Korce – Dielli

Elia Zaharia, princesha e Festivalit mbarëkombëtar të komedisë në Korçë

September 24, 2018 by dgreca

ELIA 1 ELIA 2 ELIA 4 ELIA 3

Nga Vepror Hasani/

Aktorja Elia Zaharia e befasoi Korçën që në momentin e parë të provave. Ishte tejet e veçantë në rolin e saj. Kush pati rastin ta shihte nga afër, tha se ajo ishte shfaqur si një princeshë në një botë që nuk kishte dritë. Ndaj të gjithë prisnin ditën që do të shfaqej komedia “Vetëvrasësi”. Elia Zaharia kishte rolin e Mashës, bashkëshortes së Simonit që donte të vetëvritej sepse i ishte mërzitur jeta dhe nuk duronte dot më. E kishte të pamundur të jetonte. Shpesh ngrihej në mesantë dhe kërkon koburen që e kishte fshehur në kutinë e zezë të klarinetës, por nuk ka guxim “t’ia heqë vetes”. Edhe komedia kishte patur peripecitë e veta. “Vepra ishte shkruar nga dramaturgu rus Nikolai Erdman, në vitin 1928, por u ndalua të vihej në skenë nga regjimi stalinist, sepse për pushtetarët shfaqja kishte qenë e frikshme. Autori u internua në Siberi. Thuhej që ishte një nga dramat më të mira të shkruara në kohën e Rusisë komuniste. Dhe e vërteta ashtu kishte qenë: komedia-satirë mbeti kryevepra e tij. Deri më tani kjo vepër nuk ishte përkthyer asnjëherë në shqip. Gjithçka u mor përsipër nga regjisori Sulejman Rushiti; edhe përkthimin e kishte bërë vetë. Të gjitha këto e vishnin shfaqjen me mister. Ç’fshihte vallë brenda vetes kjo komedi që kishte trembur më të fuqishmit e Rusisë?! Roli i Elia Zaharisë ngjasonte shumë me atë të princeshës që përpiqej të shpëtonte gjithçka mundej nga ajo botë e frikshme. Qytetarë të shumtë të Korçës prisnin ngjitjen e shfaqjes në skenë. Vetëm atëherë do të mund të mësonin të vërtetat e kësaj komedie. Do të kuptonin nëse shoqëria shqiptare ende vuan nga atavizma të kohës së Stalinit. Shfaqja ishte projekt përbashkët i Teatrit “Andon Zako Çajupi” të Korçës me Teatrin Kombëtar të Tiranës. Loja e Neritan Liços (“Vetëvrasësit”) shkëlqente. Edhe skenografia ishte e Sulejman Rushitit.

“Vetëvrasësi”

Aktorja e mirënjohur Zamira Kita, pjesë e kësaj komedie në rolin e Serafinës, vjehrra e Simonit që kërkon të vrasë veten, shpjegon: “Vetëvrasësi” është një personazh shumë social, por në rrethanat e tij gjithësecili mund të jetë një vetëvrasës. Ai s’ka një rrugë të përcaktur, nuk di ku do të mbërrijë. Jeta e tij është pa zgjidhje, gjendet në udhëkryq. Ka probleme të shumta që e ndjekin pas prej vitesh. Është një burrë që dëshiron të investojë për familjen, por nuk mundet; dëshiron të punojë por nuk gjen dot punë. Jeton fal gruas së tij, Mashës, dhe vjehrrës, Serafinës. I gjendur në këto rrethana, tejet i lodhur prej jetës, befas shpërthen, ngre krye, deklaron se do të vrasë veten, por askush nuk e ndihmon të dalë nga situata ku gjendet. Shoqëria e kohës së tij është e paaftë të gjejë zgjidhje: intelektuali, poeti, gazetari, prifti, gruaja që lufton për të drejtat e grave, dashuria, femra e bukur etj; madje të gjithë personazhet janë qesharakë e të paaftë për të krijuar një shoqëri të denjë për veten e tyre. Përkundrazi, ata i kërkojnë Simonit të vetëvritet për ta. “Ti duhet të vetëvritesh për ne”, është lutja më e thellë e tyre. Pra, ai duhet të vetësakrifikohet në emër të të gjithëve, sepse të gjithë janë si ai, – të pashpresë. Në të vërtetë Simoni nuk dëshiron të vrasë veten, ai e paralajmëroi vetëvrasjen me shpresën se njerëzve do t’u vinte keq dhe do ta ndihmonin, por ndodhi e kundërta, ata nisën t’i kërkonin me ngulm vetëvrasjen, sepse ata të gjithë ishin për të të ardhur keq. Edhe pse gjithçka dukej tragjike, situatat paradoksale sillnin shpërthime të qeshurash pa fund. Të vërtetat thuheshin përmes humori të zi, ndaj edhe të qeshurat ishin me gjithë shpirt. Thuheshin të vërteta që shpesh ne nuk i themi dot.

Masha

Mes kësaj bote të errët, shfaqej Masha, bashkëshortja e “Vetëvrasësit”, interpretuar nga Elia Zaharia, e cila shfaqej si një princeshë, sepse ishte e vetmja që qëndronte mbi të gjithë, shpesh mbështetjen e gjente te nëna e vet, Serafina. “Masha punon gjithë ditën në fabrikë, – vijon të na shpjegojë aktorja Zamira Kita, – lodhet shumë mundohet, mban edhe burrin, por për shkak të lodhjes dhe papunësisë së bashkëshortit, acarohet edhe nga konfliktet më të vogla dhe hyn në kontradiktë me të shoqin. Atij i hahet bukë, por lekët që merr nga fabrika nuk mjaftojnë, megjithatë ajo nuk i thotë vdis, nuk ia ndalon bukën, veçse nuk mund të ngrihet në mes të natës t’i shërbëjë të shoqit, sepse ende ka nevojë për çlodhje dhe qetësi. Ndërkaq aktorja Zamira Kita shton: “Mashka është një nga personazhet kryesore të veprës; fal interpretimit të Elia Zaharisë pamë një personazh shumë të bukur si karakter”. Masha përpiqej të mbijetonte, por e ka të vështirë. Në shtëpinë ku banon ajo, jetojnë dhe shumë familje dhe persona të tjerë që bëjnë jetë të degjeneruar; ambienti ngjason gati-gati me një shtëpi publike, ku brenda saj hyjnë e dalin meshkuj që shkojnë me femra. Në marrëdhëniet me ta krijohen konflikte. Shumë e vështirë për të qëndruar njeri i ndershëm. Atmosfera e krijuar prej lojës së aktorëve plotësohej mjeshtërisht edhe nga kolona zanore, interpretuar prej instrumentistëve Nexhildo Sula, Edi Qesaraka, dhe këngëtares Laxarela Deti.

Testamenti i vetëvrasësit

Jeta e “Vetëvrasësit” bëhej gjithnjë e më e vështirë. Që nga dita kur ai tha se do të vriste veten, intriga u mbajt gjallë. “Albano Prodani në rolin e një “horri” të kamufluar”, siç e përshkruan Josif Papagjoni, mban nën kontroll gjithçka: kontrollon korridorin e përbashkët publik ku flenë shumë familje dhe persona; nxit Simonin të vetëvritet dhe të shkruajë me dorën e tij arsyet pse u vra; nëse e shkruan testamentin, familja e tij bëhet përfituese e shumave të mëdha. Të tjerëve u thotë: kush merr testamentin, lartëson misionin e vet për të cilin lufton. Për realizimin e intrigave shfrytëzon dhe lokalin e vet ku gjithçka që gëlon aty është degjeneruese dhe amorale. Pas kësaj të gjithë duan të jenë përfitues të testamentit. Testamentit e dëshiron Jegori, gazetari, i cili ka një portal të vetin, ëndërron të jetë i pari në njoftimin e vetëvrasjes dhe portali të ketë ekskluzivitetin. (Roli i Jegorit, edhe pse ishte djalë u luajt bukur nga nga Paola Kodra). Testamentin e dëshiron edhe poeti, luajtur nga Mateus Frroku për të lartësuar poezinë; e dëshiron gruaja që lufton për të drejtat e grave, luajtur nga Blerta Belliu, që të lartësojë gruan; e dëshiron prifti, luajtur nga Ligoraq Riza, që lartësojë Kishën; e dëshiron vajza e bukur, luajtur nga Olta Gixhari që të lartësojë bukurinë; e dëshiron vajza që josh meshkujt që vijnë në lokal me kërcime mbi tavolinë e tekste provokuese, luajtur nga Ilda Pepi, që të lartësojë dashurinë; e dëshiron më shumë se të gjithë intelektuali, luajtur mjeshtërisht nga Shkëlqim Jaupi, që të çojë përpara vendin dhe shoqërinë. Të gjithë zbulojnë anën falsifitetin e jetës së tyre, dhe të gjithë shikuesit shkulen gazit, sepse sot pazare të tilla janë të përditshme. Në këtë ndërthurje interesash, Albani krijon lidhjen dhe trillin e veprës.

Princesha Elia Zaharia

E vetmja që i dhuronte dashuri “Vetëvrasësit” (Simonit), ishte bashkëshortja e tij, Elia Zaharia, në rolin e Mashës. Me dhembshurinë e saj arriti t’i përcillte fisnikëri botës së pashpresë ku jetonin. Loja e saj ishte e mrekullueshme, mori edhe më shumë dritë fal aktorëve të talentuar që e rrethonin. Roli i Zamira Kitës ishte shumë i bukur, i këndshëm, me shumë humor, sepse vetë karakteri i Serafinës ishte paradoksal. “Ishte një rol që më dha shumë kënaqësi,- rrëfen aktorja Zamira Kita, – u përpoqa t’i shtoj edhe pak humor nga karakteri im hokatar. Më shijoi shumë loja me Neritan Liçaj dhe Elia Zaharinë. Edhe Albano Prodani solli një karakter të bukur, krijoi shumë humor sepse vetë Albano është aktor karakteri dhe humori. Paola Kodra krijoi një karakter unik që rallë e gjen në teatrin dhe dramaturgjinë shqiptare. Ishte rol i dytë i saj që shkëlqente. Olta Gixhari me rolin e vajzës së bukur të dashurisë ishte një vajzë simpatike, sensuale me karakter shumë të veçantë në vepër. Blerta Belliu solli një rol mjaft të bukur. Intelektuali, i realizuar nga Shkëlqim Jaupi, ishte një rol që ai nuk e kishte patur në jetën e tij aktoriale, krejt ndryshe nga ato që ka luajtur, por solli një rol befasues. Ligoraq Riza pati një interpretim të vërtetë, shumë të brendshëm dhe të bukur. Ilda Pepi me sensualitetin e saj ia doli të përcjellë një vajzë të bukur e të këndshme. Mateus Frroku me kostumin e tij të bardhë, pardesynë vishnjë solli një poet elegant dhe të dashur nga pamja, karakteri dhe emocioni që përcolli. Por, pa harruar këtu kostumografen Bernarda Gjata që i dha vlera shfaqjes”. Ndërsa Miho Gjini shkruan: “Por le të evidentojmë këtu interpretimin e mrekullueshëm të dy personazheve kryesor Liçaj-Zaharia, ku komiciteti i tyre buronte natyrshëm nga vuajtjet e tyre, pa e “lozur efektin komik së jashtmi”, qe është e do të mbetet si kriter bazë në konceptimin e përgjithshëm të interpretimit të karakterit të figurës komike, si një evoluim i brendshëm i halleve të tyre”. Dhe vërtet: Mes aktorëve të talentuar, Elia Zaharia me rolin e Mashës, la mbresat e një princeshe të dashur….(Lexoje te plote ne Dielli online www.gazetadielli.com)

Vetëvrasja

Ditët kalojnë dhe gjendja e “Vetëvrasësit” bëhej më e rëndë. Të gjithë shkojnë njëri pas tjetrit për t’i kërkuar testamentin. Shkonte tek ai dhe vajza e bukur që t’i kërkonte që testamentin ta linte për dashurinë, por vajtjet e saj të herëpashershme krijuan përshtypjen sikur Simon ishte lidhur me të. Ela Zaharia (Masha) fillon të ndihet e shqetësuar, ikën nga shtëpia. Dëshpërimi bëhet edhe më i madh për bashkëshortin e saj Simonin. Banorët që jetojnë në korridorin e përbashkët publik vijojnë t’i kërkojnë vetëvrasjen. Si gjithnjë, në gjendje dëshpërimi Simoni dehet për të harruar gjithçka. Duket sikur është në grahmat e fundit të vdekjes. I kërkojnë të shkruaj testamentin dhe ai e shkruan. Të gjithë mendojnë se vdiq. I përgatisin festën e lamtumirës, i sjellin edhe arkivolin. Elia Zaharia, bashkëshortja e tij, kujton se ai po vdes dhe atë çast i shpërthen nga brenda dashuria e madhe që ka për të, dëshira për ta ndihmuar që ai të mëkëmbet që së bashku të rrisin jetën familjare dhe bashkëshortore. Loja e Elia Zaharisë rrëmben spektatorin: “Elia Zaharia, thotë Zamira Kita ishte shumë e saktë në lojën e vet, ishte konkrete, kishte shpërthime të bukura, energji e gjitha në skenë, rruajti ritmin dhe figurën artistike nga fillimi deri në fund. Pra edhe mendimi im ishtë që ajo ishte aktorja më e mirë e Kokofestit (Korca Komedi Festival) dhe juria këtu ka dhënë vlerësimin e duhur. Finalen e shfaqes e sjell me pak fjalë Josif Papagjoni: “Dhe kur plumbi i vetëvrasjes pritet të dalë prej revolverit, shfaqja mbyllet me një paradoks. Dëgjohet një krismë vetëvrasjeje, por jo e tij, është prej dikujt tjetri, e një gazetari të ri, mbase edhe më i parealizuar dhe më i stresuar se vetë Simoni. Vdekja, pra, ndodhi. Dhe në buzë ikën shakaja dhe mbërrin dhimbja…”.

Mesazhi i shfaqjes: Vdes po nuk kam faj!

Për mesazhin e shfaqjes Miho Gjini shkruan: “Edhe kur vendos që t’i japë fund jetës së tij të vështirë e me plot komplikacione, personazhi qendror Simoni, ky lloj tipi krejt i veçantë, do të lërë pas një letër të shkurtër me fare pak fjalë, ku shkruan se, me vetëvrasjen e tij nuk ka faj, por që të gjithë kanë faj! Në këtë hulli është e mpleksur për të e gjithë shoqëria e qeveria, gruaja e të dashurat, miqtë e shokët e afërt, bile edhe komshiu që nuk e lë të qetë, por edhe vjehrra që i fut hundët këtu, në sferën familjare, me maninë, tutelën dhe pangopësinë e saj nga përfitimet që mund të nxjerrë edhe prej kësaj vetëvrasjeje të dhëndrit! Por krejt i ndryshëm është pozicioni i Elia Zaharia (Mashës) në krahasim me shoqërinë që e rrethon. Këtë gjë e vë në dukje edhe Miho Gjini: “Po këta të dy, ndonëse flinin në të njëjtin krevat, dallonin për temperamente krejt të ndryshme, Simon- Liçaj për karakterin e vet të rrëmujshëm, herë brenda tragjedisë që e ka pllakosur e herë në linjën absurde të rrethanave, po të veta, në atë realitet të ashpër, ndërsa Masha-Zaharia mbart përherë shqetësimin nga ky mizerabilitet i jetës së varur në fijet e perit, me këtë bashkëshort që ajo nuk e sheh dot edhe pse nuk është për të, duke e dashur deri në fund ,- gjë që e lartëson së tepërmi si karakter njerëzor e si grua, në linjën e veprimeve të dyfishta të personazhit” gjë që Elia Zaharisë i lejoj ti jepte personazhirt fisnikëri e të veçonte si princeshë në atë realitet të pajetueshëm.

Çmimet

Në përfundim të edicionit të 5-të të Festivalit mbarëkombëtar të komedisë në Korçë, juria e përbërë nga Enver Petrovci, Ndriçim Xhepa, Luiza Xhuvani, Adem Karaga, Rajmonda Bulku ndanë çmimet:

Shfaqja më e mirë, “Vetëvrasësi”, Teatri i Korçës dhe Teatri Kombëtar
Aktorja më e mirë, Elia Zaharia

Artistja e re, Paola Kodra

Dy amerikanët, engjëjt mbrojtës të shkollës së parë shqipe të vashave në Korçë

November 17, 2015 by dgreca

Amerikanët Rev. Phineas Kennedy dhe zonja e tij Violet Kennedy, engjëjt mbrojtës të shkollës së parë shqipe të vashave në Korçë
Nga Vepror Hasani/
Kur shkolla e parë shqipe e vashave në Korçë, 7 vjet pas çeljes së saj, (1891-1908), rrezikonte të mbyllej, motrat Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi kërkuan mbrojtjen dhe përkrahjen financiare të misionit protestant anglo-amerikan. Nuk vonoi shumë dhe ata dërguan njerëzit e tyre. Më 26 mars 1908 mbërritën në Korçë bamirësit protestantë amerikanë Rev. Phineas Barbour (Barber) Kennedy dhe zonja e tij Violet R. (Bond) Kennedy, bijë e misionarit protestant Luis Bond. Sevastia nuk po u besonte syve: Bordi amerikan me qendër në Boston kishte dërguar në Korçë shoqen e saj të fëmijërisë Violet Bond.
Qiriazët ishin nga fshati Perasi i Kolonjës, por rrugët e emigrimi i çuan fillimisht në Tërnovë dhe më pas në qytetin e Manastirit. Aty u njoh me Violeta Bond (Kennedy). Vitet e fëmijërisë i kaluan bashkë. Kur ishte 4-5 vjeçe, Sevastia shkoi në një shkollë greke, por për shkak të shëndetit të keq që pati ato kohë, nuk qëndroi gjatë aty. U regjistrua në shkollën plotore amerikane të Manastirit që e kishte afër shtëpisë. Pas përfundimit të saj, vijoi studimet në kolegjin amerikan të vajzave në Stamboll. Ëndërronte të bëhej mësonjëse e vashave. Kjo ishte dhe ëndrra e vëllait të saj, Gjerasimit, edhe mëmëdhetarët prisnin të shihnin mësonjësen e parë shqiptare.
Që t’i përfundonte studimet sa më shpejt, u regjistrua në vitin e dytë. Provimet e vitit të parë i dha me sukses. Pas tre vjetësh, në qershor të vitit 1891, me diplomë në dorë, e veshur si djalë, shkoi në burgun Jedi Kule. Lajmin e parë që ishte bërë mësuese deshi t’ia jepte Koto Hoxhit, që mbahej në burg. Koto Hoxhi nuk donte ta besonte. Sevasti Qiriazi kishte hyrë në qelinë e tij. I tha që ishte bërë mësuese, që do t’u mësonte vashave shqiptare gjuhën shqipe, që vëllai i saj, Gjerasim Qiriazi kishte përgatitur çeljen e shkollës së parë shqipe të vashave në Korçë etj, etj. Thonë që në sytë e Koto Hoxhit pati lot.
Përgatitjet për nisjen e Sevastisë drejt Korçës u bënë pa vonesë. Naim Frashëri, që atë kohë punonte në Ministrinë e Arsimit, regjistroi diplomën saj. Leja për çeljen e mësonjëtores u dha me dekret perandorak. Shkolla u regjistrua në emër të Gjerasim Qiriazit, përfaqësues i “Shoqërisë Biblike” britanike në Stamboll për Maqedoninë dhe Shqipërinë. Mësonjëtorja do të kishte mbrojtjen e “Shoqërisë Biblike” angleze. Ajo kishte lejen e Portës së Lartë për të ushtruar veprimtarinë e saj në Perandorinë Osmane. Mësonjëtorja u çel më 23 tetor 1891. Një vit më pas, Gjerasim Qiriazi themeloi shoqërinë “Vëllazëria Ungjillore”. Edhe kjo shoqëri do të ishte në mbrojtje të shkollës. Megjithatë, që nga dita e parë e çeljes së mësonjëtores e deri më tani kur mbërriti çifti Kennedy (mars 1908), vështirësitë për të mbajtur mësonjëtoren hapur kishin qenë të shumta.
Sevastia e njohu z. Rev. Phineas Kennedy dhe shoqen e saj të fëmijërisë Violet Kennedy me vështirësitë që kishte kaluar shkolla shqipe e vashave. Intrigat dhe sulmet e klerikëve të kishës greke në Korçë nuk kishin patur kurrë të pushuar. Gjithçka gjendet e shkruar edhe në kronikat e kohës:
“U fol shumë se gjoja shkolla e re synonte t’u prishte fenë ortodokse shqiptarëve, se, duke frekuentuar atë shkollë, vajzat do të bëheshin protestante, se rruga e shkollës shqipe dhe gjuha e përdorur në të ishte në kundërshtim me parimet fetare dhe me mësimet e Krishtit etj, etj. Njkohësisht përhapën fjalë nëpër qytet se prindërit myslimanë që do të dërgonin fëmijët e tyre në këtë shkollë do të internoheshin menjëherë nga autoritetet qeveritare”.
(Hysni Myzuri, “Shkollat e para kombëtare shqipe”, Tiranë 1973, f 101.)
Sikur të mos mjaftonin të gjitha këto, dhespoti i Korçës kishte kërkuar vrasjen e Gjerasim Qiriazit. Në pragvjeshtën e parë u tentua atentati i parë, dy muaj më vonë u tentua për herë të dytë. Fatmirësisht vrasësit u zbuluan në kohë në të dy rastet. Patën frikë ta shkrehnin armën. Mësonjëtorja ishte nën mbrojtjen e misionit anglo-amerikan, dhe kjo gjë u shkaktonte frikë. Nuk mund të dilnin hapur. Megjithatë, Mitropolia e Korçës ia arriti qëllimit. Kur Gjerasimi pati një gjendje jo të mirë shëndetësore, njerëzit e kishës bashkëpunuan me mjekët. E helmuan më 4 janar 1894, kur ishte 32 vjeç.
Ndaj, kur Sevasti Qiriazi pa të vinte në Korçë shoqja e saj e fëminisë me bashkëshortin mori frymë e lehtësuar. Mësonjëtorja e vashave do të ishte më e sigurtë. Mbrojtja e shkollës nga amerikanët ishte vërejtuar edhe nga Edit Durham që nga viti 1904, kur vizitoi Korçën. Në librin e saj “Brenga e Ballkanit” shkruan:
“…Meqenëse Korça është një nga qytetet që Greqia kërkon ta aneksojë, dhespoti grek i Korçës është kundër mësimit të gjuhës amtare. Kurse shkolla e vajzave deri tani i ka bërë ballë çdo furtune, sepse është nën mbrojtjen e austriakëve dhe amerikanëve”.
Pas ardhjes së çiftit Kennedy mësonjëtorja e vashave u ndje më e qetë. Ata u bënë engjëjt mbrojtës të mësonjëtores nga sulmet e Mitropolisë greke dhe vrasësve të paguar prej saj: Në atë kohë Phineas B. Kennedy shkruante:
“Ata (klerikët grekë) mund të kërcënojnë prindërit dhe fëmijët , por ne do të vazhdojmë t’i mbajmë brenda shkollës në konvikt dhe e vetmja gjë që mund të bëjnë është që të më marrin mua nga shtëpia me forcë – sepse unë kurrë nuk do të lejoj të mbyllet kjo shkollë’’.
Rev. Phineas Kennedy dhe zonja e tij Violet Kennedy praktikuan metodën amerikane të studimit, sollën një mendësi tjetër, mbajtë ngjallë dëshirën e vashave për të mësuar gjuhën shqipe, ndihmuan familjet e varfëra të vajzave, jetimët dhe të vobektët e qytetit të Korçës dhe të fshatrave. Por me të mbërritur ushtria greke në Korçë, ata u vunë nën kërcënimin e armëve. I detyruan të largoheshin. Gjatë vitit 1914, Phineas dhe Violeta ofruan ndihmën e tyre për njerëzit që ishin vendosur te ullinjtë e Vlorës për shkak të maskrave të kryera në Shqipërinë e Jugut nga ushtria greke.

Rikthimi i çiftit Kennedy pas Luftës së Parë Botërore

Për rikthimin e Phineas dhe Violeta Kennedy-it në Korçë iu referuam kryesisht shtypit të kohës Ngritja e jetimores prej tyre ishte një vepër e lavdërueshme për banorët e qytetit. Ja çfarë shkruhet:
“…Me të filluar kjo jetimore prej Kryqit të Kuq amerikan u mblodhë mjaft fëmijë jetimë të cilët qenë hedhur rrugëve prej fatit të keq, ku u mveshën dhe u ngopnë me bukë. Kështu që sot ndodhen përmbi 20 fëmijë në jetimore. Përkujdestarë të jetimores me të filluarit u emërua zonja dhe zoti Thanas Mborja, të cilit kanë vënë një rregull kaq të mirë sa s’bëhet. Jetimët gjetën në këta, nënën dhe atin, të cilët bota e shkretë s’i la të shijojnë dhe ata dashurinë e prindit…”
“Gazeta e Korçës”, e shtunë, 7 gusht 1920)
Me të ardhur në Korçë çifti Kennedy u vendos pranë Xhamisë së Madhe të qytetit. Në lagjet e Kasabasë ekzistonin kushtet dhe mundësitë që ofronte koha. Banesat e saj vijonin te jepeshin me qira edhe më vonë. Dy konviktet e vajzave të Liceut Kombëtar ishin: njëra shtëpia e Xhafer bej Luarasit dhe tjetra e Lutfi bej Zavalanit. Për vajzat e trikotazhit u mor si konvikt shtëpia e Ali efendi Qytetzës. Qeveria e Krahinës Autonome e Korcës u vendos në shtëpinë e Lutfi bej Mehmetit. Aty u akomoduan edhe murgeshtat katolike gjatë kohës së luftës. Në shtëpinë e tyre pranë xhamisë mblidheshin të rinj, të rritur, gra dhe fëmijë. Në një prej kronikave thuhet:
“Duke nisur që të dielën që vjen (25 të këtij muaji) do të bëhet lëçitje në gjuhën inglisht çdo të dielë mbrëma më ora 7.30 në shtëpi të zotit Kennedy, prapa Xhamisë së Madhe. Thema këtë të diel do të jetë: Të rinjtë dhe qëllimet e tyre”. Të tjera mbledhje që bëhen atje janë: të dielave, mësim i së dielës për fëmijë më ora 9-10 edhe lëçitje për njerëz të tjerë më ora 10.30-11.30. të premteve mbledhje pasdreke për gra me zonjën Kennedy më ora 3-4”
(“Gazeta e Korçës”, e mërkurë, 21 nëntor 1923)
Violeta Kennedy-in e gjejmë edhe si nënkryetare të grave të Korçës:
“Dje pasdreke, një shumicë gra të mbledhura në sallën e kinemasë “Majestik”, formuan degën e shoqërisë ‘Gruaja shqiptare” që është themeluar para ca kohe nën kujdesin dhe patronazhin e Nalt Madhërisë së Saj, Mëmës Mbretëreshë dhe nën kryesinë e Naltësisë së Saj, Princeshës Sanije Zogu… Kryetare e mbledhjes u zgjodh zonja Violet Kennedy dhe sekretare zonja Eftimia Loni Kristo. Zonja Kennedy mbajti një fjalë të shkurtër dyke shpjeguar rëndësinë e mbledhjes… Pasi u përndanë biletat filloi votimi, i cili u bë me vota të fshehta dhe rezultoi kështu: zonja Violet Kennedy, nënkryetare me vota të plota, zonja Eftimia Loni Kristo, sekretare me 30 vota, zonja Efigjeni Mëria, arkëtare me 24 vota. Këshilltare: Zonja Ismete Sali Zavalani me 31 vota, zonja Viktori Mosi me 23 vota, Zonja Balkëze Frashëri me 15 vota dhe zonja Fiqiret S. Mborja me 14 vota…”
(“Zëri i Korçës”, 9 korrik 1929)

Gjithashtu, në saj të kronikave mësojmë se Phineas dhe Violet Kennedy blejnë në Korçë një truall për shkollë dhe punë evangjelistike:
“Pardje, të diel, në bregun e njohur si bregu i Onço Kullës, i blerë prej Rev. B. Kennedy për shkollë dhe punë evangjelistike për mësim amerikan, u vu përpara një shumice njerëzish, guri i themelit për një ndërtesë të vogël, e cila do të përdoret si një pjesë e shkollës misionare. Toka e sipërpërmendur u ble me ndihmat e bashkënxënësve dhe miqve të Rev.Ph Kennedy dhe zonjës së tij nga Universiteti Princeton dhe nga Kolegji Mount Holyoke, për punë filantropike në misionin amerikan. Pas një fjale që mbajti Rev. Ph. Kennedy shtoi që toka dhe çdo tjatër ndërtesë që mund të ndërtohet dedikohet për shërbim te Perëndia dhe për të ruajtur principet e fjalës së Tij për të shpëtuar karakterin e këtij kombi”
(Gazeta e Korçës, e martë, 19 maj 1931)
Ardhja e Kennedëve në Korçë u prit me kënaqësi të veçantë. Këtë të vërtetë e gjejmë edhe te një artikull përmbledhës për ta, të cilin po e sjellim paksa të shkurtuar:
“…Zoti dhe zonja Kennedy në vendin tonë kanë një lidhje miqësie dhe dashurie që zë vëndin e parë në kronikën e lëvizjes shoqërore shqiptare të shekullit të njëzet.
Z. Kennedy, ky amerikan shpirtmirë, ka ardhur në shqipëri më 1908. Gjatë këtyre 29 vjetëve aktivitetin e tij, këshillat e tij i ka konsakruar për shqiptarët dhe për vendin tonë. Nuk ka dhënë kontributin e tij vetëm në edukime dhe ngushëllime morale, po ka shtrirë dorën dhe me të holla për fatkeqët. Si i ngarkuar nga Kryqi i Kuq e nga të tjerë mirëbërës amerikanë në kohërat më të kritikshme t’okupacionit të huaj në Shqipëri, ka shëtitur dhe nëpër fshatra për të shpërndarë ndihma në të mjeruarit. Për të mos hequr dorë nga qëllimi dhe nga parimet e tij të përcaktuara ka duruar me stoicizëm të gjitha peripecitë e vështirësitë. E kanë shtrënguar disa herë nevoja të lërë shqipërinë e të vejë në Amerikë që prej 1908, po asnjëherë nuk e harroi vazhdimin e misionit në këtë vend që i ka dashur aq fort, veçanërisht në Korçë e në qarkun e këtij qyteti. Z. Kennedy ka fituar një popullaritet me rrënjë. Në tërë kohën që veproi, shkolla e tij në edukatë e në methodha të ndjekura, u gjend një njeri i denj për barrën q’i qe besuar. Aktivitetin e tij e ka përdorur në të gjitha sheshet që kanë patur nevojë shqiptarët. Qytetarë dhe fshatarë kanë gjetuar pranë tij lehtësira e udhëzime për shumë çështje dhe korrespondenca që kanë patur të bëjnë me Shtetet e Bashkuara. Për njerëz më terë kuptimin e fjalës, altruistë si zoti Kennedy dhe Zonja Kendey bota shqiptare duhet të jetë mirënjohëse. Për njerëz që nuk lëvizin këmbë e duar për rroga, po bashkë me lodhjen tretin dhe pasuri për t’u fshirë lotët fakir-fukarasë, shoqëria duhet të jetë shumë detyronjëse…”
(Gazeta e Korçës, e martë 13 prill 1937)Rev. Phineas Kennedy dhe zonja e tij Violet Kennedy qëndruan deri në vitin 1939. Ata do te mbahen mend gjithashtu për shkollën e parë amerikane në vendin tonë.
“Arsimi dhe pedagogjia amerikane e kanë zanafillën e tyre në Shqipëri që në vitin 1908, atëherë kur erdhi në Korçë çifti amerikan Violeta e Fines Kenedi”.
(I. Gogaj: Shkolla teknike e Harri Fulci, f.7)

ME 21 TETOR NISI BOTIMI I GAZETES SE VATRES “SHQIPTARI I AMERIKËS “ NË KORÇË

October 22, 2013 by dgreca

Nga Dalip Greca/

Gazeta Shqiptari i Amerikës botohej në Korçë. Vendimi për të nxjerrë një gazetë të Vatrës në Shqipëri, u mor në Kuvendin e Vatrës të vitit 1922. Gazeta u vendos që të ishte e përjavshme. Numri i parë i “Shqiptari i Amerikës” doli me 21 Tetor 1922. Gazeta botohej në shtypshkronjën e Dhori Kotit, që ndodhej në rrugën që mbante ermin e Presidentit amerikan rruga “Presidenti Wilson”. Editori i gazetës ishte Loni Kristo, ndërsa sekretar ishte Loni Nini. Menaxher i gazetës ishte Hasan Bitincka.Në një letër që Faik Konica i shkruante bashkëthemeluesit të Vatrës, deputet i Korçës, Kristo Kirka, i shkruante me 10 gusht 1922:

” Zotërisë së Tij

Zotit Kristo Kirka, Deputetit të Korçës,

I dashur Atdhetar,

“Vatra”, siç e dini, vendosi të botojë një gazetë në Korçë, “Shqipëtarin e Amerikës”, dhe për Manager që ta qeverisë gjithë punën emëroj Zotin Hasan H Bitincka.Jemi të bindur se do t’i jepni të gjithë përkrahjen e duhur. Përveç kësaj, do t’ju lutemi të veproni si zëvendës i Imzot Nolit, kur ky të mos ketë nge’, për të kqyrur hesapet një herë në katër muaj, duke qenë se ne s’munt t’I auditojmë për së largu.

Besojmë se do ta merrni përsipër këtë mundim patriotik.

Mbetem juaji me besë,

Kryetari i Federatës “Vatra”

Faik Koniza

Në numrin e parë të gazetës “Shqiptari i Amerikës” u botua edhe një mesazh përshëndetjeje nga Faik Konica, qw atw kohw ishte kryetar i Vatrws. Kjo gazetë botohej me tetë faqe. Gazeta ishte oponente e qeverisë së athershme siç ishte dhe vetë Vatra. Në atë kohë edhe gazeta Dielli hynte në Shqipëri dhe kishte një jehonë të jashtzakonshme. Ajo pritej si ujët e pakët në shkretëtirë. Mirëpo duke qenë se edhe Noli edhe Konica i kishin”armët e mbushura” kundër gabimeve qeverisëse, gazeta Dielli u ndalua të hyjë në Shqipëri. Këtë njoftim na e ka përcjellë gazeta “Shqiptari i Amerikës’ në numrin e katërt të saj me titullin”Guverna Shqiptare ndaloi hyrjen e Diellit në Shqipëri”. Ndalimi kishte hyrë në fuqi në Dhjetor 1922. Ky nuk ishte ndalimi i parë i Diellit, kishte ndodhë edhe në kohën e Xhon Turqëve më 1910. Ndërkohë, siç njoftonte “Shqiptari i Amerikës” , Guverna kishte hedhë në gjyq edhe editorin e gazetës së Vatrës në Korçë”Shqiptari i Amerikës”.

Pas vendimit të Guvernës, Faik Konica, komentonte:”…

U lumtë! Se provuan edhe një herë se ç’janë. Provuan që janë xhahilë të Ballkanit dhe jo njerëz të qyetëruar.’…”Kanë frikë se mso mbjellin në zemër të popullit dashurinë e përparimit dhe të lirisë.”

…“po le të dinë një gjë:fara u mboll, dhe me as një mënyrë s’mund ta çkulin. Populli e di se kush është miku i tij, e di mirë se cili është armiku.’

Dielli u lejua sërish të hyjë në Shqipëri me rastin e amnistisë së Guvernës me rastin e festës së Pavarësisë.Ndërkohë, menaxheri i “Shqiptarit ët Amerikës” u dënua nga Guverna me 20 ditë burg. Më pas ky vendim u anullua.