Blerta Haxhiaj – Dielli

30 vjeçe dhe akoma nuk je martuar?

January 3, 2019 by dgreca

1 blerta-haxhiaj

Nga Blerta Haxhiaj/

Të jesh beqar/e në të ‘30 e tua dhe akoma nuk je martuar, nuk ke krijuar familje, nuk është një fat i keq që të ndjek nga pas por është një fenomen global. Periudha e thyerjes së subkulturës dhe traditave gjithmonë është dhe do të jetë një relativitet në vete që kërkon kohë dhe merr kohë të gjatë. Në një vend ku martesa shikohet si një status definitiv për rolin e femres në shoqëri dhe ajo kalon të 30 – 40 e saj ku cilësohet si një e ‘mbetur në derë’, ato femra nuk janë martuar më, apo femrat e reja shprehin dëshirën për arsimimin e duhur dhe të zhvillojnë karrieren e tyre përpara se të krijojnë familje apo të lindin fëmijë! Hulumtuesja Nancy Smith-Hefner identifikon disa probleme që përballen ato që ndjekin këtë rrugë. Femrat e reja përpiqen të përshtaten aq shumë në dritare të vogla oportuniteti mundësisht që ndonjëherë duket e pamundur. Duke u përqendruar në arsimimin dhe duke punuar shumë, ato përfunduan duke pyetur se si të gjejnë një partner me të cilin të krijojnë një familje. Ndonjëherë, kjo gjendje vazhdon duke u bërë burim i stresit dhe zhgënjimit. Pyetja më e shpeshtë që drejtohet është A jam vetëm unë? Në fakt nuk janë vetëm ato. Njerëzi janë duke përjetuar fenomenin që ka përfshirë tërë globin nga Brooklyn në Paris, Rwanda në Japoni. Ky fenomen quhet ‘pritja’ dhe kjo mund të çojë në një ndryshim thelbësor në mënyrën se si mendojmë për dashurinë dhe partneritetin. Smith-Hefner, një profesoreshë e asociuar e antropologjisë në Universitetin e Bostonit, ka studiuar për vite me radhë shoqëritë aziatike, por kur ajo filloi të shohë paralele të qarta ndërmjet indonezianëve të rinj të cilët ishin subjekt i hulumtimit të saj dhe studentët e saj të rinj amerikanë në shtëpi. “Ata gjithashtu po përballen me këtë problem se si të gjejnë një partner,” tha ajo. Si një trend që po rritet në rastin e tillë termi ‘çadra’ mund të asocohet me pritjen, ajo referohet mund t’u drejtohet shtyrjes së vendimeve të rëndësishme, të tilla si largimi nga shtëpia e prindërve ose marrja e përgjegjësive të moshës madhore, që për meshkujt në shoqërinë tonë kjo është shumë e pranueshme por për gjininë femërore kjo është akoma në tranzicion e sipër sepse një femër mund të lërë shtëpinë e prindërve përgjithmonë atëherë kur martohet. Një nga trendet globale është dhe pritja apo rritja e moshës për martesë sidomos në shtresat e arsimuara, edukuara ku specifikisht dallohen femrat, dhe nga të dhënat e fundit ky trend është shfaqur edhe në Jordani, Kine, US, Rëanda, Guatemala etj. Diane Singerman, e bashkon termin e ‘pritjes’ te të dy gjinitë dhe themelet ekonomike, ku përshembull në Egjipt, martesa është shumë shpenzuese për të rinjtë që ta përballojnë ata apo ta menaxhojnë ndërkohe që të kesh fëmijë jashtë aktit martesor për ta është një gjë që nuk arrijnë ta konceptojnë. Kjo lloj pritje mund të godasë shumë rëndë meshkujt, Emigrimi, shkalla e lartë e papunësisë dhe paga të ulëta kombinohen për të mbajtur njerëzit larg nga marrëdhëniet e tilla pra fillimi i familjes. Edhe në vendet ku është e mundur të bëhet një prind pa një martesë të shtrenjtë, normat e lindshmërisë po bien, duke përmendur Greqinë, Spanjën dhe Francën se si të përballet me problemet e pjellorisë që lidhen me moshën, pjesërisht për shkak se të rinjtë nuk mund të përballojnë përgjegjësitë e moshës madhore, si vendin e tyre për të jetuar. Për shkaqe të tilla të rinjtë, femrat e meshkujt e shtyjnë aktin e martesës si shkak që po shfaqet si trend global. Por nuk është vetëm edukimi universitar që po i bëjnë femrat të presin. Një studim i kohëve të fundit i shumë vendeve nga Afrika sub-sahariane zbuloi se edhe kur vetë femrat që nuk kishin marrë më shumë se arsimi formal, ato kishin gjasa të vononin martesën nëse femrat e arsimuara rreth tyre po e aplikonin këtë. Shumë prej këtyre femrave nuk presin deri në moshën 30-vjeçare; por ato po shtyjnë përsëri kundër modelit tradicional të martesës në adoleshencë, (që bie ndë ndesh me të drejtat e njeriut) duke dashur që në vend të kësaj të fitojnë një përvojë jetësore së pari. (shumë morale dhe etike). Për gratë, ndryshimi i sjelljeve dhe imperativi biologjik e dërgon atë në një debalancim material, i cili tenton të ndihet pasi të jenë gati të fillojnë një familje dhe nuk munden. Kjo është të paktën pjesërisht për shkak të disa pritjeve dhe sjelljeve që nuk po ndryshojnë. Nëse duhet zgjedhur një mashkull për bashkëshort në vendet e varfëta apo aty ku niveli ekonomik është shumë poshtë standarteve normale të jetësës atëhere bashkëshorti shihet si një bankomat. Kjo nuk është domosdoshmërisht e drejtë, por është thellësisht e rrënjosur, e lidhur me idetë tradicionale të maskulinitetit, duke siguruar një familje dhe duke e mbrojtur atë, që është e vështirë ta mirëmbash atë. Nëse zgjedhja, aksidentalisht (që aksidenti nuk ekziston sepse raporti shkak-pasoje është i vendosur dhe thjeshte ndiqet një linjë veprimi) ose një kombinim i dyjave, femrat gjithnjë e më të arsimuara dhe ambicioze po gjejnë veten të paaftë për të gjetur bashkëshortin që duan në kohën që po kërkojnë. Nuk është për shkak të mungesës së përpjekjes, llojet e burrave që po kërkojnë-të disponueshem për t’u nisur në jetën familjare, të gatshme për të kryer, dhe me nivele të ngjashme të arsimit dhe ambicjes – thjesht nuk janë atje aq sa janë të nevojshëm. Femrat, atë që po bëjnë përballë pabarazisë, në të shumtën e rasteve po bëjnë atë çka munden. Tashmë më avancimin e teknologjisë është shumë më e lehtë të caktosh një takim se sa në vitet e kaluara. Por një zgjidhje më e madhe për këtë çështje mund të jetë një ndryshim paradigme, që e sugjerojnë akademikët. Të dy gjinitë gratë dhe burrat mund të kenë nevojë të fillojnë të mendojnë me të vërtetë ndryshe në lidhje me rolet gjinore dhe atë që ata duan nga një martesë. Një zgjidhje e qartë është për femrat, meshkujt dhe shoqëritë përreth tyre (duke përfshirë figurat me ndikim si prindërit) që të pranojnë idenë e grave që të bëhen shtylla kryesore e familjes për familjet, tha Smith-Hefner. Një ndryshim i tillë mund të përfshijë gratë që martohen me burra që janë më të rinj se ata. Në mënyrë që kjo të funksionojë, shoqëritë do të duhet të kapërcejnë paragjykimet e tyre por sigurisht, ka probleme të tjera sesa gjykimi shoqëror. Njerëzit shtypen për një numër të madh arsyesh, dhe është shumë e vështirë të ndryshosh se kush është tërhequr thjesht nga përpjekja e vullnetit. Pra pritja mund të shfaqet si shumë e zakonshme në një vend ku femrat dhe nganjëherë njerëzit e vënë fazën e ardhshme të jetës së tyre në pritje sepse ata nuk janë në gjendje të gjejnë partnerin që ata duan ose mbahen nga detyrimet financiare. Martesa formale nuk është struktura e vetme në të cilën mund të kesh një familje dhe njerëzit me siguri po eksperimentojnë me mënyra të tjera për të përparuar në fazën e ardhshme të jetës, duke përfshirë zgjedhjen e tyre që mos të kenë fëmijëve, ose duke pasur dhe ngritur ato në kontekste më pak tradicionale. Një gjë që bie shume ndesh ne kulturë tonë shqiptare edhe pse shumë fëmije po rriten nga nenat beqare apo me prindër të divorcuar ose birësimi. Por shumë njerëz duan, nëse jo martesa, të paktën “një partner riprodhues monogam shumë i sigurt dhe shumë i përkushtuar” para se të sjellin fëmijë në botë, thotë Inhorn – “Derisa kjo ide të ndryshojë, dhe derisa njerëzit të ndihen më të sigurt të jenë prindër të vetëm … Unë thjesht mendoj se kjo çështje do të jetë një çështje globale”. Sipas të dhënave të INSTAT – zhvendosja drejt moshës më të vjetër për martesë konfirmohet edhe nga llogaritjet e mesatareve të moshës për martesë. Informacioni i bazuar mbi statistikat vitale për moshën mesatare në martesë tregon një rritje nga 28,5 në vitin 2006 në 30,4 vjeç në vitin 2016 për meshkujt si dhe nga 23,1 në 25,1 vjeç për femrat. Kjo rritje është e dukshme për të dyja gjinitë. Shtyrja e moshës për martësë nuk është fakt i keq apo syri i keq është thjeshtë një fenomen Global. Kush mund ta ndryshojë atë? Vetë njeriu!

KRIM PASIONI

June 29, 2018 by dgreca

Nga Blerta Haxhiaj/

Krimi i dhunshëm është relativisht i drejtëpërdrejtë. Të dashurosh nuk është mekat! Mekati është të mos zotërosh mënyrën për të dashuruar. Dashuria është Universale, ajo thjesht zgjedh formen me të cilën shfaqet. Të zotërosh informacionin mbi krimin gjithmonë ka qënë një mjet popullor për të qënë në qëndër të vëmendjes. Politikat dhe studimi mbi krimin janë mbi pasionet irracionale dhe intereset racionale. Efektet forcuese të krimit i përkasin kohës, individët kryejnë krime, planifikojnë, janë pjesë e rrjeteve kriminale, burgosen aty ku lidhjet me të burgosurit tjerë forcohen edhe më shumë sepse ata mbajnë stigmën e ish të dënuarve, gjë që kufizon mundësitë e tyre legjitime. Si një rreth vicioz i sjelljes kriminale, simbolika e politikave mbi parandalimin e krimit, kërkojnë ndëshkime dhe dënime të ashpra, të cilat çojnë në rritjen e shpenzimeve, të cilat i pasurojnë ekzekutimin dhe burokracitë penale. Pra, politika e krimit, jo vetëm krimi, është shndërruar në një studim në bashkëveprim mes pasionit dhe interesit vetjak. Triumfi i simbolikës mbi disa lloje të racionalizmi shprehet mes triumfit të ekspresivitetit mbi besimin e asaj të kontrrollit dhe rehabilitimit të krimit racional. Dilemat e shumta të politikave mbi krimin mund të paraqiten si të pambrojtura në nivelin shoqëror dhe individual – te dikush që i jep fund jetës së tij si pasoj㍑ e ekuacionit ekonomik. Argument kundër krimit të pasionit është vetë morali si prepozicion që vrasësi e meriton të vdesë mirëpo nga ana morale kjo bie na ndesh sepse krimi dhe vrasja janë të ndaluara. Leximi virtual dhe komunikimi virtual kanë zhvilluan një tejpopullim të veprimit komunikativ siç është krimi i cili në mënyrë primare shfaqet i drejtë dhe ka karakter social e ekonomik, në instancat e vonshme jep totalisht të kundërtën e saj. Vrasësi, ai që vret, plaçkitë, përdhunon dhe vjedh ka një karakter të keq, prandaj se si të ndërtohet një karakter i tillë, tenton të identifikojë mbeshtetjen strukturore të personalitetit të njeriut ashtu siç është puna dhe oportuniteti. Dikush tjetër fokusohet mbi familjen dhe religjonin, dikush mbi tradhëtinë dhe paranë. Frika më e madhe në publik është shfaqja haptazi e këtyre të kombinuara sëbashku sepse aty shfaqen probleme që duhet zgjidhur. Fokusimi i patologjive individuale sociale lirohet nga frika sistematike, pabarazia ekonomike dhe gjinore, preventivat japin një rrezik të madh dhe serioz ndaj krimeve të tilla që ndodhin si krime pasioni apo krime ekonomiko-pasioni. Krimi dhe kriminelet ndëshkohen dhe dënohen në atë mënyrë që gjenerata tjetër e krimineleve të kenë në mendje së çfarë mund ndodhë në të ardhmen po atyre. Aplikimet në sociologji, filozofi dhe shkenca sociale janë të mbjellura në ligj dhe psikologji. Ai që jep mësim shkenca politike dhe kriminologji eksploron politikat e simbolikave mirë të njohura politike dhe se si ato janë të aplikuara në krim. Turma dhe politikat komplekse të krimeve mund të kuptohen vetëm në kontekstin e vlerave kulturore dhe kondicioneve sociale të jetës në Shqipëri, morali ndëshkues, përgjigjet individuale të pyetjve sociale, pabarazia gjinore dhe dallimi në shtresa, ndoshta nuk po arrijme të tolerojmë. “Vepra penale kryhet me pakujdesi kur personi, megjithëse nuk i dëshiron pasojat, e parashikon mundësinë e ardhjes së tyre dhe me mendjelehtësi shpreson t’i shmangë ato, ose nuk i parashikon, megjithëse sipas rrethanave duhej dhe kishte mundësi t’i parashikonte.” – Neni 16 Kodi Penal RSH. Menaxhimi i rrezikut mund të mos jetë i njëjtë në menaxhim por përsa i përket dhunes nuk ka ndjenja të ndryshme ndaj saj. Si domosdoshmëri për nga fuqia, politik-bërësit janë fillestar në dallimin e kujdesshëm të krimineleve, plaçkitësve dhe përdhunuesve. Të merresh më ta është shumë kontraversale dhe një mister në vete, Në fund, ligji penal është një sistem dënimi i bazuar në ndjenjat e përbashkëta morale. Shumica prej nesh do të pajtoheshin – në mënyrë intuitive – se ata që kryejnë vrasje me paramendim duhet të marrin dënimin më të rëndë të mundshëm, edhe pse mund të mos pajtohemi nëse ky dënim duhet të jetë me vdekje. Por dënimi përshtatet me krimin e kryer ndërsa ndëshkimin shpirtëror që ata do ta marrin do jete tërë jetën. Ekonomia dytësore e fton dhunën që të jetë sa më aktive. Politikanët që jetojnë në epokën e tyre do të bëjnë çdo gjë që ata mos të shfaqen të butë ndaj krimit. Përtej simbolikës së tyre opinion publik është i zgjuar dhe kundrejt faturave e taksave që shqiptarët paguajnë janë pjesë e politkës së përditshme. Ligji forcon lidhjet e shumta, mbron individin, është influencues dhe shumë zëmërgjërë në kontributet sociale dhe të sigurisë si te legjlislatorët dhe te zbatuesit e ligjit. Vetëgjyqësia është një tipar karakteristik i shoqërisë shqiptare (nëse do që një punë ta bësh mire, bëjë vet), por ata nuk e harrojnë se veprat penale ndahen në krime dhe në kundërvajtje penale. “Vrasja e kryer në gjendje të tronditjes së fortë psikike – Vrasja me dashje e kryer në gjendje të tronditjes së fortë psikike të çastit shkaktuar nga dhuna ose fyerja e rëndë e viktimës dënohet me burgim gjer në tetë vjet” – Neni 82. Rritja e krimit më shumë ngjason me rritjen industriale, gjë që është mekat sepse në vend të që rritet mirëqënia e jetesës dhe mbarëvajtja e individit brenda shoqërisë krimi është bërë si një kafe që del e pi qetë e qetë në një kafiteri. Racionaliteti dhe irracionaliteti nuk pushojnë shumë larg njëra tjetres ato janë si një përllogaritje që herë del sakte dhe mire, here del gabim dhe mirë.

Mosbindja qytetare

April 10, 2018 by dgreca

Nga Blerta Haxhiaj*/Lëvizja e parë politike mund të quhet despotike, nëse ajo është e lidhur me diskursin historik të botës politike, përmban një thesar përmbarues. Eurocentrizmi mund të përshpejtojë papërshtatshmërinë të despotizmit. Pikëpamja teorike është norma e një disipline akademike nëse duhet shpjeguar mosbindja qytetare. ‘Njerëzit rebel’ apo ajo që Michel Foucault referohet si riaktivizim apo rijetim të temave antike në diskurset e despotizmit, asnjëhere nuk e elaboron faktin se zbulimet që shfaqen ndaj bindjeve dhe mosbinjeve qytetare jane të paraqitura si figura despotike. Asnjë problem apo dhimbje nuk mund të haset nga leximi i pafajshëm, sepse despotizmi është një karikature dhe mund të gjykohet nga efektet e saj që njerëzit dhe instancat e larta duhet të kuptojë dhe realizojë rrezikun i përballjes. Efikasiteti i afrimit dialektik në teoritë sociale kritike zënë vend produktiv në mendimin e sotëm politik por edhe në praktiken e saj. Mosbindja civile eshte e drejte morale, etike dhe e shtetasve të shtetit të së drejtës. Produktiviteti i mbipërcaktimit qëndron në nocionin se forma specifike e një formimi social po zhvillohet vazhdimisht (në përgjigje të strukturës dominuese), gjë që kërkon një kthim të pafund në momentin specifik të konjukturës në mënyrë që të artikulojë formën e saj. Ideologjia prodhon subjekte, si dhe kategorinë subjektive – e cila është konceptuar si një person i pajisur me aftësinë për të identifikuar idetë dhe praktikat që ai beson dhe merr pjesë përpara se të veprojë kështu. Si një mekanizëm adaptive, individi e sheh veten të reflektuar në institucionet dhe praktikat e një shoqërie, për të cilën ka nevojë dhe janë të përshtatur. Shteti dhe aparati shtetëror kanë kuptim nga pikëpamja e luftës së klasave por në ditët e sotme ky term tashmë është shnërruar në ‘shtresa’, dallimin që në shtresa që paraqitet si opresion dhe kushte të garantuara për një eksploatim/riproduktim. Mirëpo nuk ka luftë mes klasave pa klasa antagoniste. Mes funksionimit ideologjik që prodhon një nocion partikular të subjektit individual ofron funksionimin diferencial ideologjik që prodhon kontradikta mes subjekteve politike dhe subjekteve votuese. Hapësira e ofruar me tendenca të mosbindjes qytetare bazohet mbi ideologjinë e cila në kundërshtim dhe fundamentalisht duhet të jetë relacionale për subjektet në fjale. Riprodhimi i çdo organizimi social mund të jetë një shoqëri eksploative ose parti revolucionare. Singulariteti dhe përsëritja e përbashkët kanë lokalizimin e organizatës sociale më të gjitha elementet e saj. Si pjesë e demokracisë mosbindja qytetare është e mirëpritur për një mirëmbajtje sa më të mire sociale për gjeneratat në vazhdim. Mirëpo mosbindja civile domosdoshmërit nuk mund të të drejtojë ndaj një revoltë apo protestë, gjithmonë mosbindja qytetare merret me konotacione paqësore. Me 17 prill 2018 marrim një lajm të mirë për Shqipërinë, që është rekomandimi i Komisionit Europian për hapjen e negociatave me Shqipërinë. Ndërkohë që problemet e reformave janë në proçes e sipër më finalizimet e tyre. Por a do ta ndjekë kush opoziten? Është e vërtete se ndihma ekonomike është një harxhim shumë më i përballueshëm për shtetin se sa të ardhurat që mund të fitoje individi. Çështja nuk është se a do ta ndjekë kush opozitën sepse respektivisht si sistem parlamentar duhet të ekzistojë opozita, a kanë vullnet Shqiptarët të ndryshojnë ligjet dhe menyrën e jetësës! Mosbindja qytetare ka mënyra të ndryshme për t’u shfaqur, nuk mund të eliminohet dhuna apo edhe mos-dhuna. Nuk mund të anashkalohet motivi ekonomik që zmadhon mosbindjen qytetare të rolit strukturor që e determinon atë. Montesquieu – “aty ku ekzistojnë ligjet, liria nuk mund të nënkuptojë veprimet e gjithë asaj që dëshirohet. Liria është e drejtë që të bëhet e gjithë ajo që ligjet lejojnë, nëse një qytetar mund të bënë atë që ligjet ndalojnë, nuk do të ketë liri për askënd”. Nëse ekonomia është vetëm dominante në rastin e fundit, kjo do të thotë se është e mundur që një strukturë tjetër të jetë dominante në çdo rast tjetër, megjithëse për arsye ekonomike. Njeriu është një ‘kafshë’ politike (Aristotle) duke kontribuar për vendin që jeton. Në politike çdo gjë rrjedh dhe kalon në hallkat e zinxhirëve të pushtetit, mosbindja civile/qytetare është një kundërshti e pastër nëse arrihet të mbahet në pastërtinë e saj të kulluar. Elementi i propagandës ndikon drejtëpërdrejtë në mosbindjen qytetare, pjesa e kulluar nuk është e pastër domosdoshmërisht sepse është e kaluar në sitën e pushtet/politikës. Lëvizja e fundit në politikë është demokratike nëqoftëse ajo është e lidhur më diskursin politik, paraqitet më despotike se vet despotizmi. (Autorja është zv/kryetare e Shoqata e Sociologëve të Kosovës)

Shën Valentini – tregti apo dashuri?

February 14, 2018 by dgreca

Nga Blerta Haxhiaj /

Të quash tjetrin jo romantik është një vlerësim paska sipërfaqësor vetëm për faktin se tregon se dita e Shën Valentinit është e komercializuar, ky nuk mund të paragjykohet me parime deterministe. Si dita më kreative dhe fitimprurëse për bizneset e ndryshme – restorante, dyqanet e bizhuterive, pastiçeritë, vendet luksoze ofrojnë shumë shërbime për të kënaqur të dashuruarit jo të një ditë por edhe ata që dashurojnë dhe dinë të respektojnë të dashurit e tyre, paraqitet si një ditë aktive dhe dinamike. Më e pritshmja nga meshkujt është që ata të dërgojnë një kartolinë apo tashmë në epokën e internetit një kartolinë online, ndërkohë që femrat janë më të kujdesshme dhe kanë pritshmëri më të lartë sepse ato nuk kënaqën vetën më një kartolinë. Duke patur parasysh se Dita e Shën Valentinit është një krijim i epokës sentimentale viktoriane që në fillim të traditave është rrënjosur në një referencë të errët nga Chaucer, në ditën e shenjtorit të një martiri të hershëm, nuk kishte asnjë interes në dashuri apo romancë. Shfrytëzimi i madh i mundësive komerciale në diten e shën Valentinit tashmë edhe në shoqërinë tonë shkruhet dhe ekzistojnë dhjetra artikuj rreth asaj se çfarë të bëjnë, çfarë të blejmë, çfarë të hahet dhe si të sillet në këtë ditë. Gjithashtu, ipet fund seksualizimit modern që në kohët Viktoriane, u pa si një festë e dashurisë së pafajshme, shpesh duke i përfshirë edhe fëmijët. Si një ditë e kushtuar ndjenjave seksualiteti pushon së ekzsituari dhe ajo totalisht i kushtohet ndjenjës. Megjithatë, dita e shën Valentinit mbetet dita e preferuar e njerëzve për propozimin e martesës, deklaratave të dashurisë, planifikimeve afatgjata, por ka nga ata që këtë ditë e shikojnë si një virus duke e cilësuar si virusi i Shën Valentinit që është më i rrezikshëm se Aids, Ebola ose kolera, një virus që ishte gati për të sulmuar zemrat e rinisë. Rinia dhe njerëzit kanë domosdoshmëri për dashuri ndaj ajo mund të jetë një virus dëshiror. Autorë si Chaucer and Shakespeare e kanë popularizuar ditën e shën Valentinit me veprat e tyre dhe me kontributin e tyre për ta trasformuar atë në një festë që mos të harrohet ku gjithmonë duhet të dhurojmë diçka dhe të dalim në takim. Mirëpo më vonë kjo festë fillon dhe merr përmasa mishëruese konsumuese ku konsumimi shkëmbehet më të ardhmen e të dashuruarve ndaj aktiviteteve sofistikuese. Si një shoqëri konsumuese me një kulturë të thekshme nxitur nga ndikimi i reklamave dhe zhvillimet e saj në shtypjen dhe prodhimin masiv kontribuon në një efekt anësor të saj. Njerëzit me një kohë konsumuese dhe destruktive kanë nevojë për më shumë lojë shpirtërore dhe reduktim të kohës së punës gjatë festave që të paraqitet mundësia për mosbraktisjen e ndjenjës apo që ta gjejnë atë tjetërkund. Me raste kuptimi i festës merr formen e një objekti që shkembehet duke humbur mbulesen e artë të ndjenjës. Aparatet prodhuese të marketingut të kompanive të ndryshme kanë joshur shumë klientë për festimin e festave – shën Valentini – për të dashurit dhe me të dashurit e tyre ku edhe personat jofestues krijojnë marketingun e tyre anti shën Valentin. Funksioni i festës nuk duhet të anashkalohet apo të trajtohet ndryshe nga festat tjera apo se si njerëzit e kanë festuar atë që nga fillimi. Kjo e shndërruar si nje ritual bën pjesë në kulturë dhe ndihmon të inovacionin e ndjenjës dhe shprehjen e saj si ndjenjë. Simboli më i rëndësishëm i saj që është dhurata shërbën si mënyrë për paqe e respekt reciprok. Edhe pse e shndërruar si mjet i kapitalizmit por që qetëson partnerin, bashkëshortin apo njeriun e dashur dilni dhe festoni shën Valin.

Seksi-Takimi mes filozofisë dhe psikoanalizës

January 9, 2018 by dgreca

Seksualiteti i pandërgjegjshëm (Seksualiteti nuk është i ndyrë)/

Nga Blerta Haxhiaj/

Pikat shpjeguese nuk shërbejnë për të shpjeguar kënaqësinë duke u referuar te origjina e seksualitetit por është pika ku kënaqësia është duke folur në vetëvete si njeri seksual. Takimi mes filozofisë dhe psikoanalizës ka rezultuar si një nga konstruksionet më produktive në filozofinë kontemporane. Ndërhyrjet e Lacan-it në filozofi, religjon, art, ideologji e politikë justifikon premisat e shumta të përdorimit të saj. Marksi ka shkruar së anatomia njerëzore ka çelësin e anatomisë së majmunit prandaj kjo kënaqësi përmban çelësin e një kënaqësie seksuale apo ndryshe çelësin drejt seksualitetit me kontradikta të shumta. Psikoanaliza ndër të tjera është një shpikje konceptuale e fuqishme si një rezonance kuptimplotë në filozofi. Ajo që mund të paraqitet si problematike është mospranimi apo heqja e kontradiktave që ato implikojnë dhe janë pjesë e tyre. Antagonizmi në vetëvete është ekspozuar ndaj dritës të specializuar në fusha e domene të ekspertizës mes psikoanalizës të njohur si praktikë terapeutike e cila tregohet nga Lacan-i si ekstravagance intelektuale dhe praktike. Ëndrrat, shakatë, forma e krijimet shpirtërore janë të gjitha manifestimet e subkoshiences. Lacan-i gjithashtu pëlqen të tregojë se si skandali më i madh i provokuar nga nocioni freudian i seksualitetit (lidhur me subkoshiencen) nuk ishte pluhuri i pretenduar, por fakti që “ishte aq intelektual” në këtë drejtim. Pra duke barazuar intelektualizmin dhe seksualitetin në një vijë të njëjtë. Nuk ka dyshim që Lacan-i: “Unë do të doja të them, për ata që janë duke më dëgjuar mua, se si ata mund të njohin psikoanalistët e këqij: me anë të fjalës ata përdorin për të zhvlerësuar të gjitha hulumtimet mbi teknikën dhe teorinë që nxit përvoja freudiane në përmasën e saj autentike. Kjo fjalë është ‘intelektualizem’…” Duke rizbuluar filozofinë e pastër dhe veçanërisht ontologjinë e angazhuar, ata që janë në prodhimin e ontologjive të reja, shihet pak interes në atë që duket më së miri si një teori rajonale që korrespondon me një praktikë të veçantë terapeutike. Seksi është zakonisht pyetje e lënë jashtë edhe në ndarjet më miqësore filozofike të Lacan-it dhe konceptet e tij. Ontologjia është diçka që Lacan-i e pa të lidhur me ligjërimin e zotit, duke luajtur në njëjësinë midis demiurgut dhe të qenurit. Reduktimi sistematik i nocionit të seksualitetit është vetë reduktimi i praktikave seksuale të ndryshme të konstituara si interkurs seksual dhe i rrethuar nga aludimi i detyrueshëm seksual, domethënë nga një oqean i gjerë i kuptimeve seksuale. Aktiviteti seksual i shfaqur ndaj Freud-it është i dyfishuar nga vetë impakti i saj dhe i vështirë ose ndryshe si hetim ontologjik. Shumë më shqetësues ishte teza gjithnjë problematike në lidhje me (ontologjikisht) pasigurinë e vetë seksualitetit. Alenka Zupančič referon përmes thirrjeve të epokës viktoriane se Seksi është i ndyrë, përgjigjja freudiane është së nuk është i ndyrë por është natyral dhe Alenka përgjigjet me një pyetje se çfarë është seksi? Lloji i interesit njerëzor filozofik i psikologjizuar është saktësisht ai zbulim i qëndrueshmërisë së seksit si faktor radikal i dis-orientimit. Ajo që Freud-i e quan seksuale nuk është ajo që na bën njeri në asnjë kuptimin e këtij termi, por është më tepër ajo që na bën subjekt, ose ndoshta më saktësisht, është njëlloj me lindjen e subjektit. Psikoanaliza saktësisht është pika ndoshta e habitshme që bën Frojdi që duket perspektive e terapeutike si e kundërt të cilën e kanë të përbashkët (ajo që pretendon se është përgjigjja seksuale çdo gjë, dhe ai që e largon seksin si të mbivlerësuar). Psikoanaliza e sheh pamundësinë e seksit të plotë në mungesë të të gjitha pengesave të jashtme, si një konstituese dhe pjesë përbërëse e seksualitetit, si e tillë subkoshiente. Në psikoanalizë (pothuajse) gjithçka ka kuptim seksual dhe që për ta kuptuar këtë është çelësi i shërimit psikologjik, thjeshtë duhet të mbahet mend se si Freud-i e konstituon teorinë e tij të seksit si konstitutivisht problematik. Ajo nuk është thjesht e zbuluar dhe deshifruar në kuptimi seksual “prapa” simptomave dhe formacioneve të ndryshme të pavetëdijes, përkundrazi, është e kundërta, ajo ndërtohet duke penguar “dështimin terapeutik” të zbulimit përfundimtar të kuptimit seksual. Hapësira për një hipotezë që kuptimi seksual aq bujarisht është i prodhuar nga pandërgjegjshmja ishte për të maskuar realitetin e një negativiteti themelor në punë, në seksualitet, për të nxjerrë efikasitetin e tij nga fakti se është vetë një mjet i kënaqësisë. Një nga detyrat kryesore të psikoanalizës është se duhet të çaktivizojë ngadalë por tërësisht rrugën e kësaj kënaqësie, për ta bërë atë të padobishme. Kjo është për të rivendosur seksin në dimensionin e saj të së vërtetës. Seksualiteti në thelb lidhet me domene të ndryshme të pjesshme me kënaqësinë e tyre, ajo nuk është e lindur, nuk është e bazuar në objekte dhe nuk është prokreative. Një pengesë e madhe e kësaj llogarie lineare e seksualitetit dhe zhvillimit të saj është se ajo lë tërësisht konceptin qendror të psikoanalizës, që është e pandërgjegjshmja. Përpjekja, mund të hyjë në këtë llogari vetëm si represioni i kryer seksual (përmbajtje ose aktivitet), jo si thelbësisht dhe konstitutivisht i lidhur me të. Ka diçka për seksualitetin që shfaqet vetëm si i shtypur, diçka që regjistrohet në realitet vetëm në forma e represionit (dhe jo si diçka që është e para dhe pastaj shtypet). Kjo diçka e bën seksualitetin “seksual” në kuptimin e fortë të fjalës. Kjo do të thotë se lidhja mes të pandërgjegjies dhe seksualitetit është se seksualiteti ka të bëjë me vetë qenien – e pavetëdijshme, në pasigurinë e saj ontologjike – na referon Alenka Z. Normativiteti kulturor (social, moral, fetar) e nxit të ashtuquajturën seksualitet natyror (marrëdhëniet heteroseksuale) dhe tenton të ndalojë ose të shtypë seksualitetin homogjen, e cila shihet si i çoroditur, asocial, që nuk i shërben qëllimit jashtë vetëvetes dhe rrjedhimisht mjetet e kontrollit i ikin individit dhe shoqërisë… Krishterimi zakonisht merret si shembull major që ndalon seksualitetin dhe promovon vetëm bashkimin riprodhues “i qëllimshëm”. (Lacan në pasazhin e mëposhtëm) ‘Krishti, edhe kur ringjallet nga të vdekurit, vlerësohet për trupin e tij dhe për të, trupi është mjeti me të cilin bashkimi në praninë e tij është inkorporimi. Ose, siç thotë Shën Agustini, seksualiteti nuk është mëkati origjinal (ky i fundit i referohet origjinës se paligjshmëria e çiftit kur merrnin fruta nga pema e dijes), por dënimi për ta dhe vend i përhershëm i tij. Pra, seksualiteti është mjaft problematik që të shihet si një dënim, një mallkim. Aspekti natyral i seksualitetit paraqitet në mënyrë dramatike por ka gabimet e saj sepse është i pasigurtë.’ Problemi nuk është thjesht se natyra është gjithmonë-tashmë kulturore, por më tepër se natyra mungon diçka në mënyrë që të jetë ajo që rritet nga vetëvetja dhe kultura nuk është diçka që e ndërmjetëson (me ndalimin e incestit kalojmë nga natyra në kulturë – Michel Foucault). Lidhja mes njohurisë dhe seksit nuk është e kufizuar në Bibel vetëm në skenën e mëkatit origjinal, por ka një insistim të mëtejshëm dhe të përsëritshëm. Idioma “njohuri në kuptimin biblik” që Bibla i referohet marrëdhënieve seksuale (si “njohja e tjetrit”) nuk është aspak e njëllojtë si eufemizmat e zakonshme për marrëdhëniet tjera si eufemizëm përshkrues. “Të njohësh tjetri në kuptimin biblik” është angazhimi në pikën ku Tjetrit i mungojnë njohuritë. Dhe nga perspektiva fetare, kjo mungesë te tjetri, shenja e munguar e marrëdhënies seksuale nuk është çështje e vogël. Pamja e trupave të zhveshur nuk është “e turpshme” për shkak të këtyre si të tillë, por për shkak të asaj që trupat e zhveshur nuk e përcjellin domethëniën e marrëdhënies seksuale. Normat (recetat normative të seksualitetit) shfaqen pikërisht në pikat e mungesës si përfaqësim. Normat mund të shihet si të marrë në vendin e imazhit që “nuk e ka parë kurrë” atë trup krejtësisht duke u mbështjellë rreth trupit të Tjetrit. Ky imazh është mbështetja fantazmagorike e normës. Është fantazi e mbështetur nga vendosja e normës dhe mbështetja e normës kthehet në fantazinë e marrëdhënies seksuale. Kur flasim për psikoanalizën dhe politikën sot janë dy qëndrime. E para është largimi i seksualitetit, mënjanimi i tij dhe ndjekja e koncepteve të tjera, të tilla si të ndaluara, kënaqësi e tepërt. Lacan-i hedh poshtë seksualitetin si diçka që ka vetëm një përkatësisë sekondare ose “rajonale” dhe leximi hedh poshtë politikën si diçka që është domosdoshmërisht patologjike. Koncepti Lacan-ian i seksit është ajo mënyrë në të cilën është duke punuar si një bllokim thelbësor i qenies, strukturimin e saj (si të qenurit). Çështja është se përtej të gjitha përmbajtjeve seksuale dhe praktikave seksuale nuk është një formë e pastër, por referohet në vend të mungesës së kësaj forme si ajo që kthen dhe përcakton hapësirën e seksit. Platoni shkoi aq larg sa të tregonte se edhe gjërat më të ulëtat, si balta dhe papastërtitë, kanë idetë e tyre përkatëse (esencat ideale), por çfarë lidhje me seksin? Përgjigja është negative sepse seksi do të vendoset “si më e ulët” në zinxhiri i qenies së baltës për ndonjë arsye tjetër. Alenka e vazhdon pasazhin me gjetjen e përgjigjes se seksi si një zgjidhje nuk duhet të merret si vetë-shpjeguese, si shpjegim për ndalimin “tradicional” kulturor të seksualitet, por tjetrër rrugë përreth. Kjo ndalesë duhet të shpjegohet me një ndërprerje ontologjike të përfshirë si seksuale në seksuale. Dikush mund të riafirmojë sloganin e mirënjohur “Seksualiteti është politikë” dhe i jep një kuptim të ri “Seksi është politik” në kuptimin që një politikë e vërtetë emancipuese që mund të mendohet vetëm në terrenin e një “ontologjie të çorieruar nga objektet”. Një ontologji që ndjek jo thjesht qenien e qenies, por realen që e përcjell dhe e informon. Megjithatë, “asgjëja” nuk është e natyrshme për të qenë dhe përbën çarjen e saj të pakalueshme, ajo regjistrohet si një pikë epistemologjike e veçantë. Ajo regjistrohet si një formë e veçantë e dijes si e pandërgjegjshme. Seksualiteti nuk është i ndyrë, ai nuk mund të shihet apo konceptohet si problematike. Seksualiteti me përgjigjet e shumta që i ofrohen është sikurse prodhuesi i armeve që shet armen dhe plagoset e vritet nga arma e vet.