Nga Arjan Th. Kallço/

 Tema e një konkursi poezie në Itali koinçidoi rastësisht me temën e këtij artikulli shumë të veçantë që lidhet me një përsonazh tepër të veçantë : Nostalgjia. Them e rastësishme pasi midis poezive vendosa të dërgoj pikërisht poezinë që mbante këtë titull, pavarësisht se kishte një gjymturë të dytë që lidhej me dashurinë, pra Nostalgjie dashurie. Nuk besoj se ka njeri në botë që në një moment të caktuar të mos e ketë provuar këtë ndjenjë kaq humane, por dhe kaq sfilitëse. E para shpjegohet me faktin se jeta duke iu drejtuar së ardhmes, lë nga pas kujtime të cilat më pas shndërrohen në faktor përjetimi të disa ndjenjave të çuditëshme që të vendosin midis dy botëve, të një ëndrre që ka filluar dikur, por që nuk mbaron, e ke prapa, herë armiken, herë mikën më të mirë, dhe realitetit të gjallë po aq kontradiktor sa dhe vetë ëndrra. Vargjet e poezisë, të kompozuar me muzikë nga një miku im kompozitor, flasin pikërisht për nostalgjinë e asaj ndjenje që sado që kalon koha, nuk na ndahet aq sa është bërë njësh me shpirtin. Emri yt më zgjoi mall/Ca vargje dua të t’i kushtoj…

Por ka edhe një nostalgji tjetër, e thellë, e mishëruar në qënien tonë dhe më pas e transformuar në shenjën tonë tipike dalluese, në identitetin tonë kombëtar, ajo për atdheun. Sa më larg që të shkojmë, aq më e fortë bëhet ndjenja, aq më këmbëngulëse në qënien tonë, saqë shpesh dorëzohemi dhe menjëherë presim biletën dhe marrim rrugën e kthimit. Më e fortë se kurrë kjo ndjenjë provohet tek emigrantët që sado të vonohen në rrugën e kthimit, një ditë nuk harrojnë ta rinisin atë. Kur largohesh nga vendlindja, në udhëtim nuk je më ai i pari, pasi ke lënë diçka pas, një pjesë të identitetit tënd, të trupit dhe shpirtit tënd pas, peng që nuk të lë kurrë të qetë. Pikërisht ky peng i madh të ngjall nostalgjinë e kohës së shkuar, të shtëpisë ku linde, të rrugëve ku u rrite. Ti erdhe sërisht nga larg/ sepse këtu ke lënë zemrë.  E këto ndjenja të bukura sot u lidhën me një emër që i përket një bote tjetër, asaj të psikoanalizës, Jean Pontalis, një emër i famshëm, por që nuk i shpëtoi dot dy magjive të tjera, filozofisë dhe letërsisë. Çdo nostalgji është e mbushur me shumë ndjenja, por gjithësesi ajo ngelet një dëshirë gjithmonë e dënuar të vuajë midis realizimit dhe dështimit. Dëshira që nostagjia mban në vetvete nuk është  kaq dëshira e një përjetësie të palëvizëshme, por dëshira e rilindjeve të reja. Atëherë koha që kalon, është padyshim shkatërrimtarja më e pabesë, kërkon ta ndryshojë në figurën ideale atë vend që mbetet. Vendlindja është një metaforë e jetës. Kjo metaforë është vendi ku nostalgjia gjallohet në një rilindje që edhe në ëndrra është materie e gjallë, të ndihmon të rezistosh, të kesh kohëzgjatje, të ndryshosh – shkruan një studiues.

Pontalisi ka edhe një të shkuar tjetër interesante, sepse ka qënë nxënës i dy filozofëve të shquar të shekullit të kaluar, Lakanit dhe Sartrit, ndikimi i të cilëve nuk mund të mos e ngacmonte, të mos e edukonte me një trekëndësh funksional, të pandarë nga njëri-tjetri. Psikoanalisti ndërroi jetë këto ditë në moshën 89 vjeçare në Parisin e kontrasteve të mëdha filozofike, politike dhe letrare. Është bashkëautor i Enciklopedisë së Psikoanalizës, por kjo nuk e pengoi që të lidhej dhe me letërsinë, pasi e vuri re se kishte një aftësi të madhe tregimtare dhe dukej se tek ai fliste e pandërgjegjëshmja e disa kolegëve të vet që e kishin futur njeriun dhe njerëzimin në një botë më komplekse. Pontalisi është një shkrimtar psikoanalist që tregon në mënyrë tepër rrjedhëse dhe të fut në nëj depërtim tepër spektakolar të fshehtat e fantazisë dhe të ëndrrës, por pa asnjë lloj skemash të gatitura diku nëpër shkolla apo rryma të kohës. Libri i tij Dritare është i mbushur me evokime, me gërmime poetike brenda të pandërgjegjëshmes, memories dhe harrimit, fjalës dhe imazhit. Vetë simboli i dritares e nxjerr atë nga skemat teorike, duke hapur dritare, duke hapur tërësisht horizonte të pafund dhe pa pengesa mbi botën, imazhi që të mbetet në mendje është ai i Ersatzit, që nënkupton fjalën surrogate, kur thotë: Ersatz kobëmadh, me të cilin duhet të kënaqet i munduri. Ersatz që e ndjek humbjen, përuljen, turpin  – shprehet një studiues.

Një moment po aq i rëndësishëm në shkrimet e tij zë nëna, bile një vend që nuk mund ta pushtojë askush tjetër, si një figurë e pazëvendësueshme dhe e pavdekshme. Ja sesi e portretizon ai këtë ikonë të jetës : Nënës sime ia shkruaj emrin me gërma të mëdha, sepse është figurë unike. Jeta jonë nuk është e kërcënuar, por e shpaguar, pikërisht duke njohur këtë unicitet që e ka zanafillën tek nëna.

Më tej ai bën një paralelizëm të goditur, një lloj sinonimi jo të kërkuar, por të natyrshëm, në hapësira dhe dimensione krejt të ndryshme, toka amë me të cilën jemi të lidhur pazgjidhshëmrisht, me vendin e përkatësisë etnike dhe kulturore që kurrë nuk duhet tradhëtuar, por duhet të na shërbejë si bazë për kërkime të tjera, për vende të largëta, në një botë të nadrë dhe të pandarë, brenda dhe jashtë nesh.

Por nuk e lë pas edhe mërgimin si diçka që i mbart të rrënjosura gjurmët e nostalgjisë, të së shkuarës dhe të ardhmes, të memories, si materie që krijon gjurmët e rrënjëve, duke e shndërruar kështu pasikoanalizën në shkencën e gjurmëve. Emri i zakonshëm i nostalgjisë quhet dhimbje për vendlindjen; dhimbje, sepse je ndarë nga atdheu ku lerë. Dhimbja është e pandashme nga vuajtjet e mërgimit, të zhytur në një ëndërr që rrallë herë zgjohesh, pasi e di se mund të jetë një rikthim i pasigurtë. Pyetjes : Po çfarë është vendlindja  për ne që flasim për nostalgjinë, duke iu referuar kohës, më shumë se një hapësirë apo vend? Nostalgjia e kohës, e moskthimit. Dhimbja e moskthimit, refuzimi i ndryshimit për atë që shkatërron, zemërim të pafuqishëm para kohës shkatërrimtare, kohës që nuk kufizohet rrjedhjen e saj, kohës që asgjeson – shkruan gjeniu i trekëndëshit të Bermudës.Nostalgjia është ndoshta “më kurrë”,  ku përfundon zija, humbjet tona dhe ndryshojnë ngjyrë në çdo horizont. Pontalisi në gjuhën e poezisë shkruan, sjell imazhe dhe risi interpretuese, një mendim të ri. Nuk është e shkuara që nostalgjiku idealizon, ai nuk ia kthen krahët të tashmes, por asaj që vdes.Shpresa e tij që të mund të gjejë kudo, edhe sikur të ndryshosh kontinet, qytet, zanat, dashur, atdheun tënd të lindjes, aty ku lind jeta, aty ku rilind .- vazhdon studiuesi.