Prof.Gjok Vuksani/
Në këtë vapë përvëluese ku temperatuat në Shqipëri kanë arritur në 44°C dhe kur bimët e arave po digjen natën për hanë si pasojë e mungesës së ujitjes në të paktën 55% të siperfaqes së tokës së punueshme. Në kushtet kur fondet e akorduara për këtë vit nga buxheti i shtetit për mbështetjen e fermerëve janë vetëm 3.3 miliardë lekë, ose 36 % më pak se fondi i dhënë gjatë vitit 2022, që kapte shifrën e 5.1 miliardë lekëve. Kur vaji i ullirit dergjet në shtëpitë e fermerve i pashitur dhe kur prodhimi i grurit të sivjetshëm i nxitur që të kultivohet nga qeveria ka mbushur rrugët e Myzeqesë një lajm përvëlues arriti në Tiranë.
Komisioni European pezulloi fondet paraaderuese për Shqiperinë si pasojë e parregullsive dhe mangësive serioze në dhënien dhe zbatimin e projekteve të IPARD II në Shqipëri, dhe dështimit të AZHBR që të ushtrojë kontrollet e duhura e konstatuar nga investigimi 3 vjecar i OLAF (European Anti-Fraud Office). Ministrja e Bujqesisë znj.Krifca është munduar që të justifikojë pezullimin si një procedurë teknike duke deklaruar se programi i mbështetjes nuk është ndërprerë, puna vazhdon dhe programi vazhdon. Së pari duhet të sqarojmë se shkeljet e konstatuara në letrën e dërguar nga Drejtori i GD AGRI janë serioze dhe mjaft të rënda për gjithë strukturat e menaxhimit të fondeve të IPARD. “Disa projekte të financuara si pjesë e programit IPARD II u gjetën me parregullsi, të tilla si krijimi artificial i kushteve për të përfituar grante më të larta, lidhje të paligjshme ndërmjet ofertuesve, çmime të fryra, mosmbajtja e dokumentacionit origjinal, investime të ndërtuara në një vend të ndryshëm nga kontrata e grantit, oferta false etj.(Oligarkia.al). Së dyti në dokumentin zyrtar të dërguar nga DG AGRI (Drejtoria e Bujqësisë e KE) shprehet qartë se është pezulluar pagesa për për tre-mujorin e parë të 2023 por edhe pagesat në vazhdim bazuar në gjetjet paraprake të OLAF.Madje në formë paralajmëruese autoritett evropiane i kujtojnë Ministries së Bujqësise se nëse nuk merren masa të menjëhershme për zgjidhjen e të gjitha shkeljeve të rënda mund të plotësohen kushtet e Nenit.40 të marveshjes së përbashkët (Framework agreement) (1) Komisioni mund të pezullojë pagesat për Përfituesin IPA II, veçanërisht kur zbulohen gabime sistemike që vënë në dyshim besueshmërinë e sistemeve të kontrollit të brendshëm të subjektit në fjalë apo ligjshmërinë dhe rregullsinë e transaksioneve përkatëse. (3) Nëse Përfituesi IPA II nuk i ka marrë masat, Komisioni mund të vendosë të anulojë plotësisht ose pjesërisht kontributin IPA II të programit sipas nenit 43.
Pra situata nuk është aspak teknike mandje është shumë e rezikshmë aq sa mund të cojë në një bllokim total të mbështetjes së BE për bujqësinë shqiptare. Gjendja bëhet akoma më alarmate se nga 226 kontrata të lidhura në kuader të IPARD II nga shuma prej 96 milionë vetëm 58% e shumës totale ishte disbursuar (sipas deklarimit të Ministres së Bujqesisë në Komisonin e veprimtarisë prodhuese). Pra pothuasje gjysma e fermerëve akoma nuk kanë marrë financimet nga IPARD II edhe pse kanë harxhuar mijëra euro për projektet , dokumentacionin , plan biznesin , lejet e ndërtimit etj , etj. Gjithashtu duhet të bëhet e ditur për të gjithë shqiptarët se fondi jepet pasi është kryer financimi, pra fërmeret kanë marrë miljona euro kredi në bankë , kamë kryer investimin bazuar në një kontratë të lidhur me AZHBR dhe jo për fajin a tyre ato nuk mund të marrin mbrapsht financimin nga BE dhe qeveria shqiptare (75:25%). E zeza bëhet edhe më e zëzë n.q.s merret vendimi nga DG AGRI që edhe një pjesë e konsiderushme e investimeve të disbursuara të konsiderohen si “Investime të paligjshme” dhe të kthehen mbrapsht paratë e disbursuara nga shteti shqipëtar. Kur vjen e keqja hapi derën sepse në letrën zyrtare të DG AGRI eshtë theksuar që të gjitha proceduart për aplikimin , buxhetimin e IPARD III në nje shumë prej 146 milion euro do të bllokohen. Prandaj Ministrja e Bujqësisë nuk duhet të merrët me fjalë dhe as me inagurime të rrugëve në Farkë të Tiranës për arsye elektorale por duhet të punojë ngushtësisht me struktuat e KE për të rritur transparencen e kontrollit të investimeve , pastrimin e strukturave të bujqësisë nga të paaftët dhe patronazhistët (64% e punojnësve të AZHBR sipas FAO janë të punësuar jashtë profilit).
Duhet menjeherë të shpallen investime të paligjshmë të gjithë investimet që janë dhenë për inceneratorët dhe miqtë e qeverisë që të mos digjet i njomi për të thatin.Gjithashtu duhet të thëksohet fakti se në këtë rast nuk ka dështuar vetëm AZHBR si institucion zbatues por të gjitha strukturat që merren me administrimin e fondeve IPARD. Nuk ka funksionuar as Komiteti i Monitorimit të fondeve IPARD II që drejtohet nga Ministrja e Bujqësisë dhe ka në përbërjën e saj përfaqesues nga Ministria e Financës , Ministria e Mjedisit , Ministria e Transportit etj që është pëgjegjes për zbatimin me efektivitet dhe cilësi të zbatimit të Programit, në mënyrë që të arrihen objektivat specifike. Kanë dështuar të gjitha institucionet e varësisë “Trupat teknike” si AKU , AKVMB , Agjensia Kombetare e Mjedisit etj që kanë qënë përgjegjës për të vërifikuar përmbushjen e standarteve komabëtare dhe ato minimale të BE të investimeve të kryera. Kanë dështuar gjithashtu në zbatimin e detyrave funksionale Autoriteti i Menaxhimit , NAO (Zyrtari Kombëtar Autorizues), NIPAC(Koordinatorit Kombëtar për IPA),Fondi Nacional në Ministrinë e Financave etj , etj.
Pra situata është shumë komplekse dhe ka nevojë për një analizë të thëllë dhe profesionale për të nxjerrë bujqësinë nga kjo gjendje e vështirë. Ju që jeni përgjëgjës me veprimet dhe mosveprimet tuaja për pezullimin e fondeve të IPARD II +III mos u bëni përgjegjes edhe për anullimin e pjesshëm ose të plotë të fondeve aq të nevojshme për bujqësinë shqiptare.