---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 5 Nëntor 2022

“La Quotidienne” ka botuar, të shtunën e 13 janarit 1821, në faqen n°4, shkresën e Ali Pashë Tepelenës drejtuar asokohe mbretit të Anglisë bashkë me një portret të tijin, të cilën Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Portreti i Ali Pashës

Përshkruar nga ai vetë, përkthyer nga greqishtja moderne.

Rreth një vit më parë, Aliu i famshëm bëri (ka urdhëruar t’i pikturojnë) portretin e tij, të cilin thuhet se do t’ia dhuronte mbretit të Anglisë (mund të bëhet fjalë për mbretin George IV, i ngjitur në fron më 29 janar 1820, pas vdekjes së babait të tij, mbretit George III). Ai paraqitet në të duke mbajtur në dorë një letër në të cilën kishte shkruar në greqishten e re një shkresë të vogël, të cilën ia diktoi njërit prej sekretarëve të tij, dhe e cila është pikturuar (shkruar) me shumë vërtetësi, në një stil të përmbledhur, të qartë dhe origjinal. Ja përkthimi i kësaj shkrese vërtet kurioze :

“Unë kam lindur në një tokë të Shqipërisë, e quajtur Tepelenë, nga prindër fisnikë, djalë Pashai. Babai im, si dhe paraardhësit e mi, i shërbenin rajonit, duke ndihmuar banorët e tij. Me vdekjen e babait tim, unë mbeta vetëm në moshën gjashtë vjeçare.

Atëherë miqtë dhe armiqtë, dhe të gjithë ata që kishin marrë favore nga babai im, u kthyen kundër meje si luanë të furishëm për të më prerë fytin. Por i Plotfuqishmi që kishte vendosur tashmë që unë të jetoja gjatë dhe të ngrihesha në një gradë të lavdishme, më hoqi nga dhëmbët e tyre dhe më ruajti nga çdo e keqe. Ai jo vetëm që më dha hua krahun e tij të fuqishëm, por gjithashtu më mundësoi të shkatërroja disa nga armiqtë e mi me luftë, ose t’i largoja ata. Kështu, me vullnetin e Zotit, kam fituar aq shumë lavdi, saqë sovrani im më ka mbuluar me nderime, me pasuri dhe kam grumbulluar thesare të pashtershme.

Pasi u ngjita në majën e madhështisë dhe të pasurisë, shfarosa të gjithë armiqtë e mi, disa i përmbysa duke i ndjekur me hekur e zjarr, të tjerët i ktheva në skllavëri, nënshtrova gjithë Shqipërinë, nënshtrova disa rajone, pushtova, asgjësova të poshtërit dhe vrasësit; I kam nderuar të drejtit; I rrita të vegjlit; I kam pasuruar të varfërit dhe kam përulur krenarët (mëndjemëdhenjtë).

E megjithatë, megjithëse isha bërë jashtëzakonisht i pasur dhe i lavdishëm, nuk u kënaqa kurrë; etja ime për ar dhe lavdi ishte e pashuar.

Erdha, pashë dhe kalova. Ika dhe humba pasurinë dhe lavdinë, e kuptova qartë se çdo gjë këtu poshtë është e zbrazët dhe se gjithçka në këtë botë është vetëm kotësi.”

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 3 Nëntor 2022

Të hënën e 27 gushtit 1923, misioni italian i ngarkuar për përcaktimin e kufirit greko-shqiptar nga Konferenca e Ambasadorëve, i kryesuar nga gjenerali Enrico Tellini, kryetar i komisionit ndëraleat, dhe i shoqëruar nga shoferi Reniggo Farneti, përkthyesi shqiptar Thanas Kraveri, mjeku-major Luiggi Corti dhe adjutanti Mario Bonacini, u sulmua rrugës për në Janinë dhe u vra nga njerëz të panjohur të zënë pritë në një pyll afër kufirit shqiptar.

Sulmi ndodhi rreth orës 9 të mëngjesit. Pak minuta pas kalimit të delegatit shqiptar që po ecte në krye të autokolonës, një trung peme është hedhur në rrugë, duke e detyruar makinën italiane të ndalojë. Ajo u qëllua menjëherë me mitraloz dhe pesë pasagjerët e saj, pra dhe gjeneral Tellini, u vranë në vend.

Koloneli Boçari (përfaqësues i palës greke për përcaktimin e kufirit), i cili ndiqte në një distancë të konsiderueshme, mbërriti kur gjithçka kishte përfunduar : agresorët ishin larguar, por meqë kufomat nuk ishin kontrolluar (plaçkitur), kjo vrasje u shpall si krim politik.

Si rrjedhim shtypi francez i kohës i kushtuar një vëmendje të rëndësishme kësaj ngjarjeje të rëndë dhe evenimenteve në vijim, ku ndër shkrimet e shumta figurojnë gjithashtu fotografi të rralla dhe një intervistë ekskluzive asokohe me Benito Musolinin, kryeministër i Italisë, të cilat, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, i ka sjellë për publikun shqiptar :

Një krim politik në Shqipëri

Misioni italian vritet rrugës së Janinës

Le Petit Provençal, e enjte, 30 gusht 1923, ballinë : 

Dje njoftuam, në Orën e Fundit, sulmin e ulët në të cilin mbetën viktima pjesëtarët e misionit ushtarak italian të ngarkuar me përcaktimin e kufirit jugor të Shqipërisë, në kufirin greko-shqiptar.

Sot marrim detajet e mëposhtme të cilat sqarojnë rrethanat e këtij krimi politik.

Romë, 29 gusht.

Masakra e pesë anëtarëve të misionit italian në Shqipëri shkaktoi një përshtypje shumë të fortë dhe shumë të dhimbshme në opinionin publik italian. Qeveria shqiptare i ka dërguar Z. Musolini ngushëllimet e saj të përzemërta. Nga të gjitha anët ai mori shenja simpatie.

Sekretari i Përgjithshëm i Komisionit Ushtarak Ndër-Aleat për përcaktimin e kufirit greko-shqiptar i dërgoi Konferencës së Ambasadorëve në Paris këtë shkresë (bëhet fjalë për kapitenin francez Limperani, Sekretar i Përgjithshëm i Komisionit në Konferencën e Ambasadorëve) :

Rrëfimi i atentatit

“Mbrëmë kam transportuar në Janinë eshtrat e gjeneral Tellinit, mjekut-major Corti (Luiggi Corti), adjutantit Bonacini (Mario Bonacini), shoferit Parnoti (Reniggo Farneti) dhe përkthyesit Cravori (Thanas Kraveri). Sulmi u krye më 27 gusht në orën 9 të mëngjesit, në rrugën nga Janina në Santi-Quaranta (Sarandë), drejt kodrës 470, në lindje të postës kufitare helene të Kakavisë, ku rruga kalon nëpër pyll të dendur.

Pak minuta pas kalimit të delegatit shqiptar, i cili po ecte në krye të misionit, në rrugë u vendos një trung peme, i cili detyroi makinën me të cilën po udhëtonte delegacioni italian të ngadalësonte shpejtësinë e më pas të ndalonte disa metra larg trungut. Gjatë kësaj kohe ajo u sulmua me armë zjarri. Nga posta greke aty pranë dëgjuam 30 deri në 40 të shtëna.

Mjeku-major u vra në makinë. Katër pasagjerët mundën të zbrisnin dhe të bënin disa hapa; Gjenerali Tellini madje ka qenë në gjendje të ecë njëzet metra. Trupi i tij u gjet në kanalin përgjatë rrugës.

Koloneli grek Boçari, i cili ndiqte makinën italiane në një distancë të madhe, mbërriti kur gjithçka kishte përfunduar dhe agresorët ishin larguar.

Për shkak të vështirësive të lidhjes dhe transportit, arrita në vendin e masakrës vetëm në mbrëmje, me përfaqësues të drejtësisë dhe mjekë ekspertë të Janinës.

Trupat e kufomave nuk janë kontrolluar (plaçkitur), gjë që mund të dëshmojë se është një krim politik. Hetimi në vazhdim nuk ka dhënë deri më tani asnjë rezultat. Unë po qëndroj në Janinë, me stafin e vogël të sekretariatit dhe delegacionin italian. I njoftova komisarët francezë dhe anglezë që ndodhen në male, në pjesën veriore të kufijve.”

Shtatë pikat e ultimatumit të Musolinit ndaj Greqisë pas vrasjes së gjeneral Tellinit

La Lanterne, e premte, 31 gusht 1923, ballinë : 

Çfarë thotë ultimatumi ?

Në shkresën që z. Musolini udhëzoi ministrin e Italisë në Athinë, z. Montagna, t’ia paraqiste Greqisë, Italia kërkon :

1° Kërkesë faljesh zyrtare në formën më të gjerë t’i paraqitet qeverisë italiane duke ia dorëzuar Legatës Mbretërore në Athinë nëpërmjet autoritetit të lartë ushtarak helen;

2° Një ceremoni solemne mortore për viktimat e masakrës që do të kremtohet në Katedralen Katolike të Athinës në prani të të gjithë anëtarëve të qeverisë;

3° Nderime do t’i bëhen flamurit italian nga flota greke në portin e Pireut, një divizioni detar që do të shkojë posaçërisht atje dhe kjo me njëzet e një të shtëna topash të gjuajtura nga anijet greke të cilat do të duhet të ekspozojnë gjatë të shtënave flamurin italian mbi anijet e tyre;

4° Hetimi më i ashpër do të ndiqet nga autoritetet greke në skenën e masakrës me ndihmën e atasheut ushtarak mbretëror italian, kolonelit Perrone, siguria personale e të cilit është nën përgjegjësinë absolute të qeverisë greke. Ky hetim duhet të përfundojë brenda pesë ditëve nga pranimi i këtyre kërkesave;

5° Dënimi me vdekje (kapital) për të gjithë fajtorët;

6° Një dëmshpërblim prej pesëdhjetë milionë liretash italiane të paguhet brenda pesë ditëve nga paraqitja e kësaj shkrese;

7° Nderimet ushtarake do t’u bëhen trupave të viktimave në momentin e ankorimit në Prevezë, në një anije italiane.

Qeveria italiane ka kërkuar që Greqia të përgjigjet sa më shpejt.

Një qasje kërcënuese

L’Œuvre, e shtunë, 1 shtator 1923, ballinë : 

Athinë, 31 gusht. — Z. Montagna, ministër italian në Athinë, shkoi në orën 17:00 në Ministrinë e Punëve të Jashtme të Greqisë, ku dorëzoi një shkresë ku njoftonte se Korfuzi ishte pushtuar nga forcat italiane në orën 16:00.

Në këtë shkresë thuhet se kjo masë “ka karakter paqësor dhe të përkohshëm”.

Në të njëjtën kohë, z. Montagna i dorëzoi qeverisë greke një ultimatum të dytë, ku kërkonte pranimin brenda pesë orësh të dëmshpërblimeve të kërkuara nga Italia për masakrën e gjeneral Tellinit dhe shokëve të tij.

Lajmi për pushtimin e Korfuzit shkaktoi një zemërim të madh në Athinë.

Gjeneral Tellini, anëtar i misionit italian, i vrarë gjatë rrugës për në Janinë

Le Journal, e diel, 2 shtator 1923, ballinë : 

Kolonel Boçari akuzohet si nxitësi i masakrës së Janinës

Le Matin, e hënë, 3 shtator 1923, f.2 :

Romë, 2 shtator.

Një shkresë që ka mbërritur te Corriere Italiano thotë se udhëtarët që vijnë nga Shqipëria pretendojnë se pas rezultateve të hetimit të bërë nga përfaqësuesi italian në Vlorë, opinioni publik shqiptar akuzon njëzëri kolonelin grek Boçari se ka organizuar masakrën e misionit italian, në bashkëpunim me zotin Bamikas, kryetar i komitetit revolucionar epirot.

Ekzekutuesit e sulmit thuhet se janë një togë trupash greke të komanduara nga oficerët e saj. Bamikas aktualisht ndodhet në Korfuz ku u pasurua gjatë pushtimit të këtij qyteti nga aleatët.

Koloneli Boçari u largua nga Janina një orë pas nisjes së misionit italian, me sa duket për t’u siguruar që urdhrat e tij ishin zbatuar. Një sherr shumë i dhunshëm kishte shpërthyer së fundmi mes gjeneral Tellinit dhe kolonel Boçarit. Gjeneral Tellini kishte urdhëruar kolonelin Boçari të ndëshkonte oficerët grekë, të cilët kishin shkulur disa shenja të vendosura nga misioni italian përgjatë vijës së re kufitare greko-shqiptare. Koloneli Boçari refuzoi me terma të dhunshëm dhe madje kërcënoi gjeneralin Tellini me revolen e tij. Ky i fundit i mënjanoj armën duke thënë :

—  Ju nuk jeni kolonel, por një grabitqar.

Gjenerali Tellini më pas i telegrafoi Lidhjes së Kombeve, duke kërkuar largimin e Boçarit nga misioni grek. Kur koloneli Boçari mësoi për ankesën, urrejtja e tij u bë e fortë. Kjo duket së është zanafilla e dramës. (Fournier.)

Një telegram nga Shqipëria

Le Figaro, e hënë, 3 shtator 1923, f.3 : 

Romë, 2 shtator.

Kryetari i Këshillit të Regjencës Shqiptare i ka dërguar Mbretit të Italisë këtë shkresë :

“Italianët që lanë ekzistencën e tyre shumë fisnike në territorin grek dhe, nga dora greke, viktima të një sensi shumë fisnik drejtësie, janë dhe do të jenë gjithmonë të dashur për zemrën e popullit tonë, si bijtë e tij.

Në këtë orë zie, e cila në historinë e martirologjisë italiane shënon një faqe tjetër të artë, i kërkojmë Madhërisë suaj të pranojë shprehjen e ndjenjave të ngushëllimit dhe simpatisë që kombi shqiptar ndjen për motrën e madhe.”

SOTIR PECI

Vazhdojnë hetimet për zbulimin e atentatorëve të gjeneral Tellinit

L’Avenir, e mërkurë, 5 shtator 1923, ballinë : 

Londër, 4 shtator. — Një informacion nga Athina për gazetat angleze bën të ditur se qeveria greke po ndjek në mënyrë aktive hetimin e saj për të zbuluar vrasësit e gjeneral Tellinit dhe shoqëruesve të tij.

Në Athinë thuhet se, sipas disa dëshmive, vrasësit kishin veshur kostume shqiptare. Gjurmët e tyre i çuan hetuesit në kufirin shqiptar.

Deklarata të z. Musolini ndaj të dërguarit special të Le Matin

“Asgjë nuk do të më bëjë të tërhiqem apo të pranoj një kompromis”, thotë kryeministri

Le Matin, e premte, 7 shtator 1923, ballinë : 

 [Nga i dërguari ynë special]

Romë, 6 shtator.

— Nuk dua, më tha z. Musolini, të bëj deklarata solemne për çështjen greke. Pikëpamja ime njihet mirë nga deklaratat e mia të mëparshme, por mund të flasim në mënyrë miqësore për rrethinat dhe pasojat e konfliktit.

Pikërisht në këto terma më foli diktatori italian pasditen e sotme, në zyrën e tij të punës në pallatin Chigi, ku është i instaluar, në zemër të Romës aktive dhe të zhurmshme. Në këtë zhurmë, z. Musolini është i qetë, mjeshtër i secilës fjalë të tij, duke nuancuar në frëngjisht, me, mund të them, një sens të mprehtë gazetarie, secilën prej pikëpamjeve të tij të qarta, prerëse dhe të guximshme. Është një kënaqësi dhe gjithashtu një shqetësim i vazhdueshëm për një gazetar, sepse si ta riprodhoni këtë intervistë të gjallë e plot ngjyra, nëse do ta lejonte mjeshtri i Italisë ?

Pyetja ime e parë çon në një replikë të ashpër.

— Në Gjenevë flitet shumë, i thashë, për të drejtat e vendeve të vogla.

— Shumë mirë, tha z. Musolini, por kjo e drejtë nuk shkon deri aty sa të vriten përfaqësuesit e vendeve të mëdha. Hetimi ynë ka zbuluar disa detaje shumë shqetësuese. Në prag të ditës kur u vra gjenerali fatkeq Tellini, oficerët grekë shkaktuan heqjen, gjatë natës, të shenjave të vendosura tashmë nga komisarët tanë. Grekët u tërbuan në vijën e re në kufi; ata kishin protestuar tashmë për dy fshatra që u ishin dhënë shqiptarëve dhe e kishin bërë përgjegjës Tellinin për to në mënyrë krejt të padrejtë pasi ai ishte i detyruar të ndiqte direktivat formale. I gjithë ky informacion është të paktën i çuditshëm.

Megjithatë, konferenca e ambasadorëve do të hetojë. Ajo mund të arrijë në tre përfundime :

Përfundimi i parë do të ishte që fajtorët janë shqiptarët dhe jo grekët. Kjo është një puro hipotezë dhe krejt e pabesueshme, pasi Tellini supozohej të ishte i favorshëm për shqiptarët; por e konsideroj për të mos përjashtuar asnjë mundësi, qoftë edhe më absurden. Në këtë rast, disa pjesë të ultimatumit tim mund të modifikohen dhe Greqia është e lidhur vetëm nga një përgjegjësi më pak serioze territoriale, shtrirja e së cilës do të matet nga konferenca.

Përfundimi i dytë është se kanë qenë vërtet grekët ata që kanë kryer atentatin. Atëherë, pa dyshim, konferenca e ambasadorëve do të pajtohet plotësisht me kërkesat e mia dhe Franca do të kujtojë veçanërisht se, për vrasjen e marinarëve të saj në Zapeion, kërkoi 50 milionë franga ari, një falje formale dhe një gjobë të ndershme, në të cilën do të merrnin pjesë mbreti, ushtria dhe të gjitha autoritetet greke.

Përfundimi i tretë i mundshëm, nuk janë vetëm grekët, por zyrtarët grekë ata që janë përgjegjës. Pra, përballë këtij agresioni barbar ndaj përfaqësuesve të fuqive, unë supozoj se kërkesat e mia do të rëndohen dhe do të plotësohen me sanksione shtesë.

Kjo është arsyeja pse unë besoj se i gjithë ky hetim mund të bëhet vetëm nga fuqitë e mëdha të ndërgjegjshme për detyrat e tyre dhe duke vepruar me qartësi të plotë, dhe jo në debate të pafundme dhe pa konluzione.

Opinioni italian u ofendua, u trondit nga qëndrimi i shtypit anglez dhe mbi të gjitha nga kërcënimi i një bllokadë që, për më tepër, nuk i bëri përshtypje askujt.

Më besoni, vazhdon diktatori, duke i dhënë rëndësi çdo fjale, asgjë nuk do të më bëjë të tërhiqem apo të pranoj një kompromis me nderin kombëtar. Ne nuk do të lejojmë që në asamblenë e Gjenevës të diskutohet dhe të gjykohet fyerja që i është bërë Italisë nga krimi i kryer ndaj oficerëve tanë, dhe më lejoni të besoj se ju do të bënit të njëjtën gjë në vendin tonë.”

Ndërsa z. Musolini më flet kështu, e marrin në telefon; ai dëgjon dhe fytyra i tkurret. Ky njeri që i trajton problemet diplomatike kapitale që përfshijnë të ardhmen e botës me një ftohtësi ironike dhe të patrazuar duket i tronditur. E dëgjoj të thotë: “E terribile, è una giornata nera – Është e tmerrshme, është një ditë e zezë”. Dhe sytë i mbushen me lotë.

Jam i shqetësuar dhe mendoj për një ndërlikim të tmerrshëm ndërkombëtar. Jo, është diçka krejtësisht tjetër, dhe aty njeriu shfaqet thellësisht. Kishin ndodhur tre përplasje avionësh brenda një dite. Katër aviatorë ishin vrarë. Ata janë italianë, të rinj të guximshëm dhe aktivë, që ofrojnë jetën e tyre për të avancuar aviacionin, ashtu si z. Musolini e rrezikon çdo ditë veten në një automobil apo aeroplan. Dhe para trishtimit të kësaj zie, njeriu që është i pandjeshëm ndaj kërcënimit të flotës britanike u pikëllua dhe lëvizi jo si një fëmijë, por si një baba.

Jules Sauerwein

Fotografia e gjeneralit italian Tellini me adjutant Bonacini-n dhe mjekun–major Corti

La Petite Gironde, e diel, 9 shtator 1923, ballinë : 

Gjenerali italian Tellini (në mes), adjutanti Bonacini dhe mjeku–majori Corti, të misionit të përcaktimit të kufirit shqiptar u vranë më 27 gusht, me përkthyesin dhe shoferin e tyre, në Epir, në rrugën për në Janinë në Santi-Quaranta (Sarandë). – Sipas L’Illustration.

Shqiptarët njohin atentatorët

Le Figaro, e martë, 11 shtator 1923, f.3 : 

Romë, 9 shtator. — Mësojmë se ultimatumit grek që i kërkonte dorëzimin e atentatorëve të misionit Tellini, qeveria shqiptare iu përgjigj duke deklaruar se atentatorët janë grekë dhe njihen në Shqipëri dhe se shqiptarët do të kalojnë kufirin për arrestimin nëse qeveria e Athinës nuk i arreston vetë.

Gjeneral Tellini, kreu i misionit të përcaktimit të kufijve, i cili u vra në afërsi të Kakavisë

Le Monde illustré, e shtunë, 15 shtator 1923, f.3 : 

Fotografia e fundit e gjeneral Tellinit para vrasjes së tij pranë Santi-Quaranta (Sarandës)

Excelsior, e shtunë, 15 shtator 1923, ballinë :

Fotografia e fundit e bërë gjeneral Tellinit është ajo e riprodhuar më sipër. Është bërë në Janinë pak ditë para tragjedisë. Komisioni italian u largua nga metropolia ortodokse pas një ceremonie të kremtuar në kujtim të heroit Marko Boçari.

Më poshtë, trupat e viktimave të ekspozuara në kapelën e zjarrtë me kurorat e ofruara nga autoritetet greke dhe përfaqësuesit e huaj.

Vrasja e gjeneral Tellinit. Kërkesa për falje nga qeveria greke

La Gironde, e mërkurë, 19 shtator 1923, ballinë : 

Athinë, 18 shtator. — Në zbatim të dispozitave të notës së Konferencës së Ambasadorëve, Ministri grek i Luftës i prezantoi zyrtarisht sot paradite legatave italiane, franceze dhe angleze kërkesën e faljeve të qeverisë greke për vrasjen e anëtarëve italianë të komisionit të delimitimit të kufiri shqiptar.

Besohet se njihen vrasësit e gjeneral Tellinit

Fotografitë unike të dramës, mbërritën dje në Paris

Excelsior, e shtunë, 22  shtator 1923, ballinë :

Greqia sapo u ka shprehur aleatëve faljet e kërkuara të nesërmen e vrasjes së gjeneral Tellinit dhe anëtarëve të misionit të tij, një atentat që çoi në bombardimin dhe pushtimin e Korfuzit nga italianët. Konfliktu greko-italian ka mbaruar, por dokumentet e pabotuara dhe unike që publikojmë më sipër, megjithatë ruajnë gjithë interesin e tyre. Ata janë marrë menjëherë pas zbulimit të dramës. Bëhet e ditur se një individ i veshur me uniformë greke, i arrestuar në “Quessorati”, ka zbuluar emrat e atentatorëve dhe bashkëpunëtorëve të tyre. Delegatët e Komisionit Ndërkombëtar të Hetimit për vrasjen e Janinës kanë vizituar vendin ku u krye krimi.

Ne nuk do ta njohim më vonë rezultatin e këtij hetimi që bëri të mundur të bëjmë disa vëzhgime interesante.

Italia do të marrë 50 milionë lireta dhe do të tërheqë sot trupat e saj nga Korfuzi

Excelsior, e enjte, 23 shtator 1923, f.3 : 

Ky është vendimi që ka marrë konferenca e ambasadorëve dhe i është komunikuar Athinës.

Kështu, teza italiane ka marrë kënaqësi

Konferenca e ambasadorëve kishte nisur të martën shqyrtimin e raportit që i dërgoi komisioni ndëraleat hetimor për krimin në Shqipëri.

Megjithatë, konferenca nuk mori një vendim të martën dhe vendosi të mbajë një seancë tjetër.

Prandaj, ambasadorët u takuan dje në mëngjes në Quai d’Orsay dhe morën njëzëri vendimin e mëposhtëm :

Konferenca e Ambasadorëve,

Duke marrë parasysh ekzekutimin nga Greqia të riparimeve të kërkuara nga shkresa e 8 shtatorit ;

Duke pasur parasysh se në datën e raportimit në fjalë, fajtorët nuk ishin zbuluar ende; ndërkohë që, nga ana tjetër, janë evidentuar disa mangësi nga autoritetet greke në lidhje me zhvillimin e hetimeve;

Se në lidhje me kërkimin e autorëve janë vërejtur disa neglizhime;

Duke pasur parasysh se kushti i pestë i shkresës së datës 6 shtator, si arsye, nuk mund të konsiderohet i përmbushur :

Vendos :

Se si gjobë, për këtë llogari, qeveria greke do t’i paguajë qeverisë italiane një shumë prej pesëdhjetë milionë liretash italiane; konferenca dhe qeveria italiane heqin dorë gjithashtu nga dërgimi i çështjes në gjykatën ndërkombëtare të drejtësisë në Hagë, të parashikuar në paragrafin 7 të shkresës së 8 shtatorit, si dhe çdo dënim tjetër, dhe duke e konsideruar çështjen si të zgjidhur në lidhje me to, përveç një apeli specifik të Italisë përpara gjykatës ndërkombëtare të drejtësisë, për çështjen e shpenzimeve të pushtimit (okupimit);

Vendos që pagesa e shumës prej pesëdhjetë milionë liretash italiane ; të përmendura më sipër, do të kryhet duke i dërguar qeverisë italiane shumën prej pesëdhjetë milionë liretash italiane të depozituara më 10 shtator 1923 në Bankën Kombëtare të Zvicrës; se për rrjedhojë, Gjykatës së Drejtësisë do t’i kërkohet të urdhërojë transferimin e shumës së përmendur nga Banka Kombëtare e Zvicrës në Bankën e Italisë, në Romë, në emër të Qeverisë Italiane.

Konferenca thekson, me këtë rast, se qeveria italiane deklaron se do të zbatojë, më 27 shtator, vendimin e marrë më parë për evakuimin e Korfuzit në këtë datë.

Korfuzi do t’u dorëzohet grekëve sot

Athinë, 26 shtator. — Agjencia e Athinës publikon shkresën e mëposhtme :

“Sekretari i Legatës Italiane ka informuar Drejtorin e Përgjithshëm të Ministrisë së Jashtme se evakuimi i Korfuzit do të përfundojë plotësisht më 26 shtator dhe se ishulli do t’u dorëzohet autoriteteve greke ditën e nesërme, më 27 shtator.”

Dëmshpërblimet greke të kërkuara nga Italia në Prevezë

Ankorimi i trupave të viktimave të vrasjes së Janinës

Excelsior, e hënë, 24 shtator 1923, ballinë : 

Eshtrat mortore të gjeneral Tellinit dhe shoqëruesve të tij, të sapo mbërritur në Romë, ku u organizua një ceremoni madhështore për nder të tyre, u ankoruan pak ditë më parë në portin grek të Prevezës me anijet luftarake italiane. Pas një ceremonie fetare në kishën e Shën Andreas, arkivolet u mbajtën në bord nga ushtarët grekë. Fotografia jonë e tretë përfaqëson marinarët që u bëjnë nderimet viktimave në bordin e San-Marco. Flota greke përshëndeti flotën aleate në gjirin e Phaleronit (Faleronit), sipas kushteve të shkresës së konferencës së ambasadorëve.

Epilogu i vrasjes së gjeneral Tellinit

Excelsior, e martë, 25 shtator 1923, ballinë :

Dje publikuam fotografi që paraqesin ankorimin në Prevezë të trupave të viktimave të sulmit në Epir. Këtu, gjatë ceremonisë në portin e Phaleron, u kremtua një meshë në anijen Conte-Cavour dhe varrimi në Romë i gjeneralit Tellini dhe shoqëruesve të tij. Një turmë e konsiderueshme dhe e grumbulluar shtrihej përgjatë gjithë rrugës së ndjekur nga kortezhi mortor.

Masakra e Janinës

Journal de Beaune, e shtunë, 13 tetor 1923, ballinë :

Romë, 11 tetor.

Këshilli i Ministrave, me propozimin e M. Musolinit, ka vendosur, me kompensim të posaçëm, t’u japë familjeve të viktimave të sulmit të Janinës këto shuma: një milion lireta për familjen e gjeneral Tellinit; 500.000 lireta familjes së major Cortit (Luiggi Corti); 300.000 lireta për familjen e adjutant Bonaccini (Mario Bonacini); 200.000 lireta familjes së ushtarit Farnetti (Reniggo Farneti).

Më vonë do të vendoset për dëmshpërblimin që do t’i jepet familjes së përkthyesit Kraveri (Thanas Kraveri), me kombësi shqiptare.

Një meshë solemne u mbajt në kishën e Shën Pjetrit në Milano

Le Monde illustré, e shtunë, 13 tetor 1923, f.4 :

Në kishën e Shën Pjetrit në Milano u mbajt një meshë solemne për prehjen e shpirtit të gjeneral Tellinit dhe shoqëruesve të tij fatkeq të rënë në Janinë. Kjo fotografi është bërë ndërsa trupat po nderojnë katafalkun.

Makina e gjeneral Tellinit ne muzeun ushtarak

Le Temps, e mërkurë, 24 tetor 1923, ballinë : 

Brindizi, 23 tetor.

Makina në të cilën ndodhej misioni Tellini kur ai u vra dhe që ishte mbajtur në një lokal në doganë, u transportua në komandën e Karabinierëve, në pritje të transportit të saj për në Romë. Ajo do të ruhet në muzeun ushtarak.

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 1 Nëntor 2022

“The Washington Post” ka botuar, të enjten e 16 dhjetorit 1926, në faqen n°12, një shkrim mbi justifikimin e Faik Konicës asokohe në lidhje me traktatin italo-shqiptar, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shqipëria mohon që traktati të ketë për qëllim ndonjë shtet

Legata thotë se pakti me Italinë nuk përmban asnjë klauzolë apo aneks sekret.

Të arkivohet (ruhet) në Lidhje

(Nga Associated Press)

Duke deklaruar se “komentet shqetësuese të një shtypi të huaj” bazoheshin në “thjesht hamendje”, qeveria shqiptare tha dje përmes legatës së saj këtu se traktati italo-shqiptar i nënshkruar së fundmi ishte një “traktat paqeje dhe nuk drejtohet kundër asnjë shteti”.

Deklarata e Shqipërisë që prej nënshkrimit të paktit është bërë publike nga ministri shqiptar Faik Konica.

“Marrëveshja e miqësisë e nënshkruar mes Shqipërisë dhe Italisë, nuk mund dhe nuk duhet të konsiderohet ndryshe veçse si një akt diplomatik, që sjell një konfirmim të ri për pavarësinë, sovranitetin dhe integritetin territorial të Shqipërisë.

Larg favorizimit të çfarëdo ndërhyrjeje nga ana e Italisë në punët e jashtme dhe të brendshme të Shqipërisë, larg zëvendësimit të fuqisë së madhe fqinje me rolin e garantuesit ndërkombëtar që institucioni i lartë i Gjenevës u siguron të gjithë anëtarëve të tij — traktati shqiptaro-italian, i cili është edhe një traktat arbitrazhi, frymëzohet vetëm nga parimet e besëlidhjes së Lidhjes së Kombeve, e cila do të jetë ruajtësja e këtij traktati dhe në këtë mënyrë autoriteti i Lidhjes rritet në fushën ndërkombëtare.

Ky pakt nuk përmban asnjë klauzolë apo aneks sekret, gjë që do të ishte në kundërshtim flagrant me parimet mbi të cilat bazohet.”

---

---

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 30 Tetor 2022

Në librin “Œuvres de Napoléon Bonaparte, Tome 2, 1821 – Vepra të Napoleon Bonapartit, Vëllimi 2, 1821”, gjejmë dy letra ekskluzive (f. 230 – 231) ku Napoleon Bonaparti, pas pushtimit të Maltës, kërkonte të komunikonte me Ali Pashë Tepelenën, përmbajtjen e të cilave Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Maltë, 17 qershor 1798.

Shtetasit Lavalette,

Shtetas, “L’Arthémise” ka urdhërin që t’ju ankorojë në bregdetin e Shqipërisë dhe t’ju vendosë në gjendje të bisedoni me Ali Pashën. Letra e bashkangjitur që do të duhet t’i jepni atij, nuk përmban asgjë tjetër veçse t’i jepni besueshmëri asaj që do t’i thoni dhe ta ftoni që t’ju japë një mënyrë të sigurt për të folur vetëm me të. Do t’ia jepni vetë letrën e përmendur, në mënyrë që të siguroheni se do ta lexojë vetë.

Pas kësaj, ju do t’i thoni atij se, pasi sapo kam pushtuar Maltën dhe duke u gjendur në këto dete (ujëra) me tridhjetë anije dhe pesëdhjetë mijë burra, do të kem marrëdhënie me të dhe se dua të di nëse mund të mbështetem tek ai; se do të doja që edhe ai të dërgonte pranë meje, duke e hipur në fregatë, një njeri fisnik dhe që do të kishte besimin e tij; se për shërbimet që u ka bërë francezëve, për trimërinë dhe guximin e tij, nëse më tregon besim dhe dëshiron të më ndihmojë, unë mund t’ia shtoj shumë lavdinë dhe fatin e tij.

Në përgjithësi do të mbani shënim gjithçka që ju thotë Ali Pasha dhe do të hipni sërish në fregatë për të ardhur tek unë dhe do të më raportoni për gjithçka që keni bërë.

Duke kaluar nëpër Korfuz, ju do t’i thoni gjeneralit Chabot të na dërgojë anije të ngarkuara me dru dhe t’u bëjë një shpallje banorëve të ishujve të ndryshëm që t’i dërgojnë skuadriljes verë, rrush të thatë dhe se do të paguhen mirë për këtë. 

BONAPARTI

Maltë, 17 qershor 1798.

Ali Pashës,

Miku im shumë i respektuar, pasi ju kam ofruar urimet e mia më të mira për begatinë dhe ruajtjen e jetës tuaj, kam nderin t’ju informoj se e njoh prej kohësh lidhjen (simpatinë) që keni për republikën franceze, gjë që do të më bënte të dëshiroja të gjeja një mënyrë për t’ju dhënë prova të vlerësimit që kam për ju.

Meqë sot rasti mu duk i favorshëm, u nxitova t’ju shkruaj këtë letër miqësore, dhe kam udhëzuar një nga ndihmësit e mi në terren që t’jua sjellë, t’jua dorëzojë personalisht.

E kam porositur gjithashtu që t’ju bëjë disa propozime në emrin tim dhe meqë nuk e njeh gjuhën tuaj, ju lutemi të zgjidhni një përkthyes besnik dhe të besueshëm për bisedimet që do të ketë me ju.

Ju lutem t’i jepni besueshmëri gjithçkaje që ai ju thotë nga ana ime dhe ta ktheni menjëherë tek unë me një përgjigje të shkruar në turqisht nga vetë dora juaj.

Ju lutem pranoni urimet e mia të mira dhe sigurinë e përkushtimit tim të sinqertë. 

BONAPARTI