Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Origjina shqiptare e presidentit grek Karolos Papulias

by

Nga Arben LLALLA*/

Ne Foto: Papulia Janar 1985, hapja e pikes kufitare Kakavie/

Siç kemi shkruar në shkrimet e mëparshme shumë kryetarë që kanë udhëhequr Greqinë kanë qenë shqiptar ose kanë pasur origjinë shqiptare. Njëri nga këta kryetarë që ka origjinë shqiptare është edhe kryetari i Greqisë, Karolos Papulias i cili që herët është një mik i Shqipërisë dhe i shqiptarëve. Karolos Papulias, 84 vjeçar, është rizgjedhur dy herë Kryetar i Republikës greke dhe në fund të mandatit dhe karrierës së tij të gjatë politike ka zgjedhur të vizitojë edhe njëherë Shqipërinë më 3-5 Nëntor. Si mikpritje për vizitën e tij po ribotoj më të gjerë disa të dhëna për origjinën e tij shqiptare si dhe për politikën miqësore që ai ka zhvilluar në drejtim të Shqipërisë.

Karolos Papulias gjithnjë ka qenë çelësi i zhbllokimeve të marrëdhënieve të krizave të ngrira të politikës midis Greqisë dhe Shqipërisë. Atij i takon merita se ideoi në fillim të viteve 1980 heqjen e ligjit të gjendjes së Luftës me Shqipërinë, por ky ligj nuk u miratuar nga Kuvendi i Greqisë. Ai ka lindur më 1929 në fshatin Voshtina (sot quhet Pogoniani) pranë kufirit me Shqipërinë. Ky fshat ndodhet në krahinën e Çamërisë dhe dikur banohej nga popullsia shqiptare. (Siç dihet në vitet 1913 – 1945 qeveritë greke dëbuan me forcë popullsinë shqiptare nga trojet e tyre mijëravjeçare. Kështu, qindra bashkëfshatarë të Kryetarit të sotëm grek u përzunë me dhunë edhe nga fshati i lindjes së tij Voshtina. Në Voshtinë sipas të dhënave shqiptarët kanë banuar që në shek.XVI, pas përzënies së shqiptarëve mysliman, në këtë fshat u sollën vlleh dhe “grek” nga Azia e Vogël.)

Pas mbarimit të shkollës së mesme në Janinë Karolos Papulias studioi për drejtësi në Universitetin e Athinës dhe doktoraturën e mbrojti në universitetin e Këlnit. Që në moshë të re ishte pjesëtar i rezistencës kundra pushtuesve nazistë gjermanë. Më 1974 u bashku në partinë socialiste PASOK dhe u bë anëtar i Këshillit Qendror të Lëvizjes dhe që nga Prilli i 1975 zgjidhet Sekretar i Komisionit të marrëdhënieve me jashtë të PASOK-ut dhe në vitin 1977 zgjidhet për herë të parë deputet i PASOK-ut për Janinën. Ai ka qenë njëri nga bashkëpunëtorët më të ngushtë i themeluesit të PASOK, Andrea Papandreut, Papulias mori postin e Ministrit të Jashtëm më 1981 dhe që atëherë luajti një rol të rëndësishëm në formimin e politikës së jashtme të qeverisë së Pasok-ut. Ai ka qenë Ministër Plotësues i Jashtëm 8/2/1984-5/6/1985 dhe nga 5/6/1985- 26/7/1985 dhe Ministër i Jashtëm 26/7/1985-2/7/1989 si dhe në periudhën nga 13/10/1993-22/1/1996. Në Nëntor të 1989 mori pjesë në qeverinë ekonomike të Ksenofoda Zolotas si Ministër Plotësues i Mbrojtjes Kombëtare. Më 24 Shtator 1990 në Kongresin e dytë të socialistëve grek zgjidhet anëtar i Këshillit Qendror të partisë, post në të cilin rizgjidhte deri në Kongresin e gjashtë në Nëntor të 2001. Më 11 Tetor 1995 zgjidhet për herë të parë anëtarë i Këshillit Ekzekutiv të PASOK-ut dhe një vit më vonë u betua si anëtarë i Sekretarisë Politike. Në Tetor të vitit 1996 zgjidhet kryetar i Grupit Parlamentar për Çështjet e Jashtme dhe të Mbrojtjes dhe në Korrik të 1999 zgjidhet Kryetar i Komisionit për çështjet e jashtme dhe të mbrojtjes të parlamentit grek, post në cilin rizgjidhet edhe më 2001, 2002 dhe 2003. Në vitin 2005 u zgjodh Kryetar i Republikës greke dhe më 2010 u rizgjodh përsëri në këtë post të lartë shtetëror. Është i martuar me Maria Panu dhe ka tre vajza.

 Njeriu që shkrinte akujt e politikës greko-shqiptare

Karolos Papulias kur ishte ministër i jashtëm i Greqisë bëri vizitën e parë në Shqipëri, Janar të 1985 në hapjen e pikës të kalimit kufitar të Kakavijës. Në nëntor të vitit 1987 Karolos Papulias me një grup ministrash grek vizitoi për herë të dytë Shqipërinë. Midis ministrave në atë vizitë ishte edhe ministria e kulturës greke me origjinë shqiptare Melina Mërkuri. Kur marrëdhëniet greko-shqiptare në nëntor të vitit 1993 ishin të keqësuar për arsye të dëbimit të një prifti grek nga Shqipëria i cili akuzohej për agjitacion. Atëherë policia greke dëboi me forcë mbi 80 mijë emigrantë ekonomik shqiptarë nga Greqia. Ministri i jashtëm grek i Partisë Socialiste PASOK i sapo zgjedhur Karolos Papulias do të udhëtonte drejtë Shqipërisë për të zhbllokuar marrëdhëniet dypalëshe që ishin ngrirë në qershor të vitit 1993, kur në pushtet në Greqi ishte Partia Demokracia e Re. Në prill të vitit 1994 në repartin ushtarak të Peshkëpisë në rrethin e Gjirokastrës, një komando paramilitare greke e grupit MAVI vrau kapitenin Fatmir Shehu dhe ushtarin Arben Gjini. Po në gusht të atij vitit piloti grek Kosta Vrakas hedh nga avioni i tij në Jug të Shqipërisë fletushka me shkrime kundër Kryetarit të shtetit shqiptar z.Sali Berisha. Dhe përsëri ishte ministri i jashtëm i Greqisë Karolos Papulias që do të udhëtonte në Tiranë për të zhbllokuar krizën politike midis dy vendeve. (Papulias ka patur lidhje të ngushta me studiuesin arvanitas Aristidh Kolën)

 

Origjina shqiptare

 

Sipas një shkrimi të botuar në gazetën Republika në Gusht të vitit 1995 shkruhet se: “Karolos Papulias është me origjinë të pastër shqiptare. Babagjyshi i tij quhej Sulejman dhe i përkiste fesë islame dhe ishte nga fshati Voshtina”. Këtë e deklaroi arvanitasi i shquar tashmë i nderë Aristidh Kola. Në librin e Kolës “Arvanitët dhe prejardhja e grekëve”, në faqe 195 e lexojmë emrin e Sulejman Papulies. Nga librat e botuar në shek.XIX dalin të dhëna se njëri nga pushtetarët e Prevezës quhej Tahir Papulia. Por këto janë të dhëna për të cilat duhet të shkruajmë herë të tjera më gjerë. (Interesantë është fakti se edhe emri Karolos nuk është një emër greke, por gjerman. Me këtë emër quheshin Despoti i Epirit në shek.15, italiani Karolos Tokos i Parë dhe i Dytë).

Kryetari grek Karolos Papulias ka qenë shok klase në fshatin e lindjes me aktorin fierak çamin Fuat Boçin dhe midis tyre ruhet ende një miqësi e mirë. Gazetarja Marina Vihu përmes një shkrimit të saj botuar në vitin 2005 ndër të tjera sjell kujtimet fëmijërore nga jeta e Fuat Boçit: “Një ditë ndërsa ishim nisur për në shkollë me Karolosin, na u kthye mendja dhe shkuam për zogj. Ditën tjetër, mësuesja na nxori të dyve para klasës dhe na i shkuli veshët kaq fort, saqë më dhembin edhe sot e kësaj dite”. Fuat Boçi po ashtu kujton të atin e Karolos Papulias, kolonelin në lirim Grigoris Papulias, i cili i nxirrte thuajse lakuriq në dëborë, i mbulonte me të dhe pastaj i vinte të vraponin që të kaliteshin. Për të vërtetuar nëse Karolos Papulia e flet shumë mirë gjuhën shqipe duhet pyetur Fuat Boçi i cili di shumë gjëra për origjinën shqiptare të presidentit grek.

 

Voshtina-Pogoniani

 

Voshtina gjendet buzë kufirit greko-shqiptar, përballë fshatrave të Gjinokastrës. Nëse do të futemi thellë në historinë e Epriti ku bënë pjesë edhe Voshtina, Despotati i Artës ku ka qenë përfshirë Janina dhe Voshtina në fillim të Shek.XI e deri sa u pushtua nga Osmanët më 1449, asnjëherë nuk ka qenë i udhëhequr nga Despot grek, por nga latinët dhe shqiptarët. Kur Stefan Dushani pushtoj Ballkanin ai u ndesh me shqiptarët të cilët e rimorën përsëri Despotatin e Artës. Atëherë logjika e thjeshtë ngre pyetjet përse Epiri asnjëherë nuk është udhëhequr nga Despot grek? (Sepse popullsia nuk ishte greke, por shqiptare).

Voshtina nga mesi i shek .XVI e në vazhdim njihet se është themeluar dhe banuar nga shqiptarët mysliman. Voshtina ishte qendra e fshatrave të Pogonit dhe i përkiste administratës turke të Gjirokastrës. Voshtina mbeti si qendra administratës të zonës së Pogonit deri në vitin 1922, më tej qendra u vendos në Delvinaq. Voshtina ishte dikur një fshat me rreth 3.000 banorë dhe në vitin 1924 u hap gjimnazi në godinën ku dikur shërbente administrata osmane. Gjimnazi kishte edhe konviktin e vet ku strehoheshin nxënësit e fshatrave të tjerë që ndiqnin shkollën.

Gjatë periudhës së Perandorisë Osmane Voshtina i përkiste Peshkopatës së Vlorës. Ka pasur xhami, kishë, një shkollë për myslimanët dhe një shkollë për ortodoksit, rreth 5 dyqane. Me përzënien e shqiptarëve mysliman nga treva e Çamërisë në zonën e Pogonit dhe në Voshtinë qeveritë greke sollën popullsi vllehe si dhe “grekët” nga Azia e Vogël për të bërë sa më të lehtë asimilimin e shqiptarëve ortodoks që mbetën në Çamëri. Vllehët dhe “grekët” e ardhur nga Azia e Vogël u vendosën në shtëpitë e shqiptarëve mysliman duke marrë në përdorim dhe tokat e tyre.

Me vendim të qeverisë greke për ndërrimin e toponimeve jo-greke në Greqi edhe Voshtinës si shumë fshatra të tjerë ju ndërruar emri në Pogoniani më 1928. Nëse vërtet fshati Voshtina do të ishte banuar nga grekët, atëherë qeveria greke nuk do ta ndërronte emrin e fshatit dhe do të sillte në të banorë jo-vendas. (Është një histori e dhimbshme e shqiptarëve nga Çamëria sepse pas përzënies së shqiptarëve mysliman, shqiptarët ortodoks u deklaruan vlleh ose grek për ti shpëtuar dëbimeve dhe masakrave. Si pasojë u shtuan vllehët dhe grekët si në Greqi, por edhe në Shqipëri.)

Pas viteve 1990, shumë fëmijë të minoritetit grek, por edhe fëmijët shqiptar të fshatrave buzë kufirit vazhduan gjimnazin në Pogoniat. Sot në fshat banojnë rreth 80 njerëz.

HISTORIAN

 

 

 

 

RRUGA E ARBËRIT MBËRRIN NË INDI

by

 

Gazetari i njohur C. M. Paul i bën jehonë peticionit në mediat Indiane.*/

Një ekspert i Nënë Terezës në Mbretërinë e Bashkuar ka nisur një peticion online për një rrugë, e cila do të sjellë më pranë nesh vendlindjen e murgeshës me famë botërore.

“Rruga për të cilën po lobojmë do të përmirësojë ndjeshëm infrastrukturën e transportit mes vendlindjes së Nënë Terezës, Shkupit, dhe Tiranës”, thotë Gëzim Alpion, profesor i Sociologjisë në Universitetin e Birmingamit.

Rruga e Arbërit ofron një lidhje më të mire me Dibrën dhe do të ndihmojë në “zhvillimin e kësaj pjese të Ballkanit, e cila vuan nga mungesa e një rrjeti të mirë rrugor”, u shpreh ai duke theksuar se kjo zonë është ndër rajonet më të pazhvilluara në Shqipëri, një vend në Europën jug-lindore.

Rruga do të krijojë një ndërlidhje të re vitale mes Shqipërisë e Maqedonisë, si dhe do t’i ofrojë Bullgarisë hyrje direkte në Adriatik dhe Detin Mesdhe.

Rruga ekzistuese prej 180 km është “një stërzgjatje torturuese dhe aspak e mirëmbajtur”, thekson bashkëkombësi i Nënë Terezës. Sipas tij, rruga e re prej 70 km do ta shkurtoj kohën dhe koston e udhëtimit.

Alpion, që jeton në Birmingam, konsiderohet nga kritika si “autori me autoritar për Nënë Terezën në gjuhën angleze”. Libri i tij i ri për Nënë Terezën, që do të botohet në shtator 2014, përfshin materiale që nuk janë publikuar deri më sot mbi jetën e murgeshës shqiptare.

Ai u shpreh se peticionin online për Rrugën e Arbërit e nisi më 18 mars “me shpresën për të ndihmuar Dibrën, vendlindjen time, zhvillimi i së cilës për mua është shumë i rëndësishëm. Po kështu, peticioni synon të tërheqë vëmendjen e politikanëve shqiptarë drejt varfërisë që ka pllakosur prej kohësh zonën e Dibrës.”

Ai tha se së shpejti do të kthehet në Tiranës për t’i dorëzuar peticionin kryeministrit të ri të Shqipërisë, z.Edi Rama, dhe për të zhvilluar takime me një numër zyrtarësh të lartë në vend.

Alpion është larguar nga Dibra në moshën 14 vjeçare për të studiuar fillimisht në Tiranë e më pas në Universitetin e Kairos dhe atë të Durhamit. Rrënjët dibrane janë “tepër të rëndësishme” për të edhe pas 37 vitesh.

Ai e përshkruan Dibrën si “një zonë me bukuri natyrale të jashtëzakonshme” dhe 200,000 banorët e saj si “të mençur dhe shumë punëtorë, por gjithmonë të lënë pas dore nga shteti.” Sipas tij “Dibra, nga të gjithë rrethet e Shqipërisë, nuk duhet të jetë e varfër vetëm po të kemi parasysh pasuritë e saj minerale të jashtëzakonshme.”

Në 1980-ën Shqipëria renditej e treta në botë si prodhuese kromi me mbi një milion ton në vit. Rezervat e kromit gjenden në Bulqizë, që është pjesë e zonës së Dibrës.

Rruga e Arbërit gjoja ka qenë “prioritet” për disa qeveri shqiptare për më shumë se 10 vjet. Megjithëse lobimi për ndërtimin e saj ka nisur gati 20 vite më parë, deri tani punimet kanë përparuar pak.

“Rruga e re do të rilindë dibranët,” u shpreh Alpion. Më shumë se 4000 njerëz anë e mbanë globit kanë nënshkruar peticionin online dhe formularët që janë përgatitur në përputhje me legjislacionin shqiptar.

 

Peticioni është përcjellë gjerësisht nga media në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni dhe nga mediat shqiptare në diasporë: Amerikë, Angli, Kanada, Australi, Itali, Greqi, Zvicër, Bullgari e Rumani.

Alpion beson se vëmendja që politikanët shqiptarë i kushtuan Rrugës së Arbërit gjatë zgjedhjeve të qershorit dëshmon rolin e rëndësishëm që shoqëria civile mund të luaj në Shqipëri. “Shoqëria civile është ende në një fazë embrionale në Shqipëri dhe në vende të tjera ish-komuniste,” argumenton Alpion, “por shenjat e para janë shpresëdhënës.”

Përktheu: Erisa Saraçi

*Shkrimi i C. M. Paul, i titulluar “Mother Teresa expert roots for Skopje”, u botua në gjuhën angleze në Indi në MATTERS INDIA më 28 tetor 2013: http://mattersindia.com/mother-teresa-expertroots-for-skopje

*Versioni shqip u botua për herë të parë në Tiranë në gazetën RRUGA E ARBËRIT, Tetor 2013, fq. 5.

Ju lutemi nënshkruani peticionin duke shkruar Emrin, Mbiemrin, Adresën e Emailit, Qytetin tuaj dhe pastaj klikoni ‘Sign’:

http://www.change.org/en-GB/petitions/complete-the-construction-of-the-arb%C3%ABri-road-nd%C3%ABrtoni-sa-m%C3%AB-shpejt-dhe-me-standarde-rrug%C3%ABn-e-arb%C3%ABrit?utm_campaign=petition_created&utm_medium=email&utm_source=guides

 

KUR BIE DITA E “TË SHUEMËVE” ?..

by

Nga Fritz RADOVANI/

 Nga viti në vit po ndryshohen kalendarët dhe me ta edhe datat…e festave, perkujtimore, dhe të tjera shenja të veçanta që ishin të shenueme aty. Nuk asht problemi tek festat fetare, se ato merren vesh dhe pa kalendar, u mësuem mbas 1967, kur nuk kishim ku me i gjetë të shenueme.

Bashkë me datlindje festohej edhe dita e emnit… Festat fetare ishin të mëshefta!

Kujtoj, shumë vite perpara kur pata lexue një prozë të shkurtë të At Gjergj Fishtës, per Ditën e të Shuemëve, në Rrëmaj të Shkodres. Një kryeveper, si shumë shkrime të tjera të Tij!

Ajo ishte një ditë krejt e veçantë në Shkoder. Edhe pergatitjet në Rrëmaji fillonin disa ditë perpara, ku sejcili, mendonte per një tubë lule apo per pastrimin e vorreve të familjes së vet.

Me datës 2 Nandor, ku shenohej në kalendarin fetar katolik “Dita e të vdekunëve”, ishte fillimi i perkujtimoreve, që vazhdonin deri tek e diela që mbyllej edhe java e atyne kujtimeve…

Disa i thonin “Java e Purgatorëve”, mbasi edhe lidhej me “jeten e lumtur” të Shkodres!

Në Shkoder nuk perdorej fjala e “të shuemëve”, na dukej se tingllon keq, mbasi fjala “me u shue”…sikur, merrte kuptimin e vrashtë të “shfarosjes”…dhe, perdorej per fise që komunistët i kishin “shue”, “qitë fare”, “zhdukë” pra, “pa trashigimtarë”…E këta fise nuk ishin pak! Nuk do ti rreshtoj këtu ata fatzezë që kam mërrijtë me njoh unë, mbasi qellimi i këtij shkrimi nuk asht ai.

Kjo foto që shihni këtu, na kujton një prej ngjarjeve ma të mëdha të Historisë sonë!

Plot 135 vjetë maparë, në vitin 1878, në Prizrenin Shqiptar u krijue “Lidhja e Prizrenit”…

As Kryetari i Delegacionit Shkodres tek ajo Lidhje, Daut Efendi Boriçi, endè sot nuk e ka një bust në qendren e qytetit të Shkodres, edhe pse përfaqsia e Tij atje ishte një nderim per ne!

 

Prizreni i 1878…

At Gjergj Fishta i këndoi:

Shkrepi dielli buzës s’Cukalit,

Eja e t’kndojm, oj Zana e malit,

Eja e t’kndojm më Lahutë t’ Malcis,

Si ata Krenët e Shqyptaris

Në Prizren na janë bashkue

Për me folë me bisedue,

Shqyptarinë se si m’e pshtue

***

Sa per Mbretin e Stambollit,

***

Mund t’i thoni, se Shqypnija

Nji shportë fiqash nuk ka qillue,

Per m’u a da miqve peshqesh.

Por asht toka e t’ Parvet tonë,

Asht Atdheu, po i Skanderbegut,

Asht Atdheu, po, i Mojs Golemit

E i atij Lekë Dukagjinit,

Edhe i Kukës edhe i Muzakut

Edhe i Strezës e i Aranitit,

Qi e kan la t’ tanë me gjak t’Turkut.

Prandaj s’ka as Krajl as Mbret,

Qi ket tokë e falë a e shet,…

 

Dhe pikrisht, në këte 135 vjetor, mendoni Ata Shqiptarë të Prizrenit t’ atëhershëm… me 23 Tetor 2013, të mbledhun me ndigjue nga këta tre “kryeministra” hyqimetesh, një tjeter “vaki”: “Kosova është Turqi e Turqia është Kosovë”…

 

 

Nuk deshta me u besue syve… Po, kur lexova deklatën e Imz. Dodë Gjergjit, ku tregon:

“…sikur në fund të çdo dite bie muzgu dhe errësira i vë nën pushtetin e vetë të gjitha gjërat, ashtu ndodhi dje pasdite në Prizren, ku doli në pah ligështia nostalgjike e disa shqiptarëve, ambiciet neotomane të miqëve (“vëllezërve të disave”) dhe dëshira e kryeministrit turk Erdogan, që të jetë padroni i shqiptarëve. Kjo e la një hije të keqe mbi bukurinë e ditës së djeshme…”

Ajo deklaratë ishte: Një qendrim i duhun, në kohë dhe burrnor!

Sa mirë do t’ ishte që politikanët mos të ndotin pusat ku ka pij ujë Nanë Tereza, dhe as rrugët e Dardanisë, ku kanë shkelë të zbathun Atdhetarët tanë! E nuk janë aq pak sa me u harrue!

***

Erdogan kerkon me ngulm nga “vllezërit e vet”: Edhe “Historia e Shqipnisë”…duhet “ndryshuar”, pra, “ngjarjet e ditëve xhuma, duhen vue me datat e kalendarit turk”… Jo, me ate “arnaut”! Një monument i Haxhi Qamilit do të duhej tek Akademia e Shkencave të R.Sh., pranë “pasuesit të vet”, Sabri Godo…që vërtetë me veprat e veta i paraprinte “vllezërve të gjakut”..!

 

■Mos ndoshta, “Dita e të SHUEMËVE”, me kalendarin turk, bie me 23 Tetor 2013…

KUR “KËTA”… MENDOJNË E VEPROJNË, “ME SHUE” TROJET SHQIPTARE ?

 Melbourne, Nandor 2013

Mbetëm me kokën pas…

by

Shqipëria do mbetet përjetësisht e verbër në në ekonomi, në kulturë, në civilizim, në tregëti, në emnacipim kombëtar, në vëmendje e në prestigj, nëqoftëse merret me rrugë fshatrash e nuk respekton gjeopolitikën, domethënë qendrat gjeopolitike të rëndesës. Për shembull, nëqoftëse nuk arrin të ndërtojë një “Suez” që të lidhë Romën me Stambollin. Një amanet që na e ka lënë 100 vjet më parë edhe Ismail Qemal Vlora, Babai i Kombit Shqiptar./

Nga Zeno Jahaj/

Në Prizren, në kryeqendrën kombëtare ku u bë prova e parë gjenerale e një qeverie shqiptare në kohët moderne, miku i ftuar, Kryeministri turk, jo në një konferencë shkencore, as në një deklaratë zyrtare, përkundrazi, në një sofër tradicionale, tha se Kosovën e donte shumë, aq shumë sa ajo për të është Turqi. Kryeministri i Shqipërisë, i ftuar edhe ai, jo privatisht, jo si byrazer, por si Kryeministër, natyrisht që do të respektonte afeksionin e mikut turk. Nuk bëhet fjalë që i zoti i shtëpisë të mos ndjehej mirë. Kaq ishte gjithë historia.

“Tungjatjeta vëlla,” “Ç’kemi vëlla” i përshëndesim të gjithë, përveç vëllezërve. Vëllezërve s’kemi pse ua kujtojmë që i kemi vëllezër.

Otomanët nuk e kishin dhe as nuk mund ta kishin kurrë forcën t’i bënin vëllezër shqiptarët apo ballkanasit e tjerë, jo për 500, por as për një mijë vjet. Se kombet nuk bëhen vëllezër, edhe sikur t’i mbash me bukë 500 vjet, pa le më t’i shtypësh 500 vjet.

Turqia ka sot të tjera mundësi e nesër do të ketë akoma më shumë mundësi. Turqisë i ka ardhur koha të ribëhet, në mos kryeqendër, të paktën një nga dy-tre qendrat që do ekuilibrojnë kontinentin e ca më tej. Por me orë e balanca të tjera, jo me orë e balanca perandorake.

Shqipëria mjaft ka gabuar me balancat. Nuk na falet të gabojmë më tej.

Shqipëria do mbetet përjetësisht e verbër në në ekonomi, në kulturë, në civilizim, në tregëti, në emnacipim kombëtar, në vëmendje e në prestigj, nëqoftëse merret me rrugë fshatrash e nuk respekton gjeopolitikën, domethënë qendrat gjeopolitike të rëndesës. Për shembull, nëqoftëse nuk arrin të ndërtojë një “Suez” që të lidhë Romën me Stambollin. Një amanet që na e ka lënë 100 vjet më parë edhe Ismail Qemal Vlora, Babai i Kombit Shqiptar.

Për këtë, po, ia vlen të kthejmë kokën pas.

A mund të na vlerësojnë studentët?

by

Shkruan: Arjan Th. Kallço/Pedagog ne Universitetit “Fan S. Noli/ Korce/

Ndoshta do të ishte një nga pyetjet së cilës do t’i druheshin të gjithë pedagogët e universiteteve shqiptare, të brendshëm dhe të jashtëm, pasi do të shihnin dhe lexonin pas saj vetëm shenjëat e dallueshme të hakmarrjes apo ndëshkimit ndaj atyre që nuk zbatojnë porosinë e partisë. Më ka ndodhur shpesh të pi kafe me studentët dhe në bisedë e sipër ato nuk mund të mos preknin figurën e pedagogut dhe të institucionit ku ata mësojnë. Është e pashmangshme kur me to lidhet jeta e përditëshme dhe padyshim e ardhmja e tyre. Por një profesionist i mësimdhënies nuk mund t’ia lejojë vetes që të ulet dhe të diskutojë për këto probleme me çfarëdo studentë. Disa gjëra duhen ndarë, sepse në masivizimin primitiv të universiteteve shqiptare nuk mund të tërheqësh mendim prej atyre që duket se në shkolla i kanë çuar me zor, apo që vijnë të mësojnë se çfarë është universiteti. Problemi komplikohet më shumë kur në mes hyn politika, sepse sheh tek ata kontigjentin e votuesve faktikë apo të ardhshëm. Në gjithë këto vite asnjë grupim politik nuk mundi t’ia dalë dot që ta shkëpuste ndikimin e vet edhe në institucione që në bazë të tyre nuk kanë dhënien e një vendi të punës, por pajisjen me dije të brezit të ri. Fushatat elektorale kanë ende shijën e hidhur të përdorimit thjesht për interesa elektorale të shkollës shqiptare, kur me ligje është krejtësisht e ndaluar. Por ligji vepron për kundërshtarët dhe jo për pushtetarët. Nëse do të votonim në një sondazh në Shqipëri mes fjalëve të panumërta, shpesh të mara hua nga ndonjë gjuhë e huaj, do të kishte padyshim fituar status të veçantë REFORMA. Nuk ka ditë që të mos e dëgjosh në televizionet tona, nga të gjithë ata që nëpër ekrane, duhet apo s’duhet, dalin dhe e përdorin fjalën me vend e pavend. Bëhet më e dhimbshme kur reforma nënkupton heqjen nga puna të njerëzve për arsye politike dhe jo për mangësi të theksuara formimi. Përvojat e hidhura të rotazionit shqiptar nuk janë veç shëmbëlltyrat e një papjekurie të klasës poltike që luan gjithmonë me fatet e qytetarëve dhe të militantëve. Po rikthehem temës së artikullit, pasi edhe këtu qeveritë na kanë ofruar skandal pas skandali, ku pas tyre fshihej thjesht largimi “ i motivuar” nga puna. Këto oferta bëhen vërtet qesharake kur marrin seriozitet në gojën e zyrtarëve që vendosin mbi fatin e vartësve. Në një prej bisedave me kolegë mësova se u ishte kërkuar studentëve që të vlerësonin figurën e pedagogëve dhe me të drejtë nuk e pranova një vlerësim të tillë, sepse nuk duheshin përfshirë në këtë risi të gjithë studentët. Për më tepër kur dihet tashmë se cili është niveli i tyre dhe i universiteteve tona. A mundet që të na vlerësojë çdo student? Përgjigjia ime është kategorike edhe sot, në asnjë mënyrë.. Është e pamundur që të bëhet një vlerësim objektiv, kur dihet se çfarë qëndron pas atij vlerësimi. Një histori e tillë filloi edhe me mësuesit e shkollave të mesme për të hequr të gjithë ata që janë kundërshtarë dhe që nuk i kalojnë nxënësit sipas porosive të DAR-it. U ngritën grupe edhe me prindërit që do të parapëlqenin, pa i njohur fare si profesionalisht mësuesit, që të jepnin mendimin e tyre për këtë risi. Përsëri tregova skepticizmin e qëllimit, pasi arsyetimi është edhe më logjik me nxënësit e shkollave parauniversitare. Cila do të ishte përzgjedhja edhe nga prindërit? Do të përzgjidheshin ata që u ishte kërkuar nga DAR-i apo politika dhe do të futeshin në gijotinë kundërshtarët. Nuk do shumë mend që këto marifete e kishin zanafillën nga të tjera zyra. Këto ditë lexova një artikull që një risi e tillë do të shfaqet edhe në universitetet italiane dhe vlerësimet e studentëve do të kenë peshë për fatin e tyre. Nuk besoj se pas kësaj risi do të fshihet ndonjë hile alla shqiptarçe, pasi si në shkollat parauniversitare dhe të larta vendet e punës fitohen me konkurse dhe jo me tesera apo militantizëm. Por nuk besoj se do të merrte nuancat shqiptare për faktin se politika nuk mund të ndërhyjë brutalisht si tek ne. Por edhe për një fakt tjetër të rëndësishëm, sepse në to bëhet shkencë dhe konkurrenca me simotrat europiane do t’i nxirrte fare jashtë loje. Është çështje besueshmërie dhe largpamësie. Pra universitetet italiane mund ta futin këtë risi me synimin kryesor të përparimit. Në disa prej shembujve parashikimet dolën mëse të qarta, u vlerësuan disa pedagogë më një rrogë të plotë më shumë sepse përmbushën pesë parametra : qartësia e shpjegimit, aftësia e profesorëve të stimulojnë vëmendjen tek lënda dhe gadishmëria e tyre për ndihmë. Po tek ne a ka ndonjë vlerësim të tillë nga vetë drejtuesit e universiteteve tona? A u ka shkuar ndonjëherë në mendje që në reklutime të zbatohen disa kritere të domosdoshme? Nëse u hedh vetëm një sy universiteteve private dhe shtetërore do ta krijosh një mendim të drejtë tek faktori përvojë dhe rëndësia e tij në dyert e “qëndra të shkencës”.  Një fakt tjetër flet për vlerësimin e pedagogëve të universitetit të Padovës në lidhje me rinovim kontratash me motivacionet  : të vonuar, pak të gatshëm, të pagjetshëm. Por skepticizmi im përsëri ngre krye me të drejtë edhe aty ku ka një traditë të gjatë. Nga votimi në department stafi u nda në dy grupe pro dhe kundër. Njëri prej dy pedagogëve të cilëve nuk iu rinovua kontrata u shpreh : Epoka jonë është griline (emir i liderit të një parti politike italiane), minorancat bërtasin dhe fitojnë. Një tjetër shembull vlerësimi korrekt në një qendër shkencore e sjell universiteti i Xhenovës lidhur me rritjen e pagesës për prodhim shkencor, për aftësi organizative dhe didaktikë. E ndërsa më vijnë në mendje fjalët e hidhura të një kolegu që për universitetet tona mjafton përthithja e njohurive që krijon bota. Në universitetin e Milanos u zgjerua sfera e kërkimit të mendimit, edhe të regjistruarve që nuk e frekuentojnë universitetin. Pyetësori u vendos on line dhe është i detyrueshëm për të gjithë studentët, sepse nuk hyjnë në provim. Në universitetin e Bergamos u kërkua me të drejtë që të vlerësohet çdo leksion i dhënë nga pedagogët.
Kush e frekuenton universitetin publik paguan dhe është e drejtë që të pretendojë cilësi dhe pyetësorët janë mjet që të arrihet kjo gjë – thotë një prej rektorëve. Por sondazhi shkon edhe më tej, në universitetin e Pizës kërkohet mendimi edhe i pedagogëve të huaj dhe që të marrin përshtypjet e drejta futen edhe mes studentëve, duke pirë kafe me ta. Këto janë disa nga shembujt që universitetet italiane futën apo synojnë të futin në të ardhmen. Natyrisht ka edhe në to pedagogë që nuk janë dakord, sepse rrezikohet që të përfundojnë sondazhet si në shembullin famëkeq shqiptar, kur nuk ndahet shapi nga sheqeri, por kanë të tjera qëllime “reformat”. Këto ditë Ministria shqiptare e Arsimit iu rikthye konkurseve për emërimet e drejtuesve dhe bën shumë mirë, por duhet ta zbatojë me seriozitet fjalën KONKURS që të mos e futim në fund të këtij viti mes fjalëve që janë vetëm fjalë dhe nuk kanë asnjë peshë. Konkursi i drjetë dhe jofiktiv detyrimisht duhet t’i përfshijë të gjitha shkollat, mbi të gjitha universitetet, pasi vlerësimi për një element të CV nuk mund të jetë kurrë i drejtë, por duhen parë në kompleksitetin e saj.