por ky proces shkakton diçka në shoqërinë gjermane. Sepse për herë të parë që prej fundit të luftës, me fillimin e procesit në Gjermani flitet hapur për krimet e nacionalsocializmit. 20.000 vetë vijnë për ta parë procesin. Para së gjithash nxënës dhe studentë duan të dijnë se çfarë ka bërë brezi i prindërve, që nuk flet me ta për të kaluarën.

Më 19.8.1965 – pas 20 muajsh negociatash – për “Çështjen Mulka dhe të tjerët” lexohen vendimet. Të akuzuarin kryesor e akuzojnë për “ndihmë në kolektiv për vrasje në kolektiv” vetëm me 14 muaj punë të detyruar. Vetëm gjashtë vetëve qe e mundur t’ju vërtetohej se kishin vrarë.

Edhe sot, gati 70 vjet pas Luftës së Dytë Botërore bëhen hetime kundër krimeve naziste. Sepse vrasja nuk zhvlerësohet asnjëherë si krim, megjithë kalimin e kohës.(Kortezi: J. Hofmann / A. Dodi DW)

ARMIQTË MË TË RREZIKSHËM GJATË RËNIES SË PERANDORISË BIZANTINE

by

Nga Brahim AVDYLI/

“FEJA E SHQIPARIT ËSHTË SHQIPTARIA”- VASO PASHË SHKODRANI/

“NE NUK JEMI TË veçantë. E DASHUROJMË VËRTETË VENDIN TONË, POR AKOMA MË SHUMË DASHUROJMË TË VËRTETËN DHE DREJTËSINË”-(VASO PASHË SHKODRANI/

Ne Foto:Fragment nga guri për epirotasin me plis të bardhë/

Kur i marrim nëpër duart tona veprat e shumta, nuk do mend se së pari na vijnë të ashtuquajturat vepra “shkencore”, të cilat pas shumë vuajtjesh do ta kuptojmë se ato e kanë si qëllim të mirëfilltë të na mashtrojnë dhe shumë më larg mundësisht të na dërgojnë. Qindra “shkencëtarë” të botës, të cilët vijnë nga shtetet perëndimore, u jepet mundësia të na “bindin” me atë që ua përsëritin pseudoshkencëtarët e krahut greko-sllavë dhe romakë. Kështu na e vjedhin kohën dhe nuk do të kemi mundësi të gjejmë rrugën drejtë çështjes shqiptare. Pseudoshkenca ka rrjedhur me kohë nga duart “greke”, të cilët, në shumë libra të tyre, qoftë në ato të ashtuquajturve “shkencëtar grekë” dhe “shkencëtar” shqipfolës, që banojnë në tokat e mbetura autoktone shqiptare, duket se na mashtrojnë. “E vërteta” për ne është tërë ajo që thonë ata. Ne, nuk e shohim “të vërtetën” me sytë tanë të verbuar dhe nuk mendojmë më drejtë me trurin të shpërlarë.

Pseudoshkencëtarët grekë rus e sllavë, me të gjitha veprat e tyre që kanë, e shtrojnë këtë punë, qoftë në disa vepra të Britanisë së Madhe, të Francës, të Italisë, të Spanjës e të vetë Shteteve të Bashkuara të Amerikës, apo kudo qoftë. T`u thuash atyre se nuk ka pasur Greqi të grekëve, se këto që thonë për veten e tyre janë gënjeshtra të mirëfillta apo të pavërteta, etj., të thonë se “ilirët nuk kanë pasardhës”, se nuk e shohin në “mugëtirën e viteve”, se “ilirët nuk kanë gjuhë të tyre”, etj. etj,  që janë dukuri e “përgjumjes” së qëllimtë të këtyre “shkencëtarëve” me porosi apo e mugëtirës shkencore të diktuar nga serbo-grekët, nga të cilat disa “e marrin” titullin “akademik”, madje edhe në Kosovë, si p.sh. zvicerani Oliver Jens Schmitt.[1] Për të tillët vjen në shprehje thënia gjeniale e shkencëtarit madhor shqiptar, Dhimitër Pilika, që thotë më se i lodhur nga puna e tij e pashkëputur mbi pellazgët, iliret dhe trashëgimtarët të tyre, bijtë e vetëm- shqiptarët: “I verbër nuk është ai që nuk sheh, por ai që nuk dëshiron të shikojë!”[2] Sepse, si thotë ai, “Grekët, si armiq e varrmihës të pellazgëve, nuk mund të trashëgojnë asnjë lidhje gjenetike me pellazgët… Trashëgimia origjinale, e papërlyer, e gjithëmbarshme dhe intensive e pellazgëve, ndeshet ekskluzivisht, si faktor i brendshëm, vetëm në trojet shqiptare…”[3] Dhe, më konkretisht, kur thotë: “Shqiptarët janë pasardhësit e pellazgëve, popullit më të moçëm të Evropës… Pellazgë, ilirë, arbër, albanë, shqiptarë, janë pesë emra të ndryshëm, por që bartin të njëjtën vijimësi etnike, gjuhësore, kulturore, historikisht të pandërprerë…”[4]

Këtë e nxjerrë në tërësi vepra e njohur e Sami Frashërit, “Shqipëria ç`ka qenë, ç`është e ç`do të bëhet”, ku ndër të tjera thotë: “Prindërit tanë të vjetër u quajtën arbën,…të cilën ne toskët, pas zakonit tonë të bëjmë n në r, e kthyem në arbër, si e përdorim edhe sot… Këtë fjalë romakët e kanë kthyer në alban, duke i dhënë edhe vendit tonë emrin Albania, si e thonë edhe sot evropianët. Grekët e pastajmë na thanë arvanitas, duke kthyer prapë l-në në r dhe nga kjo fjalë e grekëve turqit e kanë bërë fjalën arnaut, si na quajnë edhe sot… Kombi i tërë ka marrë emrin shqiptar e vendi ynë Shqipëri, fjalë të bëra prej shqipes, zogut të bekuar të Hyjit,…(që) e kishim edhe në flamur.”[5]

Këto janë të vërteta të vërtetuara shkencore. Nuk ka diskutim. Çdo gjë tjetër është spekulim. Dhe spekulimet nuk kanë fund. Ne po i kthehemi edhe njëherë shkencës sonë, të dimë se çfarë është e drejtë e çfarë nuk është e drejtë.

Po e marr një fakt nga shkrimet e lashta dhe po flasim për civilizimin e lashtë pellazgjik, pra shqiptar, prej pellazgëve hyjnorë, që kanë qenë ilirë e shqiptarë dhe kanë folur gjuhën shqipe. Ata sikur janë “zhdukur” papritur dhe janë “mbështjellë” me mjegull të dendur nga “grekët” e mëvonshëm, të cilët nuk ekzistonin atëherë, sepse nuk e kishin okupuar ende “Greqinë” me gjithë “megalidenë” e tyre të “famshme” gjenocidiale. Homeri e thotë ketë, në njëfarë mënyre, edhe nëpër ndryshimet e dhunshme të redaksive të para, sepse ishte i verbër dhe nuk kishte mundësi të përcjellë ato që i bënte me qëllim redaksia e kësaj kohe: “Zeus, o Zot i Gjithëfuqishëm, o princ dodonas, ti, o Zeus pellazg, perëndi e kahershme që sundon mbi Dodonë, në këtë vend të ashpër të Sellëve…”[6] kur i drejtohet Zotit, ashtu si e quanin atëherë Zotin e Madh, që ishte dodonas dhe sundonte në Dodonë, në ballë të Sellëve. Dihet se Sellët kanë qenë një fis nga shumë fiset e Epirit historik, pra shqiptarë, sepse e kanë bartur në vete Plisin e bardhë, si Uliksi (Odiseo) apo si thotë vetë edhe Xhuseppe Katapano. Ndër të tjera, ai thotë se “i kam hequr Thotit maskën shumëmijëvjeçare të ibisit dhe i kam kthyer fytyrën e vërtetë: fytyrën boreale (të bardhë, shënimi im) të Ilirit (Ilir është i njëvlershëm me Shqiptar, domethënë bir i LIRISË dhe i DRITËS. Në vërtetë,  ilir në shqip do të thotë i lirë, dhe shqiptar do të thotë bir i shqiponjës; dhe ju të gjithë e dini se shqiponja, zog i lartësive të mëdha, simbolizon që prej së pari dritën).[7]

Këtu na bashkëngjitet edhe studimi disavjeçar i Arif Matit mbi origjinën e kombit shqiptar dhe gjuhës së tij, të dhënë në veprën e veçantë voluminoze “Shqipëria, Odiseja e pabesueshme e një populli parahelen”[8] apo vepra të tjera të gjuhës shqipe. Në këtë studim Arif Mati shpjegon se pellazgët nuk janë zhdukur fare si një popull, por janë asimiluar, tjetërsuar dhe mbijetuar deri në ditët e sotme, domethënë tek popullsia e kombit arbër.[9] Emrat Arbër-Arbëresh-Alban mishërojnë historinë zanafillore të gjithë Evropës.[10]

Ndër shumë mendimtarë shqiptarë janë jo të paktë ata që nisen gabimisht prej trajtave të etnonimit, qoftë shkencëtari Eqrem çabej apo më i riu ndër ta, Aristotel Mici. Veprat e tyre, “Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes” dhe “Prejardhja e emrit shqiptar/Etnonimi shqiptar” [11] janë nisur me veprat e pseudoshkencëtarëve apo nuk e kanë ditur mirëfilli se kur “fillon” historia të studiohet. Vetëm literaturën që e përdorin sikur shumë të tjerë shqiptarë, mjafton ti shohim se janë pre e atyre që quhen “shkenca”. Prej gabimit të parit, Eqrem çabej, rezulton gabimi i të dytit, Aristotel Micit. Të dytë nisen prej të njëjtave gabime. Shqiptarët sikur nuk kanë ekzistuar më përpara. Të dytë lidhen me Shuflajn, me vetëdije apo pavetëdije. I pari, tani nuk është më i gjallë në mesin tonë, ndërsa i fundit, ndodhet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Qindra shkencëtarë shqiptar shtrihen në mes të tyre. Po ua tregojmë me këtë rast një vepër të veçantë të Prof. Dr. Leonard Priftit, e cila i konteston të gjitha spekulimet e Shuflajt[12] dhe të tjera. Mos të harrojmë me këtë rast se jemi SHQIPTARË. Kush nuk e njeh gjuhën e parë iliro-pellazge, SHQIPEN, nuk e njeh as veten e tij. Nuk do mend se kështu nuk duan të na njohin armiqtë tanë të mëdhenj, grekët, bullgarët, serbët, osmano-turqit dhe popujt që atyre u ndihmojnë. Këta armiq nisen prej pseudo-faktit, sikur jemi krijuar pas atyre si komb. Mos të harrojmë se njohuria e jonë niset e vazhdon në rreth. Rrethi natë-ditë kalon prej pavetëdijes në vetëdije dhe anasjelltas. Robëria 500 vjeçare e Perandorisë Osmane me errësirë i ka mbyllur qepallat tona. E harrojmë faktin e pamohuar se shqipja është shkruar më parë, por në formën bustrofedike, nga e djathta në të majtë. Ajo që e pranojmë si fakt i “shkrimit” të parë të gjuhës shqipe niset nga Formula e pagëzimit, më 1462, nga Pal Engjëlli. Tani gjuha shqipe shkruhet nga e majta në të djathtë. E para është gjuha iliro-pellazge, ndërsa kjo e dyta është shqipja. Edhe njëherë po ua kujtojmë thënien fondamentale të Gaius Plinius Sekundus, se “ilirët kanë krijuar të parin alfabet dhe romakët shkrimin e parë e morën nga Ilirët”. Shkrimi etrusk, që është i të njëjtës origjinë me ne, po ashtu shkruhet nga e djathta në të majtë, si iliro-pellazgjishtja. Shkencëtarët tanë nuk e pranojnë shkrimin e parë të gjuhës shqipe. Harresa është rritur nga kryedjalli, me emrin e vërtetë Iblisi. Njerëzit tanë kanë rënë nën ndikimin fetar të islamizmit apo ata të botës të prirë nga feja e krishterizmit. Të mos harrojmë këtë fakt nga fakti tjetër i rikrijimit të së ashtuquajturave kombe apo “nacione” nga mesi i shekujve 18 e 19. A e kanë domethënien e vërtetë çka është kombi e çka është “nacioni”? Pse kanë dashur të copëtojnë kombin e parë në këtë botë- kombin shqiptar dhe ta pajtojnë me “faktet” që i kanë “dhënë” armiqtë tanë të përbetuar, përpara se ti pranojnë prej nesh. Dihet se gjendja jonë e mjeruar ishte e atillë: ne qenë para vdekjes. Ndërsa, popujt e kombet tjera ishin themeluar. Shkencëtari Eqrem çabej e thotë në librin që e kemi përmendë: “ky qëndrim i ndërmjemë midis Perëndimit e Lindjes, i bashkuar me ruajtjen e ngulur të natyrës së vet etnike, i ka gdhendur Shqipërisë (kupto: Shtetit Shqiptar, të rikrijuar më vonë) fytyrën e saj të veçantë… Kjo shprehet në krejt natyrën e jetesës, në historinë dhe historinë kishtare, në zakone dhe në poezi popullore dhe artistike të popullit shqiptar. Duhet shënuar me këtë rast se Shqipëria ka qenë e orientuar më tepër nga Perëndimi se sa nga fqinjët e saj…”[13]

Por të shohim njëherë çka thonë ata për arbëreshët/albanët. Në tekstet e veçanta shohim se arbënia (arbëria) është emër vendi, toponim dhe etnonim. Stërgjyshërit e shqiptarëve e quanin veten Arbër/Arbën dhe vendin e tyre e quanin Arbëri. Të huajt sipas gjuhës së tyre e kanë quajtur dhe vazhdojnë ta quajnë sot shqiptarin me trajta fjalësh: italisht, quhet albanese; frëngjisht albanais; anglisht albanian; greqisht arvanitas; sllavisht arbanas; turqisht arnaut, etj. Po ashtu edhe për  emërtimin e vendbanimit të shqiptarëve nga të huajtë është mbajtur si bazë rrënja e toponimit të vjetër. Kjo duket po të marrim  si shembuj trajtat e disa  gjuhëve të huaj si në italisht Albania, frëngjisht Albanie, anglisht Albania, greqisht Arvania, turqisht Arnautllik, serbisht Albanija.[14] Emri i vjetër i vendbanimit të shqiptarëve ka qenë shumë i ngulitur edhe në shekujt e Mesjetës, si p.sh. Dheu i Arbërit, Principatat e Arbërit, etj. Gjergj Merula, në historinë e tij të shkurtër me rastin e botimit të veprës së Marin Barletit (Marin Bardhit), “Rrethimi i Shkodrës”, kështu thotë tekstualisht: “Turku… vendosi të sulmonte atë pjesë të Maqedonisë, që gjendet buzë Adriatikut e që sot quhet Arbëri”.[15] Simboli i shqiponjës në fushën e kuqe të flamurit fillon që në kohët e vjetra para Krishtit, vazhdon në Mesjetë dhe mbërrin në kohët e reja moderne.[16] Qysh në shekullin e dytë Pas Krishtit, biografi i antikitetit Plutarku, në veprën e tij “Jetë Paralele” tregon për Pirron e Epirit se kur ushtarët e glorifikonin pas betejës së Heraklesë (280 PK) duke e quajtur atë “Shqiponjë”, ai u përgjigjet: “…si të mos jem i tillë, kur ju jeni flatrat e mia që më ngrini aq lartë!”[17]

Adhurimi i stërgjyshërve tanë për figurën e shpendit të shqiponjës është e përhershme, cila u kthye në simbol emblematik. Pashko Vasa (Vaso Pashë Shkodrani) shkruan: “Që prej fjalëve që i thanë ushtarët Pirros, e prej fjalëve që u përgjigj Pirroja, na ka mbetur neve emni shqiptarët, e dheu i ynë i thonë Shqypni, e gjuhës ynë i thonë shqype”[18] (Shqypni dhe shqype do të thotë në dialektin gegë Shqipëri dhe shqipe).

Shenjat e flamurit me shqiponjë duhet ti kërkojmë edhe në Principatën e Arbërit dhe Despotatin e Epirit, sikurse i kemi nxjerrë ato nga paratë e vjetra të Perandorit romak GETA me shqiponjën me dy krerë, që sipas mitologjisë simbolizon SHQIPONJËN, në shek. II dhe bëhet fjalë për DARDANINË e parë (të TROJËS), apo edhe varrosjen e mbretërve me shqiponjën me dy krerë, sikurse e kemi botuar fotografinë dhe stemën e Paleologëve, që dihet se janë të familjes perandorake epirote shqiptare. Nga fundi i shekullit XII, Progoni (1190-1199) do të sundonte dhe do të qeveriste principatën e Arbërit me të gjithë atributet e një prijësi me vulën e flamurin e tij.[19] Pothuajse tre dekada më vonë, Andrea Muzaka II i mundi bullgarët te Mali i Peristerit (është viti 1372) dhe në ndihmë të tij vjen Princi Gjon Muzaka, i cili në Memorien e vet shkruan më 1510 se “Perandori i Kostandinopojës u kënaq shumë që zoti Andrea Muzaka kishte pasur një fitore të tillë, meqë kishte larguar nga muret e Adrianopolit armikun e tij më të madh… I përmenduri Perandor urdhëroi që t`i jepnin atij stemën, d.m.th. shqiponjën me dy krerë… i dha edhe një titull despotat… Në të cilin ishte përvijuar me gurë xhevahiri shqiponja që thamë”.[20] Këto që i thamë dhe mjaft të tjera tregojnë qartë lidhjen shpirtërore të parëve tanë që nga shekulli i II e deri më sot me  simbolin e Shqiponjës. E adhurojnë në këtë jetë dhe në amshim. Duket sikur edhe të vdekur janë mbajtës të Flamurit, mbajtës të shqipes; pra janë shqiptarë të vërtetë për jetë të jetëve.[21]

Ne i rilexuam më parë shpjegimet shkencore të Sami Frashërit dhe kemi edhe shkencëtar të vërtetë të mbarë botës. Gabimi më trashanik është bërë në faktin e vetëm se “Greqia” është vendosur gabimisht në qendër të gjitha studimeve shkencore dhe gjuhësore. Grekët merren padrejtësisht si origjinë e Evropës Pellazgjike, e cila patjetër është tërësisht shqiptare, dhe të cilën këta “shkencëtarë” të shekullit 18-të e 19-të, madje edhe shqipfolës, nuk “guxojnë” ta përmendin kombin shqiptar dhe ua veshin këtë pseudo-fakt “grekëve”. Grekët nuk kanë ekzistuar atëbotë dhe nga Homeri kurrë nuk janë cituar helenët si popull apo si komb.[22] Pra, nuk ka ekzistuar Greqia e vjetër, por vetëm ka ekzistuar Epiri  (shiko hartën e këtushme).

Shkencëtarja e njohur shqiptare, Fatbardha Demi, duke e shpërfillur veprën e mirënjohur të Doktoraturës së historianit Arif Mati (Aref Mathieu), i cili, në Universitetin e Sorbonës mbrojti me sukses të mirëfilltë shkencor temën “Kërkime mbi pellazgët, origjinën e civilizimit grek”, me 3 janar 2012, si Doktor në shkencën e historisë së Antikitetit (Greqia parahelenike) pa marrë parasysh fërkimin që ia bëjnë këtij shkencëtari pseudoshkencëtarët dhe “akademikët” shqiptar, por edhe ata zyrtarë, na vjen për mbarë të marrim fjalët e kësaj shkencëtare, e cila thotë: “Është koha të mësohet nga brezi i ri e vërteta historike dhe jo sajesat politike, të autorëve të lashtë e të ditëve tona. Për këtë qëllim është e domosdoshme të rishikohet skema e trajtimit të lashtësisë, nga ana e historiografisë evropiane dhe botërore”.[23]

Koha e krijimit të shteteve-kombe zë fill në fillimin e shekullit të 18-të e 19-të duke dashur ta forcojnë shtetin, pa e njohur apo definuar mirë çka është kombi dhe çka është “nacioni”, se lere më skemën e ndjekur për hartimin e historisë së lashtë, e cila bie ndesh me faktet historike.[24] Pra, një pjesë e këtyre studiuesve i hedh poshtë studimet e mirëfillta shqiptare dhe pellazge në mosnjohjen e tërësishme të antropologjisë, të arkeologjisë, të gjeografisë, të etimologjisë, të gjuhësisë, të toponimisë, etj., dhe i gjykojnë për qëllimet ekskluzive politike.[25] Kështu, historia e kohëve të lashta është hartuar nga materialet e mbledhura nga folkloristët e ndryshëm, gjuhëtarët, arkeologët, historianët dhe intelektualët e fushave të ndryshme, edhe atyre politike, që shpeshherë nuk e thonë të vërtetën, apo nuk ja qëllojnë. Ajo mësohet në të gjitha nivelet e shkollave për popujt Evropian e më gjerë.

Në radhë të parë ajo fillon nga shekulli i 18 e 19. Për t`u përfaqësuar me një histori, duhej të gjendej pasuria kulturore dhe origjina e trashëguar. Veprat e Homerit, të figurave të politikës dhe kulturës më në zë, të Greqisë së Lashtë dhe Perandorisë Romake, përbënin materialin mësimor edukativ evropian dhe ishin përfaqësuesit e vetëm të lashtësisë.[26] Askush nuk e sjellë ndërmend se kush është Homeri; çka është Greqia; sa janë “grekë” dhe sa janë shqiptarë; sa janë prej tyre Perandor të Perandorisë Romake; prej nga e  ka prejardhjen gjuha romake-latinishtja, gjuhë artificiale, etj., dhe të gjithë rrëshqasin në pseudo-shkencë me dije apo mosdije.

Një gjë është e sigurt: se pellazgët dhe etruskët kuptoheshin midis tyre. Sintaksa dhe struktura e gjuhës etruske rigjendet në shqipen e sotme, prej mija vitesh. Toponimet dhe antroponimet e gjetura më shumë se kudo nëpër të gjithë territorin e Evropës shpjegohen sipas kësaj gjuhe. Gjuha shqipe nuk u helenizua, megjithëse përdori shkrimin grek për shumë shekuj; nuk u latinizma mbas zaptimit të Romës me 168 para Krishtit; nuk u sllavizma si tek fqinjët e tjerë, kur Sllavët zbritën në jug…; nuk u turqizua gjatë pesë shekujve të zaptimit Otoman.[27]

Nëse trashëgimi Pellazgo-Iliro­-Etruskë ishte zhbërë nga Romakët ai diti të lulëzoi përsëri në tokën TOSKE të Etruskëve, duke ndriçuar botën Rilindase me ato mendje madhështore si gjenia botërore Leonardo Do Vinçi, një burrshteti si Nicolò Machiavelli, një eksplorator si Amerigo Vespucci, një artist i mrekullueshëm si Michelangelo, një shkencëtar i ndriçuar si Galileo, e shumë të tjerë.[28]

Në tekstet mësimore historia fillon me “pushtimin” e Kontinentit Evropian me fiseve të përziera nga Azia, Azia e Vogël dhe Azia e Largët. Të dhënat arkeologjike dhe historia dëshmojnë se Gadishulli Ilirik para ardhje së këtyre fiseve ka qenë i banuar me fise të ndryshme ilire, të cilat, pas qindra vitesh janë “indo-evropianizuar”, siç e thonë shkencëtarët. Sulmet e popullsive të huaja, të cilët ishin në kërkim të vendeve të begata dhe të përshtatshme klimës, nga Veriu dhe Lindja, e shkatërruan “Evropën Pellazgjike”. Kështu do të tretet dhe historia e vërtetë dhjeta-mijë vjeçare e Evropës Pellazgjike dhe do të ndërtohet me makinacione të veçanta Historia e Lashtësisë dymijë vjeçare e  Evropës Indo-Evropiane, e cila studiohet deri më sot. De fakto, nuk ka pasur pushtim të Evropës nga Azia, përpara atij të Hunëve, të Alainëve, të Avarëve, në shekullin e 4/5-të, të bullgarëve në shekullin e 6/7-të, të magjarëve (hungarezëve) në shekullin e 9-të pas Krishtit. [29] Evropa Pellazgjike u flijua në shekujt 18/19-të.[30]

Në pseudo-shkencë rrëshqasin mjaft shkencëtar eminentë të botës. Kjo gjë ndodhë edhe me autorët tanë Andrea Cameron, Ferdinand Schevill dhe John Julius Norvisch,[31] të cilët nuk dalin prej devijimeve të një pas njëshme. Në bazë të këtyre devijimeve ata i ndërtojnë edhe hartat e tyre. Kështu bien ndesh me faktet historike dhe bien pre e devijime.

Rëndësia e studimit të shkencëtarit Aref Mathieu (Arif Matit) qëndron jo vetëm te vlerësimi i trashëgimisë së përgjithshme të lënë si trashëgim prej pellazgëve hyjnorë, por lidhet me origjinën e gjuhës së kombit shqiptar, e cila është trajtuar gjerësisht në veprën e njohur të këtij shkencëtari „Shqipëria, Odiseja e pabesueshme e një populli parahelen”[32], që mjaft gjuhëtarë e quajnë gjuhë epirote gjuhën shqipe, si p.sh. Frang Bardhit, në “Fjalorin latino-epirotas”, të botuar në Romë, më 1635.

Në këtë mënyrë u gjet “filli” gjuhësor dhe historik për të lidhur lashtësinë

e popujve dhe kombeve të shekujve 18 e 19 me modelin “greko-romak”, nga i cili përpiqeshin të shkëputeshin më vonë, që e nxori në pah e në dritë lidhjen që ka pasur Sanskritishtja me këto gjuhë, shqipe, latine, greke, persiane dhe gjuhën gjermane apo gjuhët gjermanike.[33] Ashtu na del papritur historia e vërtetë e fiseve Ariane, historia e lashtësisë dhe e popujve apo gjuhëve indo-gjermanike, si shprehet Filologu Friedrich von Schlegel.[34]

Në shekujt që pasuan “qendra” e kësaj Evrope nuk është vetëm territori i Kontinentit të  Evropës, por e tërë hapësira e Mesdheut, duke përfshirë edhe territoret e Azisë dhe pjesën veriore të Afrikës. Në shkencë, në politikë, në kulturë të Evropës shkëlqeu sidomos në jugun ballkanik (ilirik), me Athinën dhe Spartën, bregun perëndimor të Azisë së Afërt dhe të gadishullit italik, sidomos të Perandorisë Romake. Modeli Arian është zhvilluar vetëm përgjatë gjysmës së parë të shekullit 19.[35]

Aref Mathieu sjellë fakte se “shqiptarët janë jo vetëm pasardhësit direkt të Ilirëve, por edhe njëkohësisht edhe të një gjinie me vëllezërit e tyre të gjakut Thrakë, Frigjiasit, Getët, Dakët,  Epirotët dhe Maqedonasit, të gjithë të dalë nga  populli i pamatë etnik pellazgjik“.[36] Në periudhën e Rilindjes pati shumë studime të gjuhëtarëve gjerman, por edhe të atyre arbëresh, për gjuhën shqipe,  por qëllimisht ato u lanë jashtë teksteve historike.

Studiuesi arbëresh Xhuzepe Krispi, pohon se “duke gjurmuar origjinën e gjuhës greke, është gjë e bukur të vëresh se ajo të kthen, në pjesën e saj më të madhe, te shqipja, … gjuha me të cilën flitej në shekuj përpara Homerit”.[37]

Kjo është çelësi kryesor dhe adekuat i gjuhëve të ashtuquajtura gabimisht “indo-evropiane”, ky është fakti NJË i historisë së lashtë të Evropës; ky është morali i vetëm shkencor dhe i palëkundur ndaj të vërtetës; ky është vendi i drejtësisë historike edhe i kombit më të vjetër shqiptar në Evropë.

Është koha ta gjurmon, ta gjejë dhe ta pranon bota përparimtare!…


[1] Ndaj këtij shkencëtari e kemi një reagim të mëvoshëm shkencor.

[2] Dhimitri Pilika: “Pellazgët, origjina jonë e mohuar”, Botimet Enciklopedike, Tiranë 2005, faqe 254.

[3] Po aty, faqe 293.

[4] Po aty, faqe 430.

[5]Sami Frashëri: “Shqipëria ç`ka qenë, ç`është e ç`do të bëhet”, Shtëpia Botuese e Librit Shkollor, Tiranë 1980, faqe 28-29.

[6] Homeri, “Iliada”, Kënga XVI, Vargjet 233-234, botimi i dytë, “Naim Frashëri”, Tiranë 1979.

[7] Xhuseppe Katapano: “Thot-i fliste shqip”, Botimet Enciklopedike, Tiranë 2007, faqe 29.

[8] Kjo vepër do të trajtohet më vonë lidhur me gjuhën pellazgjike dhe gjuhën shqipe.

[9] Fatbardha Demi: „Ka ardhur koha të mësohet e vërteta historike dhe jo sajimet politike”, artikel i dërguar te unë, krahas në shtyp, i shkruar me 25.01.2012, faqe 1.

[10] Shikoni shkrimin e Fatbardha Demit, „Tre emrat e gjuhës dhe kombit tonë, mishërojnë historinë zanafillore të Evropës”, i shkruar me 14.04.2012, i botuar në http://www.dituria.se

[11] Shiko veprën e Eqrem çabejt: “Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes”, çabej, botim i tretë, Tiranë 2006 apo veprën e Aristotel Micit: “Prejardhja e emrit shqiptar/Etnonimi shqiptar”, ese, Worcester MA, 2012, http://www.tribuashqiptare.com

[12] Prof. Dr. Leonard Prifti: “Shqiptarët, grekët e serbët/Kundër Shuflajt”, Eugen, Tiranë 2010.

[13] Eqrem çabej: “Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes”, çabej, Tiranë 2010, faqe 21.

[14] Aristotel Mici: “Prejardhja e emrit shqiptar/Etnonimi shqiptar”, ese, Worcester MA, 2012, http://www.tribuashqiptare.com, në PDF, faqe 4.

[15] Gjegj Merula: “Lufta e Shkodrës”, shtojcë e librit të Marin Barletit (Marin Bardhit): “Rrethimi i Shkodrës”, Tiranë 1982, faqe 125.

[16] Aristotel Mici, vepra e cituar, faqe 10.

[17] Plutarch`s Lives, volum III, Boston,1859,  faqe 11, e marrë nga vepra e A. Micit, faqe 12.

[18] Pashko Vasa, Vepra letrare I (Shqypnia dhe Shqiptarët), “Naim Frashëri”, Tiranë, 1987, faqe 53.

[19] Aristotel Mici, vepra e cituar, faqe 14.

[20] Gjon Muzaka: “Memoria”, Toena, Tiranë, 1996, faqe 29.

[21] Shiko eseun e përmendur të A. Micit, faqe 20.

[22] Arif Mati: „Shqipëria, Odiseja e pabesueshme e një populli parahelen”, Plejad, Tiranë 2007, faqe 579.

[23] Fatbardha Demi: „Ka ardhur koha…“, shkrimi i cituar, faqe 2.

[24] Po aty, faqe 3.

[25] Anthropological Journal of European Cultures, 2009-Pelasgic Encounters in the Greek-Albanian Bordeland-Border.Dynamics and Revisions to Ancient Past in Southern Albania. Gilles de Rapper- cituar sipas studimit të Fatbardha Demit : “ Ka ardhur koha… “, faqe 1.

[26] Anna-Marie Thiesse: „Krijimi i identiteteve kombëtare“, Prishtinë 2004, faqe 31, cituar sipas autores së përmendur, faqe 2.

[27] Nernim Vlora-Falaski: „Pellazgët, ilirët, Etruskët, Shqiptarët”, Faik Konica, Prishtinë, 2004, faqe 52

[28] Po aty, faqe 56.

[29] Shiko intervisten e dhënë të Arif Matit: „Pellazgët antik ekzistonin dhe ekzistojnë edhe sot nëpërmjet shqiptarëve“, publikuar nga http://www.pashtriku.org

[30] Po aty, më tutje.

[31] Shiko 3 veprat voluminoze të tyre për Bizantinët, Bizanti dhe Ballkanin.

[32] Shiko artikullin e Fatbardha Demit, faqe 1, të botuar edhe te http://www.pashtriku.org .

[33] Do të përgadisim artikujt për gjuhën pellzgo-shqipe; familjen e gabuar indoevropiane; dhe të rrahim lidhjet e gjuhëve latine, greke dhe persiane me gjuhët anglo-gjermane dhe shqipe, sidomos duke pasur si modele disa nga këto vepra, si p.sh. Petro Zhejit: „Shqipja dhe Sanskritishtja“, I e II, Botimi i dytë, Tiranë,  2005; Luigi Luca Cavalli-Sforca: „Gjenet, popujt dhe gjuhët“, Besa, Tiranë, 2012; Spiro Kondo: “Shqiptarët dhe problemi pellazgjik”, Eugen, Tiranë 2011, etj., etj.

[34] Shiko artikullin e lartëpërmendur të Fatbardha Demit, faqe 4.

[35] Shiko po aty, faqet 5 e 6.

[36] Intervista e Arif Matit, e vitit 2007, „Deri më sot nëpër shkolla mësohet një histori e cunguar“, artikulli i cituar i Fatbardha Demit, faqe 7.

[37] Xhuzepe Krispi: „Shqipja, nënë e gjuhëve“, 2009, faqe 12, cituar sipas artikullit të F. Demit, faqe 7.

MUKJA, PARLAMENTI I PARË SHQIPTAR, I KOHËS SË LUFTËS

by

Shkruan:RASIM BEBO/ Çikago/

Në Foto: delegatë të Konferencës në Mukje/

Mukja, ishte ngjarje kthesë në historinë tonë kombëtare, të viteve të Luftës Nacional Çlirimtare. Në vorbullën e Luftës së Dytë Botërore, nacionalistët demokratë shqiptarë, me qëndrimin e tyre idealist dhe parimor për Shqipërinë Etnike, veç të tjerash, ngritën zërin të nënkuptohej edhe ndryshimi i kufijve politikë nga ndarja e pa drejtë e vitit 1913.

Prof. Dr. Eshref Ymeri thotë: “Sipas Fjalorit enciklopedik Rus. Botim i Akademisë së Shkencave të Rusisë Snkt – Peterburg, 1896, f. 359. Se: Sipërfaqja e Shqipërisë është 134.000 km2”. (1).

Në verën e vitit 1943, kur lufta ishte në zenitin e saj dhe Italia ishte gati për kapitullimin e pritshëm të 8 shtatorit 1943, lindi si një domosdoshmëri e situatës Fenomeni i Mukjes për të gjithë patriotët, pavarësisht nga bindjet politike, të arrihej bashkimi, për t’iu kundërvënë nazizmit, më të fortë dhe më të organizuar ushtarakisht. Por a mund ta pranonin komunistët bashkimin, a mund ta pranonin serbët bashkimin e shqiptarëve?… Fatkeqësisht Nacionalistët shqiptar nuk e njihnin komunizmin… i cili kërkonte ta kthente këtë lëvizje në luftë civile.

Historiani Amerikan E. Jacques citon: “Në prill të vitit 1943, në Shqipëri hyri nga Greqia një emision komando britanikë, i kryesuar nga koloneli Nil Meklin. Në korrik 1943 ky mision anglez organizoi në Mukje, afër Tiranës, një konferencë të përbashkët, ku morën pjesë 12 udhëheqës nga të dy grupet. Pas një debati u arrit një marrëveshje…”  (2).

Abaz Kupi, si anëtar i kryesisë së Frontit Nac, Çl. kërkoi lidhjen e një aleance politike ushtarake me Ballin Kombëtar (si duket kishin komunikuar me kolonelin Nil). Kërkesa e tij u miratua në mbledhjen e 9 korrikut 1943. Takimi i përfaqësuesve u bë në Tapizë (rrethi i Krujës) më 26 korrik. Më pas bisedimet u bënë në Mukje nga 1 deri në 2 gusht 1943. Fronti Nac. Çl. përfaqësohej nga: Ymer Dishnica, Jahja Çaçi, Mustafa Gjynishi, Myslim Peza Abaz Kupi, Stefan Plumbi, Haki Stsërmilli, Omer Nishani, Gogo Nushi, Behar Shtylla, Shefqet Beja, Sulo Bogdo. Kurse Balli Kombëtar përfaqësohej: nga Mit’hat Frasheri, Hasan Dosti, Thoma Orogollai, Skënder Muço, Nexhat Peshkopia, Isuf Luzaj, Vasil Andoni, Halil Meniku, Ismail Petrela, Rauf Fratari, Hysni Lepenica, Kadri Çakrani. Delegacionet i kryesonin: Ymer Dishnica dhe Mit’hat Frashëri. Punimet filluan më 8 gusht 1943.

Mbledhja e Mukjes synonte bashkimin në luftë të forcave politike shqiptare, përkrah aleateve të mëdhenj, Anglisë , SHBA dhe ish Bashkimit Sovjetik. Luftë për zbatimin e njohur botërisht të vetëvendosjes së popujve, të garantuar nga Karta e Atlantikut. Forma e regjimit do të përcaktohej nga vetë populli pas luftës; krijimi i një organi të përbashkët me emrin “Komiteti për shpëtimin e Shqipërisë”, me kryetar Hasan Dosti dhe sekretar Mustafa Gjynishi, i cili do të drejtonte luftën dhe vendin deri në formimin e qeveris së rregullt pas zgjedhjeve  të përgjithshme, fill pas mbarimit të luftës. Zgjedhja e këtij komiteti si organ pluralist, u bë me 6 përfaqësues nga secila palë.  Mirëpo, gëzimi për arritjen e kësaj marrëveshje historike në interes të luftës së popullit shqiptar,  U shua shumë shpejtë. Enver Hoxha nën ndikimin e emisarëve jugosllavë, e hodhi poshtë marrëveshjen. Ky qëndrim i udhëheqjes  së PKSH ishte (tradhti kombëtare) goditje e madhe kundër bashkimit të shqiptarëve, të një Shqipëri Etnike.

Tani le të shohim z. Ylli Polovina, nëpërmjet artikujve të botuar kohën e fundit në gazetën “LLYRIA”, se si ai i shtron rrugën Enver Hoxhës: Dy figura të PKSH, Enver hoxha dhe Miadin Popoviçi në Vithkuq të Korçës dhe Ymer Dishnica si kryetar i përfaqësis së Lëvizjes Nac. Çl. Në konferencën e Mukjes. Ylli Polovina shkruan: Ymer Dishnica është tepër këmbëngulës në vërejtjet e drejtpërdrejta që i bën Enver Hoxhës për një ngathtësi të madhe të tij, në mos edhe përtaci mosaktiviteti të shfaqur dukshëm. Theksojmë se Shafingo (Y. D.) nuk raporton për bisedimet me Ballin Kombëtar … por merret me strukturat e PKSH … Ai qe dërguar me mision të realizonte bashkimin me (B.K.) dhe jo ta sabotonte, ca më pak të mos e kryente. … Doemos, me këtë kurs, bashkimi me Ballin, me kushtet e përcaktuara nga Kominterni, ishte edhe Enver Hoxha si dhe “eminenca  gri” e PKSH-së, Miladin Popoviçin… Italianët me të diktuar grumbullimet e komunisteve, monarkistëve dhe Ballistëve, ndërhynë me forcën e trupave ushtarake për t’i shpërndarë. Për Ylli Polovinën. Kjo do të thotë se deri në fund të korrikut 1943 BK nuk ka kryer asnjë pakt të hapët apo të fshehtë me pushtuesin. … Të gjithë këta krerë nuk kanë asnjë çetë të tyren nga pas,këta nuk kanë zbrazur asnjë pushkë kundra pushtuesit”. (3).

Adriatik Alimadhi shkruan: “… Balli Kombëtar duke luftuar kundër pushtuesit, në Tiranë, në Gjormë të Vlorës, në Ruzhdie, në Berat, në qarkun e Korçës, në Reç të Shkodrës, Mallakastër, Lushnjë, Elbasan e në të gjithë Shqipërinë, pa marrë parasysh fuqinë e armikut… Për këtë arsye deri në vitin 1943 dëgjohej vetëm pushka dhe penda e Ballit Kombëtar”. BK lindi në shtëpinë e Lumo Skendos, në prill 1939, të nesërmen e pushtimit të Shqipërisë nga Italia. Kështu partia e Mit’hat Frashërit u skalit si krijesë pa moshë në zëmrat e shqiptarëve, kjo është patrotizma e vërtetë e shqiptarizmit. “Partia e jonë është Shqipëria”. La testament shërbestari i Shqipërisë.  (4)

Ju z. Polovina vazhdoni të mohoni luftën e BK. me keq se Enver Hoxha, që villte vrer kundra nacionalizmit.

Shikojmë prapë Ymer Dishnicën, se mesa autoritet të madh komunikon me Enver Hoxhën. “Praktikisht kemi qenë të shkëputur, asnjë raportim serioz ose ndonjë letër me hollësi përmbi punët që ngjanë andej e po ngjasin. Letrushka kemi marrë boll, të fala plot, por asnjë letër pune. Ku janë traktet e shtabit, ku janë shkrimet për gazetë, si nga ti, si nga Lame Kodra”. (Shihni, Ymer Dishnica nuk “fal”.)  Enver Hoxha thotë:  Ai qe dërguar posaçërisht për marrëveshjen me Ballin Kombëtar, jo për të drejtuar PKSH-në në territorin kryesor të vendit.

Përsëri Ymeri u shkruan: Kërkon t’i shkundë nga dremitja dy arinjtë më të fortë, me heshtjen e vazhduar të Hoxhës dhe Popoviçit. Çfarë fshehin ata?  Më 1 gusht 1943 u përpilua procesverbali… Balli Kombëtar rreshtohet si protagonist i parë, Këshilli Nac. Çl., jo vetëm i dyti, por emërohet vetëm si organizatë. Ja edhe çështja kyç: Në diskutimet, dy gjëra na ngatërronin: e para qe Shqipëria Etnike dhe e dyta ideja e Hasan Dostit, që duhej shpallur indipendenca.  Ymer Dishnica informon Hoxhën: “Ndalesën e Shqipërisë Etnike e kapërcyem me një formulë, as femër as mashkull”. Mukjen ne e morëm për një gjë formale, aty shkuam për t’ia hedhur njëri tjetrit, madje edhe për të marrë epërsinë totale. Qenë tre shumë të fortë në lakmi, pushteti dhe njëkohësisht  i mangët për të mbledhur konsensus të gjerë popullor, Ahmet Zogu, Mit’hat Frashëri, Enver Hoxha ishte akoma një hiçmosasgjë. Ata u nisen nga pika e vdekur e mos dialogimit, vetëm prej trysnisë së ndërkombëtarëve. Në konferencë u diskutua dhe çështja e Kosovës dhe u kërkua qe ajo të zgjidhej mbi parimin e vetëvendosjes së popujve, në bazë të Kartës se Atlantikut, siç mendonte edhe M. Gjynishi (Tafari) dhe K. Tashko (Dinoja).

“Disa nga përfaqësuesit e Naç. Çl. Gjatë takimeve me përfaqësues të “BK” shpreheshin se: “Është megallomani të pretendojmë Kosovën”. “Nuk e duam Kosovën, se na e ka falë armiku”. “Po të kërkojmë Kosovën, bëhemi edhe ne si Mustafa Kruja, sepse edhe Musta Kruja kërkon Kosovën” shprehet Gogo Nushi. Ndërsa Ramiz Alia e përsërit pas 46 vjetëve në vitin 1989 thotë: “Ç’na duhet Kosova, ne kemi hallin e Shqipërisë”. (9)

Marrëveshja e Mukjes ishte goditje e interesave Jugosllave për Kosovën si dhe synimeve Jugosllave ndaj Shqipërisë; çështja e pushtetit, pra frika e komunistëve se pushteti mund të ndahej me forcat nacionaliste properëndimore dhe demokratike; duhej prishja e marrëveshjes së Mukjes, që t’i hapej rruga plotësisht vendosjes së regjimit komunist në Shqipëri dhe futjen e saj në orbitën e lindjes komuniste.

Marrëveshja e Mukjes :  Ajo në thelb ishte një marrëveshje “kurthi” e Ymer Dishnicës mes  delegacionit të Ballit Kombëtar. Doktori firmosi për Shqipërinë Etnike, pa marrë asnjë miratim nga KQ i PKSH-së apo prej Këshillit Nac. Çl. Periudha 6-9 gusht 1943  është kyçi për të kuptuar fillimin e Luftës Civile dhe për t’u tallur me emërtimin Nac Çl., duhej patjetër të ktheheshin në bisedime me BK. për një riformulim të ri të paktit. Vendi i mbledhjes së re u caktua fshati Orenjë i Çermenikës për të dy palët. Veterani Isuf Luzaj me katër kolegë të tjerë, në 14 gusht shkuan në vendin e përcaktuar të takimit. Pritën atje 4 ditë të  tjera duke shpresuar ardhjen e  dërgatës komuniste, por ata nuk erdhën. (5)

Për qëndrimin agresiv ndaj BK, qe nxitës Vukmanoviç Tempo, i dërguari i ri PKJ., që mbështetej te Miladin Popoviçi, fuqia e të cilit në PKSH e kalonte shumë herë atë të Enver Hoxhës. Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë, me anë të Proklamatës së tij , i bëri të njohur popullit shqiptar dhe Aleateve vendimet e Mukjes për një Shqiperi  Etnike.

Enver Hoxha ka përgatitur “kurthe” të pastrimeve brenda partisë në dy konferenca brenda 13 vjetëve: Konferenca e Mukjes dhe konferenca e Tiranës 1956, në të parën z. Ymer Dishnica dhe në të dytin Vandush Vinçani. Le t’i shikojmë: Ymer Dishnica nga Mukja, i drejtonte replika të ashpra Enverit dhe Sejfullajt në Vithkuq të Korçës dhe pa pyetur udhëheqjen e PKSH firmosi me përfaqësinë e Ballit për Shqiperine Etnike, (6).

(Enveri në prapaskenë) Prej këndej filloi “kurthin” (“sëpata”e Miladinit) për pastrimin brenda partisë dhe luftën vëllavrasëse. Ndërsa “kurthi” i dyte drejtohej nga Nexhmije Hoxha, nëpërmjet ndihmësit të saj Vandush Vinçani, ky hapi konferencën e 56-s, që “tregoi se udhëheqja e partisë ishte kthyer në një aristokraci të komunistëve dhe se po shpërdoronte pushtetin … Atëherë të gjithë delegatët e morën fjalën e Vandush Vinçanit… Prej së cilës burojnë spastrime të përgjakshme”. Sa për dijeni, kjo është temë tjetër. (7).

Kur u nënvizua Shqipëria Etnike, Miladin Popopviçi tha: “do fillojmë nga sëpata dhe jo të bëjmë lidhje me qentë; pastaj Skipëri Etniçka-jeben Timajka”. (Shqipëri të qifsha nënën). (8).

Kështu Miladini dhe E. Hoxha filluan të kërcënonin tinëzisht dhe të vrisnin pabesisht njërin pas tjetrit. Ata organizuan vrasjen e Shyqyri Pezës, që Miladini e urrente…, deri në vrasjen e Mustafa Gjynishit, të Dum Allës, të Rexhep Mezinit etj. (po aty f. 588).

Pra, siç shihet, Miladini, Enveri dhe pasuesit, frikësoheshin nga BK, si një konkurrent potencial dhe, sipas logjikës staliniste: “ai që nuk është me mua është kundra meje”. Që nga fundi i gushtit 1943 u ngrit si një re ogurzezë vëllavrasja, lufta civile, që ishin sinonimi i fjalës komunizëm. Lufta civile që bëri pre jo vetëm individë e fise, por edhe fshatra të tëra të cilësuar komuniste ose balliste.

Ndërsa Uran Butka shkruan: “Simbol i bashkimit dhe i ndarjes, i mirëkuptimit dhe i mosmarrëveshjes kombëtare, unitetit dhe përçarjes, lavdisë dhe turpit, shansit historik dhe varrosjes tragjike, paraqet ngjarje kthese në historinë tonë kombëtare. (9).

Në 1 tetor 1943 në një letër që i dërgonte Liri Gegës, Enver Hoxha urdhëronte luftën frontale kundër Ballit, sipas logjikës leniniste “Pushteti del nga gryka e pushkës”. Vetëm pushteti i këshillave duhet të ekzistojë dhe asnjë pushtet tjetër. Nuk ka kompromis dhe dualitet në këtë gjë.”

Lufta kundër Ballit, Legalitetit, Partisë Social demokrate dhe krerëve të Veriut ishte përgatitur me kujdes dhe kishte marrë pëlqimin e Jugosllavisë, pasi nga konfrontimet e armatosura,  do kishin një Shqipëri të alivanosur dhe të dobët në të gjitha drejtimet.

Ndërkohë Kryesia e B.K. në shumë trakte e komunikata, i bënte thirrje PKSH t’i jepte fund luftës civile, t’i jepte fund kësaj tragjedie.

P.K. në këtë luftë ideologjike dhe luftë klasash që vazhdonte të bënte, e kish futur Shqipërinë në belanë më të madhe: ndau birin nga i ati, ndau burrin nga gruaja, vëllanë nga motra, ndau më në fund shqiptarët në dy fusha për vdekje. Përgjegjësia historike e vëllavrasjes i takon vetëm partisë së kuqe. Gogo Nushi raportonte nga Tirana: se gjendja me Bazin e Canës ishte e qete, Enver Hoxha urdhëronte: “S’duhet humbur kohë, por zjarr për zjarr, t’u vëmë zjarrin Ballit dhe Zogistëve. Në një dokument të pa botuar thuhet: “të mos luftohen ashpër pushtuesit gjermanë, por Bazi të çduket.

Vëllavrasja filloi në Libohovë në gusht 1943, numri i të vrarëve arriti në 104 veta.

Në Devoll, në Ziçisht, ku ishte lënë një takim, komunistët u bënë pritë përfaqësuesve të Ballit dhe vranë 6 nacionalistë, midis tyre dhe Doktor Kasimatin, të cilin e therën.                          Më 14 shtator 1943  forcat nacionaliste të Hysni Lepenicës e Skënder Muços u kërkuan forcave italiane të divizionit “Peruxhia” të dorëzoheshin. Krerët komunistë B. Spahiu, Sh. Peçi, Sh. Totozani, që ishin në zyrat e komandës të divizionit italian, organizuan vrasjen e tyre, u vranë Hysni Lepenica me 35 naçionaliste.

Në 21 tetor 1943 në fshatrat e Lushnjës forcat partizane të brigdës I- S. të udhëhequr nga Mehmet Shehu e serbi Dushan Mugosha, vranë e therën me thika 65 fshatarë  të pafajshëm, me pretekstin se ishin simpatizantë të Ballit. Mehmet Shehu, i njohur për vrasjet e tij në Vlorë, Peqin e Dumre, në tetor pushkatoi pa gjyq në Priskë (Tiranë) 13 xhandarë dhe fshatarë që iu dorëzuan në besë. “Në Çermenikë, i shkruan E. Hoxha N. Spirut, Brigada kapi robër ballistët dhe më tepër se 70 prej tyre u vranë në luftë. Siç shihet Brigada po lufton për mrekulli.”Në Kuçovë u konfrontuan me armë partizanët dhe nacionalistët, u vranë 7 partizanë dhe 2 ballistë. Konfrontim me armë pati edhe në Lapardha (Berat), u vranë 11 ballistë. Në zonën e Pogradecit nga luftimet vëllavrasëse, që zgjatën nga 13-18 tetori 1943, përveç viktimave në të dy palët, u vranë edhe 8 civile. Në Libofshë, gjatë luftimeve mbetën të vrarë 21 partizanë dhe 8 ballistë, si dhe një djalë 16 vjeçar. Në Melçan (Korçë) çeta e kryesuar nga Gjergjevica kapi dy nacionaliste. Këta u masakruan barbarisht, ju prenë hundët, veshët, iu nxorën sytë dhe iu thyen nofullat, kurse krahët ua prenë. Më 23 tetor 1943 në mes të Kavajës dhe Prezës u masakruan barbarisht Besnik Çano dhe Qeramudin sulo, dy të rinj nacionalistë. Ekzekutimi i tyre u bë nga Dushan Mugosha.       Komanda e Korçës i dërgoi raport Shtabit të Përgjithshëm : në përpjekje midis partizanëve u vra komisari i batalionit Gorë-Opar Skënder Çaçi. Humbje të Ballit janë 5 të vrarë dhe 4 robër. U vra dhe komandanti i Ballit, Demir Staravecka. Në Vlorë krerët komunistë të manipuluar nga Dushan Mugosha provokuan luftë vëllavrasëse, ku u vra një djalë iri nacionalist. Në nëntor 1943, Brigada e I-rë dhe e 5-të,  të komanduara nga Mehmet Shehu dhe Hysni Kapo, të orientuara nga Mugosha, u konfrontuan me nacionalistët dhe bazat e tyre në fshatrat e Sevasterit e të Velçës, ku u vranë dy pleq, në Gjormë, pas 26 orë luftimesh u dogjën 52 shtëpi, në Mavrovë, pas 16 orë luftimesh, u vranë 24 partizane e viktima të luftës civile. Në luftën e Dukatit, më 30 nëntor 1943, që zgjati 13 orë, u vranë 14 partizanë e 10 nacionalistë dhe u plagosën shumë të tjerë, midis tyre dhe tre gra.

Përpjekje me armë midis formacioneve politike kundërshtare ishin më të përgjakshme në Jug të Shqipërisë, ku ndikimi i nacionalizmit ishte më i madh. Në Gjirokastër u vranë qindra njerëz.         Në Tepelenë, në teqenë e Turanit, u vra babai i teqesë dhe të tjerë. Vrasjet masive në Voskopojë, 150 viktima të varrosur në një gropë, masakrat në Mallakastër, Kolonje tregojnë se Lufta civile ishte ashpërsuar shumë.  Këto ishin disa pamje nga Lufta civile në periudhën shtator-tetor 1943, pas prishjes së Marrëveshjes së Mukjes.  Sëpata e Miladinit dhe e Mugoshes tregoi kësisoj, urrejtjen kundër popullit shqiptar.

Për të Parë efektet shkatërruese të Luftës civile, le të ndalemi në fshatin Lepenicë të Mesaplikut Vlorë. Pas 18 orë luftimesh midis shqiptarëve, u dogjën 11 shtëpi nga 61 që kishte fshati kurse fshatarët u strehuan në pyje e male. Por lufta nuk mbaroj me kaq, nga 50-60 burra që mbetën 14 u dënuan me burg për arsye politike, 2 vdiqën nga torturat, 5 u pushkatuan, 6 u arratisën dhe të tjerët u cilësuan kulakë. (po aty f. 593).

Në Dishnicë, komunistët dogjën fshatin bashkë me njerëzit e pafajshëm, Plakun Riza e poqën në zjarr, Rakipin e varën në një degë të një peme.

Në Devoll, partizanët zunë 14 ballistë, 13 i pushkatuan ndërsa të fundit e masakroi serbi Dushan Mugosha. Devolliu Ali Lumi, djaloshi i pafajshëm, së pari Dushani urdhëroi ta qëllonin 12 herë me dru. Pastaj vetë xhelati Dushan, i theu këmbët, ia rregulloi, i theu edhe më lartë. E torturoi ne organet seksuale, me thikë i çau kërcin, i shoi cingaren në beben e syve dhe më në fund trupin pa jetë e qëlloi dy herë në kokë… I gjithë ky ritual kriminal, u krye në prani të Tahir Kadaresë e të partizanëve. Dhe kur një i pranishëm e pyeti se ç’kishte bërë, Dushani iu përgjigj: “Besa kurgja. Por këtyre devollinjve, kështu duhet t’ua bësh, se të gjithë janë nacionalistë”. (f. 594, Nr.21). Hajde moj Shqipëri, ç’nëma ke ti, fërkojnë duart serbianët, pse ti bëhesh gur e hi. (f.594, nr 20).

Gjenerali Willson, komandant suprem aleat, i kërkonte Enver Hoxhës: “Më duhet të vë në dukje se armët dhe furnizimet që u dërgojmë, janë të destinuara vetëm për një qëllim e pikërisht për të ndihmuar forcat tuaja që të luftojnë armikun. Unë nuk mund të toleroj, që ju t’i përdorni këto armë për të vrarë dhe likuiduar bashkatdhetarët tuaj për qëllime politike”. (f. 594).  Ylli Polovina shkruan: “Në qytetin e Beratit u mbajt, prej 23-27 nëntor 1944, Plenumi i 2-të i KQ te PKSH, mes të shumëve, të përfshirë në një ndërluftim të brendshëm, për të shantazhuar Enver Hoxhën dhe në pamundësi për ta rrëzuar, ta tulatnin, ky, i gjendur në orë të liga për fatin e vet politik, zbulon para pjesëmarrësve, por edhe para historisë, një pamje krejt tjetër nga ajo që dëshmoi më pas, kur qe sundimtar total i vendi e popullit të vet. (10).

Enver Hoxha nuk i la fshatarit një këmbë pule në kotec. Mos vallë ju Polovina keni mbajtur portretin e Enverit prapa shpinës së Edi Ramës më 29 nëntor te varrezat e dëshmorëve të kombit?

Ju z. Polovina, nuk e zutë në gojë Miladinin e Mugoshën kur deklaruan: “…do fillojmë nga spata dhe jo të bëjmë lidhje me qentë; pastaj Skipëri Etniçka-jeben Timajka”. (Shqipëri Etnik të qifsha nënën).

Dhe kjo filozofi e urrejtjes e vëllait për vëllanë, kjo vëllavrasje e egër për motive politike, e ktheu njeriun në origjinën e tij, vëllavrasja që vazhdoi edhe pas 28 nëntorit 1944, vëllavrasje që na mëson se Lufta civile në Shqipëri vazhdoi pas vitit 1943 deri në vitin 1990, po të marrim vetëm faktet:  Ata Klerikë që kanë vuajtur në hetuesi, burgje, kampe shfarosëse ose vrarë nga Sigurimi i Shtetit komunist,  numri i lerikeve katolikë arrin në 139, me figurën Dom Lazer Sheldija (1928-1988, vra në SHBA). (Ajka e kulturës së kombit Shqiptar, shen. im).   “…Ajo që ka ngja në Shqipni, të dashtun vllazën e motra s’shtë pa kurrë në historinë e njerëzimit”. (Friz Radovan, klubi Shqiptar).

Edhe sot, vazhduesit e hirit komunist, në gjirin e PS dhe PD,  vrasin deputete dhe vrasja mbetet enigmë.

Referenca:

1. Prof. Dr. Eshref Ymeri,  Marrë nga enciklopedia ruse.

2. Edwin Jaçques “Shqipëri”, bot. 1995, f. 462.

3. Ylli Polovina gazeta “ILLYRIA”, 1 gusht 2013, f. 36.

4. Adriatik Alimadhi Gazeta “ILLYRIA”, “Edeshi fati atdheut…” 13-16 prill 2007, f. 11.

5. Y. Polovina gazeta  “ILLYRIA”, 17-11-2013, f. 37 dhe -(6) 22-11-2013, f. 37.

6. Fahri Balliu “Pantera e zezë”, f. 134.

7. Grup autorësh dhe Luan Xhafa “Libri i Zi i Komunizmit”, f. 592, nr. 14.

8. Prof. Dr. Agim Zogaj “ILLYRIA”, 19-6-2008, f. 12.

9. Ylli Polovina “ILLYRIA”, 2-8 nëntor 2013, f. 36.

10. Fritz Radovan, Melburn Australi mars 2009. Klubi Shqiptar.

Rasim Bebo  Addison Çikago dhjetor 2013

 

KONFERENCA E BUJANIT DHE TELLALLËT E SAJ

by

Shkruan:Eugen SHEHU/

Në vjeshtën e vitit 1943,dashur pa dashur,shqiptarët u gjendën përballë të papriturave të mëdha. Teatri i luftës botërore,ushtronte ndikim të fuqishëm në krejt fatin e Shqipërisë,si në viset e shtetit amë,ashtu edhe në ato etnike.Ky ndikim nuk mund të ishte pa pasoja edhe në jetën politike të vendit tonë,në të cilën po konturohej gjithnjë e më shumë lufta antagoniste midis nacionalistëve dhe nacionalçlirimtarëve.Mukja pat shërbyer si mollë sherri midis shqiptarëve të shitur tek serbi dhe atyre që e donin me të vërtetë Shqipërinë Etnike.Kjo luftë vëllavrasëse po shtrihej tanimë dalëngadalë edhe në trojet veriore shqiptare,si për t’u kujtuar të gjithëve se drama do të ishte e tmerrshme dhe pafund.Ndërkaq,në fundnëndorin e vitit 1943 u mbajt në Jajce (29 nëndor 1943) mbledhja e dytë e AVNOJ-it.Radioja “Jugosllavia e Lirë” nuk vonoi të kumtonte nëpërmjet valëve të saj,vendimet “historike” të AVNOJ-it,të cilat në kundërshtim të plotë me deklaratat komuniste për vetëvendosje të popujve,patën vendosur që menjëherë pas luftës të krijohej Republika Federative Jugoslave.Këtu,mendohet të jetë lindur zhgënjimi i  parë i madh i nacionalçlirimtarëve shqiptar  të Kosovës dhe Rrafshit të Dukagjinit,të cilët deri asaj kohe ishin përkundur të qetë në ëndrat për “vëllezërim e bashkim “të popujve ballkanik.Në këto momente kaq dramatike,ku çështja kombëtare shqiptare po lihej si dhuratë në duar të komunistëve serbosllav,nga nacionalçlirimtarët e Kosovës u  menda të thirrej menjëherë takimi i Bujanit.Ndër detyrat themelore që do të zgjidhte ky tubim,të parat sigurisht që ishin,mënyra e zgjedhjes së çështjes kombëtare si edhe përcaktimi në rrafshin konkret të organit më të lartë udhëheqës të luftës “çlirimtare” të Kosovës e cila ishte ingranuar në luftën e  përbashkët  me aleatët kundër boshtit Berlin-Romë.Historiografia shqiptare e postdiktaturës,ka vërejtur me të drejtë se komunistët e Rrafshit të Dukagjinit kërkuan mbështetjen e nacionalçlirimtarëve nga shteti amë.”Komunistët bashkëvepruan e bashkëpunuan me atdhetarët për arsye se ata ishin fare të pakët (komunistët shqiptar disa dhjetra vetë në gjithë kosovën).Ndikimi i tyre në popullin shqiptar ishte pothuaj i papërfillshëm për shkak edhe të politikës sektare ndaj shqiptarëve.Ndërsa autoriteti i atdhetarëve shqiptarë ishte i madh dhe i palëkundshëm”.( R.Gjata, “Aspekte politike e juridike…” “Konferenca e Bujanit”,faqe 17 ).

Mendoj se është me vlerë të kujtojmë se pothuaj në program të konferencës së Bujanit më 4-6 nëndor 1943,u mbajt në Malësinë e Sharrit,tubimi i komitetit krahinor të Partisë Komuniste Jugoslave për Kosovë e Rrfash të Dukagjinit ku u analizuan veprimet politike dhe luftarake të nacionalçlirimtarëve shqiptar.Ky tubim,u drejtoi krejt shtresave të popullit shqiptar,një thirrje për t’iu bashkuar Frontit të Përbashkët Antifashist.Në proklamatën e shpërndarë prej këtij tubimi,pos të tjerave lidhur me konferencën e ardhme që do të mbahej thuhej : “Duhet patur kujdes që të marrin pjesë në konferencë njerëzit e vendosur,përfaqsuesit e të gjithë popujve dhe përfaqsuesit e të gjitha rrymave politike dhe shtresave,të cilët qëndrojnë energjitikisht në pozitat e luftës kundër pushtuesit.Në këtë mënyrë do të formohet një forcim përfaqsues politik,në luftën e sotme nacionalçlirimtare në Kosovë e Dukagjin dhe do të përgadisë kryengritjen e përgjithshme të armatosur kundër pushtuesve dhe bashkëpuntorëve të tyre”.(A.Hadri,këshillat nacionaçlirimtare në Kosovë”-Prishtinë 1974 , faqe 68 ).

Të duket pak naive kjo thirrje,kur mendon se vullneti i bashkimit të shqiptarëve në luftë kundër pushtuesit,u duk më së miri,qysh në Mukje.Por serbet,të cilët patën krijuar udhëheqjen komuniste shqiptare,nuk mund të paramendonin dot termin “Shqipëri Etnike” ndaj e goditën ate foshnjë të lindur në Mukje,ende pa u bërë ajo dy muajshe.Prandaj duket naive kjo thirrje e Sharrit, e cila sidoqoftë mbante me vete mesazhin e mirëkuptimit reciprok.Menjëherë pas tubimit në Sharr,u formuan edhe disa komitete partiate si edhe këshilla të reja nacionalçlirimtare.Detyra e tyre kryesore ishte organizimi për zgjedhjen e delegatëve në konferencën e ardhme.Sa i përket çështjes së bashkëpunimit të komunistëve të Rrafshit të Dukagjinit,me nacionalistët shqiptarë,kjo është një temë e gjërë dhe mjaft interessante.Kjo thirrje për bashkëpunim,u drejtohej në radhë të parë nacionalistëve shqiptarë të cilët,në 16 shtatorin e vitit 1943 patën krijuar të famshmen,Lidhja e Dytë Shqiptare e Prizërenit.E vërteta është se ndonëse në rrethana krejt të pafavorshme,kjo Lidhje politike dhe ushtarake, e udhëhequr prej ajkës së intelektualëve nga Kosova,mundi të organizoj në 2-3 muaj,një mbrojtje të fuqishme të krejt trojeve etnike shqiptare.Ndonëse e anatemuar prej komunistëve shqiptaro-serbosllav të asaj kohe e më vonë,Lidhja e Dytë e Prizërenit,në një hapsirë të shkurtër kohore,mundi  të ringjallë shpresat e kahmotshme të shqiptarëve,për realizimin e Shqipërisë në kufijtë e saj natyrorë,pra asaj Etnike,dhe aspak të asaj “Shqipërisë së Madhe” siç pretendonin serbosllavët..Ngase gëzonin respekt të madh në popull,prej nacionalçlrimitarëve,iu bënë thirrje të veçanta të merrnin pjesë në konferencë,mjaft nacionalistë të njohur të Kosovës e Rrafshit të Dukagjinit,por askush prej tyre nuk e pranoi ftesën duke kuptuar se në fund të fundit, çështja e zgjidhjes së problemit kombëtar shqiptar nuk mund të zgjidhej me gjuhën sllave dhe përmes Beogradit.Duke ditur se nacionalçlirmtarët shqiptar,në fund vitin 1943,ishin lidhur plotësisht pas qeres së Titos,ata refuzuan pjesmarrjen në Bujan e për më tej të lidheshin me komunistët,që veç patën hapur luftën civile.Të tillë ishin Muharrem Bajraktari,Shaban Polluzha, Gjon Sereçi,Bedri Peani,Qazim Bllaca,Selman Riza,Sokol Dobroshi,Xheladin Deda etj,të cilët tek e fundit as që e njihnin  gjuhën sllave mbase në Bujan u fol në gjuhën serbosllave. Historiografë nga Kosova kanë vënë në dukje ,lidhur me këtë problem se :

“Në bisedën që pati Zekerija Rexha me Bedri Pejanin,intelektualë dhe patriot i mirënjohur,lidhur me pjesmarrjen e këtij të fundit në Mbledhjen e Bujanit,kujtojmë se në mënyrë më profetike shpjegohen arsyet e mosangazhimit të një dore njerëzish autoritativ në anë të LNAÇ.Sipas dëshirave të Prof.Sami Pejës,i cili e ka shoqëruar Zekerija Rexhën me këtë rast,Bedri Pejani i ka thënë se “Çështja shqiptare është e parealizueshme nëpërmjet sllavëve”.( Gazeta “Bujku” Prishtinë 31-XII- 1992,faqe 9 ).

Ngase komunistët e Rrfashit të Dukagjinit,dështuan në përpjekjet e tyre për të tërhequr rreth vehtes nacionalistë  të atyre visive,ata ndërmuarën nismën për thirjen e nacionalistëve shqiptarë që jetonin brenda kufijve të shtetit amë.Për më tej,këta nacionalistë u përpoqën t’iu spjegonin nacionalçlirimtarëve të kosovës se ata duhet të kuptonin përfundimisht që liria dhe pavarsia e Kosovës asesi nuk mund të arrihej duke bashkëpunuar me serbosllavët qoftë edhe në një luftë të tillë kundër pushtuesit fashist..Mendoj se është mjaft profetike,letra që i madhi Mid’hat Frashëri i dërgonte në prag të konferencës së Bujanit,atdhetarit Sali Manit i cili pat marrë përsipër që ky tubim të zhvillohej në kullën e vet.Pos të tjerave,në këtë letër miqësore,Mid’hat Frashëri këshillon :

“ Zoti Bajraktar Sali Mani

Shqipni e Lirë më 26 – 12-1943

I ndershmi Zotni

Zotnija juej e dini fare mirë se komunizmi asht i rrezikshëm për Shqipninë,sepse punon ndën urdhnat e serbëvet dhe të huajvet të tjerë,të cilet perpiqen t’a çdukin kombin e ta çfarosin familjen shqiptare.Mbasi populli,pra i madh e i vogël, e ka kuptue rrezikun e komunizmit për Shqipninë,Partia Komuniste po na del në shesh tash jo si parti komuniste po si parti nacional-çlirmitare.Komunistët me këtë emën të ri po duen me mashtrue popullin e me ba për vedi tue i thanë se gjoja punojnë për Shqipni e për Atdhe,kurse në të vërtetë kjo Nacionalçlirimtarja nuk asht tjetër veçse partija komuniste vetë,qi asht bashkë me serbët e malazezët,edhe merr urdhna prej tyre për me na prishë Shqipninë.Prandaj ju lutem të mos i zini besë Nacional-çlirimtarës,se ata ju mashtrojnë me fjalë të bukura.Kemi besim të plotë se Zotnija juej,si atdhetar qi jeni,do të punoni në rrugën e nacionalizmit të vërtetë dhe do të përpiqeni për nji Shqipni të lirë e me kufij qi t’i mbledhi të gjithë shqiptarët mbrenda.

Shpresojmë se zotnija juej do t’i ndihmoni e do t’a përkrahni organizatën tonë nacionaliste Balli Kombëtar,sepse kjo organizatë atdhetare përpiqet për krijimin e Shqipërisë Etnike,asht nji ball i fort luftarak,ku asht mbledhun i gjithë kombi shqiptar për shpëtimin e Atdheut,për Shqipninë e Shqiptarëvet”.

Shum të fala e nderime

                                                                                                                                Mid’hat Frashëri

( Arkivi Qendror i shtetit – Tiranë , Fondi 36 , fleta 17 ).

Në shtëpinë e Sali Manit,në Bujan,mbërritën në mbrëmjen e 30 dhjetorit të vitit 1943,49 delegatë që përfaqsonin viset e Kosovës dhe Rrfashit të Dukagjinit.Në të vërtetë,në mjaft dokumente të asaj kohe në shohim numrin 51,me ç’rast mund të bëjmë edhe një spjegim të vogël.Munguan në datën 31 dhjetor 1943,Ali Shukriu nga Mitrovica dhe Millan Zaqari nga Ferizaji.Por që disa ditë më parë ata patën dërguar lajm për mundësinë e vonesës së tyre objektive duke dhënë gjithashtu pëlqimin se do të ishin dakord me të gjitha vendimet që do të merreshin në Bujan.Sipas regjioneve,pjesmarrësit në Bujan ishin ndarë në këtë mënyrë : Prizëreni 8 delegatë, Gjakova 7, Malësia e Gjakovës 7, Peja 6,Plava e Gucia 6,Reka e Keqe 1,Deçani 1,Istogu 1, Drenica 2, Pristina 4, Gjilani 1, Brigada kosovare-maqedonase 1. Ndërsa ,në pikpamje të strukturës kombëtare, shqiptarët përbënin 84 përqind,kundrejt 16 përqind që e përbënin serbët dhe malazezët.

Në mbas ditën e 31 djetorit 1943,delegatët e Bujanit u ulën për të zhvilluar bisedime,në odën e madhe të Sali Manit e cila në kundërshtim me rastet e tjera,nuk e kishte flamurin kuqezi të varur në oxhak.Mungesa e flamurit kombëtar u komentua prej komunistëve të Rrafshit të Dukagjinit dhe të Kosovës se gjoja nuk donin të acaronin delegatët e konbësive sllave.Por me sa duket,ata e përjashtuan faktin që konferenca mbahej në Bujan,brenda kufijve politike të shtetit amë,ku flamuri kombëtar,ky simbol për çdo komb,nuk kishte pse të fshihej,për t’i bërë qejfin 6-7 serbo-malazezëve.

E vërteta është se në tri ditët e zhvillimit të konferencës së Bujanit,fryma e mirëkuptimit komunist ka qenë e nivelit.Nacionalçlirimtarët e Kosovës dhe Rrafshit të Dukagjinit,bënë një ekspoze të punës dhe luftës të komiteteve dhe këshillave krahinorë,kundër fashizmit.Por në këto diskutime ndihet lehtësisht,dominimi i ideve bollshevike.Në mjaft prej diskutimeve,u fol me ashpërsi prej komunistëve shqiptar e serb,lidhur me grupimet nacionaliste shqiptare.Ndërkaq edhe delegatët e tjerë të cilët nuk kishin të bënin deri asaj kohe me Partine Komuniste,nuk u tha asnjë fjalë lidhur me veprimet e guximshme të nacionalsitëve,ngase këta kishin provuar përfundimisht idenë për të luftuar nën komandën e nacionalçlirimtarëve.Burime të ndryshme të historiografisë sonë,bëjnë me dije se mjaft prej dokumentave të konferencës së Bujanit janë përgaditur nga Mehmet Hoxha i cili pat qenë i pari kryetar i këshillit Nacionalçlirimtar për Kosovë e Rrafshin e Dukagjinit.Por ka edhe burime të tjera historike që flasin se Mehmet Hoxha ka bashkëpunuar më së shumti në hartimin e këtyre dokumentave,me Svetozar Vokmanoviç Tempon.Ky fakt mund të merret plotëisht i besueshëm ngase në pjesët kryesore të Rezollutës së Bujanit,flitet me tone tejet të ashpra ndaj nacionalistëve shqiptarë të cilët luftonin për Shqipërinë Etnike.Është i njohur tanimë fakti që dokumenti i Rezollutës,i cili u miratua në Bujan,ishte shkruar dhe u lexua në gjuhën shqipe dhe ate serbe.Menjëherë pas miratimit unanim të këtij dokumenti,(sipas kujtimeve të pjesmarrësve të Bujanit) të gjithë delegatët u çuan në këmbë dhe nisën të këndojnë internacionalen.Komunistët e Kosovës dhe Rrfashit të Dukagjinit me këtë akt donin të rreshtoheshin në krahun e aleatëve duke menduar se pas mbarimit të luftës,ata do të uleshin në tavolinën e fitimtarëve dhe do të vendosnin vetë për fatet e popullit të tyre.Ky naivitet i tyre u kushtoi rëndë mijëra shqiptarëve të kosovës e Maqedonisë shqiptare,të cilët u masakruan në vitet 1944-1947,ngase të zhgënjyer prej internacionalizmit proletar u hodhën në mbrojtje të lirive themelore të tyre.Jo pa qëllim unë mendoj të sjell në këto radhë,disa pjesë nga Rezolluta e Bujanit ku nën maskën e internacionalizmit shqiptar,hidhet baltë mbi figura të ndritura të nacionalizmit shqiptar.Të krahasosh bie fjala Xhafer Devën me Drazha Mihajlloviqin është e kuptueshme se dora e qëllimshme e Beogradit është zgjatur ,padyshim deri në Bujan.Për më tepër,kur në këtë Rezollutë i thuren hymne Ushtrisë Jugosllave dhe Titos,çdo shqiptar i ndershëm se ka të vështirë të kuptojë qëllimin e vërtetë të nacionalçlirimtarëve.

Pos të tjerave në këtë Rezollutë thuhet :

“ POPUJ TË KOSOVËS DHE METOHIS”

“Konfernca e parë e Këshillit nacjonal-shlirimtar të Kosovë-Metohisë ka rëndësi historike.Këtu delegatët në frymën ma fisnike të vllaznimit e bashkimit kanë demaskue dhe dënue manevrat e okupatorit dhe klikat reaksionare,të cilat bajnë gjithshka që ; njena palë të sigurojë kthimin e kohës së vjetër dhe pala tjetër me përjetsue robnin fashiste.Prandaj lufta kundra okupatorëve gjermano-bullgar duhet të përfshije njësoj edhe luftën kundra të gjithë atyne,të cilët i shërbejnë.Këta janë trathtarët e ndryshëm si : Xhafer Deva,Sefedin Begu,Pop Millosh Vujosheviqi,Xhevat e Rifat Begu,Sava Miliceviq etj.Lufta tashmë nacjonal-shlirimtare kundra fashizmit asht e domosdoshme dhe e vetmja rrugë për shlirim e jetë të lumtun të popujve t’anë.Kjo asht garancija që popujt t’anë do të munden me vendosë për fatin e avenirin e vet,pa kurrfare përzimje nga jashtë.

VLLAZEN : SHQIPTAR,SERB E MALAZEZ

  Për ne e kaluemja duhet të jetë shkollë.Na nuk e duem rendin e vjetër dhe ata të cilët ndodhen në shërbim t’okupatorit.Na e duem lirinë e plotë dhe të drejtën që vet populli të vendosi për fatin e vet me të drejtën e vetvendosjes e shkëputjes.Përfaqsuesat e popujve të Kosovë-Metohis, e përshëndesin me gëzim formimin e komitetit nacional të shlirimit të Jugosllavisë me Marshallin Tito në krye dhe qëndrimin ndaj qeverisë trathtare n’emigrim me mbretin Peter i II në krye.Ky vendim asht akt i gezueshëm për të gjith popujt e Kosovë-Metohis sepse ky asht fakti cili verteton drejt për së drejti se asht vorrosë nji herë e përgjithmonë Jugosllavia e Versajës,vendi i shtypjes nacjonale,sociale e politike.

VLLAZEN

  Sod janë grumbullue agjentat e ndryshëm rreth okupatorëve gjermano-bullgar në luftë kundra popullit.Ata i mobilizojnë popujt t’anë për interesat gjaksore t’okupatorit,për kampe të punës e ushtri,per luftë kundra Ushtrisë nacjonal-shlirimtare të Jugosllavis.Ata po ashtu dergojnë banda mercenarësh në krye me Xhafer Devën kundra UNC të shqipnis.Po keta agjenta punojnë n’interes t’okupatorit e simbas dëshirës së Drazha Mihajlloviqit,anmikut të perbetuem të popullit.Në këtë menyrë po shihet qartë se tradhëtarët e sherbetorët e okupatorit,pa marrë parasysh kombësin,janë animq të njëllojtë të popujve t’anë.Po shihet se asht detyrë me zhvillue luftën e njejtë kundra të gjithë anmiqve të bashkuem e të perbetuem të popujve t’anë.Njena palë nën parullën e “Shqipnis së madhe” e pala tjetër nën parullën e “Jugosllavis së madhe” bajnë per interesa t’okupatorit krime e terror të pashembullt.Ata i përkushtojnë të gjitha fuqit për me zgjatë robnin.Kot thërrasin sod me tanë zanin agjentat e Ballit Kombëtar për rrezikun nga Serbët e Malazezët.Populli e ka pa se ato janë vetëm mashtrime,sepse po ata trathtar i dergojnë bandat e veta kundra UNC të Shqipnis po ashtu sikurse edhe kundra UNC të Jugosllavis”.

( Konferenca e Bujanit – Prishtinë 1998 , faqe 190-191 ).

Komentet ndaj kësaj  janë të tepërta.Këto ide të Rezollutës së Bujanit,nxjerrin edhe një herë në pah,servilitetin politik të nacionalçlirimtarëve shqiptarë,nadj Partisë Komuniste Jugosllave e cila ashtu si në vitin 1941,ishte ulur këmbëkryq në krye të lëvizjes komuniste shqiptare.Ky servilitet politik është sidomos i prekshëm në figurën e Enver Hoxhës të këtij udhëhqësi me prirje makiaveliste,i cili,për hir të karikes mund të shiste jo vetëm atdheun e kombin por edhe familjen më të ngushtë të tijën,kështu duke  lënë në duar të serbosllavëve fatin e gjysmës së shqipërisë dhe kombit të vet.Kjo u duk sidomos me rastin e vendosjes së pushtetit ushtarak në Kosovë më 1944,pushteti i cili mohonte jo vetëm të drejtat legjitime të shqiptarëve në Kosovë dhe vise të Maqedonisë shqiptare,por edhe masakroi me dhunë çdo të drejtë për vetvendosje,në bazë të kartës së Atllantikut.Hoxha dhe klika e tij komuniste e Tiranës heshtën,duke mos u kujtuar asnjëherë Bujanin,për dy arsye.E para,dhe më kryesorja,është se ajo klikë e pat shitur Kosovën,që kur pranoi të udhëhiqej nga komunistët serb,gjoja për pjekurinë e madhe dhe frymën interancionaliste të tyre.Për më tej,dihet se në vitet 1944-1945,klika e Tiranës,pat qenë e gatshme që edhe vetë shteti amë,Shqipëria,të inkuadrohej si Republika e shtatë më veti në kuadër të Federatës Jugosllave.Muaji i mjaltit midis komunistëve serbosllav dhe atyre shqiptarë,do të zgjaste gjatë,në kuriz të fatit të popullit shqiptar.Por edhe kur marëdhëniet shqiptaro-serbe u acaruan,edhe kur Hoxha nuk la letër pa nxjerë për Titon,sërish konferenca e Bujanit nuk u përmend.Kjo sepse E.Hoxha nuk donte të nxirte në shesh të palarat për shitjen e Kosovës dhe të Maqedonisë shqiptare.Nëse do të përmendej Bujani,sigurisht klika komuniste e Tiranës do të shfaqej në formën e saj të vërtetë,jo siç ka pretenduar,si e pafajshme për ndarjen e madhe midis “vëllezërve”,por si fajtorë kryesorë në këtë tragjedi shqiptare.

Ajo ç’ka parashihte Mid’hat Frashëri për Konferencën e Bujanit,ajo çka thanë Bedri Pejani,Fuad Dibra apo Xhafer Deva,u vërtetuan plotësisht pas Bujanit.Dhe profecia e tyre nuk zgjati as me vite dhe as me decenie por vetëm me ditë.Vendosja e regjimit ushtarak pas “Fitores” së nëndorit 1944,në Kosovë e Maqedoninë shqiptare,vërtetoi fjalën dhe mendimin e pjekur të nacionalistëve shqiptar,ashtu siç bëri hi dhe pluhur “ëndrrat” e nacionalçlirimtarëve internacionalistëte proletare.

“Të venë në mes dy zjarreve të brigadave partizane jugosllave dhe brigadave partizane shqiptare,popullsia shqiptare e kosovës dhe Rrafshit të Dukagjinit,mbas një rezistence heroike që i kushtoi jetën e më shumë se 36 mijë personave,përjetoi 50 vjet diktaturë komuniste dhe shtypje serbo-malazeze,maqedonase”(Prof.Sami Reptishti,kumtesë e mbajtur në DeBEl-Gardens, Nev Jork, më 2 janar 1994 ).

  E vërteta është se Bujani nuk vlen të paragjykohet prej asnjë force politike të sotme,shumë pjesmarrës të asaj konference,natyrisht u ngritën drejt një misioni fisnik duke menduar për fatet e Kosovës dhe të Rrafshit të Dukagjinit.Por ata nuk kishin mundur asesi të kuptonin se internacionalizmi proletar i trumbetuar nga bollshevikët,do të thoshte në fund të fundit,rendje drejt ideologjive dhe zhvillimeve rrënuese në rrafshin nacional.Sot e kësaj dite,Bujani na grish të lëmë menjanë teoritë vullgare të integrimeve të çfardolloj se gjoja i tillë ka ardhur mijëvjeçari i ri.E vërtet është se fati ynë si komb,do të mund të ndryshojë,vetëm atëherë kur ne të jemi të bashkuar,në krejt trojet tona natyrore,vetëm atëherë kur problemin nacional tonin,ta shohim brenda zemrave tona. Atëherë nuk do të ofshojmë më për Bujanin.

Bern-Zvicër