• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

VENDOSET BUSTI I PETRO MARKOS NE DHERMI

November 26, 2012 by dgreca

NGA GEZIM LLOJDIA*/

Në fshatin Dhermi-Vlorë, u organizua ceremonia e përurimit të bustit të
shkrimtarit të madh-Nderi i Kombit, Petro Marko! Më parë se të zhvillohej
ceremonia u bë një vizitë dhe u vendosën buqeta me lule te ka varri i
shkrimtarit. Kjo vepër e përkryer dhe e realizuar në bronx nga skulptori Agim Rada,
financuar nga Ministria e Kulturës Rinisë dhe Sporteve, është një dhuratë e
çmuar dhe respekt për veprën e këtij kolosi të letrave shqipe.
Sheshi i fshatit ishte zbukuruar me flamuj kombëtar. Bashkëfshatarë të moshave
të ndryshme prisnin me padurim të shikonin Petron e tyre në bronx sepse i
kishte marë malli dhe kanë shumë për t’i thënë njeri-tjetrit!
Për të nderuar këtë ngjarje ishte e pranishme edhe deputetja e kuvenditpopullor, zonja Rajmonda Bulku, drejtoresha e artit dhe kultur ës në
Ministrinë e Kulturës, rinisë dhe sporteve, zonja Mimoza Ylli, drejtori I librit, zoti Ermir Nika si dhe skulptori Agim Rada. Ishte dhe zoti Aleksandër
Çipa-kryetari i unionit të gazetarëvë si dhe kryetari i klubit të shkrimtarëve
“Petro Marko”-Vlorë, z. Myrteza Mara.Në këtë ceremoni merrte pjesë edhe vajza e shkrimtarit të madh Petro Marko, Arianita Marko!Bustin e zbuloi deputetja Raimonda Bulku dhe Kryetari i Bashkisë Himarë, z.GoroKryeplaku i fshatit dhe kryetari bashkisë Himar, zoti Goro përshëndetën tëpranishmit, falnderuan Ministrinë e Kulturës dhe qeverinë për këtë kontributdhe vlerësim të figurës së shkrimtarit Petro Marko! Më pas përshëndetën zonjaMimoza Ylli, deputetja Rajomonda Bulku, z. Aleksandër Çipa dhe z.Myrteza Mara! “Ky bust-tha ndër të tjera z. Aleksandër Çipa është i pari në zonën e Himarës dhe për figura të ndritura si Petro Marko duhet të bëhen simbole drite, kulture
dhe patriotizmi.”“Më shumë se kurrë e ndjej veten krenar që klubi ynë i shkrimtarëve mban emrin Petro Marko! Petro Marko është i gjithë Shqipërisë, i Ebros dhe i Ustikës, i
luftës dhe paqes, i burgut dhe i lirisë, i dritës dhe i lotit, i historisë dhe
i lavdisë! Petro Marko ndriçon kohën dhe kombin, brezat i janë mirënjohës
veprës së tij!”Shumë emocionuese ishin fjalët e ngrohta të banorëve të fshatit të cilët
vendosën lule tek busti dhe bashkë me to edhe lutje e falnderime të përlotura!

Lindi në fshatin Dhërmi.

Petro Marko ka lindur më 25 nëntor 1915 dhe ka vdekur më 27 dhjetor 1991. I ati quhej Marko,kurse e ëma Zoica. Që kur ishte nxënës i shkollës tregtare nVlorë, që e nisi më 1924 dhe ekreu nvitin 1932, filloi të shkruajë poezi dhe proza të shkurtra. Natë shkollë
pati si drejtor edhe arsimtarin e studiuesin Kolë Kamsi dhe si mësues Ernest
Koliqin; shkollë në të cilën jepnin mësim dhe shumë mësues italianë. Një nga
këto i prezantoi “Manifestin” e Marksit. Pasi kreu shkollën,
sorollatet nëpër Tiranën e zymtë të asaj kohe në kërkim të ndonjë pune, derisa
i bien në dorë një ditë Hilë Mosit, asokohe ministër Arsimi, i cili e caktoi
mësues nDhërmi. Më pas transferohet për nDhuvian të Dropullit. Qëndron nkontakt
të vazhdueshëm me shtypin komunist nëpërmjet gazetave greke, të cilat ia jepte
Asim Vokshi. Nga një ngatërresë që pati, u gjet preteksti se Petroja u jepte
nxënësve literaturë komuniste (akuzë e pavërtetë). Kështu që u detyrua të
largohej për herë të parë nGreqi. Qëndron nKorfuz, ku bie nkontakt me
emigrantët politikë të atjeshëm, me nkrye dr. Omer Nishanin. Pastaj niset për
nAthinë, ku kishte të vëllanë, Dhimitrin (Mimon), që ishte larguar që fëmijë
nga Bregu. Atje hyn ne fakultetin e letërsisë, por përjashtohet pas një debati me
rektorin, të cilit Petroja i thoshte: “Turp për ju që ende jetoni ne kohë të
Bizantit!…”, ngaqë ai e shikonte si turp që një himarjot të ishte mësues
i shqipes. Nëpërmjet punëdhënësit të të vëllait krijohet mundësia të hyjë në
një shkollë joshtetërore, në Fakultetin Ekonomiko-Politik. Shqyrton mundësinë
të shkojë nBashkimin Sovjetik, ku natë kohë ishte dhe Sejfulla Malëshova, Ali
Kelmendi e Tajar Zavalani, por bie poshtë si mundësi. Kthehet nShqipëri, por
ikën fill pas dështimit të kryengritjes së Fierit. Kthehet pas vendosjes të
qeverisë liberale të Mehdi Frashërit (verë 1935). Planifikohet kryengritja e
Fieri, që dështon që nzanafillë, dhe ikën nga Vlora për nKorfuz. Kthehet në
nëntor, pasi Branko Merxhani e Ismet Totoja e thërrasin, ngaqë do të hapej një
gazetë (“Koha e re”) si organ i qeverisë. Gazeta mbyllet pas një
artikulli bombastik mbi punëtorët e Kuçovës, që Ethem Totoja, asokohe ministër
i Brendshëm, e pa si reaksionar e komunist. Shëtit nga një gazetë në tjetrën
(“Illyria” etj.) dhe më 1936 boton revistën “ABC” bashkë me Branko
Merxhanin, Dhimitër Godellin, Zavalanin, Migjenin, e cila u mbyll pas numrit të
dytë. E internojnë në Porto-Palermo (2 javë) e pastaj në Llogora. Lirohet me
interesimin e Merxhanit e Totos. Bashkëpunon në “Përpjekja shqiptare”
të B. Merxhanit, që donte ta vinte si antipod i “Hyllit të Dritës”.
Por largohet mbasi u shkrua një artikull se sishte gazetë komuniste nga
Brankoja. Pasi në një gazetë tjetër del haptas me idetë e tij proproletariatit,
i bie halë në sy Musa Jukës, i cili për ta pajtuar i propozon postin e
zëvendësprefektit të Himarës. Petroja i jep fjalën se do ta pranojë pasi të
shkojë në Athinë e të japë ca provime. Takohet me Migjenin para se të niset
(1937) dhe pastaj me të mbërritur në Athinë merr anijen për në Francë, Marsejë.
Anija i ra përreth Mesdheut (Izmir, Xhafa, Aleksandri, Tripoli). Mbërrin në
Marsejë dhe gjen nParis Llazar Fundon e Ali Kelmendin. Merr direktivat nga një
“shok” serb që mbante nofkën “Roberti”. Dhe caktohet
kryetari i grupit prej 113 vetash që u nis për nAlbacete, ku ishte qendra e
brigadave internacionale. Bashkohet me vullnetarët e brigadës “Garibaldi” në
Spanjë, shkon për në “Kuintanar de la Republica”. Merr pjesë në mbledhjen e
shkrimtarëve antifashistë nValencia, ku ishin dhe Ernest Heminguei, Pablo
Neruda etj. Lëviz nga Estremadura, Aragona, Gondez e mandej prapë në Francë, ku
herë në Paris e herë në Grenoble i financuar nga Ndihma e Kuqe Internacionale,
i veshur me petkun dhe karizmën e interbrigadistit (vullnetar me brigadat
internacionale), u ngarkue me agjitacionin në rininë universitare të Grenoble.
Hyn nItali nga fundi i 39. Pas 1 mijë e ca ditësh kthehet natdhe, sepse
KOMINTERN-i kishte porositë me i çue legalisht ose jo të gjithë komunistët në
vendet e tyne. Kthehet në Dhërmi dhe mendon pajtimin me Dukatin – hasmëri të
vjetra. Në Vlonë nis e harton trakte, shqip e italisht, kundra fashizmit. E
burgosin në Vlonë, në Tiranë (maj 1940)… Mbas marsit 1942 e nisin për Itali,
Palermo e Ustikë. Shkruan “Një natë e dy agime”, poemat “Nase
labi”, “Horizonti në kuletë”, “Parada e të uriturve”,
romanet “Kodashi”, “Rrugëve të luftës”; “Nisja pa
mbarim”, “Bija e kapitenit”… Pas çlirimit të Jugut tItalisë
nga forcat aleate anglo-amerikane çan burgun së bashku me të burgosur tjerë dhe
kalon në zonat e çliruara italiane. 1944 arrestohet nga gjermanët dhe po atë
vit kthehet në Shqipëri. Në përfundim të Luftës Antifashiste në vitin 1944
kthehet ne Shqipëri, duke organizuar edhe ardhjen e gati 300 shqiptarëve të
tjerë në kohën kur shqiptarët kishin mbetur pa kurrfarë organizimi. Është në
Shkodër në shtëpinë e Nush Topallit kur Shkodra bastiset nga trupat serbe. Te
“Retë dhe gurët” citon N. Spirun, që i thoshte se Shqipëria kishte
material të mjaftueshëm jo vetëm për të dhe për kushedi sa vjet – bollëk ky që
bënë të mundur tregtarët shqiptarë nën okupacionin italian e pastaj gjerman,
ngaqë pushtuesit kishin nevojë për material. Kur kthehet në Shqipërinë e
çliruar, ftohet që të qëndrojë në krye të gazetës “Bashkimi” në
Tiranë nga 1945-1947. Nga një kontroll i befasishëm i gjejnë shkrime jashtë
vijës së partisë (shkruan se Hysni Kapo e shpëton nga pushkatimi), lirohet më
15 maj 1950. 1957 mësues në teknikumin “8 Nëntori”. Boton “Hasta la
vista” (1959). 1973 i hiqet e drejta për botim. Më 1975 i fusin në burg të
birin. Romani “Çuka e shtegtarit” (1980) si direktivë për autokritikë
nga Partia, por sia pranuen e nuk u botue. Kjo për të vetmin shkak se nuk mund
të pajtohej që në ditët e para të pushtetit me fillimin e diktaturës, e sidomos
kur provoi ti rezistojë diktatit që i vinte Shqipërisë asokohe nga jashtë,
kryesisht nga Beogradi. 27 dhjetor 1991 vdes dhe varroset sipas amanetit pa
ceremoni.
I paharueshmi Petro Marko

Në ka zë më të bukur në poezinë dhe letrat tona, poeti Petro i kësaj ane është
i paarritshëm. Petroja ka pasur frymëzimin e detit, d.m.th., kur mbushej me atë
gjënë hyjnore, fryhej e kërkonte ta derdhte nëpër fletëzat e vogla njëfarsoji
si velëzat e këtij deti harbut, që në dimër kaq kokëfortë shkon e përplaset te
bregu. Mirëpo poeti Petro ishte një valë e bukur e ëmbël, e bardhë, hyjnore e
këtij deti dhe e kësaj toke. Ku mund ta takojmë sot poetin Petro Marko? Është
një pyetje që nuk di ku ta bësh. Poeti dhe shkrimtari Petro nuk është ndër
xhinët e kësaj bote. Është në kohëtretjen e madhe, por të paharrueshmen. Është
në mendjet dhe në fjalët e të gjithëve në këto anë, është në kopertinat e
librave, është në derën e një teatri në qytetin e Aulonës, është në koperturën
e një shoqate shkrimtarësh, është kudo i gjithëgjendur, është dhe nuk është.
Por koha nuk e ka harruar poetin tonë Petro Marko. Dhe pse të harrojë? Kam
kaluar kohëra të mira dhe të këqija, që kanë bashkëshoqëruar edhe banorët e
këtyre viseve jugore, por emri “Petro” nuk besoj se është bërë i harrueshëm.
Nuk e kam njohur dhe dua ti çoj një lule atje ku prehet paqësisht, mirëpo ku ti
gjej këtu lulet dhe në këtë stinë? Mirëpo mendimi im është se më mirë të vemi
ta vizitojnë. Ka një veçori, që dua ta përmend. Petro ishte një shenjtor i
fjalës së shkruar shqipe, ishte një soj qiriu që u shkri me një jetë në luftë
me regjimet dhe diktatorët e diktaturat, që e qëlloni sa majtas, djathtas, para
e mbrapa, se ishte krijues, ishte poet dhe si poet ndihej ngushtë në kohëra dhe
përpara regjimtarëve të të gjitha kohërave. Prandaj dua të them se poetët e
rinj duhet të bëjnë një lloj poeteke aty ku ka lindur dhe sot ku fle pikërisht
i miri poet, i biri i Markos dhe nënë Zoicës. Por historia me poetin dhe shkrimtarin Petron për ne që e lexonim nëpër këndime
ishte si me Lasgushin. Përmende fare pak, aspak madje dhe nuk dihej ishte i
gjallë apo i vdekur, vetëm kur vdiste e mbulonte nuri i bukurisë, që ia kishin
fshehur, ia kishin marrë ose ia kishin ndryshuar qëllimisht.

nga një fis i Kaonisë rridhnin, madje në shek 15 “”Himarë”
quheshin jo vetëm trevat e sotme, por edhe Lumi i Vlorës dhe Kurveleshi dhe
diku aty nga shek 17-18 në letrat që himarjotët u shkruanin fuqive të mëdha se
lidhja himarjote shkonte deri në Tepelenë, Butrint, Sarandë, bregu i Jonit dhe
përfshinte rreth 53 katunde, ndërsa në një akt zyrtar të M. Argiroit
shënoheshin 38 katunde deri para myslimanizmit në Lumin e Vlorës e Kurvelesh
kanë qenë të krishterë, të traditës iliro-arbëreshe. Një pjesë e madhe e fiseve
të Himarës (sotme) kanë ardhur aty nga Kurveleshi e Lumi i Vlorës. Në Himarën e
madhe në shumë dokumente dalin emrat e fshatrave: Piliureus, Drimades (Dhërmi),
Nivicë Pallasa, Pikern (Piqeras), Llukova, Vunoi, Dukat Radhim, Gjonboqari
(Tragjas), Gumenica, Durbag (Terbaq), Kudesi (Kudhes), Liopes (Lopesi), Mavrove
Vranishta, Smokthina, Kallazherates (Kallarat Zgugliati, Vermiki, Lepenica,
Progonates, Tepelena, shprehet pikërisht pak a shumë kështu një studiues dhe në
mos gaboj është Sh. Delvina tek “Epiri”… Mbi kurrizet e Çikës godiste me…
vetëtima Zeus (mitologji, të vjetrit)… “Nëse Homeri do të kishte zgjedhur malet
e Himarës për skenën e Iliadës, gjërat do të kishin marrë rrjedhë tjetër gjatë
periudhës 3000-vjeçare shprehet Pukëvil.” Kaonia (Himara), vendi ku circet
porositën Odiseun të ruhej prej sirenave… malet mbi Himarë quhen “të
Vetëtimave”? Zeusi lëshonte ato nga qielli sipër saj… (Emri “Himarë”
(Himera, edhe Kimera)… përfytyrohej si qenie mitologjike me trup dhie e kokë
luani, me bisht dragoi… që villte zjarr nga goja (zjarri nga flakët e
vullkani, tashmë të shuar, në Llogora…) Deti Jon. Legjenda thotë se Jonin,
birin e Dyrrahut, pas vrasjes së tij në luftë e hodhën në det, i dha emrin
(varianti tjetër) “deti Jon” (deti ynë).Fiset epirote kanë banuar që në lashtësi: Kaone Himara, Thesprotet, çamët,mollosët – Janina, amantët – Lumi i Vlorës… Kaonia (ka hone) shtrihej ngaumi Aos, Aosta (Vjosë deri në lumin Thyamis (Kallamas) në Jug. Straboni dheTukididi thonë se “Pellazget e Ankandës quheshin kaonë. Variant i emrit
kaon (ka hone) dhe varianti tjetër “Kaoni”, biri i Priamit… Kaonet zinin pjesën
më të madhe të Epirit. Nga Himara pellazgjike shkuan në Itali etruskët,
japigët, mesapët… shprehet një studiues i këtyre anëve te gazeta “Demokracia” e
vitit 95… Mirëpo vetë poeti dhe shkrimtari Petro çthotë për origjinën e tij dhe
të fisit?Me sa kam dëgjuar, me sa di unë, rrjedh nga një familje që në fshatin Dhërmi
quhet Bua. Shekuj më parë në fshatin tonë erdhi për tu strehuar Gjin Bue
Shpata. Nipi i luftëtarit Gjin Bue Shpata. Ai, nipi, siç, thonë pleqtë, banoi
ne një vend midis Shenapremtes dhe Shën Theodhorit, aty ku kishte nomenë Zhupa
dhe që quhet Paloshpita… Pastaj erdhi dhe ndërtoi një konak, nën Qëndushen,
aty ku ende i themi Konaku i Gjinit. Aty i lindën dy djem: Markoja dhe Gjoni.
Pak metra poshtë ngriti një kishë të vogël, Shën Janin, që është ende.
Djemtë e tij u rriten dhe ndërtuan shtëpi të tjera të vogla nën shpellën e Pano
Gjinit. Markoja dhe Gjoni i bënë pranë e pranë. Aty në atë vend Markajt Gjanët
bënë shtëpi të tjera, se u shtuan. Edhe Buajt shtëpi pranë Konakut të Gjinit.
Kështu që shekuj me radhë Markajt, Gjonët, Buajt ishin një bark, një fis gjer
vonë, sa isha unë i ri, nuk martoheshin me tjetrin. Kishin të drejtën e gjakut
për njëri-tjetrin…

Mirëpo Petron unë sot nuk kam ku ta gjejë, ndritë veçse shpirti te varrezat.
Aty paqësisht ai fle, në ditë të mira dhe të këqija, në dimër, në verë, në
stërbima, llohëra e zheg, pra ka kohën e prehjes së madhe. Petroja ishte një
shqiptar i mirë, që shprehte vetë dhe mburrej me këtë, kishte edhe një ideal,
por Petroja ishte me gjak e kockë të vërtetët shqiptari. Në të vërtetë figura e
tij është një lloj ndriçimi yllësor dhe ylli i tij tashmë ndriçon në planetin
tonë të letrave. Ai është udhërrëfyesi i poetëve dhe shkrimtarëve, është njeriu
që sakrifikoi kur regjimet i kërkuan gjithçka deri në zhdukjen fizike, por
poetët mbesin, sepse pavdekësia tek ata është lexuar qartësisht që ditën kur
vijnë. Mirëpo a kishte pranga për të burgosur Petron, a kishte kurthim për
zemrën e poetit, a kishte hekura për ti lidhur duart, ndonëse dhimbshëm e lanë
të presë, ku poeti i robëruar nga ai realitet më mirë thotë “të vdesë”? Edhe
deti i gjorë sot fle si Petroja. Në tablonë e portretit të tij anija petrojane
ecte në detin e gjerë të letrave. Deri në palcë i futën hekurin dhe deri në
kockë e ndjeu thikën. Viktimë e këtij shekulli, që kurrë se humbi muzën edhe
nga gjumi zgjohej, në detin pa rërë e guaska, në natën pa hënë e yje, në atë
botë thashethemesh, ku ishte Petroja, perverse lundronte në dallgët e regjimit
që e shtynin andej, këtej lart, para dhe gjithë kohës. Për jetën e këtij poeti
mund të thuhet se e mbuloi një oqean vuajtjesh, kur regjimi e shtrëngonte çdo
ditë drejt vdekjes, kush do ta shpëtonte këtë vend kur fytyra nxinte nga kroma
e socializmit mashtrues. Kështu, ai priti gjallërimin e kohardhjes pranverë,
sepse kishte vite e vite që nuk e ndiente mungesën e reve, të shiut dhe
mungesën e vrapit të erës së re.

* Sekretar i klubit të shkrimtarëve “Petro Marko”

Filed Under: Kronike, Kulture Tagged With: Busti i Petro Markos, Dhermi, Gezim Llojdia

MBRINE NE SKELE ISMAIL QEMALI – PËRURIMI I SHTATORES, NË 27 NËNTOR SHESHI “PAVARËSIA”

November 24, 2012 by dgreca

Nga GËZIM LLOJDIA/

Ka mbritur në sheshin e Skelës me synim të qëndroj aty përherë ,Ismail bej Vlora. Përurimi i shtatores do të kryhet në 27 nëntor në sheshin “Pavarësia”.Shtatorja e Ismail beut u realizua nga skulptori Zeqir Alizoti në kuadër të 100 vjetorit të Pavarësisë Kombëtare .Monumenti i plakut të Vlorës,që ngriti flamurin dhe krijojë qeverinë në vitin ‘12 u financua nga bashkia Vlorë dhe u vendos në një nga sheshet kryesore të qytetit të Flamurit në sheshin e njohur me emrin :”Pavarësia”.Skulptori ka gdhendur plakun e Vlorës në këmbë me një vështrim në thellësi të shekujve .Në njërën dorë mbanë xhaketën dhe në dorën tjetër por të përkulur mbanë mesazhin. Një pamje ballore mjaftë e gjetur e cila të tërheq dhe të ngjall emocion. Mesazhi i skulptorit është i qartë. Në të tre variantet skulptori ka menduar edhe për flamurin. Ai shfaqet dukshëm pas figurës të plakut të Vlorës. Shtatorja e plakut të Vlorës themeluesit të shtetit, është vendosur në sheshin përpara universitetit të Vlorës në shpinën e tij monumenti ka një fushë pamje nga deti.

Ismail Qemali është njeriu që ngriti flamurin por deri më sot nuk ka një monument të tij .Ismail Qemali dhe patriotët e tjerë shqiptarë u përjetësuan në një monument në qendrën e sheshit historik të Flamurit. Studiuesit e shumtë kanë përkrahur idenë se aty është ngritur flamuri në ditën e pavarësisë. Aty është vepra me dinamike, një monument punuar me bronz i njohur si Monumenti i Pavarësisë. Një masiv bronzi ,17 m e lartë,përfunduar në 28 nëntor 1972.

Në të njëjtin vend ku është Lulishtja “I.Qemali”, është varri i patriotit I.Qemali,

obelisku me luftëtarin e lirisë. Ndërtuar në vitin 1932. Në këtë zonë kanë ekzistuar disa shtëpi,por u prishën me vendim të bashkisë së Vlorë në vitin’32,për të ndërtuar lulishten “I.Qemali”.Ka qenë një interesim i kryebashkiakut të Vlorës Ali Asllanit. Eshtrat e plakut të Vlorës u sollën nga Kanina,ku ishte varrosur në 1919 sëbashku me dy kryeministrat e tjerë në kopshtin e teqesë së Kaninës dhe tyrben e kësaj teqeja,që është shpallur monument për kohën dhe rëndësinë e saj.

Monumenti i skulptorit Zeqir Alizoti,do të jetë i pari ku figura e patriot të shquar të përjetësohet në një monument të vetën në sheshin e Skelës .Lidhja që krijohet këtu është edhe historike.Duke qenë se në sheshin e Flamurit gjendet pjesa kryesore e kompleksit muzeal në Skelë gjendet muzeu kombëtar i Pavarësisë,selia e Qeverisë së parë të I.Qemalit. Ndërtesa e Muzeut të Pavarësisë Kombëtare është autentike,që ruan vështrimi e asaj kohe. Materialet këtu janë të sistemuara si në kohën kur punoi qeveria e Vlorës me Kryeminsitër I.Qemalin.Ajo gjendet në rrugën Vlorë-Skelë,afër detit,por pamja e saj,fytyra e saj vështron nga hapësira e detit, kryesisht nga gjiri i Vlorës. Eqrem bej Vlora, e ka përshkruar në këtë mënyrë këtë vajtjen e I.Qemalit në këtë ndërtesë:”Në fund të marsit Ismail beu u kthye nga Londra,vecse nuk erdhi më për të banuar në shtëpinë e Xhemilit,por zuri në Skelë atë vilën e vogël,por shumë të këndshme të karantinës,që administrohej nga Komisioni Ndërkombëtar i Shëndetësisë…”

Kryeministri I.Qemali

Kryeminstri Ismail Qemali punoi 40 vjet në administratë deputet,vali.17 vjeç ishte përkthyes në Ministrinë e Jashtme,guvernator në Varna,Tripoli.U internua nga perandoria osmane në Anadoll në një mungesë prej 7 vjetësh.1900 arratiset në Greqi me një anije angleze.Kryeminstri kishte 10 fëmijë.6 djem, 4 vajza.Në zyrën e kryeminstrit në muzeune Skelës është një foto e tij me 6 djemtë e tij. Më 1864, siç shkruan edhe veë, Ismail Qemali u martua me një grua nga Konica, e cila vdiq në vitin e parë të martesës, së bashku me vajzën (ndoshta gjatë lindjes). Më 1867, duke qenë me punë në Rusçuk (Bullgari), Ismail Qemali u dashurua me Kleoniqi Surmeli, e bija e Antonit, një fisnik grek nga Edirneja, nga familja e Vezirit të Madh, Ali Pasha Surmeli (Vezir i Madh 1694-95). «Martesa ime,- shkruan Ismail Qemali,- me gjithë zhurmën që kishte shkaktuar, më dha shumë prova simpatie nga ana e miqve të mi». Me Kleoniqi Surmelin pati lumturinë, siç do shprehej edhe vetë, të kishte 10 fëmijë: gjashtë djem: Mahmud bej Vlora(1871-1920), Tahir bej Vlora (1875-1932), Et’hem bej Vlora(1885-1937), Xhevdet bej Vlora (1888-1910), Qazim bej Vlora (1893-1953), Qamil bej Vlora (1895-1950) dhekatër vajza: Mevedet (1873-1954), Alije (1955), Ylvije (1934), një vajzë vdiq pas lindjes

Skulptori Z.Alizoti është mare gjatë me punimin e figurës së Ismail Qemalit.Kur e pyeta gjashtë muaj më parë se cilat ishin veprat e tij krijuese ai më shpjegoi se po përgatiste vepra të llojit monumente për dy figura të shquara si Ismail Qemalin dhe Zenel Gjolekën prijësin e tradhtuar ,monumenti i këtij të fundit do të jetë të veçantë ai do të ngrijë në bonz prijësin në kalë. Dhe ky monument do të ketë vend në një nga sheshet e qytetit të Flamurit. Figurën e plakut të Vlorës ,skulptori ka vite që e bluan në mëndje ,një ditë derdhi në fonderinë e tij,tre maketet e vogla të cilët do të sjellin një ndër të përzgjedhurat për tu vendosur definitivisht në Skelë. Është puna e këtij skulptori për vizitorët e 100 vjetorit që do të zbresin në qytetin e Flamurit do të kenë mundësi të marrin një portrete të plakut të Vlorës ,punuar në shamot derdhur në fonderinë e tij ,mirëpo e vendosur në kornizë druri. Jo vetëm kaq po ky skulptor ka realizuar edhe shtizën e flamurit në mermer e realizuar artistikisht me mjeshtëri nga dora e skulptorit vlonjat Alizoti.

 

Filed Under: Kronike, Kulture Tagged With: Busti, Gezim Llojdia, Ismail Qemalit, mberrin ne Skele

FATMIR LIMAJ-“QYTETAR NDERI” I VLORËS

November 24, 2012 by dgreca

NGA GEZIM LLOJDIA/

 Në sallën e Teatrit “Petro Marko”, u zhvillua ceremonia e dorëzimit të titullit “Qytetar Nderi”, Fatmir Limajt, personalitet i politikës në Kosovë, një prej ish drejtuesve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, akorduar nga këshilli bashkisë të qytetit të flamurit.

Në  ceremoni ishin të pranishëm edhe bashkëluftëtarë të Limajt, pjesëtarë të familjeve të dëshmorëve të UÇK, qytetarë vlonjate. Në fjalën e vet, kryetari i Bashkisë së Vlorës, Shpëtim Gjika, u ndal tek figura dhe kontributi i Limajt për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës, duke e cilësuar atë një nga personalitetet më të spikatura të UÇK dhe të politikës aktuale. Sipas Gjikës, duke nderuar Fatmir Limajn me titullin “Qytetar Nderi” i Vlorës, qyteti i Flamurit nderon gjithë ata bij e bija të Kosovës që dhanë jetën për lirinë dhe pavarësinë e saj, të gjithë ata që luftuan për Kosovën martire. “Akordimi i këtij tituli përbën një vlerësim për Fatmirin, ashtu si për të gjithë shqiptarët e Kosovës dhe për mbarë bashkatdhetarët tanë kudo në botë. Vlerësimi i tij me këtë titull, është vlerësim për kombin shqiptar, është vlerësim për historinë tonë të vjetër dhe të re, është vlerësim për të gjithë patriotët, për të gjithë ata që kanë luftuar për çështjen kombëtare, për të gjithë ata që i thonë Flamurit Flamur, është vlerësim për vetë Shqipërinë dhe Kosovën”, theksoi Gjika. Sipas tij, Fatmir Limaj renditet mes personaliteteve më të shquara të Kosovës, një staturë e shkëlqyer e luftës së saj për çlirim. Është ai që shkëlqeu me mendjen dhe vizionin e vet, duke e gdhendur emrin në faqet më të ndritura të luftës së lavdishme për pavarësinë. Por, akordimi i këtij titulli, shtoi Gjika, është edhe një vlerësim dhe nder që i bëhet Vlorës dhe të gjithë bashkëqytetarëve tanë. Sepse përfshirja e tij në listën e emrave që na nderojnë në Librin e madh të Nderit, është simbolika më e mirë e dimensioneve të vendit që zë Vlora në historinë e të gjithë shqiptarëve. “Jo më kot, ky titull jepet në përvjetorin e madh të Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare. Kjo përbën edhe domethënien më të kuptimplotë të saj. Sepse të tillë përvjetorë evidentojnë më mirë dhe më shumë njerëzit, kontributet, evidentojnë mesazhet e mëdha që na sjell dhe përcjell më tej historia. Dhe historia e përbashkët e të gjithë shqiptarëve, e Shqipërisë dhe Kosovës, vjen më e kthjellët se kurrë sot, në këtë prag 100 vjetori. Vjen përmes emrave më të ndritur të saj, përmes emrave si Fatmir Limaj me shokë, që kanë ditur sit ë hedhin hapat, kanë ditur e dinë se ku duhet të shkojë Kosova, dinë gjithashtu se cilat janë vlerat tona të përbashkëta”. Për zotin Gjika, 28 Nëntori është një festë për të gjithë shqiptarët, në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi, në Çamëri, në diasporë. “Kjo ditë na bën të ndihemi më mirë, na bën të ndihemi më besimplotë, na bën të ndihemi më optimistë për gjithçka kemi arritur dhe për atë që do të realizojmë në të ardhmen. Mesazhet e mëdha të 100 Vjetorit ne dimë t’i marrim, ashtu siç edhe dimë t’i përcjellim me përgjegjësinë që na ka ngarkuar historia”, theksoi ai. “Prandaj dhe unë kam kënaqësinë që në emër të të gjithë bashkëqytetarëve të mi, por, pse jo edhe të të gjithë shqiptarëve t’i dorëzoj këtë titull, duke i thënë: Faleminderit Fatmir për kontributin tënd. Vlora dhe shqiptarët ndihen krenarë me ty i dashur Fatmir

Fatmir Limaj, duke vlerësuar vendimin e këshillit bashkiak të Vlorës për këtë titull, tha se, përmes tij vlerësohet lufta për liri dhe pavarësi e bijve dhe bijave të Kosovës. Kjo, sipas tij, merr një kuptim edhe më të veçantë kur jepet nga qyteti i Flamurit, në këtë 100 vjetor të Pavarësisë Kombëtare. “Është shumë e vështirë të gjesh fjalët e duhura për të folur këtu në Vlorë, në qytetin e Flamurit”.

Të udhëtosh në Vlorë, është njëlloj si të udhëtosh për në Mekë, sepse Vlora është Meka e shqiptarëve dhe shqiptarizmit”, shtoi më tej ai. Duke u ndalur tek 28 Nëntori, Shpallja e Pavarësisë Kombëtare ai theksoi se, “me aktin e shpalljes së Pavarësisë Kombëtare, u zgjidhën dy çështje në të njëjtën kohë; u shmang rreziku i zhdukjes së shqiptarëve si komb dhe njëkohësisht u hodhën themelet e shtetit të ri shqiptar. Prandaj, nënvizoi ai, Ismail Qemali, quhet babai i shqiptarëve, krahas baballarëve të tyre biologjikë. Sipas Limajt, jo më kot, u zgjodh Vlora për të ngritur Flamurin dhe për të shpallur Pavarësinë. “Bijtë dhe bijat e Vlorës ishin të gatshëm që, me vetmohim të mbronin atë Shqipëri të mbetur me gjakun e tyre”, u shpreh personaliteti i shquar i Kosovës. Ai tha se, sot Shqipëria dhe Kosova janë më afër dhe më të bashkuara se kurrë dhe alternative e vetme mes tyre, mbetet bashkimi. Duke ju drejtuar të pranishmëve ai solli përshëndetjet e djalit të tij dhe një mesazh kuptimplotë të tij, të përcjellë përmes facebook: Prej ditës së sotme unë vetë jam nga Prishtina, ndërsa babanë e kam nga Vlora.
Kryetarja e këshillit bashkiak, Etjona Hoxha, i dorëzoi titullin “Qytetar Nderi i Vlorës, Fatmir Limajt, ndërkohë që më pas për të pranishmit u kundëuan këngë patriotike. Në këtë ceremoni ishin të pranishëm edhe kryetari i PDIU, Shpëtim Idrizi, si dhe deputeti i kësaj force politike, Dashamir Tahiri.
Titulli “Qytetar Nderi, ju akordua Fatmir Limajt, pak javë më parë me vendim të këshillit bashkiak të Vlorës, krahas 8 personaliteteve të tjera, mes të cilëve Ismail Kadare, Rrexhep Qosja,Rexhep Ferri Ramush Haradinaj, ish Ambasadori i SHBA në Tiranë, Xhon Uidhers etj

 

Filed Under: Kronike Tagged With: Fatmir Limaj, Gezim Llojdia, ne Vlore, qytetar Nderi

100 VJETORI I PAVARESISE- A MUND TA RINGREMË PËR PËRVJETORËT E TJERË SHTËPINË KU U NGRIT FLAMURI?

November 24, 2012 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA*

1 .Ndërtesa e karantinës muzeu kombëtar i selisë së qeverisë

Strehë karantine dhe një karakoll me dy kate dhe stoike një ndërtesë historike e bërë në Skelë të Vlorës,profili i saj nga deti nga erërat s’kishte frikë,muzgje që ndërkaq thinjnin vite dhe as thinjej vet. E bërë për karantinë njerëzore në buzë të sqelës për të mbyllur fakirët,atë vit të pavarësisë mbajti qeverinë e Vlorës.Ku dergjej qeveria ,sa në konakët e Xhemilit, por hidhej tek Sharrajt,një ndërtesë të madhe tre kate zotëronin,tek telegrafi ishte Lefi dhe përmes nxënësve vlonjak të shkollës Nr 1 shkonte por dhe vinte çdo ditë,ministri i Arsimit një burrë i ditur energjik,me mustak ai ishte Gurakuqi :Për të gjithë an’ jemi rrethue/Anmiqt kqyrin me u avitë:/Don’ tok’t tona me i zaptue,/Don’krejt fare me na qitë….

Në vitin 1939,fashistët ndërsa hynin në sqelë thuhet se e qëlluan me top , që e shkrumbëzuar s’bëhet më llaf,si çdo pushtues. Për ti shuar krejt memorien historike,për ti prerë krejt gjuhën,për të djegur krejt trupin,zhuritur deri në hi.Kështu u dëmtuan përpjekjet qw kishte kryer” Shoqëria kulturore sportive Ismail Qemal”i pranë Bashkise për një muzeu arkeologjik,qëlloi që kryetari i bashkisë ishte poeti dhe liriku i madh Ali Asllani,që atë vit zuri bisedimet me dy arkeolog të ekspeditave italiane dhe franceze Rein dhe Malcone.”Përpjekja’ thekson se me përpjekjet e zotit Ali Asllani dhe atdhetareve te këtij qyteti, vendosen qe te ngrenë muze arkeologjik, pranë portit te Vlorës, ne ndërtesën ku ka kryer veprimtarinë Qeveria e Ismail Qemalit më 1912.Muzeu arkeologjik i Vlorës u inaugurua me 8 tetor 1937, ku i pranishëm dhe ministri francez z. Louis Mercier. Mirëpo edhe shqiptarët në një mëndje diku aty nga viti 1925 shkatërruan një dëshmi tjetër të pavarësisë, shtëpinë e flamurit.. Edhe regjimi paslufte mendoi se duhej ngritur ndërgjegjja kombëtare dhe vlerat e saj,ndërsa shokonin firmëtarët me ligje,dhe burgje etj,rindërtuan në vitin 1962 me atë stil dhe me atë pamje banesën,selinë e qeverisë,por shtëpinë e flamurit nuk është hedhur asnjë ide. Përse të mos ribëhej,shtëpia ku u ngrit flamuri?

2. Çfarë na mungojnë nga shenjat, që shpallën Pavarësinë?

Akti i origjinal shpalljes së Pavarësisë. Flamuri po cili ishte nga të tre. Shtëpia e flamurit duhet ribërë për përvjetorët e tjerë. a. Akti i origjinal shpalljes së Pavarësisë. Në vitin 1937 Lef Nosi për 25-vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë ka sjellë një riprodhim të dokumentit të pavarësisë.

Për dokumentin kryesor të firmosur në Vlorë në ditën e ngritjes së flamurit mbetet mister se ku mund të ketë përfunduar ky akt madhor,ndërsa disponohet ende kopja e tij.Fotokopje e dokumentit të Shpalljes se Pavarësisë Kombëtare nga Kuvendi i Vlorës me 28 Mentor 1912, qe gjendej ne sendugin e librave të Aristidh Rucit .Firma A. Rruci lexohet qarte (kthimi rrlr, i rr-se se forte ne r të bute, është veçori e të folmes qytetare).Në dokumentin që u botua dhe që njihej në 50 vitet shkuara mbeti enigmë se përse u hoqën firmëtarët dhe u vendosën fotografit. E.Dilo na sjell këtë të dhënë interesante “Me 28 Nëntor 1912, pas Shpalljes se Pavaresise, I. Qemali me shoke dhe populli mbrapa, shkuan ne xhami dhe në kishën kryesore to qytetit të dëgjonin lutjet fetare, udhëhequr nga klerikë shqiptare. Edhe ne xhami e kishe u duken të ngrihen dhe të valojnë dy Flamure të Shqipërisë. Gjithnjë sipas dokumenteve të elbasanasit Lef Nosi, këta të dy flamure u gjenden ne shtëpitë e Zotrinjve Aristidh Ruci e Eqrem Vlore” (Adem Hodo, Rev. “Koha e Jone”, f. 9, Nr.10-11-12, vjeti XII, tetor-dhjetor 1973)

Do të ishte angazhuar MTKRS specialistë të mirëfilltë për të gjurmuar madje për të rënë në tragën e tij sepse ka gojë që thonë se ky akt ekziston ndodhet në duart e dikujt madje K. Frashëri thotë se në vitin 1962 dikush e ka pasur këtë akt. Gjurmimi në shtetin fqinjë ku ka jetuar djali i I.Qemalit dhe nëpër burime të tjera.Na duhet jo për të rrahur gjokset por sepse pjesë nga gjaku i shqiptarëve.I urti nga do të kthehet, fytyrë e tij rrëfehet i ligu ngado të shkojë ferrin ka si shtroje.MTKRS do ti duhet të hedhin në terren studiues jo për informata por për të lokalizuar këqyrur dhe për të sjellë në muzeun kombëtar të Pavarësisë ,origjinalin.

b. Flamuri, që u ngrit në orën tre pasdite në shtëpinë e Xhemil beut. Kemi disa variante për këtë rast dhe disa flamujë. Flamuri i Spiridon T. Ilo .Me datë 27 nëntor 1912, ai qëndroi në shtëpinë e tezes së tij Marigo Posio. Marigo Posio i qepi këtij flamuri një radhë thekësh dhe bëri disa ndryshime tek s Flamuri i komunitetit shqiptarë që jeton në SHBA..Referimi i gazetës „Dielli“ mbi një shkrim të Qerim Panaritit :“Ne e dërguam flamurin nga Bostoni në Korfuz një vit më parë se të ngrihej në Vlorë nga z. Ismail Qemali (në vitin 1911). Të gjitha shpenzimet për qëndisjen, paketimin dhe dërgimin e flamurit u bënë nga shoqëria jonë Besa-Besë.“ Në vijim z.Panariti thotë se: “Detyra e mbajtësit të flamurit ju ngarkua z. Naçi Nuçi, ish mësues i gjuhës sonë shqipe në Korçë. Flamuri Eqrem bej Vlora, në kujtimet e tij, flamuri që u ngrit më 28 Nëntor 1912 në Vlorë nga Ismail Qemali, ishte një flamur personal, pronë private e tij, që e mbante në shtëpi si kujtim, të dhuruar në vitin 1909 në Paris, nga një pinjoll i familjes Kastrioti, don Aladro Kastrioti.Ky flamur u ngrit në Vlorë në 28 nëntor 1912. A gjendet brenda këtij muzeu ky flamur?As këtu dhe as gjëkundi. Aty gjenden flamuj të tjerë të çetave patriotike. Studiuesi J.Brahaj punonjës i QIPK ka sjell një botim për flamurin shqiptar. Kristo Floqi shkruan kështu:Me z.Poga jam dakord sa për flamurin,që ishte një pluhur e kuqe tri metro e gjatë dhe dy metro e gjerë dhe që mbi atë u damkos shkaba dykrenore me ngjyrë të zezë, gjithashtu jam dakord se atë ditë u gatitën edhe 4-5 flamurë të tjerë që valuan në disa zyra zyrtare të ndryshme,si edhe vetë kam bërë fjalë si këto por tjetër herë. Pluhura u ble prej tregtarit Diamand dakord, po cili e hartoi flamurin e Indipendecës dhe kush e kishte gatitur shkabën dy krenore, këto nuk na i tregon z Poga .Është e vertëtë se një terezi s’ja mban mentë emrin kishte qepur disa flamurë po atë,po atë ditë s’u qepën këta flamurë por edhe të tjerë si e dinjë gjithë vlonjatet . Prej ay flamur që nguli atë ditë mbi ballkonin e shtëpisë së Xhemil Bej Vlorës, plaku Ismail Qemali nuk ish prej atyre që qepi ai tereziu që thotë zoti Poga, po ish ay që qepi dora e së ndierës Margo Pozio dhe shqiponja dy krenore ish modeli që me mjeshtëri përgatiti patrioti shkodran i ndjeri Dom Mark Vassa. Këtë e dinë të gjithë vlonjatet e sidomos z .Seid Qemali, Qazim Kokoshi, Hamza Isai, Ymer Radhima, Faik Kreshpani, Ibrahim Shyti etj, që ishin në shtëpinë e Marigosë kur përgatitej ajy flamur bashkë me disa të tjerë që e prisnin me padurim. Këtë dijnë edhe vet Xhemil bej Vlora që ish atje në shtëpi të vetë kur u suall ajy flamur e dijnë edhe zoti major Bilal Nivica, adjutanti ahere i Ismail Qemalit si dhe bijtë e Ismail Qemalit z. Ethem dhe Qazim bej Vlora dhe sa e sa vlonjatë e delegatë të krahinave të ndryshme,që ishin prezent atë ditë të shënuar

c.Shtëpia ku u ngrit flamuri u shkatërrua

Ndërtesa e flamurit është prishur sipas të dhënave në vitin ‘25 dhe u kthye në lulishte. Banesat e familjes Vlora aso kohe emërtoheshin saraje.Këto banesa ,pra sarajet e familjes Vlora ishin të përbëra nga dy godina të mëdha. Godina ku u ngrit flamuri quhej Selamllëku dhe këtë emërtim siç do ta shohim na e sjell në kujtesë,kujtimet e E.Vlorës. Godina e flamurit siç paraqitet nga një foto e cila qarkullon kudo në botime ka gjithashtu një skicë që është ruajtur deri në ditët sotme tregon një godinë të madhe për nga lartësia dhe gjerësia e saj. Në fotografin e cila është origjinale ku shfaqen tre katet e banesës nga katër siç shqipton më tej E.Vlora .Janë tre katet e banesë historike që u rrafshua diku nga vitit 1925. Edhe këtë vit- shuarje të saj e sjell po ky dëshmitar. Pozicionimi i kësaj banese historike:gjendej në vendin ku është monumenti i flamurit ,inauguruar në vitin ’72, ai kap pikën e 17 m lartësi dhe i gjithi në bronz dhe pjesa tjetër cek lulishten e flamurit ku gjendet varri i kryetarit të Qeverisë së Vlorës, Ismail Qemali, vendosur edhe një skulpturë e titulluar“Flamurtari” e skulptorit Odise Paskali.Eqrem bej Vlora thotë se :Në hyrjen juglindore të qytetit të Vlorës, në kryqëzimin e shumë rrugëve, që duke zënë fill nga Rruga e Skelës, të çonin në qendër të qytetit, në mes të një parku të madh prej 40.000 metrash katrorë, rrethuar me mure të larta tetë-metërshe dhe me dy porta në të, ka qenë deri në vitin 1925 një ndërtesë e stërmadhe me një tjetër më të vogël përpara. Ai ishte konaku i Vlorajve, përfshi haremin (banesën e grave) dhe selamllëkun (banesën e burrave).Shqyrtojmë selamllëkun ose të njohur si banesën e burrave. Ndërtesa ka pasur tre kate lartësi një numër të madh dhomash korridore dhe ambiente të tjera. Zhbirimi në pamja e parë majtas tregon pozicionin e dritareve të çdo kati .Dritaret e katit të parë janë të gjitha me hark dhe duken rreth 6 copë ndërsa në fakt kanë qenë më tepër por kaq kanë hyrë në fokusin e fotos.Janë dritare të njohura për kohën të vogla të larta por të ngushta duke përfunduar me hark .Në dritaret e katit të dytë majtas janë rreth 7 copë të cilat na shfaqen në disa forma të çrregullta .E para dhe kryesore ku u shpalos flamuri është më madhe se të tjerat është edhe derë .Duke treguar se portën hyrëse për në saraje. Përpara saj shquhen qartazi shkallët,nga lartësia e banesë zbresin duke cekur tokën.

Kati më sipërm duken dritare me forma drejtkëndësh pa hark ,ku shquhen rreth 8 të tilla majtas . Kurse ne krahun e djathtë shquhen tre të tilla të vogla një e madhe po kaq gjenden edhe një kat më poshtë. Kjo është banesa Xhemil BeJ Vlorës. Të gjithë autorët që përshkruajnë ngjarjen madhore të 28 nëntorit mbështesin qëndrimin se delegatët janë mbledhur në shtëpinë e Xhemil bej Vlorës, kushëriri i Ismail Qemalit. Godina tre kate e Xhemil bej Vlorës gjendej aty ku është sot monument kushtuar pavarësisë .Shtiza e Flamurit është e ndërtuar ka vendin e lartësimit të flamurit kombëtar .Mendohet se kjo shtizë përkon me dritaren e katit të dytë të selamllëkut ku u ngrit Flamuri, pasditen e 28 nëntorit. F.Paskali, bija e skulptorit Odise ka shkruar : Që shtiza që ngrihet flamuri kombëtar çdo 28 nëntor në qytetin e Vlorës, është krijuar nga babai im Odhise Paskali në vitin 1932? Që memoriali i varrit të Ismail Qemalit me figurën e Flamurtarit është vepër e babait tim .Odhise Paskali, vepër e vitit 1932? Që këto 2 vepra janë inauguruar më 28 Nëntor 1932?? Duke ju referuar sërish E. Vlora,.me dëshmi autentike nxjerrim gjysmë fraze ” ku ai shprehet U mblodhëm të gjithë në selamllëk ….Pra te sarajet e Xhemil beut.Kati i tretë paraqitet me 17 dritare të cilat sipas ideatorit përfundon secila me hark.. Kati i dytë,ka 11 dritare dhe vendëhyrjen, në foton origjinale ato shfaqen në formë të çrregullt disa më të mëdha dhe disa më të vogla. Disa përfundojnë me hark dhe disa përfundojnë në formë trekëndëshi.Ndërtesa u shemb në vitin 1925 .A mund të rindërtohet ajo duke ruajtur origjinalitetin,elementët strukturor por në madhësi dhe më e vogël se ekzistuesja?

3. Brendia e muzeut të Pavarësisë

Muzeu i Pavarësisë Kombëtare është ndërtesa ndodhet në Vlorë,qyteti ku flamuri kuq e zi, rreth 100 vite më parë,në ditët e fundit të vjeshtës të vitit 1912,u ngrit ky flamur duke shpallur independencën e shtetit shqiptar. Në korridorin hyrës brenda janë disa tablo me foto në përmasa të mëdha të luftëtarëve të pavarësisë kombëtare si dhe nga kryengritjet shqiptare për pavarësi. Kjo është ndërtesa e selisë Qeverisë së Ismail Qemalit. I vetmi në llojin e vetë. Në origjinalitete ka pajise dhe disa sende personale . Gjenden flamuj origjinal. Një flamur të patriotit Sali Butka, ngritur në Kolonjë. Një portret dhe një pikturë e Marigos. Dhoma e parë e godinës së muzeut është “parathënia e pavarësisë”, ku është pasqyruar rrugë nisja drejt Rilindjes Kombëtare,me fakte dhe dorëshkrime të pakta. Të pasqyruara janë edhe 3 vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit 1878-1881.Fotot e Abdyl Frashërit, Ymer Prizërenit,Sulejman Vokëshit,Iliaz Dibrës. Libra origjinale shqipe si gramatika të gjuhës shqipe në toskërisht,abetarja e S. Frashërit, libri”Vdekja e Pirros”,”Bageti dhe bujqësi” e Naimit, gazetat e kohës ’Koha”,”Shkupi’,”Drita”.”Liri e Shqiptarëve”.Deri në rrugë-mbritjen e vitit ’12 është përshkruar një vargan ngjarjesh. Lexohen pas shkollave shqipe në Korçë,normalja në Elbasan,në Kosovë,kongresi i alfabetit me kryetar Gj.Fishtën .Ardhja e librave shqip, që ndiqte tre drejtime drejt Manastirit në itinerarin Stamboll, Sofie, Bukuresht . Memorandumi i Gërçes,Lufta e Pejës. Mbledhja e Bukureshtit. Itinerarin e ardhjes së diellit,Ismail Qemali në rrugëtimin Stamboll-Bukuresht-Vjenë-Trieste-Durrës,i shoqëruar nga l.Gurakuqi, S.Ilo, Dh.Berati.. Në 28 nëntor,pasdite .U nënshkrua akti i Pavarësisë rreth 1.5 faqe dhe ju dërgua fuqive të mëdha. Me këtë punë dokumentet citojnë se është marrë Lef Nosi,duke dërguar qeverive njoftimin .Edhe shqiptarëve e patriotëve në krahina të vendit është dërguar mesazhi me thënien”Independenca e Atdheut u shpall”.Luftëtarë shqiptarë të Idriz Seferit në një foto me ngjyrat e kohës Tavolina e kryeministrit të parë ka në origjinal shkrimin e tij në shqip. Fermani i sulltanit për I.Qemalin është i vulosur dhe i shkruar në origjinal. Salla e mbledhjeve të qeverisë Vlorës,në krye kryeministri dhe anash ministrat shqiptarë përpara janë flete apo vendimet e qeverisë,përmbi karrigen e kryeministrit është flamuri kombëtar .Në mur portretet e ministrave të qeverisë Vlorës,sipas pozicionit të tyre,fillon me kryeministrin dhe ndiqen nga zv/kryeminsitri dhe ministrat. Nuk është ndonjë godinë me arkitekturë modern. Ka 6 dhoma.8 pavijone dhe 2 sallone. Ka qenë selia e parë e qeverisë së I.Qemalit. Në 1962 shpallet muze kombëtar i pavarësisë.

Dokumente që duhen arkivuar

Në SHBA ka pasur gazeta shqiptarësh deri vitet e fundi, që kanë sjellë dokumente historike e foto të ruajtur nga kjo ngjarje historike, fotografi të cilat u marrën me vete nga mërgimtarët të cilat i botuan ose i arkivuan nëpër vendet që mërguan. Ne kemi nevojë të njihemi dhe ti kemi të përhershme nëpër memurë,arkiva të gjitha fotot apo dokumentet shqiptare,që kanë gjezdisur botën. Shqiptarët e diasporës e shkruanin ndryshe historinë e kësaj dite pa retushime nëpër gazetat apo media që kishin ku hedhin lajmet e ndryshme. Dokumente të tjera gjenden nëpër arkiva të shqiptarëve të cilët i ruajnë si sytë e ballit, por nuk ekspozojnë sepse askush nuk ua kërkon duke i lënë këto dokumente të mbeten të harruar të groposura dhe të pa-ekspozuara . Shumë studiues dhe të tjerë të interesuar në këtë fushë shprehen se disponojnë ose kanë parë materiale, që gjenden nëpër arkiva të ndryshme personale. Këto dokumente mund të thithen nga institucionet të cilat kanë këtë mision. Nuk mund të presim dhe gjithë kohën të shpresojmë se një ditë këto do të bëhen. Duhet të mblidhen të gjurmohen dhe të bëhen publike .Por misioni këtu nuk përmbyllet gjithsesi. Le të arkivohen nëpër muzeumet tona kombëtare të mos i lëmë të varrosura në ndonjë qoshe apo arkiv të mbytur nga pluhuri. Nesër do të na quajnë vdekatarë të tretur nga vjeshtat. Mirësia është një dritë/që nuk shuhet kurrë. Kjo është historia jonë prandaj kërkohet që ajo të ketë vendin e saj. Vetëm F.SH në Vlorë ka të trashëguar një arkiv të madh me dokumente dhe gazeta, që do të mund të plotësonin dhjetëra hapësira boshe të këtij apo muzeve të tjera të vendit tonë që janë kaq të varfër në dokumente .Krahas kësaj këto dokumentet kërkohen të studiohen dhe të shikojnë dritëzën e botimit. Ndër rrugët më të thjeshta është që këto dokumente duhen të ruhen dhe ti krijojnë mundësi studiuesve të saj të shprehen për të marrë informata që do tu duhen në punën e tyre kërkimore studimore. Ndër rrugët më të vështira është të bësh këtë punë si gjeologu kërkon diademën e skërkave. Sepse ditët e këtij muzgu ne i kemi parë herët. Sepse jemi më të përvëluarit për arkivat sepse ato ose i gjetëm të djegura ose të grisura, ose të zhdukura nëpër mjegulla historie. Në këtë pikë mendimi që duhet rrahur është që edhe shtëpia e selisë së qeverisë së Vlorës ë duhet të ketë dokumentet origjinale në stendat e saj.Për një risistemim foto,dokumente,armë,vepra arti, të personaliteteve shqiptarë të periudhës së rilindjes dhe pavarësisë kombëtare madje me kënde të veçanta të jenë firmëtarët ,sendet dhe pajisjet e tyre,sikurse edhe dhomat e ministrave të qeverisë. Sikurse në shkollën Nr 1 që ka qenë dhoma e punës e ministrit L.Gurakuqi një muze i këtillë, atje duhej bërë për arsimin një muze jo nga këta këndet që kanë bërë shkollat që su hedh dot një sy. Të njëjtat fotografi dhe ca fjalë për pavarësinë. Një ridimesionim i tillë duhet të fillojë pas kësaj feste në ditët e fund vjeshtës për 101 vjetorin,102.. duke filluar me arredimin e brendshëm duke sjell e përgatitur pajisje ne origjinalitetin e tyre duke e pasuruar me dokumente që do të mund të blihen nga arkivat personale që janë duke i ruajtur,por që askush nuk ka tagër ti vizitojë arkivat personale,në digitalizmin në vendosjen e sisteme për ruajtjen e ajrimit të sistemit të alarmit.Madje ajo dysheme me pllaka të kuqe një ditë duhet të ndryshojë. Aktualisht sfidat edhe në këtë fushë janë akoma të mëdha. Shtëpia e selisë së qeverisë së Vlorës nuk mund të jetë njësoj si muzeumet e dikurshëm,që sot gjenden rëndom e të shpërndarë qyteteve tona, nga një në çdo qytet me të njëjtën fytyrë. Shqiptarët në diasporë, që disponojnë të dhëna dhe objekte që dot jenë të mirëpritur t’ja lënë historisë dhe të ruhen në këtë muze kombëtar. Tre grupe pune mund të sjellin ndryshimin e tij nëse ata punojnë për një qëllim në tre drejtime: historianët, arreduesit dhe gjurmuesit , nga ku këta të fundit do tu duhen ditë dhe ditë për të rënë në gjurmë të dokumenteve që do të duhen të rikthehen në shtëpinë e pavarësisë për ti parë historianët për ti vlerësuar studiuesit dhe specialistët dhe për ti vendosur në mënyrë bashkëkohore, por duke ruajtur gjurmët e kohës .Është një fakt që këtë muze aktualisht e gjen të mirëmbajtur me ato orendi personale të lyer të hapur në çdo kohë ,mirëpo kohët sjellin sfida që edhe në këtë fushë kërkojnë fonde të veçantë deri në disa mijëra euro për të kthyer në një muzeum bashkëkohor, pas kësaj shteti duhet të ridimesionojë dhjetëra muze të tjerë të llojit të veçantë , që gjenden në shumë qytete të vendit por që vuajnë nga mungesa e dokumentacionit,nga lagështira,nga mos-pasurimi nga mbyllja dyerve,nga mungesa e ideve nga mungesa e personelit,nga rrogat e ulta etj ,etj, etj.

Msc*Studiues

 

Filed Under: Histori, Opinion Tagged With: Flamuri, Gezim Llojdia, ku u ngrit, Shtepia, Vlorajt

32 PIKTORËVE NE EKSPOZITE NË VLORË

November 22, 2012 by dgreca

NGA GËZIM LLOJDIA/

32 piktorë vlonjatë dhe nga rrethe të tjera të vendit morën pjesë në një ekspozitë të arteve pamore, që u çel në hollin e Teatrit “Petro Marko”, organizuar nga Bashkia Vlorë në kuadrin e 100 Vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë Kombëtare.

Në këtë ekspozitë u përfshinë 50 punime, peizazhe, kompozime e portrete, krijime të muajve të fundit. Autorët e ekspozitës sollën punimet etyre më të realizura.

Mes tyre, evidentohej përfaqësimi i piktorëve të njohur, Nestor Jonuzi, Skënder Kamberi, Ilmi Bani e Agron Dine, si dhe më të rinjve, Xhorxhi Talo e Edi Kojani. Po ashtu, merrnin pjesë me punimet e tyre edhe piktorë nga qytete të tjera të vendit, mes të cilëve, Agron Polovina e Ikbale Kalaja. ndërkohë, përfaqësohej me një foto të tij edhe fotografi dhe studiuesi, Qerim Vrioni arkitekti Arben Meksi. Cdo të thotë një ekspo në prag të ngjrejs madhore të kombit: piktori Xhorxhi Talo: çelja e ekspozitës, është një përpjekje serioze për të konsoliduar përpjekjet e piktorëve vlonjatë, për ruajtjen e vlerave të krijuara në dekada në gjininë e pictures.Piktorët Skënder Kamberi dhe Ilmi Bani, :çelja e ekspozitës, është një nismë shumë e mirë dhe një angazhim i përpbashkët i të gjithë piktorëve, për të pasuruar jetën shpirtërore në qytet. Ata vlerësuan pjesëmarrjen e piktorëve me kontribut dhe standarde të spikatura, në krijimtarinë e tyre.

Shkolla e pikturës vlonjate

Rrëfimi Agron Dines :Kam pasur një pikturë në dorë me trio polifonike dhe më ngjet se erdhi pikërisht kështu edhe trio e pikturës vlonjate.Skënderi ekspresiv, Nestori poetik, mes tyre bëra vend.Bërthamëzat e kësaj shkolle kanë një ngjizje.2 piktorë, përveç elementit kohë bënë art të vërtetë në kuptimin e mirëfilltë.Skënder Kamberi me kompozimet më tepër ishte ekspresiv.Nestor Jonuzi ishte poetik.Kur erdha në Vlorë, aty nga ‘73, njoha këtë rrugë të këtyre dy pikorëve vlonjatë.Tek Skënderi dallova në kompozime se ai vetë hynte në tablo. Kurse Nestori qëndronte në mënyrë klasike larg tek kompozimi. Ky i fundit i ndërtonte me klasiken, figura e tij ishte tre herë larg.Kështu disa tablo si”Bramyshja,”, ”Gëzimi i fitores”, kurse Skënderi tek “Greva e bukës” dhe ”Vrana Konti” thyente rregullat.Te ‘Vrana Konti” ai kishte shkuar përtej tyre, të gjitha figurantët në këmbë, të gjithë drejtë, ose tek “Ndihma e shokut”.Nestori, “Zgjim aksionist”, ”Zgjim i fitores”, këto ishin më poetike, më lirike.Shfaqet Agim Sulaj, një peisazhist, me një frymë skrupuloze, Zihni Veshi, Edi Kojani, Ovenaz Rrapi, Zamira Xhafa, Agron Jakupi.Por brenda shkollës së vërtetë përfshihen edhe dy piktorë të njohur Rakip Shabani dhe Sabaudin Xhaferi.Ashtu siç zgjohet nga gjumi, muza e poetit në ekspozitat tona kishim, adhuruesit tanë, Nestori të tijtë, Skënderi gjithashtu, unë.Shkolla vlonjate me rreth 10 piktorë mbajti një periudhë kohe, një befasi për pikturën.U bë qyteti epiqendër i ekspozitave.

Se çfarë ishte kjo shkollë, Ober Rube, kryetar i Lidhjes së Artistëve Austriakë, në ditën e inagurimit të galerisë tha:”Përse nuk më keni prurë në parë këtu?

Ditët e pikturës vlonjate

Ka tre vjet që  nën kujdesin e arkitektit Piro Stefa mbahen në qytetin Vlorës edicionet e pervitshme të pikturës me pjesmarrës piktorët vendas si dhe nga qytetet dhe nga trojet  mbarëshqiptare.Këto edicione zgjasin disa ditë në përfundim të të cilave piktorët sjellin krijimet e tyre në gjinin e pikturës.

Filed Under: Kulture Tagged With: 32 piktore, ekspozite, Gezim Llojdia, ne Vlore

  • « Previous Page
  • 1
  • …
  • 66
  • 67
  • 68
  • 69
  • 70
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • Mesazh ngushëllimi i Presidentit të Republikës së Shqipërisë Z.Bajram Begaj për ndarjen nga jeta të At Arthur Liolin
  • KOMUNITETI SHQIPTARO-AMERIKAN MBAN ZI – NDËRROI JETË KANCELARI I KISHËS ORTHODOKSE AUTOQEFALE SHQIPTARE, AT ARTHUR LIOLIN
  • SHKOLLA SHQIPE “CHILDREN OF THE EAGLE”, GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR I SHQIPTARËVE NË AMERIKË
  • SUKSES I MADH I SHAHUT SHQIPTAR
  • Fantazi e çuditshme
  • Kuvendi miratoi Rezolutën nëpërmjet së cilës dënon sulmin terrorist të organizuar nga Serbia në veri të Kosovës
  • Njohja njerëzore, ky proces që fillon nga vetja
  • Për të gjithë të interesuarit…(Reklamë)
  • Evropë apo Europë?
  • SHUHET ATË ARTHUR LIOLIN
  • SOT NE PERVJETORIN E VDEKJES
  • Lamtumirë At Arthur Liolin
  • Lamtumirë i Përndershmi At’Arthur Liolin
  • FJETI MË ZOTIN ATË ARTUR LIOLINI
  • Shuhet At Arthur Liolin, Vatra telegram ngushëllimi

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT