Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Po vjen treni!

by

Nga Hazir Mehmeti/

Nga çerga e dhintë  ngrihej pluhuri e valët e telit të lahutës nxirrni gjamë: “Po vjen treni moj nënë…” nganjëherë,  “Vijnë vaporët moj nënë..” dhe ne strukeshim të pa fuqishëm në qoshen e errët të Kullës mbi trapazan. Përballë dridhej mustaku mbi çibukun që villte tym mbytës brenda mureve të gurta. “Treni vinte Luginës së Ibardhit ngarkuar me kuçedrën që villte zjarre e mbillte vuajtje në tokën tonë. Kështu ishte çdo dhjetëvjetësh të jetës sonë, kur vendi bëhej shkrumb e hi dhe çuditërisht ngrihej përsëri nga dheu ashtu sikur Feniksi në legjendat e lashta pellazge. Zoti e mbështet të fortin, dridhte demi veshin dhe toka lëvizte, rrëzoheshin shtëpi e kështjella shqiptare siç ishte rasti i Shkupit dhe Ulqinit, mbi to ndërtohej, përsëri me përkrahjen e “miqve” godina për kolonët sllavo-maqedon. Kështu tkurrja e jonë shekullore vazhdonte.

    “Vjen vapori moj nënë bregut të detit…” i ngarkuar me kokëkuçedra përbindësh që kafshuan Ulqinin, Tivarin, Plavë e Guci, Malësi deri në zemër të dheut shekullor shqiptar. Përsëri zoti në anën e të fortit, u ndëshkuam keq edhe pse e besuam e u lutem më shumë se të tjerët, bile në shumë gjuhë që as ne nuk i kuptonim, ashtu ishte rregulli i tyre. Dhe, ne përsëri mbushnim çibukun duhan deri në mbytjen tonë e  kullave tona. Pushka shkrepte nga shkëmbi i krenarisë ataviste dhe mbyllej lagjja e fisi derisa të hapej varri i ri tek pragu i tyre.

 Po vijnë trenat… vazhdonte refreni, me këmishëzi, kur njëri armik ia shkelte teposhtë e fill pas tij vinte tjetri më i zi se i pari, përsëri çdo gjë shkrumbohej. Dragonjtë me çetat e tyre ua bënin varrin atëherë kur nuk e pritnin: Kryekaçaku Azem Bejtë Gailica dhe Nusja e Maleve- Shotë Galica fluturonin në çdo cep atdheu të pushtuar duke mbjell pavdekësinë në legjenda të përjetshme.  

      Hasmi nuk fle, përsëri vjen treni, në vitin i fundit të Luftës së Dytë Botërore, i mbushur me çetnikë, zbraz barkun në Rrafshin e Kosovës, por të gjithë u asgjësuan sapo prekën tokën, aty ishin trimat vullnetarë drenicas, ushtarë  të Mehmeti Gradices e të Shaban Polluzhës dhe vëllezërit nga Ortakolli me Sefer Beçukin.  Kuçedrës iu thyen brinjët, i turpëruar bishtzvarrë ia mbathi nga kishte ardhur, Luginës së Ibardhit. Nuk e thoshin kot në trevat tona: “E keqja vjen nga Lindja, e mira nga Perëndimi”. Kuptimi e saj e mësuam me jetën tonë, diçka e përsëritur gjeneratave edhe më herët se sa “Shpata e Shenjtë” e Sulltan Salepit e bekuar nga “Allahu turk” për të prerë e shkatërruar qenien tonë në trevat tona shekullore.  Kuçedra mbolli farën e helmit në gjakun e prishur arbëror dhe jeton “ galuc në tamthin” e kokëprishurit akoma mes nesh duke u betuar në Baba Sulltanin e tyre.  
    “Gjergj Elez Alia.. ringjallet edhe atëherë kur Balozi tinëzar e pandeh të vdekur. Kështu ishte gjithmonë kohëve tona në truallin tonë. Legjendat janë aty në roje të Gurëve të Kreshnikëve, janë zemra e gurit, është  Adem Jashari me ushtrinë e tij dhe drangonjë me krah hekuri të miqve, ktheu mbrapsht me turp trenat e zi në rrugën e vjetër me bisht nën këmbë.    Trenat do nisen, por do kthehen gjithmonë të turpëruar me bisht nën këmbë, ashtu siç e meritojnë. Është toka jonë, jemi ne tani zot i saj.   

Kuvend Zgjedhor i Shoqatës së Mësueseve “NaimFrashëri“ në Austri

by

pas-kuvendit_YmerAvdiu: “…detyrë e parë e kryesisë së re do ishte aktiviteti për shtimin e nxënësve”   ImerLladrovci: “..të zgjohemi të gjithë nga kjo amulli e tanishme kur rrethanat janë shumë më favorizuese krahasuar me kushtet e veprimtarisë së paraardhësve tanë”. Kryesia e re Hazir Mehmeti, kryetar; Bukurije Limani, nënkryetar; Osman Ademi, sekretar; Ibrahim Hasanaj, arkëtar dhe IsmetSinani, anëtar.nga-punimet-e-kuvendit

Vjenë, 12.11.20106. U mbajt kuvendi i rregullt zgjedhor i Shoqatës ë Mësueseve “NaimFrashëri“ në Austri ku morën pjesë mësues/ese nga shumica e qyteteve kryesore ku zhvillohet mësimi shqip. Kuvendin e nderuan me pjesëmarrjen e tyre: YmerAvdiu, drejtor departamenti në Ministrinë e Diasporës dhe  BarbaraSekiraça-Dobra; ImerLladrovci, konsull në Ambasadën e Republikës së Kosovës.  Kuvendin e hapi kryetari i deritashëm i shoqatës, mësuesi nga Linci, IsmetSinani i cili përshëndeti mysafirët dhe pjesëmarrësit. Mes tjerash ai shtoi: “Shoqata e jonë në këto katër vitet e fundit, falë bashkëpunimit me Institucionet tona ka arritur të organizohet, të ruaj funksionalitetin dhe të vepron suksesshëm në gjithë territorin e Austrisë. Personi më i afërt i cili e përcolli aktivitetin e shoqatës sonë të cilin e falënderojmë shumë ishte z.YmerAvdiu. Në raportin e tij mbi punën dyvjeçare paraqiti të dhënat mbi realizimin e detyrave të përcaktuara nga programi dhe statuti shoqatës.  Të gjitha parashikimet i kemi arritur në pjesën më të madhe, dhe me këtë rast dua ta falënderoj kolegët/et nga kryesia me të cilët kemi punuar me përkushtim.”
YmerAvdiu, drejtor departamenti në Ministrinë e Diasporës në fjalën e tij përshëndetëse kuvendit dhe përcolli përshëndetjen drejtuar kuvendit nga z.NuhiGashi (MAShTK) i cili nuk mundi të jetë prezent. Ai mes tjerash tha: “Jeni shoqatë me të cilën kemi bashkërenduar aktivitetet. Sërish po e theksoj dhe sot, përse nuk jemi të kënaqur me vijueshmërinë e nxënësve në Austri dhe detyrë e parë e kryesisë së re do ishte aktiviteti për shtimin e nxënësve në mësimit shqip. Duhet angazhuar për gjetjen e mësuesve  të ri që do zëvendësojnë ata që do pensionohen. Një aktivitet me vlera në Austri ishte Olimpiada e nxënësve në rrethinën e Lincit, shpresojmë se vitin e ardhshëm do jetë akoma më gjithëpërfshirëse. Këtu duhet vlerësuar punën madhore tëkonsullit, z.ImerLladrovci si përfaqësues i Ambasadës së Republikës së Kosovës.”  Ndërsa në fjalën e tij konsulli, ImerLladrovci mes tjerash tha: “Kuvendit i dëshiroj suksese. Do thosha, të përpiqemi të punojmë  në gjetjen e formave të aktiviteteve tona  në vetëdijesimin e prindërve për dërgimin e nxënësve në mësimin e gjuhës shqipe, të zgjohemi të gjithë nga kjo amulli e tanishme kur rrethanat janë shumë më favorizuese krahasuar me kushtet e veprimtarisë së paraardhësve tanë dikur.Ju mësues, jeni me fat që punoni në një vend siç është Austria e cila e financon mësimin e gjuhës amtare, për çka e falënderojmë shtetin austriak dhe zyrtaren e saj Mag.ElfieFleck. Ne kemi bërë përpjekje ta shtojmë aktivitetin tonë në funksion të shtimit të numrit të nxënësve, një  detyrim i ynë kombëtar i vazhdueshëm. Do jemi vazhdimisht në përkrahjen tuaj në çdo kohë.” Kuvendin e uroj dhe BarbaraSekiraça-Dobra MD dhe  AbdullahAbdullahu e JanuzSaliuka nga Këshilli Koordinues i Shoqatave Shqiptare në Austri.
Kuvendi miratoj raportin e punës dyvjeçare të paraqitur nga kryetari i deritashëm, IsmetSinani dhe raportin financiar të paraqitur nga arkëtari i mandatit të kaluar, Ibrahim Hasanaj. Kuvendi miratoi gjithashtu Memorandumin e Bashkëpunimit me Shoqatën e Mësuesve në Greqi.
Në diskutime me vërejtjet e tyre u paraqiten  mësuesit MarkDemaj, Miradije Berishaj, Osman Ademi, Bukurije Limani, Roza Nrecaj, FerideAradinaj etj.
Komisioni zgjedhor i kuvendi vërtetoj se nga gjithë debati dhe votimi i fshehtë doli kryesia e re me këtë përbërje: Hazir Mehmeti, kryetar; Bukurije Limani, nënkryetar; Osman Ademi, sekretar; Ibrahim Hasanaj, arkëtar dhe IsmetSinani, anëtar. Kryesia e re falënderoj për besimin dhe u zotua se do të vazhdon me punë në realizimin e detyrave programore.
Nga diskutimet doli, se përparësia nga të gjitha detyrat tona  është rritja e numrit të nxënësve në mësimin e gjuhës shqipe, bashkimi rreth shoqatës i të gjithë mësuesve në Austri, bashkëpunimi me prindër, shoqatat shqiptare, institucionet në atdhe dhe shtimi i kontakteve me shoqatat simotra austriake e kombeve tjera. Kjo mbeti detyrë e kryesisë në hartimin e projekteve dhe programit konkret në kohë sa më të shkurtë. Nga disa diskutues u parashtrua problemi i injorimit të shoqatës nga një pjesë e mësuesve/eve në Austri, për çka u kërkua aktivitet i të dy ambasadave tona rreth kësaj. Mësuesi Hazir Mehmeti, prezantoj botimet më të reja ngaProf.Dr.BasilSchader, doracakëve për mësues si dhe “Bazat dhe arsyet” një tekst ku parashtrohen sfidat e mësimit të gjuhës së prejardhjes, raporte përvojash nga shembujt konkret dhe çështjet thelbësore të pedagogjisë, didaktikës e metodikës në diasporë.  Po ashtu u prezantua  tekste të reja për mësimin amtar në Austri. Gjithashtu u dhanë disa minuta pamje filmi nga aktivitetet e shkollës shqipe në Austri gjatë dy viteve të kaluara dhe libri “ Kosova” nga Prof.ShkëlzenSinani, ligjërues në disa universitete.
Kuvendi falënderon Ministritë e Arsimit të Kosovës, Shqipërisë dhe Austrisë, Ministrinë e Diasporës, Ambasadën e Shqipërisë, Ambasadën e Kosovës për mbështetjen dhe kërkon përkrahjen e vazhdueshme të tyre. Shpreh gatishmërinë në bashkërendim, komunikim edhe në të ardhmen. U kërkua mbështetje më e madhe nga dikasteri për diasporë në Ministrinë e Arsimit të Shqipërisë. Kuvendi falënderon veprimtarin .JanuzSaliuka për përkrahjen e gjithanshme dhënë shoqatës. Me respekt për mbështetje  financiare në realizimin e projekteve, kuvendi  falënderon donatoret, rrjetin e bizneseve me kryetar Yll Blakaj, veprimtarin dhe donatorin qe nga themelimi i  shoqatës z.Xhevat Bala dhe donatorë e veprimtarë tjerë. (Hazir Mehmeti, Vjenë)

 

 

Austria kremtoi 26 Tetorin-Festën Kombëtare

by

 

1-austriHazir Mehmeti, Vjenë/
Austria kremtoi 26 Tetorin, Festën Kombëtare, datë kjo kur para 61 vjetësh u larguan përfundimisht forcat aleate fituese kundër nazizmit.
Qendra e Vjenës, Heldenplaci ishte i mbushur me ushtarë regrutë të cilët solemnisht dhanë betimin para qytetarëve dhe drejtuesve të vendit, përjashtuar kryetarin i cili pritet të zgjidhet në dhjetor.
Kancelari Christian Kern në fjalën e rastit mes tjerash tha: “ Historia e sukseseve në Austri është shkruar nga e përbashkëta, ju referohem mbi 2 milion vullnetarëve anëtarë të shoqatave dhe organizatave në vend. Kjo tregon mbi vetëdijen e lartë për një ta qua sigurt Austrinë përpara”  U organizua parada ushtarake në unazën e parë të qytetit aty ku janë edhe Parlamenti, Universiteti, Burgtheatri.
Përndryshe, polarizimit mes forcave politike në vend asnjëherë nuk kanë qenë më të ashpra. Kjo u vërtetua edhe me dështimin e zgjedhjes së presidentit pas dy përpjekjeve.
Përndryshe Austria që nga viti 1959 është përcaktuar si vend me politikë neutrale, çka i dha një prestigj të lartë në politikën globale deri atje sa prej këtij shteti u zgjodhe edhe Kryetari i Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB) Kurt Waldheim.
Gazetat kryesore “Die Presse”, “Der Standard” etj  shkruajnë  me titullin “Festa kombëtare pa president” ku jepen fjalët e kancelarit Kern dhe analizë gjendjes së polaritetit politike me theks të veçantë ruajtja e imazhit dhe progresit politik të vendit.
Austria ka një ekonomi të zhvilluar, me të ardhura të larta për krye banori e cila renditet ndër të parat në botë, me kualitet jete gjithmonë nga vendi i parë deri në të tretin. Të ardhurat kombëtare kryesore janë nga industria, turizmi, bujqësia. Vetëm Vjenën e vizitojnë brenda vitit mbi 13 milion turist nga e gjithë globi. Edhe pse nuk ka det, Austria me turizëm i siguron 1/3 e të ardhura kombëtare.
Në historinë e popullit austriak dhe shqiptar janë të shkruara lidhje miqësore shekujve, njëri nga të cilët ishte mbështetja e Austro-Hungarisë për shpalljen e pavarësisë së Shqipërisë në shekullin e kaluar. Përkrahja diplomatike në situata të vështira popullin shqiptar pas rrëzimit të komunizmit, kundërshtimi i politikës shtypëse e gjenocide të Serbisë, përkrahja e kërkesave të drejta të shqiptarëve, mbështetja e ekonomike, pjesëtarët austriak të KFOR-it etj.  Këtu janë të njohura mirë për ne  figurat politike si: Alois Mock, Bruno Keesky, Viktor Klima etj, Apo gazetarja e mirënjohur e  Die Pressit në Beograd Christine Von Kochl, e cila u shpall e pa dëshirueshme në Beograd vetëm pse mbajti qëndrim të drejtë ndaj shqiptarëve, dhe ishte kundër dhunës jugosllave, kundër mohimit të të drejtave të shqiptarëve në viset shqiptare.
Në historinë e re mes dy kombeve do jetë e shkruar me shkronja që peshojnë, hartimi dhe përkrahja e planit për pavarësinë e Kosovës ambasadori dhe diplomati i njohur, Albert Rohan.
Të gjitha këtyre lidhjeve u prijnë ata që brumosin trurin me shkencë e kulturë, veprat e gjuhëtarëve e shkencëtarëve austriak e gjerman: Johannes Gerog Hahn, Gustav Meyer, Franz   Baron Nopsca, mes  të cilëve themelues i studimeve albanologjike  Norber Jokli, nga i cili për herë të parë prej të gjitha gjuhëve ballkanase incizoi në shirit fjalët nga gjuha shqipe.
Austria ngriti shumë shkolla shqipe, shkolloi mbi baza njerëzore e patriotike ku mësuan shumë figura të njohura kombëtare.
Shqiptarët kontribuuan në bazamentit e fortë të miqësisë, ndër të cilët duhet përmendur: Gjergj Basta, komandat ushtrie dhe guvernator i Vjenës para katër shekujve, Karl Gega, Aleksandër Moisiu etj.  Aktualisht në Austri jetojnë rreth 60 mijë shqiptarë, shumica mërgatë e re. Janë të integruar mirë në jetën e vendit. Kanë shoqata e biznese të shumta dhe dallohen me sukseset e tyre. Në qendrat Universitare të Austrisë studiojnë student shqiptarë nga të gjitha viset shqiptare, vetëm në Vjenë rreth njëmijë student pjesërisht të organizuar në shoqata studentore. Në Austri mësohet gjuha shqipe si gjuhë amtare për çka nga shteti austriak paguhen 24 mësues me  2600 nxënës.  Tani shqiptarët janë të kyçur edhe në organet administrative vendore dhe në jetën politike.
Vjena është pjesërisht seli e Kombeve të Bashkuara ku edhe shqiptarët janë të përfaqësuar përmes shtetit amë, Shqipërisë.

Diaspora- Rrugëtim i mbarë i Abetares shqip në Austri

by

 Rrugëtimi 5 vjeçar i abetare (A-B-C Fibel) së parë shqipe në Austri. Tekst mësimor i standardeve bashkëkohore krahas gjuhëve tjera amtare në Austri. I vetmi tekst shqip në katalogun e teksteve mësimore falas për nxënësit shqiptarë./

Hazir Mehmeti, Vjenë/ 

     Nga interesimi i shumë kolegëve nga vende në dy seminaret e fundit po japim informata dhe udhëzime didaktike. Teksti porositet vetëm tek Weber E. Verlag përmes internetit nga të gjitha vendet
    Në projektin “Alfabetizimi” në Austri disa vite më parë krahas gjuhëve tjera hyri dhe abetarja për gjuhën shqipe si gjuhë e tretë e të ardhurve. Kjo rrodhi falë botimit të materialeve mësimore në faqen elektronike dhe  prezantimit të tyre me sukses në seminaret e rregullta për mësuesit e 25 gjuhëve amtare në Austri. Hapja paraprake e punëtorisë (Workshoop)   për gjuhën shqipe në seminar për herë të parë u krijua mundësia e kontakteve me autor, botues dhe përkrahësit e botimit.
      Hartimi vazhdoi paralel në tri gjuhë nga autor mësues me punë drejtpërdrejtë në mësimin e gjuhës amtare për disa vite derisa u arritën standardet e caktuara sipas kërkesave ligjore, didaktike e metodike. Nga vlerësimi i tri komisioneve ABC-Fibel –abetarja  në shqip merr notë shumë të mirë dhe pranohet si tekst i përshtatshëm nga Ministria e Mësimit të Austrisë. Botuesi i njohur i teksteve mësimore Weber E. Verlag e boton krahas atyre në gjuhën turke e bks dhe tani është i vetmi tekst mësimor në gjuhën shqipe në katalogun e teksteve mësimore për fillore në Austri.  U prezantua në seminaret për gjuhë amtare në disa qytete në Austri:Vjenë, Graz, St.Pölten, ku zgjoi interesim tek mësuesit e gjuhëve amtare.si dhe  në seminaret  në Ulqin, Kallaba e së fundi në seminarin e Shkodrës.

     Abetarja shqip në Austri ka përparësi të shumta për alfabetimin në shqip të lidhur me atë në gjuhën e shkollës, apo alfabetizimi dygjuhësor siç quhet ndryshe. Një nga standardet e shkrimit të tekstit për ciklin e ulët janë shkronjat nga tipi i shkrimit “shkrim shkolle” (Schulschrifft) ku ato dallohen  mirë për moshën e fëmijës. Figurat e mëdha me ngjyra e madhësi të kapshme për syrin e nxënësit fillestar të cilat mundësojnë pasurimin e thesarit gjuhësor në shqip në gjuhën e shkollës.  
     Secila shkronjë ka tri faqe: Faqja e parë fillon me metodikën teknike të shkrimit të shkronjës e cila gjendët në fillim të emrit të figurës përkatëse. Teknika e paraqitur me shigjeta sipas radhës me numra e lehtëson shumë shkrimin nga ana e nxënësit. Ushtrimi vazhdon me tërheqjen e vijave në hijezimin e shkronjës përkatëse e pastaj me shkrimin e pavarur të saj. Kjo metodë është e njëjtë edhe në gjuhën e shkollës dhe disa gjuhë tjera me alfabetin latin.
    Ky është hapi i parë, respektivisht, stacioni i parë i të mësuarit të shkronjës. Në disa abetare  kjo mungon dhe fillohet me tekstin për lexim sikur nxënësi ta ketë mësuar diku më parë, kur dihet se alfabetizimi, pra zhvillimi i një shkronje bëhet në klasën e parë. A-B-C Fibel (abetarja) e ndihmon shkrimin dhe kuptimin e shkronjës, tingullit përkatës paralel në të dy gjuhët, veçan kur është koordinimi i mirë me mësuesen e klasës. Kjo u tregua në praktikën e deritashme në punën time si autor dhe mësues. Askush nuk i vëren më saktë përparësitë dhe të metat e tekstit se sa vet mësuesi.  
     Vijëzimet e sakta për shkrim të germave e shtojnë efektin dhe sigurinë e fëmijës gjatë teknikes së shkrimit. Në secilën shkronjë përsëritet alfabeti me radhën e shkronjës e ngjyrosur që mësohet për dallim nga të tjerat. Teksti i lehtë fillestar prej disa fjalëve gradualisht do shtohet në shumë fjali sipas shkronjave të mësuar. Fjalët janë të lidhura me figura që e lehtësojnë mësimin.
    Në faqen e dytë, secila figurë ka nën te tre rrathë në të cilët nxënësi do gjen tingullin që i përgjigjet shkronjës së mësuar: në fillim, në mes dhe në fund. Nxënësi e thotë me zë të qartë emrin e figurës e pastaj në njërin nga rrathët e shënon me një plus në rrethin përkatës. Në pjesën e dytë të tekstit kur janë mësuar shumica e shkronjave, shkruhet emri i figurës pa shkronjën që mësohet të cilën do e shkruan nxënësi dhe do ta lexon emrin e saj.  Mësimi i emrave të figurave në grup nxënësish mund të bëhet në formë loje: Cili di më shumë, shëno e fito! Kjo e nxitë kureshtjen e fëmijëve. Faqja e dytë, po ashtu,  paraqet “stacionin” tjetër, ku nxënësve mund t’u jepen figurat e nxjerra nga teksti në formë “loje letrash”. Përgatitjen paraprake e bënë mësuesi/ja. Faqja me figura skanohet, sipas dëshirës mund të zmadhohen për gjysmë (50%) në skenar, shtypen dhe prehen me radhë, dhe në folimin në aparatin përkatës, do kemi figurat shumë të bukura të prera në masën e caktuar nga mësuesja. Kjo e shton interesimin pasi nxënësi i prek ato, krijon kontaktin e nxënësit me figurat dhe shkronjat.  Abetarja –ABC Fibel e mundëson këtë pa pasur nevojë mësuesja të humbë kohë kërkimi në internet.  Pra kemi pasurim elementesh në abetare të cilat nuk i kemi pasur gjerë me tani, alfabetit vertikal, leximin vertikal të fjalëve dhe emrave të figurave përkatëse nuk e kanë abetaret /Fibel/ në gjuhët tjera dhe kjo është vlerësuar në disa seminare në Austri si abetare më e kompletuar, më e përshtatshme për alfabetimin dygjuhësor.
       Faqja e tretë e shkronjës përkatëse është më e pasur me tekst leximi të shoqëruara me figura dhe vizatime. Pasi të lexohet teksti mund të ushtrohet të shkruarit  në hapësirat e vijëzuara. Të lexuarit e përcjell me përshkrim e shton aftësinë e të kuptuarit logjike dhe lidhmërinë me ato që nxënësi ka mësuar në gjuhën e shkollës. Elemente argëtimi ka në secilën shkronjë, me çka nxënësi ka mundësi relaksimi e freskimi.
    Në Austri shkrimi në fillim është i shtypit, pa zgjatime të panevojshme ku theksi bie në lexim dhe në metodologjinë e shkrimit e të kuptuarit.  Bukurshkrimi nuk mësohet në klasën e parë as në semestrin e parë të klasës së dytë, ai fillon të mësohet tek  në semestrin e dytë  të klasës së dytë apo në klasën e tretë (gjermanisht –lateinisch). Kjo formë i përgjigjet shumë mirë dhe mësimit në shqip pasi shkronjat i kemi nga tipi i njëjtë i shkrimit. Ngjashëm është edhe në Suedi, sipas temës “Alfabetizimi në gjuhën amtare” nga mësuesja me përvojë atje, Fatmire Ismaili.   Pra, mbi këto baza janë hartuar në të tri gjuhë  Fibel –Abetare, mes tyre dhe ajo në shqip. Të gjithë ata mësues që kanë mbaruar mësuesi për ciklin e ulët e kanë të qartë se çfarë do thonë alfabetimi (alfabetizimi), si e kur bëhet dhe rëndësinë e tij. Ata mësues që kanë mbaruar dhe shkollime superiore e që nuk janë të pakët në diasporë, nuk e kuptojnë sa e si duhet këtë, nuk e njohin teknikën e shkrimit dhe nuk i dallojnë elemente parimore didaktike për klasat e ulëta.  Seminaret e obliguara janë të mirëseardhura në përcjelljen e ndryshimeve të formave didaktike e metodike në përputhje me teknologjinë e kohës. Mësuesit në Austri e kanë këtë mundësi.   Abetarja e “përbashkët” e proklamuar më shumë nga politika se sa nga praktika, nuk ka elemente fillestare praktike për zhvillimin e një shkronje. Ajo më shumë është tekst leximi se sa abetare për alfabetizim, andaj mësuesit i duhet përgatitje e materialeve të shumta shtesë, sa i ka kushtet mësuesi tek ne, dihet.  Nëse për vendlindjen, ku mësohet vazhdimisht vetëm shqip, deri diku,  mund disi të gjendet mësuesja, për mërgatë ku nxënësi mëson një orë ose dy orë fare pak do ndihmon. E them nga praktika ime shumëvjeçare me disa abetare dhe është fat i mirë që zgjedhjen e tekstit nga plan programi i klasës e bënë mësuesja sipas rrethanave vendore.
    Si përfundim: Abetarja-ABC- Fibel në Austri ishte pjesë e projektit të mbikëqyrur nga ekspert e arrirë falë aktivitetit në hartimin për disa vite të  materialeve mësimore të autorit, për çka është krenari të kemi një tekst të tillë paralel me gjuhët tjera amtare në Austri.

Diaspora: Një histori krijimtarie letrare me vlera në Austri

by

Lidhja e Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë “Aleksandër Moisiu” përgatit antologjinë e dytë “Iliricum 2” në shqip e gjermanisht./Ne Foto: Anton Marku, Hazir Mehmeti, DanKosumi, AmirJanuzaj, Besim Xhelili, RagipDragusha (dhjetor 2011, Vjenë)

Nga  Hazir Mehmeti, Vjenë/

Studentet shqiptarë të fillimshekullit të 20-të në Austri me veprimtarinë e tyre shkencore, letrare, artistike e mbi të gjitha kombëtare lanë gjurmë në bërjen e kombit dhe shtetit shqiptarë. Ata formuan shoqata, themeluan revista e gazeta, botuan tekste e kalendar kohe duke u bërë të pavdekshëm në historinë kombëtare. Dhe jo rastësisht këtu, kur dihet se   Vjena  ishte njëra nga  qendrat e kulturës evropiane, vend i veprimtarisë së shumë figurave nga historia e kultura shqiptare, mes të cilëve shkëlqen  nisma në studimet e albanologjisë nga albanologët gjerman meNorberJockline madh i pasuar nga nxënësit e tij, studiues të njohur si Eqrem Çabej. Ata trasuan  rrugën e studimeve dhe krijimtarisë letrare pikërisht këtu.  Rrethana e reja të kohës bënë që veprimtaria letrare e artistike të jetë pjesë e kohës deri në ditët e sotme.
Madhështitë nuk krijohet vetëm, por në grupe, ato përzgjedhin ngjashmëritë dhe nxisin energji kolektive e cila na duhet në shërbim të njerëzores e kombit. “Ne shqiptarët jemi popull i befasive të këndshme”-tha bacë Adem Demaqi. Kështu dhe në Vjenë. Secili krijues një copëz historie, një copëz dhembje. Atdheu ishte gjithkund i plagosur dhe njëra nga plagët shekullore ishte mërgimi.
Se njeriu ynë do kujtohet pareshtur, dhe jo vetëm kjo, por ai do jetë frymëzim i brezave në gjurmët e tij në shoqërinë e re. Dhe pikërisht kjo do argumentohet nga nisma që do vjen prej poetit Anton Marku i cili deri atëherë kishte botuardisa përmbledhje me poezi, i prezantuar në Antologjinë e krijuesve kombesh të ndryshme në Austri. Ai ishte këmbëngulës në qëllimin e tij të pastër e më rëndësi. Në vazhdim rrodhen kontaktet e para deri tek takimi i grupit themelues në të cilin uleshin për herë të parë së bashku me  detyrë koheAnton Marku,Hazir Mehmeti, Besim Xhelili dhe AmirJanuzaj. Kjo ngjarje vjen pas disa dekadave pauze të aktiviteteve letrare e artistike në nivel shoqate përkatëse në Vjenë.Takimet e radhës zgjeruan rrethin e kontakteve me krijuesit tjerë  Zaim Toska, RagipDragusha, DanKosumi, EdonaRamadanifrutë i të cilave do jetë themelimi e Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Krijuesve “Aleksandër Moisiu” në Austri. Me pëlqimin e të gjithëve kryetar zgjidhët Besim Xhelili, poet i cili kishte botuar përmbledhje poetike në vendlindje. Vendimi i godituri grupit u dëshmua me punën madhore të Besimit në vazhdimësi. Pas pak javësh aktiviteti Shoqata regjistrohet pranë organeve austriake me 2 dhjetor 2011, kurse tubim promovimi u mbajt para publikut më 14 janar 2012 në të cilin mori pjesë, krijues, student, diplomat, mysafir nga disa shoqata nga disa qytete. Me këtë rast  Ambasadori i parë i Republikës së Kosovës në Austri Dr.SabriKiqmari i cili në fjalën e tij tha:  “Hegeli mbron mendimin se populli që nuk gjënë njohje, i duhet të prodhoj njohjen, përmes bërjes së historisë. Një mendim i tillë gjenial ju përshtatët shumë zhvillimeve në kombin tonë. Detyrë e shkrimtarëve dhe artistëve është jo vetëm pasqyrimi i së kaluarës së ndritshme të kombit tonë, por edhe orientimi i tij drejt së ardhmes”.

Salla e mbushur në Institutin eAfroaziatik në Vjenë do hynë në historinë e re të kontakteve me krijues nga shumë vende e kombe që fillon nga aty. Ata që e nënvlerësojnë shkrimin e historisë le të mësojnë e respektojnë të sotmen dhe për nesër. Dhe një herë do përtëritet emri Aleksandër Moisiu me rikujtim të madhështisë së Lekës së Madh, respektivisht Aleksandrit të Madh të antikës.Derisa në fillim Shoqata kishte vetëm 9 anëtar në vitin 2013 ajo kishte 27 anëtarë. Në vazhdim të aktiviteteve krijuesit e shoqatës organizuan dhe u prezantuan nëpër orë të ndryshme letrare në Austri, Gjermani, Hungari, në vendlindje etj. Si fryt i një bashkëpunimi të mirë dolën nga botimi, në gjuhën shqipe dhe në gjermanisht, antologjia e parë e titulluar „Illyricum I“ i përcjellë me dhjetëra tituj krijimesh personale të  28 autorëve:  Besim Xhelili, Anton Marku, Hazir Mehmeti, AmirJanuzaj, EdonaRamadani, RagipDragusha, DanKosumi, Gazmend Freitag, ZefNdrecaj, Teuta Rexhepi, Driton Murati, Majlinda Zenelaj, Vehbi Haliti, Isa Kosumi, Haxhi Morina, Bajram Krasniqi, Mërgim Osmani, Xhenc Bezhi, DestanGashi, RamizSelimi, Haxhi Muhaxheri, Driton Smakaj, HalitRamadani, Zaim Toska, IzriRexha, Prekë Brahimi, MairIstrefi,

Dr.ViliMinarolli, Ambasador i Republikës së Shqipërisë në Austri, rreth Shoqatës mes tjerash shkruan: „Të krijosh art është dhunti. Por, të krijosh art kombëtar , kur je me vite me radhë larg atdheut është dashuri për vendlindjen dhe popullin tënd. Kjo është një ndjenjë e përbashkët që ju bashkon të gjithëve juve krijuesve shqiptarë në Austri dhe që na e prezanton si një krijesë të gjallë me revistën tuaj të sapo lindur “Iliricum I”.

Në mbledhjen e 1 korrikut 2013 kryesia vendosi të  ndryshon  emrin në Lidhje të Shkrimtarëve dhe Krijuesve Shqiptarë “Aleksandër Moisiu” në Austri (LSHKSHA).Gjatë gjithë jetës së saj LSHKSHA ka shpreh gatishmërinë për bashkëpunim me të gjitha Shoqatat, Subjektet, Klubet, Lidhjet dhe grupimet e ngjashme, qoftë shqiptare apo të huaja që veprojnë në Austri po dhe jashtë saj. Deri më tash ka të nënshkruar Memorandume bashkëpunimi me Shoqërinë e Akademikëve Shqiptarë në Gjermani “Dija”, me “Lëvizjen e Gruas Shqiptare”, Linz, me Lidhjen e Shkrimtarëve, Artistëve dhe Krijuesve Shqiptarë në Gjermani, Shoqatën Integruese dhe Kulturore „Stublla“, Graz, Shoqatën Shqiptaro – Austriake „Skënderbeu“, Kapfenberg, Shoqatën Shqiptare „Dy Korriku“, WienerNeustadt. Vazhdimisht të gjithë të interesuarit si krijues, autorë, shkrimtarë, artistë e krijues tjerë i kanë dyert e Shoqatës të hapura dhe janë të mirëseardhur.Në Kuvendin e rregullt zgjedhor u bënë disa ndryshime në marrjen e detyrave ku kryetar zgjidhet poeti Anton Maku, dhe kryesia e Lidhjes.

Disa aktivitete me rëndësi
Botimi i “Iliricum I” në gjermanisht i përkthyer nga  Dr. KurtGostentschnigg dhe promovimi në qendrën e P.E.N –Club në Vjenë nën përkrahjen e kryetarit të saj HelmuthHelmuth A. Niederle .i cili Illiricuminnë gjermanisht, e quan “gur themeltar në marrëdhëniet me krijuesit shqiptarë në Austri”. Organizimi i orës letrare në bashkëpunim në Austri  me shkrimtarin e njohur ArifDemolli, i iniciuar nga KulturKontaktAustri dhe i financuar nga bashkëvendësi ynë, biznesmeniAkiNuredini, Promovimin e revistës “Pelegrin“ në Vjenë. Takim me Adem Demaçin në Vjenë me rastin e 100 vjetorit të pavarësisë së Shqipërisë, e  ku mori pjesë dhe Kryetarja e shkrimtarëve të Austrisë Sidonia Gal. Me vlera ishte bashkëpunimi me shkrimtarin e njohur austriak PeterPaulWiplinger, dhe mbajtja e leximeve letrare të përbashkëta me lexime në të dy gjuhët. Nga lidhjet me shkrimtarë miq austriak, krijuan kushte për afirmimin e krijimeve letrare nga radhët e anëtarëve të Lidhjes me ç ‘rast pranohen anëtarë të P.E.N. Club të Austrisë poetët Anton Marku e Besim Xhelili, kurse jo larg pritet pranimi i tjerëve.
Lexime në dy gjuhët në bashkëpunim me Shoqatën Literaturhaus në Salzburgme autorë: Xhenc Bezhi, ZefNdrecaj, Teuta Rexhepi, Anton Marku, Besim Xhelili, EdonaRamadani, RagipDragusha und DanKosum ora letrare mbjtur në Shoqërinë Austriake për Letërsi, orë letrare në Grac e organizuar së bashku me  Shoqata Integruese  Humanitare e Kulturore “Stublla”, pjesëmarrja në themelimin e  „Lidhja e Krijuesve dhe ShkrimtarëveShqiptarë në Mërgatë në qytetin e Koblenzit në Gjermani.
Ora letrare në Linc e organizuar në bashkëpunim me “Lëvizjen e Gruas Shqiptare” në Linz,Ekspozita me piktura, vepra të Gazmend Freitag dhe ora letrare nëOsteriaAllora ku drejtuesi i saj z.FranzPfeffer do shprehet: “Hera e parë zëri i shqiptarëve në  Galerie Studio 38 të Vjenës. Pastaj ora letrare në Budapest e organizuar nga aktivist e  veprimtarë shqiptar dhe e përkrahur nga Katedra e Albanologjisë, organizim i drejtuar nga shkrimtari Driton Smakaj.  Ministri për Diasporë z.IbrahimMakolli në fjalën e tij porosit:“ Bashkë do të arrijmë që ajo që sot na duket e pamundur ta bëjmë të mundur“. Në këtë orë letrare morën pjesë zj.Mira Hoxha, ambasadore e Republikës së Shqipërisë në Hungari dhe Sami Ukelli, Ambasador i Kosovës në Hungari.Orë letrare në qytetin e Baden-it në bashkëpunim me shoqatën kulturore “17 shkurti’’; Orë letrare nëKnittelfeld në bashkëpunim me shoqatën kulturore “Dardania’’Pritje në Ambasadën e Shqipërisë nga Ambasadori RolandBimo i Besim Xhelilit, RagipDragushës dhe Ajet Shirës.Ora letrare në ,,InterkulturelesZentrum’’ në Vjenë -Promovimi i librit në gjuhën gjermane të anëtarit tonë ZefNdrecajt në Schlladmingsi dhe i veprave të autorëve Hazir Mehmeti dhe Besim Xhelili në ambientet e Ambasadës së Kosovës në Austri; Organizimi i konkursit të parë letrarë për autorë shqiptarë në Austri;Ora letrare në Bashkinë e 9-të  Vjenë gjatë ,,Javës së Integrimit’’; Ora letrare e organizuar nga shoqata turke ,,Dialog’’ nga Vjena dhe ajo e mbajtur në “LulishTheater” në Vjenë; Pjesëmarrja në Samitin e Parë të Diasporës në Tiranë etj. Do veçoja promovimin e romanit  “217”  të shkrimtarit Driton Smakaj i cili jeton e vepron në Hungari, Majlinda NanaRama promovim romanit “Perandori”. Ishte me vlerë takimi me studiuesin e veprës së AleksandërMoisiutIsak Guta nga Gjermania. Hapje horizontesh afirmative ishte d bashkëpunimi  me P.E.N Clubin në Austri respektivisht kryetarin e saj shkrimtarin e njohur Helmuth A. Niederle, Takimet me kryetaren e P.E.N  -Klubit në Shqipëri zj.EntelaKasi, shkrimtare. Leximet në disa gjuhë në bashkëpunim me shkrimtarë në gjuhën turke por kombesh të ndryshme:Mehmeti Meti Zekin, HuseyinSimsek; nga Kenia shkrimtarja e njohur disidente PhiloIkonya, nga Polonia MarzannaDanek,
Vargu i aktiviteteve letrare është i gjatë, një plotësim me vlerë në kalendarin historik të shqiptarëve në Austri.  LSHKSH ia ka arritur të ofroj vlera bashkëpunimi me krijues  kombesh të ndryshme që jetojnë në Austri.  Veçan me vlera të mëdha është ngritja e urave të bashkëpunimit me krijuesit austriak që shkojnë dhe përtej rrethit letrar e artistik, kur dihet mbështetja e madhe që kombi shqiptar pati gjatë historisë së tij të vështirë.