Search Results for: gazmend freitag

ART & FLIGHT – CURSED

May 24, 2016 by dgreca

Gazmend Freitag, Lisa Grüner/Artist and Author, Vienna/

They find themselves on a railway siding, sitting there with no idea where to go. It really doesn’t matter as there’s no destination in front of them. For two weeks now they’ve been wearing the clothes they had on the day they fled; there was no time left to change or even to pack anything. They wear designer clothing and normal shoes. From the outside they don’t look a bit like anyone who had to hurry away from their home, leaving everything behind. There just wasn’t a lot of time to think about what to put on when they were suddenly told to get out now.

They had left everything behind, everything they had ever created in their lives. It wasn’t very much, but for them it was valuable. An entire life, lots of personal belongings, witnesses to special moments, gifts, heirlooms, all their works, drawings and paintings. Everything, everything was left behind to face an uncertain fate.

Now sitting in the dark, there is nothing for them except the moment. A couple, alone by themselves. Tired, empty and with a dull feeling in their stomachs. They might be hungry, although it could just as well be a deep sadness slowly emerging. It’s something better to ignore. They don’t wish to let it reach the surface. After all, they still have each other. An artist couple that at one time were radiant, who drew magnificent pictures, organized awesome exhibitions and were invited to all important receptions; who laughed and cried together and in their pictures held onto important moments.

What had become of their pictures? Where are they now? Had they fallen into the hands of someone who just turned around and destroyed them, without ever realizing how much time had been spent, how much feeling he was holding in his hands? Had the pictures been found by another person who would carefully turn them over on their sides to protect them from whomever would simply seek to blast them to dust? What had happened to grandmother’s jewelry, the photographs of the children and all the other memories they had been keeping?

Now in their loneliest hour the memories rush back, wafts of mist drifting past them like flashes of light.

They recall the good old days before once again finding themselves in the here and now. In a land whose language they don’t understand, whose food they can barely tolerate, where no one pays attention to them. Only a few weeks ago they had status, an identity. Now they are nothing more than names and a nationality. Everything about them remains the same, and yet it seems so far away as if it were coming out of a previous life. Anyway they still have each other.

She leans her head on his shoulder and softly cries to herself. He tries as hard as possible to radiate confidence. At least they’re still alive. At one time they had started from zero. Why not again. She’d fallen asleep. He slept, too. And eventually the whole city would be sleeping. Because the peace was spreading. Because it had come at the moment when nothing else could ever be taken from them. Now they had themselves, their history and their talents.

So they clung to each other and to the assurance that everything could only get better. Someday. As a sudden downpour soaked them to the skin.

© Lisa Grüner, Artist and Author, Vienna

_______________

_{Mag. Lisa Grüner: Our artistic contribution to the refugee crisis}

Lypësi

October 14, 2014 by dgreca

Tregim nga Hazir Mehmeti/Ilustrim nga Gazmend Freitag- Linz/
Paradite. Rrezet e diellit u fshehën prapa reve të zeza. Papritmas filluan pika të ftohta shiu, edhe pse ishte ditë gushti që thante çdo gjë të jetëshme. Bulevardi i qytezës, në të dy anët hapësira dheu të rrethuara me beton, karrige të reja, shkallë, rreth mesore, tribuna mes shkallëve, një dukje e bukur nga larg. Kërcejtë e barishteve gjethegjera, aty këtu me letra e lecka plastike që kacavirreshin në luhatje deri në shkëputjen e tyre në fluturimin tjetër drejtë gjatësisë së luginës veriperëndimore, e cila ndan qytezën. Ndonjëra që gabonte drejtimin të ngjitej në fytyrë apo trup, pa të pyetur, do apo jo.
Meditimi i paraditës së trazuar u pasurua me zërin e këlyshëve pranë barishteve, me lëvizjet e tyre që të ofronin shoqëri. Do thoshe, të një veze, pesë laramanë që shpalosnin anash dhëmbët, luanin bishtin dhe lakonin trupin. Gjuha e tyre fliste për urinë, për besnikërinë ndaj njeriut e gjithë kjo e rënduar nga një instinkt i brendshëm, i lashtë sa vetë jeta. Njëri që ishte i lodhur rrinte i ndrojtur nuk afrohej dhe sapo zgjate dorën Lypësi ta përkëdhelte vëllain e tij aty afër, ai largohej. Largohej e ndalej, drejtonte shikimin lutës mu në sytë e tij. E kuptonte shqetësimin e tij, por si i pafuqishëm që është, s’mund t’i ndihmonte, të paktën, t’i dëftonte rrugë ku do të jetonte, i lumtur jo se jo, por të paktën pak ushqim sa për “sot për nesër”. Kjo nuk është fyese për miqtë e çastit, pasi kështu jetohet në varfëri. Fundja, secili ankohet, edhe syshkruari, për hisen e vet nën qiell.
Lodhjani sikur e kuptoj mendimin e mikut, lakoi trupin, ngriti këmbën e pasme të djathtë, markoi betonin e ri zbukurues, uli bishtin dhe humbi në strofkën e tij.
S’ka ç’të bëjë i shkreti.
Lypësi mblodhi trupin, duke pëshpëritë nën buzët e tij shoqëruar nga rrudhat e trasha të ballit me hapjen e syve qerpik gjatë përplot zgëlliba.
“Mund të të rrëfej, miku im, sa për të ngushëlluar, se mallkimi njëherë të nget dhe nuk shqitet më në jetë. E përjetova shkelmin e largimit nga vatra dhe shkëlqimin e parkut të Metropolit ku kisha dhe unë një strofkë ngjashëm me tënden. Në kaçubat e gjelbra zbukuruese, mes degëve me gjemba e siguroja hyrjen fshehtas në mesnatë, veja kartonë, mbështillesha me zhgunin e vjetër gjithë zdralë dhe mashtrohesha se flija deri para agimit. Ding-dangu i kambanave të katedrales mes qytetit nuk më prishte fare atë që nuk e kisha. Sigurisht, as ty i nderuari miku im i idealeve, nuk të trazon ding-dangu e as altoparlanti shurdhues i myezinit të ri në cepin e kasolles sate. Shijen e shkelmit e mëson, veçan kur goditësi ka këpucë malore, dhe s’kemi pse mërzitemi se kështu e ka jeta. As nuk u nis me ne, as nuk soset.”
As vetë nuk e kuptonte, përse Lodhjanin e ndiente më shumë nga katër vëllezërit e tij. “Ndoshta nga shikimi i tij. I varfër, por krenar,- mendoi, një atavizëm i vjetër ngushëllues barbarie. Apo, ndoshta, pamja e tij me një trup që shuhet pamëshirshëm në vapën pluhur plotë e të pistë gjithandej Parkut të Shpresës me të gjitha parregullsitë e një fillimi.
Kundërmimi i përroit të disiplinuar nga betoni, me ujë të shterur nuk e pengonte Lypësin të jetonte ditën e tij të zakonshme. Hapi pallton përplot zhele mbi krah, u mbështet për betoni, zgjati këmbën reumatizmë, kurse të majtën e kryqëzoi dhe vuri para leckëlëmoshën përplot njolla. Me dorën e majtë drejtoj mjekrën, mori pamje shenjtori para lëmoshdhënësve.
“Lëmoshën e sotme do e ndaj me pesë miqtë e mi”,- mendoi, dhe sikur ta kishin dëgjuar mendimin e tij u dukën skaj betoni tre nga këlyshët e larmë me shqetësimin e vëllazëruar.
Cingërr-err-err tingëlluan lehtë monedhat e para nga kalimtari, një burrë në moshë në ecjen e tij shtrembër nga e djathta, duke u mbajtur për shkopin e tij të drunjtë. Cingërima e metaltheve sikur zgjoi myezinin nga kotja në zagushinë e gushtit me zërin e tij thep me thep luginës. “Ejani në lutje, ejani…. eja….. “ dhe pushoj papritur nga kursimi ditor, një më një i dritave.
“Faleminderit, zoti të dhashtë!
Lypësi tani e kishte mësuar përmendësh peshën e cingërimës, mbërtheu centët, i shikoj dhe me to fërkoi mjekrën: “Me bereqet, i pari lëmosh”- lëshoi zërin tri herë në lutjen për mbarësi. Dhjetëcentëshin dhe pesëcentëshin i ktheu përsëri me kujdes mbi leckë.
“Edhe dhjetë centë për ta blerë një bukë” pëshpëriti. Gjysmëmajtas dukeshin këlyshët, dy nga të cilët rrinin ulur, kurse tre të tjerët nuk dukeshin nga barishtet gjysmë të venitura.
“Bani rahmet, bani rahmet, kam pesë shpirtra për t’i ushqyer”- e filloi lutjen, një refren me zë të lodhur sa herë që kalonte njeri aty pranë.
Në një ditë tregu sikurse sot, qyteza mbushej me njerëz nga fshatrat e rrethinës. Jeta gjallëroi aq shumë sa të dukej një zgjua bletësh e çrregulluar nga tymi. Pluhuri shoqëronte turmat në Tregun e Gjelbër ku shitej e blihej. Në çdo anë dëgjohet “Hajde speca…mollë… qepë… kunguj… kaftorra…pula e zogj, e çka jo tjetër. Toka dridhej nga muzika e lartë tallave e kasetashitësve, CD e DVD- shitësve sikur të ishin në garë me altoparlantit majë minares së re shkëlqimi i së cilës mbronte retë e pluhurit nga pamja. Kush ka kohë të merret me standardet e ndotjes akustike këtu. Efektet psikologjike e mendore të tyre janë përvetësuar me kohë nga ndotjet paraardhëse në jetën e parregullsive moteve. E veçanta vendore këtu është zhurma. Edhe krisma e armës është argëtuese e çka mund të pjellë pas, kush qanë kokën për cikërrima.
Lypësi gjithmonë ka kohë të mendoj edhe për gjëra banale që nuk e beson kush. Derisa priste të tretën e një buke kaluan shumë re drejt juglindjes në humbjen e tyre prapa shkëmbinjve të Kaloshit plak. Në të kundërtën e tyre kaluan dhjetëra kalimtarë të rinj e pleq, pa e lodhur mendjen për atë grumbull eshtrash nën plafin arnosh.
“Hë poet, cilën vjershë do ta recitosh, krisja njërës po deshe lëmosh”- u dëgjua zëri i të riut me xhinset e tij të shqyera nga hapeshin gojë të leckosura që nxirrnin në pamje mishtë e mbështjellë me lëkurën e zverdhur nga përditshmëria e llastuar kafeneve e tymosjeve narkotike. Anash tij zgërdhiheshin dy hije krijesash me veshje lëkure. Këmisha e zhytur me bojëra mes së cilave portreti i MichaeilJacksonit me njërën dorë helikë varej mbi kokë.
Me një zë më shumë kundërshtues Lypësi nxori nga buzët:
*“Whatabout all the dreams,
yousaidwasyoursand mine…”
“E paska harruar gjuhën shqipe, majmuni. Dikur ia shkrepte vargjeve të Naimit e Fishtës derisa alivanosej nga shqelmat e policit.
“Tregoje fytin e ndrydhur nga çizmja, ta jap një euro”- iu drejtua i riu duke u çjerrë nën kundërmimin e padurueshëm.
Lypësi mbylli skajet e mbështjellësit para fytyrës në barrikadimin e pamjeve që nuk i pëlqente.
Pas disa sharjeve u larguan të tre duke hedhur pas monedhë para këmbëve, e cila lëshoi tingëllimë të mbyllur në rrokullisjen mbi beton.
Lypësi hapi pamjen duke larguar anash fytyrës mbulesën e vënë mbi kokë. Para tij tani qëndronin katër këlyshët e larmë sikur ofronin përkrahjen për mikun e ditës. Lodhjani kishte vënë kokën mbi këmbët e para të shtrira dhe shikonte drejtë në sy.
Ai kërkoi me sy rrugës së dëgjuar të cingërimës. Një euro e bardhë, mbështetur për barishte, shkëlqente me katër yjtë e shqyer në tetë cepa të mbrehtë simetrik mes së cilëve shkronjat Malta dhe viti dymijë e gjashtë.
“Nuk më duhet lëmosha e fëlliqnakëve. Të pa njerëz! Koka e tyre nuk vlen sa koka e Lodhjanit. Hora!”- lëshoi zë që dëgjues kishte vetëm këlyshët e uritur derisa faqeve dukeshin gjurmë lotësh të njomë. Si në ëndërr iu kujtua Gjimnazi, demonstratat, arrestimet e nëntëdhjetë e tetës dhe filloi të dëgjonte zërat e torturës në njëmijë ngjyra rrëqethëse në hetuesinë namzezë.
“O malet e Shqipërisë…” i erdhi ta lëshonte zërin protestues që nuk e kuptonte përse. Lotët shpërthyen përcjell me pështymë e dënesje.
Tani nuk ishte i aftë për asgjë, as për zvarritje deri tek furra, të blinte gjysmë buke për vete dhe miqtë e ditës. Ishte prekur plaga e vjetër, lëngimi i së cilës nuk u shërua as në metropolet e lavdeve shkencore. Në kujtesën e thellë rinore iu ringjallën të gjitha vjershat e mësuara përmendësh. Ato ishin shpirti i tij dhe ai zëri i tyre deri në labirintet e torturave ku vriteshin lulet e agimit.
“Mirë u pafshim miqtë e mi! – foli përmes buzëve që dridheshin duke luhatur dorën sipër plafit të vjetër mbi barishtet në Parkun e Shpresës nën shoqërimin e plagëve besnike. Një trup mbi dheun e bekuar nga kënga e shpirti në fillimrrugën qiellore. Prehje. Një funeral i heshtur qytezës së vjetër aq sa robëria e saj.
Besnik, gusht 2014
(*Ç‘ndodhi më të gjitha ëndrrat, thanë, janë tuajat e të miat…)

Kremtohet Dita e Pavarësisë së Kosovës në Hungari

February 13, 2014 by dgreca

Orë letrare festive në Budapest/

“…bashkë do të arrijmë që ajo që sot na duket e pamundur ta bëjmë të mundur…”. “Ju krijuesit e artistët jeni ambasadorët e vërtetë të Shqipërisë…”. “…Ne duhet të jetojmë për Shqipërinë…”. Nënshtetasi sllovak që e ndien vetën shqiptar dhe veproi deri në sakrificë për kauzën shqiptare./

Nga Hazir Mehmeti, Budapest/
Në kryeqytetin e bukur hungarez nën përkujdesjen e Ambasadës së Republikës së Kosovës dhe në bashkëpunim me Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë “Aleksandër Moisiu” në Austri, u organizua orë letrare artistike në kuadër të shënimit të gjashtë vjetorit të pavarësisë së Kosovës. Mbrëmja festive e pasur me program të larmishëm kulturo-artistik ishte nën patronatin e z.Sami Ukellit, ambasador i Kosovës në Hungari. Manifestimin e nderoi me praninë e tij z.Ibrahim Makolli, ministër për diasporë. Të pranishëm ishin edhe znj. Mira Hoxha, ambasadore e Republikës së Shqipërisë në Hungari; Z.Iljaz Feta, këshilltar në Ambasadën e Maqedonisë në Hungari; Dr.Etleva Lala, drejtoreshë në Katedrën e Albanologjisë në Budapest; z. Kurt Gostentschnigg, shkrimtar dhe përkthyes; z.Kamil Weiner, mysafir nga Sllovakia, një aktivist dhe shkrimtar i cili së fundi shkruan edhe në gjuhën shqipe; Z. Driton Smakaj, veprimtar, krijues, ideator dhe koordinues në realizimin e orës letrare me krijues nga Austria. Paraqitje e programit u bë me sukses nga znj. Jehona Muja-Sukaj.
Në fjalën e tij përshëndetëse ministri, z.Ibrahim Makolli, mes tjerash tha:” Ku flet arti, politika heshtë, kudo që jemi do angazhohemi, pavarësisht se herë-herë edhe do të lodhemi e mërzitemi, por asnjëherë dhe në asnjë moment të mos e humbim besimin, ne si komb kemi mundësi. Por ajo që nevojitet është t’i bëjmë bashkë të gjitha pjesët e trupit të shpërndarë gjithandej botës. Dhe, duke i bërë bashkë do të arrijmë që ajo që sot na duket e pamundur, ta bëjmë të mundur dhe të realizueshme, sepse në të kundërtën edhe ajo që sot na duket e mundur, nëse nuk bëhemi bashkë, nëse nuk i mobilizojmë kapacitetet tona sikur i kemi mobilizuar në një kohë, atëherë edhe e mundura do të bëhet e pamundur. Gëzuar Dita e Pavarësisë! Shkrimtarëve suksese në artin e tyre! Edhe njëherë, sikur edhe herëve tjera kur jemi takuar, e shprehi gatishmërinë e Ministrisë së Diasporës për të qenë afër në secilin moment në plotësimin e shumë nevojave që ne kemi brenda dhe jashtë.” Znj.Mira Hoxha, ambasadore e Shqipërisë në Hungari në fjalën e saj mes tjerash tha: “Dyert e ambasadave janë të hapura si gjithnjë. Nuk është hera e parë që ne organizojmë mbrëmje artistike. I përgëzoj Lidhjen e Shkrimtarëve dhe Krijuesve dhe të gjithëve, urime pavarësia e Republikës së Kosovës. Ju krijuesit e artistët jeni ambasadorët e vërtetë të Shqipërisë. Imazhi i juaj është imazhi më i mirë i Shqipërisë. Ju faleminderit dhe jetë të gjatë Kosovës”.Fjalën e rastit e mbajti nikoqiri i mbrëmjes z.Sami Ukelli, ambasador i Republikës së Kosovës në Hungari. “Krijuesit dhe të pranishmit tjerë i falënderoj shumë, të cilët kanë gjetur kohe të vijnë këtë mbrëmje. Po ashtu e falënderojmë ministrinë, z. Ibrahim Makolli. Ardhja e juaj nga Austria kur dihet se ju vini pas angazhimit tuaj ditor në vendet e punës atje, na nderon në veçanti. Ne po festojmë ndër të parët sonte duke e nisur kështu shënimin gjashtë vjetorit të pavarësisë së Kosovës. Jemi shtet i ri por me ministri të diasporës, kjo tregon për përkushtimin tonë përgjithësisht për mërgatën tonë kudo që gjendet. Shpresoj se edhe Republika e Shqipërisë do ketë një dikaster të ngjashëm për koordinim më të mirë rreth mërgatës edhe me ministrinë tonë të diasporës, kjo edhe po ndodhë.”
Në emër të LShKSh “Aleksandër Moisiu” përshëndeti kryetari i saj, poeti Besim Xhelili. “ Krijues të bashkuar arrijnë më shumë, nga ky cak i yni tani në shoqatën tonë kemi një numër të kënaqshëm krijuesish, mes tyre edhe nga Hungaria z.Driton Smakaj. Jemi të hapur edhe për shkrimtarë e krijues tjerë nga vendet tjera për rreth nesh. E filluam disa veta, kurse tani kemi 27 shkrimtarë e krijues tjerë arti të përfaqësuar me veprat e tyre. Në pikturë prizrenasi Gazmend Freitag, momentalisht me pikturat e tij në Verona të Italisë i cili nga atje ju përshëndetë. Krijuesit rrjedhin nga të gjitha viset etnike shqiptare me artin e tyre kanë treguar vlera arti edhe para kombeve tjera.” Z.Anton Marku prezantoj botimin e antologjisë së shkrimtarëve dhe krijuesve shqiptarë në Austri, i botuar në dy gjuhë, shqip dhe gjermanisht. Nga krijimtaria e tyre lexuan poezi Anton Marku, Besim Xhelili, Kurt Gostentschnigg, Mërgim Osmani. Z. Kamil Weiner, përkthyes, regjisor e publicist në fjalën e tij në një shqipe të rrjedhshme mes tjerash tha: “Jam themelues i shoqatës “Besa” në Sllovaki e cila nxori edhe revistën mujore në shqip “Besa”, ku shkruhej për problemet e Kosovës dhe të shqiptarëve në përgjithësi në trojet tona. Kisha bashkëpunëtor të gazetës kroat, slloven e nga kombe tjera ku trajtoheshin problemet e Kosovës dhe shqiptarëve. Isha gjatë gjithë kohës së luftës në Kosovë si prijës i gazetarëve sllovak dhe çek. Kam përkthye disa vepra të autorëve shqiptarë në sllovakisht dhe të atyre sllovak në shqip” z.Weiner lexoi dy poezi në gjuhën shqipe. Ai mes tjerash tha: “Ne duhet të jetojmë për Shqipërinë e jo të vdesim për Shqipërinë”. Poeti shkodran Ragip Dragusha e entuziazmoi publikun me poezitë e tij “Breshka” dhe “Zana e Malit” duke i interpretuar ato bukur dhe me plotë pasion, për çka publiku e shpërbleu me duartrokitje të gjata. Mbrëmjen e ndihmuan edhe afaristë shqiptarë të suksesshëm, mes tyre edhe z.Lutfi Kabashi i cili shtroi darkë pritje për mysafirët.

Aktivitet kulturor në Vjenë- Ekspozitë dhe orë letrare në gjuhën gjermane nga autorët shqiptarë në Austri

January 29, 2014 by dgreca

Austriakët organizojnë ekspozitë dhe lexim letrar nga autorë shqiptarë në ambientet e Osteria Allora. Franz Pfeffer: “Hera e parë zëri i shqiptarëve në ‘‘Galerie Studio 38‘‘ të Vjenës. Krijuesit shqiptarë në Austri hapin horizonte të reja afirmative në Austri. Piktori, Gazmend Freitag me ekspozitë personale në Vjenë” /

Hazir MEHMETI , Vjenë/
Aktivitet kulturore me karakter letrar e pamor janë gjithnjë e më të shumta, më kualitative dhe prezantuese para artdashësve në Austri. Lidhje e Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë “Aleksandër Moisiu” bënë një aktivitet me vlerë në Vjenë dhe qytetet tjera austriake. Bashkëpunimi me PEN-klubin e shkrimtarëve austriak dhe klube tjera e afirmuan krijimtarinë e poetëve, shkrimtarëve, piktorëve e krijuesve tjerë shqiptarë që jetojnë e krijojnë në Austri. Në vazhdën e këtyre aktiviteteve ishte edhe organizimi i orës letrare dhe ekspozitës së pikturave nga Gazmend Freitag, në ambientet e klubit Osteria Allora dhe nën organizimin e shoqatës austriake ‘‘Galerie Studio 38‘‘. Aktivitetin letrar e artistik e pasuruan me pjesëmarrjen e tyre edhe dy përfaqësuesit e komunës së Vjenës, sektorit për kulturë të lagjes së 20-të të Vjenës znj. Christine Maly, këshilltare e bashkisë dhe kryetare e komisionit për kulturë Brigittenau dhe z. Wolfgang Bauer zv. kryetar i këtij komisioni si dhe shkrimtari austriak me prejardhje turke Serafettin Yildiz, të cilët u ndanë të kënaqur me artin e ofruar nga krijuesit shqiptarë.

Të pranishmit fillimisht i përshëndeti Franz Pfeiffer, menaxher i ‘‘Galerie Studio 38‘‘ me seli në Vjenë, i cili theksoi se shoqata që përfaqëson ka një traditë 10 vjeçare në organizime të projekteve artistike, ndërsa kjo ishte hera e parë që si mysafirë kishte krijues shqiptar.
Në emër të LShKSh “Aleksandër Moisiu” në Austri përshëndeti kryetari i saj z.Besim Xhelili. ‘‘Jemi mbledhur që të promovojmë artin e autorëve shqiptarë të cilët veprojnë në këtë vend mik të kombit tonë. Në Vjenë shekuj me radhë janë ruajtur dhe vazhdojnë të ruhen shpata dhe helmeta e heroit tonë kombëtar, Gjergj Kastrioti-Skenderbeu. Prandaj edhe ne jemi vazhdimësi e marrëdhënieve të ngushta mes dy popujve tanë, të përkushtuar që këtë bashkëpunim ta fuqizojmë edhe më tepër, kësaj radhe në fushën e letërsisë dhe arteve vizuale. Në emër të shtëpisë botuese ‘‘Platform Verlag‘‘ nga Vjena e cila edhe publikoi në gjuhën gjermane antologjinë e parë të autorëve shqiptarë në Austri ‘‘Illyricum‘‘ foli Johannes Martinek, i cili nënvizoi rëndësinë e këtij botimi për publikun gjermanofolës. Mbrëmja letrare filloi me prezantimin e antologjisë ‘‘Illyricum‘‘ të cilin e bëri Anton Marku, sekretar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë në Austri ‘‘Aleksandër Moisiu‘‘. Ai tha se ‘‘Ky është libri i parë i këtij lloji në Austri. Në të janë përfshirë 26 krijues shqiptarë që vijnë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia dhe vendet tjera të Ballkanit, Fjalët hyrëse i kanë shkruar ambasadorët e Shqipërisë dhe Kosovës në Vjenë, Dr. Vili Minarolli dhe Dr. Sabri Kiqmari si dhe Dr. Helmuth A. Niederle, president i PEN Klubit të Austrisë. Me këtë publikim po dëshmohet se çdo ditë e më tepër ne jemi duke u bërë pjesë aktive e skenës kulturore austriake, duke prezantuar veprat e krijuesve shqiptarë edhe në gjuhën gjermane, në mënyrë që artin dhe letërsinë tonë ta ofrojmë publikut vendas.
Me krijimet e tyre u paraqiten disa nga anëtarët e Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë në Austri ‘‘Aleksander Moisiu‘‘ , ku vargjet dhe tregimet e tyre në gjuhën gjermane i lexuan poeti, Ragip Dragusha; krijuesi dhe përkthyesi nga Graz-i, Dr. Kurt Gostentschnigg i cili dhe ka bërë përkthimin e antologjisë ‘‘Illyricum‘‘. Lexuan nga krijimtari poetët: Dan Kosumi, Mërgim Osmani, Anton Marku dhe Besim Xhelili. Artdashësit nga radhët e kombeve të ndryshme i duartrokitën paraqitjen e poetëve të cilët krijuan emocione me artin e tyre dhe interpretimin e bukur. Puna e mirë organizative brenda LSHKSH “Aleksandër Moisiu” në Austri e ka fituar besimin e shumë klubeve e asociacioneve vendore të cilat ofrojnë bashkëpunim dhe ndihmë me vlerë për ofrimin e vlerave krijuese nga shqiptarët që jetojnë e krijojnë në Austri. Vlen të përmenden aktivitetet letrare të organizuara më parë ku ishin edhe figurat si: Sidonia Gall, kryetare e Shkrimtarëve të Austrisë, Helmuth A.Niederle, president i PEN-klubit në Austri, shkrimtar i njohur. etj. Krijuesit e Lidhjes janë nga radhët poetëve, piktorëve, skulptorëve, publicistëve etj. Ata janë veprimtarë të vyer krahas artit që ata ofrojnë.
Padyshim njëri nga artistët mjaftë aktiv në Austri është piktori z.Gazmend Freitag nga Linci, Hapjen solemne të ekspozitës së tij personale këtë mbrëmje e bëri Ursula Pfeiffer, përfaqësues i galerisë “Galeriestudio 38” . E cila foli për biografinë e piktorit duke u fokusua në stilin e veçantë, motivet nga vendlindja dhe ato moderne në punimet e tij. Po ashtu dha një historik të shkurtër të popullit shqiptar që nga pavarësia e këtej. Ajo tha se pikërisht këtu i ka lindur ideja e ekspozitës me temën “Impresione Shqiptare” (mbresa shqiptare). Pastaj, iu referua disa thënieve rreth piktorit tonë nga shtypi e kritika. Po ashtu foli edhe zj.Elisabeth Birngruber, bashkëstudiuese me piktorin dhe pianiste. Mes tjerash piktori ynë shtoi: “Janë të ekspozuara 14 eksponate reprezantive të punuara në vaj dhe grafikë, kryesisht me motive shqiptare. Me “galeriestudio38” në Vjenë, pos kësaj ekspozite aktuale, shpresoj të bashkëpunoj prapë dhe të paraqitëm në ekspozita kolektive këtë vit si në “Paradise”. Organizatorët menaxher zj. Ursula dhe Franz Pfeiffer janë shumë të zellshëm, janë kompetentë dhe me përvojë shumëvjeçare në Vjenë.” Në fund u dha koktej rasti ku pjesëmarrësit biseduan nga afër, shkëmbyen mendime dhe ide lidhur me projektet e mundshme të përbashkëta në të ardhmen.

Studiues austriakë e shqiptarë në Austri

January 24, 2023 by s p

Hazir Mehmeti/

Ndërsa shfleton këtë libër, përjeton menjëherë një mini enciklopedi mbushur me ngjarje, personazhe, fotografi, dokumenta, art, të cilat flasin për kontributin e studiuesve austriakë për\ dhe mbi \shqiptarë, të shpërndarë në kohë dhe hapsirë, por në brendësi të kapitujve, na përcjellë disi më thellë ndaj këtij vëzhgimi emirik e fotografik. Si rrathë danteske përfshihen nën kapituj, që përmbajnë një vastë të gjerë tematikash ; etnia shqiptare autokton në territorin e saj, gjuha shqipe si një nga gjuhët më të vjetra të njerëzimit, copëtimi i Shqipërisë dhe shakatarët e saj, gjenocidi serb mbi popullsinë shqiptare, rregjimi komunist dhe viktimat e tij, diaspora, ekselenca e saj në Austri dhe kontributi i saj në ruajtjen e identitetit dhe të gjuhës shqipe.

Struktura e librit; ka një renditje asimetrike në kohë dhe hapësirë dhe e rradhitur në formën e një Antologjie. Gjuha me të cilën janë shkruar këto përmbledhje përmban një stil jo pompoz, informativ- narrativ-citues- kulturor, i thjesht, depërtues dhe fotografik për lexuesin.

Përmbajtja

Libri hapet me një citim të Fan Nolit –

“I vetmi shtet që ka mbajtur një politikë të mënçur në Shqipëri ka qenë Austria merhume e Hapsburgëve…. S’duhet t’ia hammë hakun!”

Shpesh thuhet se, për ne shqiptarët nuk egziston koncepti i “ i huaj”, për faktin se ne shqiptarët të karakterizojmë në “Mik”, dhe “Armik” dhe në fakt për ne shqiptarët nuk ekziston kombësi, për ne je o mik ose je armik . Mikut nuk i hamë hakun, mikun nuk e presim në besë, dhe mirënjohjen për të e kemi gjithë jetën.

Më tutje Fan Noli në analizën e tij vijon:

…”Ja kush ishin Arsyet e suksesit që Austria arriti të na mbronte deri diku nga fuqitë e mëdha.

a)Austria bazonte politikën e saj mbi Shqiptarët nacionalist.

b) Austria ngarkonte me punët e Shqipërisë ata njerëz që e dinin shqipen më mirë se çdo arnaut! “

Është pikërisht binomi “shqipja” dhe miku”, çelsi i leximit të përmbledhjes të këtyre faqeve .

Dritare të tjera hapen dhe pyetje të njëpasnjëshme lindin kur vazhdon e lexon gjithë ata studiues, hulmtues, filozof, albanolog gjermanë dhe austriakë që dhanë kondributin e tyre të madh në fushë të alabanologjisë.

Pse pikërisht kaq shumë studiues të Austrisë lëvruan në këtë degë?

Ndoshta, sepse Austria e dinte shumë mirë që gjuha shqipe ishte gjuha më e lashtë në Europë, gjë e cila konfermon atomatikisht se ky popull ishte autokton në trojet e tij!?
Ndoshta…përgjigjen autori na i përcjellë nën forcën e sinergjive të vargjeve Naim Frashëri.

Gjuhë që fletë ky popull flisjin Perënditë

Atë flisjin Pellazgjitë…

Greqishten ajo e polli

Llatinishtja andej dolli …

Shpesh nga studiues shqiptar dëgjojmë të thuhet se Rilindësit ekzagjeronin vërtetësinë e fakteve dhe çështjes mbi gjuhën shqipe për shkak romaticizmit që i karakterizonte, por autori Hazir Mehmeti, si një “comparat”, vendos në paralelizmë me vargjeve e Naimit deklaratën s albanologut, studiuesit, diplomatit gjerman Johan Georg Von Han, në “Studime shqiptare, Jena 1954; Shqipja rrejeth nga Ilirishtja e cila në vetvete ishte gjuhë pellasgjike.

Lind pyetja: Nëse rregulla e treshit në matematikë është e vlefshme, si ka mundësi që nuk është e tillë kur ndjekim llogjikën se; nëse gjuha rrjeth nga ilirishtja, dhe ilirishtja është me prejardhje pellazgjike, atëherë përse nuk pranohet që gjuha shqipe rrjedh nga pellazgjikja?.

Dinastia e Hasburgëve ishte një dinati iluministe, para se të sythonte humanizmi në Europë. Kjo dinasti kishte një vizion shumë të përparuar përsa i përket kulturave të kombeve përfshirë edhe atë shqiptare dhe për këtë shumë studiues prekën territorin.

I pari studjes rezulton Arnold Von Harff(1471-1505) i cili më 1491( një vit para se të zbulohej Amerika) përshkoi nga Ulqini deri në Sazan dhe krijoji fjalorin me 26 fjalë..

Më vonë kemi hisorianin gjerman Johannes Thunman krijoi Veprën e tij “Hulumtime mbi historinë e popujve të Europës lindore më 1774. Jemi në periudhën kur në Itali në pushtet është papa me origjinë shqiptare i cili nuk është indiferent ndaj mësimit në gjuhën shqipe, dhe vendos të hapi në 1732 Kolegjin “Corsini”, i cili për shkak të numërit të madh të shqiptarëve në këtë kolegj trasferohet në 1794 në San Demetrio Corona\ Cosenza\Itali dhe interesi për sudime albanoogjike shtohet.

Do të jetë historiani austriak Jakob Filipp Falmerajer (1790-1861) i specializuar në periudhën bizantine që do ti interesoj tema e Moresë dhe do të shkruaj mbi Morenë: Historia e Gadishullit të Moresë gjatë mesjetës dhe Elementi shqiptar në Greqi, Munshen 1857-1861.

Një tjetër mik; udhëtar, kronist, ulumtues, do të përshkonte territorin e shqipes, dhe ai është Pedersen, i cili këto kujtimet do ti shtronte në dy veprat e tij,“Udhëtimet në viset e Drinit dhe kulturës shqiptare” si dhe vepra “Udhëtime nga Beogradi deri në Selanik”, ku shpreh hapur autoktonia e popullit shqiptar.

Autori informon me personalitete me origjinë shqiptare që kanë dhënë një ndihmesë konkrete në zhvillimin ekonomik, art dhe kulturë në Austri, informacione që shpesh nuk i gjejmë në tekstet shkollore . Figurat si Giorgio Basta, governator i Vjenës ( 1550- 1607) komandant i ushtrisë gjermane në Austri, Karl Gega inxhiniri i rrugës hekurudhore Simeringut i cili rradhitet ndër 100 austriakët më të mëdhenjë përfshirë këtu Moxart, Froidin,Kafka etje. Alexander Moissi 1879-1935, me tonalitetin e zërit dhe përfshirja në rolet e tij të sukseshëm si ajo Hamletit, bëri këtë artist me origjinë shqiptare të famshëm në skenat e teatrit Gjerman.

Edhe sot janë një mori figurash të shquara austriake sot për sot në hulumtime albanologjike; Wilfred Fiedler, me vëllimin e tij “ Këngë Çame” , apo vepra e tij madhore “Sistemi foljor i shqipes në gjuhën e Gjon Buzukut, Kurt Gostenschnigg studiues në kërkimet albanologjike, Basil Schader Prof, Dr me aktivitetin e tij në Zyrih, Peter Paul Wiplinger, publicist, kulturë, art dhe fotograf.

Shqiptarët ishin miq të ebrejve.

Historia ka rrëfyr se si shqiptarët mbrojtën dhe shpëtuan me qindra e qindra ebrej. I vetmi vend në Europë që nuk dorëzuan ebrejtë.

Përmendim këtu dy personalitetet me origjinë ebrej të madhin Norbert Jokli, themeluesi i studimeve albanologjike dhe Robert Shwarz me origjinë edhe shqiptare prej nënës.

Rradhitja e presonazhve në këtë libër i ngjan një piramide sa sublime aq edhe astronomike.

Në bazë të kësaj piramide qëndrojnë figurat austriake,të cilat mbështetën gjuhën kulturën, ndërsa si planete rreth tyre, janë kontributi i shqiptarëve e në të gjithë këtë kozmo, bie në sy mirnjohja e autorit për rolin pozitiv të Austrisë mbi çështjen shqiptare, por mbi të gjitha detajet dhe renditja e informacioneve në këtë libër flasin një himn atyre bashkëatdhetarëve të autorit që dhanë një kontributë për atdheun e tij, për gjuhën dhe kulturën shqipe, për të gjithëata që nuk u kursyen për të mbajtur gjallë emrin shqiptar

Shpesh dëgjojmë shumë kritikë të cilët thonë që historinë tonë e shkruan të huajt.

Në fakt të njëjtën gjë mund të themi edhe edhe për gjuhën tonë shqipe, që e studjuan e vlerësuan më tepër të huajt se sa ne vet shqiptarët. Ishte lbanologu austriak Gustav Meyer(1859-1900) që përpunoi i pari Fjalorin etimologjik, botuar në Strasburg më 1891, fjalor i cili përmban 1540 fjalë, ndërsa themeluesi i filologjisë shqipe konsiderohet studiuesi tjetër Austriak, filologu Franc Xaver Ritter Miklosich.

Studiuesit Austriak e njihnin rëndësinë e gjuhës shqipe

Nëpërmjet veprave të veprave të studjuesve austriak se ata e dinin shumë mirë rëndësinë e kësaj gjuhe, të lashtë sa vetë njerëzimi, dhe mbi madhështinë e tij lexojmë deklaratën e Maximilian Lambertz 1882-1963:

Historia e plot e njerëzimit do të shkruhet atherë kur shqiptarët të marrin pjesë në shkruarjen e saj”

Mendoj se kjo deklaratë nuk vetëm një shënjë fisnikërie dhe sublime siç është gjuha jonë në vetvete, por edhe një shuplak morale për ne shqiparët që akoma nuk kemi shkruar historinë tonë të lashtë të vjetër sa njerëzimi.

Ndihma e drejpërdrejt e Austrisë në investimin mbi kapitalin human

Të mbash një shtet, alfa e tij është të investosh mbi kapitalin human. Këtë linjë ruajti edhe Austria me shtetin tonë të ri, të drobitur, të vobekët për shak të rolit të ndyrë të politikës së Rusisë në akordet me shtetin otoman tashmë i kapitulluar ku territoret shqiptare shiheshin nga fuqitë e mëdha si një copë gjigande, Austria u mundua që ti jepte asaj frymë nga mushkria e saj gjigande. E ardhmja janë të rinjtë, prandaj shteti austriak gjatë viteve 1917\ 1918 nis kontigjentet e para shqiptare nga Elbasani në drejtim të Austrisë. Kjo arritje edhe në saj të forcave të brendëshme intelektuale, si falë angazhimit të Luigj Kurakuqit por edhe të Sali Butka e Hajdar Kolonja.

Në 23 mars 1917 austriakët duke parë nevojën e madhe për mësues hapën Shkollën Normale në Shkodër, ku drejtor emërohet Gaspër Baltoja.

Deri në Kongresin e Lushnjes sistemi arsimor në Shqipëri u mbështet tërësisht në sistemin arsimor austrohungarez.

Kjo periudhë në libër është evidencuar nga autori Hazir Mehmeti , me data historikë, dhe shoqëruar nga shumë figura të shquara. Ai përmend Hilë Mosi, Dr Nush Bushati, Çatin Saraçi, Remiz Baçe, Sokrat Dodbiba, Karl Gurakuqi, Irakli Buda, Lec Çurçia, Kolë Rrota.

Në këtë fazë autori na informon që drejt Austrisë u nisën shumë të rinjë shqiptarë me bursa për të studjuar në universitetet austriake; Vjenë , Klagenfurt, Graz, Linz, Villah.

Shtypi dhe organet

Intelektualë e student me mbrritjen e tyre në Austri gjetën liri veprimi dhe mbështetje nga vendi Mik austriak . Autori e plotëson këtë pazëll dike na bërë të ditur me shtypin dhe organet e asaj kohe. Përmendim Gazeta “Albanisch Correspondenze” 1912-1918 si dhe Shoqëritë e asaj kohë. Veçojmë Shoqëria “ Dija” 12 Janar 1916; Gazeta Vllaznija 1917; Shoqëria studentore “ Albania”; Revista “Djalëria”; Gazeta Ora e Shqipnisë; Gazeta Bashkimi Kombëtar; Revista “Dardania” me dr Skender Gashi; “Djelli Demokristjan”.

Gjuha, është arsyetim dhe vetëtidije, por në të njëjtën kohë është, histori dhe kulturë.

“Arsimi është shpirti i një kombi” deklaronte Hasan Prishtina (1873-1933), cili me të ardhurat e tij siguronte mbajtjen e 10 shkollave në Kosovë dhe të 60 nxnësve në Normalen e Elbasanit.

Është pikërisht detyrimi moral që kemi ndaj të gjithë atyre që shpenzuan energji ndaj gjuhës mëmë, kulturës, dhe çështjes shqiptare, ndaj dhe autori pa kursyer përcjellë një mori personalitesh të njohur dhe më pak të njohur me origjinë shqiptare që kanë frekuentuar Vienën. Përmendim; Hilë Mosi, Gergj Pekmezi, Eqerem Çabej, Pandeli Sotiri, Eqerm Bej Vlora, Aleks Buda, Xhevat Korça, Skënder Luarasi, Pandel Sotiri, Gasper Pali, Gasper Beltoja, Ndue Paluca, Filip Llupi, Gasper Shoshi, Hilmi Doko, Hivzi Xeka, Halit Narzani, Ibrahim Babmusta, Ismail Nishani Kodra, Izet Bibeziqi, Karl Larja, Kel Kolë Vila e shumë e shumë të tjerë

Austria hapi dyert edhe për gratë intelektuale

Marie Paluca Kraja artiste e popullit, e nderuar me urdhërin Naim Frashëri e shumë çmime e nderime të tjera. Studjuese në Graz\ Austri dhe është një patriote e shquar. Në formë të detajuar flet për figurën e saj edhe si patriote. Nga rreshtat e këtij libri mësojmë që ajo Arratiset nga burgu ku ishte dënuar për 5 vjte dhe nëpërmjet Dalmacisë shkon e vazhdon aktivitetin e saj në Vjen .

Agni Todhri (1894-1982) Mësuese e merituar. Ishte gruaja e parë elbasanse që studjoi jashtë vendit.

Matilda Çarkaxhiu, studioi në kolegjin e Kremsit pranë Vjenës, pas vdekjes u nderua me titullin mësuese e merituar

Rregjimi Komunist dhe studentët e Austrisë

Për shumë intelektualë të cilët u kthyen nga vendi mik Austria në atdhe regjimi u tregua i pa mëshirshëm.

Një pjesë e tyre u burgosën, të tjerët u internuan dhe disa u pushkatuan. Autori rradhit një numër viktimash të rregjimit. Përmendim disa prej tyre si Fadil Gurmani, Ethem Haxhiademi, Venermin Dashi, Kolë Margjin, Sokrat Dodbibaj, Lasgush Poradeci e shumë të tjerë e midis tyre edhe një grua Marie Taci.

Gjenocidi serb ushtruar mbi etninë shqiptare.

Në kapitujt e këtij libri autori Hazir Mehmeti nuk është aspak indiferent në shtimin e informacionit mbi gjenocidin serb ushtruar mbi etninë shqiptare. Politikë kjo e theksuar akoma dhe më tepër pas rënjes së Perandorisë Osmane. Këtë argument autori na përcjellë nëpërmjet kronistit të asaj kohe të sheteti austriak, Leo Freundlich i cili me veprën e tij “ Albanische Golgota”(Golgota Shqiptare),dhe evidencon artikullin, Die Albaneses mussen ausgerottet werden! (Shqiptarët duhet të shfarosen!) të datës 12 nëntor 1912.

Leo Freundlich në kronikën e tij shkruan:

Se në afërsi të Shkupit u masakruan 2000 shqiptar muhamedan, e jo larg Prizërenti u mbytën 5000 mijë e shumë shqiptar janë therur nga serbët.

Një gjenocid i tmerrshëm! Lexojmë qart jo vetëm indinjatën, revoltën, por edhe dhimbjen dhe padrejtësinë që i është bërë këtij populli mbi këtë hemoragji të shumë dekadave, kanë mbirë vetëm lulkuqet.

Një nga njohësit e mirë i rrethanave shoqërore, politike në trevat shqiptare e në veçanti atyre në Kosovë ishte edhe prof Dr. Hermann Olberg.

Tematika e mohimit të të drejtave dhe gjenocidit në këtë përmbledhje merr përpasa të gjera në kohë dhe hapsirë.

Mësojmë mbi një letër të e Hasan Prishtinës së vitit 1931 ku deklaronte se ”Afër një miljon shqiptar që banojnë në Kosovë dhe Maqedoni nuk kanë asnjë shkollë në gjuhë amtare. Ju është ndaluar të themelojnë shkolla me mjete private.

Nga hulumt e historianit të njohur Sir Noel Malcolm, në veprën e tij “Kosova a short Hystori “, shumë fakte mbi represionin serbosllav ndaj shkollave shqipe në ish Jougosllavi autori merr nga një mësues Dr Xhevat Hasani , kryetar i mësuesve shqiptar në Austri i cili i ka përjetuar nga afër këtë represion.Po nga autori Malcolm mësojmë se në perandorinë Osmane ishte një numër i konsiderueshëm skllavrish të krishterë por edhe një numër mysliman për rreth 100 000 mijë nëpër Europë.

Diaspora sot në Vjen

Elemente bazë i “identitetet shqiptar” në diasporë, ngelet gjuha e mëmës dhe kultura shqiptare. Gjuha shqipe edhe pse e reduktuar dhe e asimiluar në shumë treva, nuk humbet, por ngel tek ajo pjesë e shuar, si gjuhë e martirëve dhe e shenjtorëve, e ëndërrimtarëve apo kabalistëve, një gjuhë e pasur me zgjuarsinë dhe me kujtimin që njerëzimi nuk mund t’i harrojë kurrë. Gjuha shqipe edhe sot mban idjomën e njerëzimit

Autori Mehmeti duke qenë i profilit të mësuesisë është i ndërgjegjshëm se në emigrim\diasporë, gjuha, si çdo përbërës tjetër i kulturës materiale dhe intelektuale të një populli, është një pasuri gjigande por edhe brishtë, ndaj shumë formave të “ndotjes” për hirë të mos pasjes kontakt drejpërdjet me tokën mëmë, shkak të hibrizimit e bilinguzimit gjë e cila po nuk u kurua paraqet rrezik asimilimi, prandaj së bashku me disa miq të tij morën pjesë në ngritjen si të shkollave po ashtu të shoqërisë së Lidhjes së shkrimtarëve dhe e krijuesve shqipatrë “ Aleksandër Moisiu” në Austri, shoqatë kjo e gjallë, me botime, me orë letrare, e binjakëzim shoqatash të tjera motra.

Autori Mehmeti me disa dromza na rrëfen si u njoh me poetin e madh Ali Podrimen, që i bashkonte jo vetëm vena artistike por ndoshta dhe fati ku, Vlora ( bejëza e tij) me Lum Lumin do të ishin në një Valcer mes reve të bardha qiellor. Eshtë krenar autori që është takuar me Ibrahim Rrugovën, e kush nuk do ishte.

Ky personalitet i quajtur “ Gandhi i Kosovës” për anti violencën që atë e karakterizonte. Autori Hazir nuk anashkalon, por si shqiptar që është nuk harron të nderoj mikun e madh të shqipatarëve Albeer Rohan i cili pak kohë më parë kishte humbur jetën.

Autori Promovon, personalitet miq, shokë; Dr Eqerem Zenelaj, Nuhi Bytyqit” Libri i luftës”; rrëfen për veprën e dr Nustret Pallana Terrori i Serbisë pushtuese mbi shqiptarët e dhjetra të tjerë.

Të rinjtë intelektual në diasporë

Në gjuhën e popullit shqiptar qëndron zemra e identitetit të tij, të atij populli që ka lindur shumë përpara se të krijonin shtetin\ kombin dhe ku gjuha përfaqëson legjitimitetin më të lartë të tij”, dhe këtë autori na e përcjell nëpërmjet autorit austriak Holgher Pedersen i cili citon për gjuhën shqipe:

Gjuha shqipe është i vetmi mjet i ndriçimit dhe përparimit moral.

Ajo është një gjuhë e fuqishme dhe e bukur që duhet të jetë krenaria e folsëve të saj…

Është pikërisht ky mesazh, që duhet ti arrijë diasporës. Në fakt në Austri autori na informon me shoqatën e mësuesve shqiptare si edhe me kryetarin Dr Xhevat Hasani human që energjitë e tij ja dedikojë rritjes së numrit të nxënësve për mësimin e gjuhës shqipe në diasporë. Një numër të konsiderueshëm nxënës mesojnë gjuhën shqipe.

Si një shuplakë morale, autori me një “stil –nirvane”rradhitë fjalët e Fishtës për të gjithë ata shqipfolës në mërgim që nuk u mësojnë gjuhën e mëmës shqipe:

“Pra, Mallkue njaj bir shqyptari..” të cilat goditin me forcë çdo shqiptar dhe cdo bir shqiptari të cilët nuk i mësojnë fëmijës që në djep gjuhën shqipe.. “ dhe ju thaftë, po, goja, që përbuzë këtë gjuhë hyjnore;

Në këto faqe, autori mbështjellë në gjirin e tij figura të rinjë e të reja shqiptare intelektuale në Vjen të cilat jo vetëm nuk humbën lidhjet, nuk u asimiluan por kërkojnë me çdo kusht të mbajnë gjallë botën shqiptare në gjuhë, në artë, në krijmatari, mësimdhënie si Ina Arapi, prof e gjuhës dhe e letërsisë shqipe në Vjenë; Elona Kamberi gazetare, përkthese dhe politologe; Shpresa Musaj e cila vazhdon veprimtarinë në Austri dhe merret me studime rreth prejardhjes, vjetërsisë dhe lidhjes së shqipes me gjuhët e tjera; Ardita Statovici artiste , pianiste e talentuar; Astrit Alihajdari aktor dhe autor; Eno Peçi , balerin solist dhe korograf; Fater Velaj piktor, fotograf në arenën ndërkombëtare; Shkelzen Doli, violinist. Autori skalit në ato rreshta emrin e skulptorit Destan Gashi skulptor, ngjyros me nuanca bukolike piktorin Gazmend Freitag e spërkat me stilistikë grimca të oreve letrare që zhvillojnë në Vjenë

Vlora Mehmeti –Tërshani. Një humbje e madhe për familjen, kombin dhe shkencën.

Autori, na sjellë për lexuesin një artikull gazete ku flitet për një figurë ekselent në Austri, një vajzë 35 vjeçe, Vlora Mehmeti- Tërshana. Vlora, me prindër z. Hazir dhe zonjën Nexhmie, lind në fashatin Beçiq të Drenicë nga një familje arsimdashëse. Studimet i mbaron në Vjen. Imagjinoni këtë vajzë shqiptare, lindur në ditën e ekuinoksit të pranverës, 20 Mars, dhe njëkohësisht né vitin i levizjes politike për çlirimin e Kosovës (1982). Vlora që në moshë adoleshenciale niset në mërgim në Vjen. Ajo ka ide të qarta. I futet rrugës së studimeve. Dipllomohet, ndjek studimet e doktoraturës, dhe me forcat e saj brilante arrin në ekselencën shkencore të sferës mikrobiologjike në Universitetin e Vjenës. Vlora është e shkëlqyer, por jeta e saj si një orkide e brishtë në ditë acari ndërpritet në moshën 35 e vjeçe.

Nëse nuk do të kishte patur mbiemrin e autorit askush nuk do ta merrte vesh se Vlora ishte e bija e mësuesit dhe publicistit Hazir Mehmeti. Ndoshta të atin dhimbja nuk i lejonte falangjet e” buta” mbi tastjerë, të shkruante për të, por ai arriti të skaliste mbi “alabastrën e trishtimit” vetëm emrin e të bijës, me dy rreshta, si një epitaf mbi një “copë-paradis”. U mjaftua vetëm me një dedikim ky prind, ndërsa për të tjerë shkroi me dhjetra e dhjetra rreshta, ndoshta se për këtë Yll, ishin arritjet e saj që flasin.

Si të gjithë yjet, edhe Vlora tashmë i përket qiellit. Yjet na orjentojnë, dhe Vlora është një simbol orjentimi për të gjithë të rinjtë në përgjithësi, por në veçanti për të gjithë ata të tjerët që janë në diasporë. Yjet kanë karakteristikën e pavdeksisë, dhe Vlora do të jetë e tillë, ashtu siç është edhe gjuha e mëmës që ajo fliste, të përjetshëm.

Falenderoj Zotin Hazir Mehmetin, për këtë punë të palodhur, të madhe në dhënin e informacionit të gjerë, si dhe për këtë kopje në Bibliotekën tonë A. Blluasci.

Ornela Radovicka,

Qëndra albanologjike, pranë Bibliotekës A. Bellusci

Frascineto\ Cosencë\ Itali