Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

MULLIRI, LEGJENDA DHE EMIGRANTI NE SHBA

by

NGA AHMET ZANI/

17357310_10208458823608716_1103884930_oNë fshatin Gallatë të malësisë së Kurbinit, ekziston një mulli i vjetër për të cilin ekziston legjenda se aty ka bluar Gjergj Kastrioti Skëndërbeu, dora vetë, në rrethanat e betejave me osmanët. Është një mulli gjendur mes malesh dhe quhet “mullini Fall”, që banorët e përkthejnë si “mullini falë-falas”. Dhe legjenda tjetër që e shoqëron këtë mulli, është ajo se kur Skënderbeu largohet, e bekon atë me fjalët: “Sa qofsh, blofsh! Edhe me një lot ujë, t’i gur u rrotullofsh!” Por realiteti tregon se bekimi skënderbejan nuk ka qëlluar në shenjë. Mulliri nuk funksionon prej dekadash. Për herë të fundit është restauruar në vitin 1974. Thuhet se ka një moshë shekullore, derisa daton pra që nga kohë e Skënderbeut. Ky mulli është ndërtuar pranë përroit të fshatit duke shfrytëzuar rrjedhjen e ujit në funksion të lëvizjes së gurit për bluarje, siç ndodh me çdo mulli. Për banorët, është mirë që shteti të vërë dorë në atë mulli, për ta shfrytëzuar si atraksion turistik, për vetë moshën që ka dhe legjendat që qarkullojnë mbi të, derisa lidhet dhe me emrin e heroit kombëtar, Skënderbeut. Përballë këtij realiteti Fitimtar Lala, teksa është njohur me gjendjen e mjerueshme të mullirit historik, ka vendosur të tregojë sërish zemërgjërësinë e tij, me qëllim rikonstruksionin e saj. Fitimtari ka menduar të hedh disa para, atë që institucionet po heshtin përballë faktit të rrënimit të kësaj vepre të lashtë. Po e vizitoj pas 30 vitesh mullirin fall- ka thënë Fitimtari dhe jam befasuar teksa shoh vetëm rrënoja, por unë do ta rindërtoj, do e kthej në identitet pasi e meriton këtë investim mulliri e disa fshatrave të malësisë në Kurbin. Menjëherë Fitimtari ka përgjdheur disa punonjës dhe kanë nisur nga puna, duke ruajtur vlerat e mëparshme. Në rindërtimin e saj do të përdoren gurë dekorativ të gdhëndur, ndërsa lëndët drusore do të përpunohen nga mjashtrat e drugdhëndjes. Fitmitari ka menduar dhe për gurët e mullirit, sipas përmasve, që shërbejnë në prpunimin e drithrave. Pritet në një afat kohor të shkurtë përfundimi i rikontruksionit të mullirit të Skënderbeut pranë fshatit Vinjoll në malësinë e Kurbinit. nga donacionet e fitimeve nga puna e Fitimtarit në emigracion. Sakaq banorët e fshatrave të malësisë të Kurbinit do të falenderonin djalin e tyre nga investimet që ai po kryen në këtë zonë të varfër e cila gradualisht po ndjen dorën e shëndërrimeve infrastrukturore, jo nga institucionet, por privatisht nga një banor vendas emigrant në SHBA.

17349111_10208458823648717_2092782474_o17357501_10208458823728719_1156543044_o

 

A ishte Skënderbeu anëtar i Urdhrit të Dragoit ?

by

Deri tani nuk ka ndonjë dëshmi të drejtpërdrejtë që Skënderbeu ishte anëtar i këtij Urdhri, por fakti që Alfonsi i V i Aragonit, vasal i të cilit ishte edhe Skënderbeu të cilin ai e ndihmoi gjatë fushatve të tij në Itali si dhe i biri i tij  Ferdinandi, që strehoi familjen e Skënderbeut, sipas edhe një letre të botuar së fundi, që i kishte lënë porosi të birit….ishin që të gjithë anëtarë të këtij Urdhri, ashtu si aleatët lindorë : Janosh Huniadi dhe konti Vlad Drakula i takonin po këtij Urdhri, kështu që i bie që edhe Skënderbeu të ketë qënë anëtar i “Urdhrit të Dragoit”/

Nga Rafael Floqi/Michigan/

Gravure e Skenderbeut me nje sfond dragoiAlfonsi -i ArragonësDragoi stema e UrdhritFerrante i ArragonesKonti DrakulaVarri i Maria Balshws dhe simboli i dragoit

Gravure:Skenderbeu me sfond dragoi/2- Alfonsi i arragones 3-Dragoi-stema e urdherit                     4-Ferrante i Arragones                        5-Konti Drakula                        6-Varri i maria Balshes dhe dragoi

Që nga fillimi i historisë së shkruar, ka pasur grupe apo leva të çdo qeverie të përfshirë në përpjekje për të ruajtur statu quo-në, që do të mbronte qeverisjen nga grupet e minoriteteve, të cilat duan të veprojnë si shtet brenda shtetit. Shumë nga këto përpjekje ia kanë dalë mbanë, por jo gjithmonë kanë zgjatur. Dëshira njerëzore për t’u bërë njëri nga të përzgjedhurit është arma e shoqërive sekrete, që asnjë nga fuqitë në këtë botë nuk ka arritur ta mundë këtë dëshirë . Ku është një nga “sekretet” e shoqërive sekrete. Është dëshira më e thellë  njerëzore që të thonë “Bëj pjesë tek të zgjedhurit”. Më i rëndësishmi nga këto grupe të lashtë është “Vëllazëria e Gjarprit ose e Dragoit” dhe njihej thjesht me emrin Misteret. Gjarpri dhe Dragoi janë simbole që përfaqësojnë urtësinë.  Nuk është e lehtë të tregosh cili ishte miti i parë me dragonj, shprehet Christopher Fee, një profesor i gjuhës angleze në kolegjin Gettysburg  i cili ka publikuar edhe disa libra rreth dragonjve duke përfshirë librin “Mitologjia në kohërat mesjetare” .Disa nga dragonjtë më të famshëm në historinë mitologjike janë përcaktuar si dragonjtë e betejave nga Shën. Gjergji, të cilët të krishterët katolikët e interpretuan në bazë të mitologjisë greke si Cetus; gjithashtu kemi dhe dragonjtë e vdekjes; dragoin Indik nga mitologjia indiane; dragoin Timat nga mitologjia babilonase, etj.

Varri Mari Balshes ne NapoliVarri menduar i Vlad DrakulasFragment ku vertetohet se Alfonsi ishte anetar i urdhrit

7-Varri i maria balshes ne Napoli 8-Varri i menduar i Vlad Drakules          9-Fragment ku vertetohet se Alfonsi  ishte anetar i urdhrit/

Në Evropën Mesjetare lufta e Shën Gjergjit me dragoin u bë një simbol i luftës së të mirës kundër së keqes, dhe për këtë arsye bota e kalorësisë, pa tek ai të mishëruara idealet e saj. Legjenda e ushtarit që  mundi dragoin pat  kontribuar në përhapjen e kultit të tij i cili u bë popullor në Perëndim dhe në të gjithë Lindjen bizantine, ku ai konsiderohej si një  “martir i madh” dhe “fitues”. par excellence. Shpejt ai u bë një shenjt në mesin e shenjtorëve më të nderuar në çdo pjesë të botës së krishterë, aq sa në Shqipëri festohet edhe nga myslimanët.Por ç ‘është Urdhri i Dragoit, kur lindi ai, pse ka gjurmë indirekte që edhe Skënderbeu të ketë qenë anëtar i këtij urdhri?

Urdhri i Dragoit (lat: Societas Draconistrarum, gjer: Drachenorden, hun: Sárkány Lovagrend, rom: Ordinul Dragonului) ishte një urdhër ushatrak mesjetar i Perandorisë të Shenjtë Gjermanike, e krijuar nga perandori Sigismondo i Luksemburgut per të shkatëruar herezinë husite dhe për t’i bërë ballë fuqisë së Perandorisë Otomane. Data e saktë e themelimit të “Ordo Drakonis” është edhe sot objekt i diskutimi. Rryma më e besueshme historike është se “Urdhri i Dragoit” u themelua më 13 dhjetor 1408. Në këtë vit perandori Sigismund, u rikthye nga fushata të tij hungareze, dhe do të apelonte për themelimin e një vëllazërie, jo vetëm për të luftuar kërcënimin e turqve osmanë, por edhe për siguruar mbështetjen e fisnikërisë hungareze, me të cilën kishte qenë, duke luftuar për pesë vjet rresht. Por, me siguri se vëllazëria e “Dragoit” nuk ishte një urdhër ushtarak, si të tjerët. Mjafton për shembull fakti që,  në 1431 (vit i konfirmimit të statuteve të vëllazërisë), titulli i kalorësit nuk ka qenë ndër kërkesat për t’u pranuar në këtë urdhër.( as dhe besimi i pastër katolik).  Gjithashtu e rëndësishme të kihet parasysh se Urdhri i Dragoit nuk kishte anatarë  ose një shtab apo takime periodike.(loggia).  Në vitin 1433, kur u bë kurorëzimi i perandorit Sigismund me  statutin e “Dragonëve” ai u ratifikua edhe nga vetë Papa Eugjeni IV.

Disa historianë janë më të prirur të besojnë se data e themelimit të Urdhrit ishte viti 1387, kur Sigismundi fitoi titullin e mbretit të Hungarisë. Qëllimi i fondacionit, ishte më shumë politik se sa kalorësiak, dhe synonte do t’i garantonte një mbreti të huaj mbështetjen e fisnikërisë hungareze, duke krijuar kështu një rreth të brendshëm të feudalësh besnikë . Është interesante, se ky urdhër nuk ishte e ri për historinë hungareze: një manovër e ngjashme  ishte Urdhri i Shën Gjergjit, i mbretit Karl të Hungarisë, që kishte pasur ngjashmëri nga origjina me Urdhrin e Dragoit. Praktika krijimit dhe të përdorimit  të urdhrave kalorësiake me qëllime më shumë politike sesa ushtarake , ishte një praktikë e zakonshme në periudhën e vonë mesjetare, dhe ky fenomen, duke përfshiu të gjithë Evropën, e jo vetëm në Evropën Qendrore.Urdhri u përhap me shpejtësi në Evropën Lindore, në zonat e ndikimit të lojës politike të Sigismundit : në Bohemi Hungari, Poloni, Serbi dhe Principatat  Danubit (në Rumaninë e sotme). Ai u përhap më vonë edhe në Gjermani, Austri, Itali dhe Spanjë.Në Itali, në mënyrë të veçantë, ai u përfaqësua nga ambasadori i Republikës së Venecias Pantaleone Balbo dhe liderit mercenar Filippo Scolari i cili i përkiste 24 kavalierëve të parë  [2]. Por  një anëtar i njohur i këtij Urdhri ishte Mbreti Alfons V i Aragonit, i cili bashkoi të krishterët në luftën kundër maurëve që ishte ende aktive në Gadishullin Iberik si edhe djali i tij Ferdinand I i (Ferrante)i  Napolit. Gjithashtu është e rëndësishme të dihet që anëtarët të  famshëm të këtij Urdhri (ishin dhe aleatët e Skëndërbeut Janosh Hunyadi ( Kalorësi i Bardhë)  dhe konti Vlad II Dracula) të dy luftëtarë të pamëshirshëm ndaj osmanëve.Deri tani nuk ka ndonjë dëshmi të drejtpërdrejtë që Skënderbeu ishte anëtar i këtij Urdhri, por fakti që Alfonsi i V i Aragonit, vasal i të cilit ishte edhe Skënderbeu të cilin ai e ndihmoi gjatë fushatve të tij në Itali si dhe i biri I tij  Ferdinandi, që strehoi familjen e Skënderbeut, sipas edhe një letre të botuar së fundi që i kishte lënë porosi të birit. ishin që të gjithë anëtarë të këtij Urdhri, ashtu si aleatët lindorë : Janosh Huniadi dhe konti Vlad Drakula i takonin po këtij Urdhri, kështu që i bie që edhe Skënderbeu të ketë qënë anëtar i “Urdhrit të Dragoit”. Megjithëse deri tani nuk eshte zbuluar ndonjë emblemë diademë apo shenjë heraldike e ketij Urdhri në posedim të Skënderbeut.Sipas herladikës « Shenja apo apo emblema ishte “një dragua i harkuar deri sa formonte një rreth, me bishtin e mbeshtjellë rreth qafës, i ndarë në mes të shpinës përgjatë gjithë gjatësisë i ndarë në mes të shpinës  gjatë gjithë gjatësisë, nga koka gjer tek bishti nga gjurmë gjaku që krijon idenë e gjurmës së një kryqi të kuq  që rrjedh në brendësi të së çarës duke lënë të duket një vijë të ndërmjetme të bardhë. Zgjedhja e ngjyrave dhe forma e saj ngjajnë dhe jo rastësisht me stemën e Shën Gjergjit , një kryq i kuq në një fushë të bardhë”,(D’Arcy, Boulton (2000), The knights of the crow, Woodbridge, p. 350)

Sipas librit, “Historie cronologiche della vera origine di tutti gl’ Ordini equestri,të Di Bernardus Iustinianus”, në faqen 280, botuar ne Venecia më 1672 thuhet për aleatin kryesor të Skënderbeut “Se mbreti zulmëmadh Don Alfonso V-të, i Arragonës e mbante me devocion të madh do të mbante këtë shenjë kalorsiake qysh me 1416, duke ruajtur si shenjë për fenë e krishterë, duke rujatut të njëten embleme duke shmagur imituesit e Cesarit te sipërpërmendur. (Urdhri) Kjo forcë ushratake kishte rregulla që përcaktoheshin nga statutet të cilët me adhurim të pashoq me te cilën i bënin të ditur botës se ishin mbështetës të përpiktë  dhe luftëtarë të gatshëm të fesë së krishterë.  Shenja e Dragoit ( Signum Draconis) ishte simboli që shquante vëllazërinë e dragonjve.Është e njohur se Mbreti i Napolit, Alfonsi V, në pranverë të vitit 1451, nënshkroi me Skënderbeun një traktat bashkëpunimi për çlirimin e Shqipërisë së Jugut dhe për këtë duhej të dërgonte pranë Skënderbeut një trupë luftarake prej 500 ushtarësh. Edhe pas vdekjes se mbretit Alfonsi V në vitin 1458, Skënderbeu kërkoi që t’i forconte marrëdhëniet me djalin e tij, Ferdinandin I. Ai vendosi që t’i jepte ndihmë ushtarake mbretit Ferdinand në luftën qe kishte shpërthyer midis tij dhe kundërshtarëve të vet politike, qe ishin baronë të Italisë së Jugut. Këta te fundit ishin bashkuar me princin francez Rene të Anzhuinëve, i cili atëherë pretendonte fronin e Mbretërisë së Napolit. Me këtë hap Skënderbeu e obligonte mbretin Ferdinand dhe aleatët e tij, Papën Piu II dhe duken e Milanos, Francesk Sforcën. Këta përbenin edhe bllokun politik me e fuqishëm ne Itali dhe ishin propaganduesit kryesore te idesë për organizimin e një fushate luftarake antiosmane me pjesëmarrjen e shumë shteteve.

Ne shtator te vitit 1460 Skënderbeu dërgoi ne Itali grupin e pare te luftëtareve te drejtuar nga nipi i tij, Kojko Balsha. Zbarkimi i trupave shqiptare ne Itali shkaktoi tronditje të thellë në radhët e kundërshtarëve te mbretit Ferdinand. Një nga kundërshtarët kryesore te mbretit, princi i Tarantit, Xhovani Antonio de Orsini, i kërkoi Skënderbeut të hiqte dorë nga përkrahja ndaj mbretit Ferdinand, duke i shkruar me ironi se lufta në Itali do të ishte e pasuksesshme për të. Luftetaret shqiptare e ndihmuan ushtarakisht mbretit Ferdinand per te mposhtur kundershtaret e vet. Keto veprime ndikuan ne forcimin e marredhenieve te Skenderbeut me Mbreterine e Napolit dhe me aleatet e saj.  Udhetimin e fundit ne Itali Skenderbeu e beri gjate dimrit te viteve 1466-67, kur sulltan Mehmeti II, i cilesuar si “pushtuesi i botës”, si kurrë ndonjehere me pare kishte intensifikuar veprimet luftarake për të mposhtur qendresen shqiptare. Ne vitin 1465 ai ndermori pese fushata luftarake te pasuksesshme kundër Shqipërisë dhe në pranverë te vitit 1466 rrethoi për së dyti kryeqytetin e saj, Krujën.

Le të shohim një aleat tjetër, që në një letër dërguar Skënderbeut e quante atë xhaxha Gjergj, pikërisht i famshi Vlad Trep , (hunjngulës , konti Drakula ( dragoi).  Në një njoftim thuhet se Vlad III kishte një vajzë me emrin Maria, i cili pas vdekjes së tij i ishte dhënë familjes së Skënderbeut,  duke u mbështetur në faktin se Skënderbeu ishte edhe ai anëtar i Urdhrit të Dragoit ashtu si Vlad. Sipas statutit të Urdhrit, anëtarët garantonin edhe mbrojtjen e familjeve të kalorësve të vrarë anëtarë të Urdhrit. Më 1479 e veja e mbretit të Shqipërisë Gjergj Kastrioti Skënderbeu, Donika Kastrioti,(  Andronika Arianiti Komnena), që i përkiste një familje fisnike të Ballkanit që i kishte dhënë pesë perandorë me rëndësi Kostandinopojës, që pas vdekjes së burrit të saj u strehua në Napoli, si mysafire e  Ferdinandit (Ferrantes), Mbretit të Aragonit , që edhe ai si i ati Alfonsi ishte një anëtar i Urdhrit të Dragoit ashtu siç qenë  Skënderbeu edhe Vlad Drakula.

Donika, përveç djalit të saj Gjonit 14 vjeçar, mbante dhe një vajzë 7 vjeçare, e quajtur  Maria Balsha, që e quante si mbesën e saj, por Maria në të vërtetë ishte vajza e  mbretit Vlad,  mbiemri i të cilit ishte Balsarab dhe mbiemri i vajzës Balsha rrjedh nga kjo fjalë  Nuk është e mundur që Maria, të ishte mbesa e Andronica Komneni Kastriotit , ashtu siç është vërtetuar historikisht, pasi mbesa e saj, e quajtur edhe ajo Maria, ishte martuar me Bonifacio III të Monferratos. Gjithashtu përjashtohet, siç pohojnë disa, se vajza ishte pasardhësja e fundit e familjes së i Balshajve, (me të cilën kishte lidhje familja napolitane Del Balzo, sepse, në këtë rast, fëmija me siguri do të jetë i mirëpritur të rritej nga familja e fuqishme  Del Balzo, si një çështje e nderit e krenarie e  familjes. Martesa e Maria Balsa ishte miratuar nga vetë Ferrante, mbreti i Aragonës; duke e martuar me një nipin e vet, Giacomo Alfonso Ferrillo, anëtar i një familje fisnike napolitane me origjinë spanjolle, i cili e kishte pallatin e tij në anë të Sedile di Porto pranë kishës së Santa Maria delle Anime, e ndërtuar nga Maria, që u shkatërrua nga fundi i ‘viteteve 800, sic u shndërruan Rettifilo dhe ndërtesat aty pranë.  Stema e familjes së Ferrillo u dominua nga stema e Balshajve për gradën e fisnikërisë; stemë e Balsha u përfaqësua nga një dragua me krahë lakuriqi nate, që qe simbol i Princit Vlad Tepes. Një konfirmim i përkatësisë së Maria Balsa si pjesëtare e familjes së Vlad, u gjet në një dokument zyrtar në të cilin Maria vuri në dukje disa nga pronat e saj të vendosura në Rumani si prikë për vajzën e saj Beatriçen, që u martua me Princin Ferdinando Orsini.

Disa vite me pare studiuesi napolitan Raffaele Ginni sipas librit të Giussepe Ivan Lantos “Dracula storia e leggenda d’un incubo,  shkruan në kuadër të një studimi të disa viteve më parë mbi familjet fisnike ne vitet 1500 të Acerenza, një komunë në krahinën e Potencës në Basilicata, duke pohuar se ” në vitin 1476 , konti Vlad Tepes Dracula , që i takonte Urdhrit të dragoit ashtu si mbreti i Napolit Ferdinadi (Ferrante) D’Arragona u zhduk gjatë betejës me turqit. Një prej bijave të tij Maria në moshën 7 Vjecare u adoptua nga një Donika dhe u soll në mbretërinë e Napolit. Ajo më vonë u martua me një fisnik napolitan nga familja Ferrilo. Çifti mori si dhuratë territoret e Acerancas në Bazilicata , por e lidhur me Napolin  aq sa kur vdiqën u varrosën në Napoli. Mateo Ferilli pat marrë nga mbreti i Aragonës titullin zot i Acerenza. i biri ishte Giacomo Alfonso që u martua me Maria Balsa (Balsha). Një princeshën që vinte nga Ballkani. Për të thuhej se ishte trashëgimtare e një froni të rëndësishëm. Por asnjeri nuk e dinte emrin e të atit as dhe ajo nuk e thoshte. Në një shkrim të 1531 , pra i së njëjtës kohë, pohohej se ajo ishte bija e një despoti të një vendi midis Serbisë dhe Rumanisë ,

Sa mbiemrin Balsha që siaps studimesh vje nga familja e Balshëve dhe te tjerë si një  shkrurtese e Besarab , disnastisë së cilit i përkiste Vojvoda i Vllahisë ,”  hipotezon studueisi Glinni.Termi që përcakton dragoin në rumanisht është “Ball ose balaur , e përdorur dhe sot në folklorin lokal , ndërsa prapashtesa “sa’ si son bir ishte patronim në atë gjuhë. Kështu Balsa , do të ishte e bija e dragoit” Vlad III Princi i Vllahi (Rumani), me nofkën Dracul (dragon), i përkiste degës së Draculesti të Balsarab ; Ai pat  lindur në janar të 1431 në Sighisoara. Ai u quajt Tepes (hu ngulesi ) për zakonin e tij të ngulur ne hunj armiqtë e kapur në betejë. Babai Vlad II ishte bashkëthemelues i Urdhrin e Dragoit së bashku me figurat e tjera të krishtera për të mbrojtur krishtërimin. Vlad III ishte Voivoda e Vllahisë nga 1448 në 1476; Vendi i tij është kontestuar nga hungarezët, të cilët tashmë sundonin shumicën e Rumanisë, dhe osmanët e Konstandinopojës, të udhëhequr nga Mehmetit II, i cili synonte pushtimin e Ballkanit; para se ai luftoi aleancë me osmanët për të mposhtur hungarezët, më pas fitoi hapësirën e tij të jetesës, ai formoi një aleancë me hungarezët për të luftuar dëshirën e pushtimit të Mehmetit II.  Ai e kishte përzier fatin e luftës në këto bastisje e tij, gjatë një betejë kundër turqve pranë Bukureshtit në dhjetor 1477, ai u vra në moshën 47 vjeçare  Thuhet se kokën e tij e prunë në Stamboll dhe ia dorëzuan Mehmetit II si provë e vrasjes së tij.

Vlad III u bë i famshëm për shkak të romanit “Drakula”, të shkruar nga irlandezi Bram Stoker dhe disa filmave që janë frymëzuar nga jeta e tij. Filmat më të njohur janë “Në kërkim të Drakula” të 1975 yllin Christopher Lee, “Vlad Tepes” në 1979 dhe “Dracula” xhiruar në vitin 1992 në Basilicata nga Francis Ford Coppola, familja e të cilit ishte me origjinë nga Bernalda (Basilicata).

Një grup i studiuesish, duke përfshirë Domenico dhe Raffaele Glinni, Nicola Barbatelli, dhe një studente të diplomuar të kohëve të fundit të Napolit, Erika Stella, e cila e bëri Marian objekt i tezës së tij, pretendojnë  se kanë gjetur varrin e Vlad III në Napoli, në manastir e kisha Santa Maria La Nova. Në manastirin e kishës së S. Maria La Nova në Napoli ka një monument funeral ndërtuar në fund të vitit 1400 nga familja Ferrillo. Varri është bosh dhe aktualisht ka në frontin e një basoreliev që përfaqëson një dragua. Brenda kishës, ku monument funeral, ka një mbishkrim në një gjuhë të panjohur që në këtë moment ende nuk është deshifruar dhe që do të mund të zbulohej misteri i varrit ishte vendosur fillimisht. Menjëherë në të djathtë të këtij varri është një tjetër monument funeral me një mbishkrim që tregon se është varri i Andronica Arianiti Comnena, të vesë së Skënderbeut.(Sipas disa burimeve të tjera varri i Donikës ndodhet në Sevilje)  Në frontin është gdhendur në mënyrë të qartë emrin “Maria”, si në qoftë se ajo kishte qenë e përdorur edhe në shtëpinë e mbetjeve mortore të vajzës së Drakulës.

Mbreti i Napolit, Alfonsi V, në pranvere te vitit 1451, nënshkroi me Skënderbeun një traktat bashkëpunimi për lirimin e Shqipërisë se Jugut dhe për këtë dërgoi pranë Skënderbeut trupa luftarake prej 500 ushtaresh. Edhe pas vdekjes se mbretit Alfonsi V ne vitin 1458, Skënderbeu kërkoi qe t’i forconte marrëdhëniet me djalin e tij, Ferdinandin I. Ai vendosi qe t’i jepte ndihmë ushtarake mbretit Ferdinand në luftën qe kishte shpërthyer midis tij dhe kundërshtarëve te vet politikë, që ishin baronë të Italisë së Jugut. Këta te fundit ishin bashkuar me princin francez Rene te Anzhuinëve, i cili atëherë pretendonte fronin e Mbretërisë se Napolit. Me këtë hap Skënderbeu obligonte mbretin Ferdinand dhe aleatet e tij, papën Piu II dhe duken e Milanos, Francesk Sforcën. Këta përbënin edhe bllokun politik me të fuqishëm ne Itali dhe ishin propaganduesit kryesore te idesë për organizimin e një fushate luftarake antiosmane me pjesëmarrjen e shume shteteve.

Ne shtator te vitit 1460 Skënderbeu dërgoi ne Itali grupin e pare te luftëtarëve te drejtuar nga nipi i tij, Kojko Balsha. Zbarkimi i trupave shqiptare ne Itali shkaktoi tronditje te thelle ne radhët e kundërshtarëve te mbretit Ferdinand. Ne fund te gushtit te vitit 1461 Skënderbeu u nis me 3 mije luftëtarë për ne Itali dhe zbarkoi ne Barleta, ku gjendej i rrethuar mbreti Ferdinand. Sapo zbriten ne token italiane luftëtarët shqiptare filluan sulmet energjike e shume te shpejta, duke shkaktuar panik ne radhët e forcave kundërshtare. Këta u detyruan te hiqnin dore nga rrethimi i Barletës, u tërhoqën drejt jugut, arritën ne Andria dhe, pasi lanë pas Barin, u vendosën në Akuaviva.

Skënderbeu organizoi sulme te njëpasnjëshme per te shtene ne dore qendrat e fortifikuara qe mbaheshin nga kundërshtarët e mbretit Ferdinand. Pasi la nje pjese te trupave per te ruajtur Barleten, me pjesën tjeter te ushtrise Skënderbeu marshoi ne veri te saj, liroi Sant Anxhelon dhe San Xhovani Rotondon dhe u rikthye ne Barlete. Me pas, te përforcuar edhe me reparte italiane, luftëtarët shqiptare i ndoqën forcat kundërshtare, zbriten deri ne jugperëndim te Barit, ne Altamura, dhe u futen ne zotërimet e princit te Tarantit. Duke qene ne gjendje shume te veshtire ushtarake, Xhovani Antonio de Orsini hyri ne bisedime me Skënderbeun dhe kërkoi prej tij qe te ndërmjetësonte te mbreti Ferdinand për te bere paqe. Ne atë kohe Skënderbeu organizoi arrestimin e komandantit te qytetit te Tranit. Pas arrestimit te tij i gjithë garnizoni i qytetit u dorëzua.

Luftëtarët shqiptare e ndihmuan ushtarakisht mbretit Ferdinand për te mposhtur kundërshtarët e vet. Ne shenje mirënjohjeje për këtë ndihme mbreti i Napolit, Ferdinandi I, i akordoi Skënderbeut një shpërblim te përvitshëm prej 1200 dukatesh dhe i dhuroi ne Pulje feudet shume te rëndësishme te Monte Sant Angelos dhe te San Xhovani Rotondos. Pas vdekjes se Heroit shqiptar keto prona u trashëguan nga gruaja dhe djali i tij, te cilët u trajtuan me nderime mbretërore prej oborrit napolitan kur emigruan nga Shqipëria dhe u vendosen ne Itali. Për te shprehur mirënjohje për dhuratat e mësipërme, Skënderbeu ne vitin 1464 i beri një vizite falënderimi mbretit Ferdinand.

Udhëtimin e fundit ne Itali Skënderbeu e beri gjate dimrit te viteve 1466-67, kur sulltan Mehmeti II, i cilësuar si “pushtuesi i botes”, si kurrë ndonjëherë me pare kishte intensifikuar veprimet luftarake për te mposhtur qëndresën shqiptare. Ne vitin 1465 ai ndërmori pese fushata luftarake te pasuksesshme kundër Shqipërisë dhe ne pranvere te vitit 1466 rrethoi për së dyti kryeqytetin e saj, Krujën.

Pas kthimit nga Italia ne pranvere te vitit 1467, Skënderbeu shpartalloi ushtritë osmane, te cilat prej një viti mbanin te rrethuar Krujën. Po gjate vitit 1467 Skënderbeu përballoi me sukses edhe rrethimin III te Krujës. Ne janar te vitit 1468 pushoi se rrahuri zemra e tij. Lajmi i vdekjes se Skënderbeut shkaktoi pikëllim te thelle dhe te papërshkrueshëm tek te gjithë shqiptaret. Këtë humbje te madhe Senati i Venedikut e shprehu me fjalët: “Me vdekjen e tij shqiptaret kishin rene ne një ngashërim dhe tronditje te madhe”.

Gjate viteve të luftës kundër pushtuesve osmane, si asnjëherë me pare, u intensifikuan lidhjet politike, ushtarake, ekonomike e kulturore te Shqipërisë me shtetet italiane dhe me vendet e tjera perëndimore.

“Dokumenti i fundit që shohim në regjistrat e Aragonës për marrëdhënien Spanjë-Shqipëri, daton një vit para vdekjes së Mbretit Alfons. Ky dokument është gjithashtu rrjedhojë e traktatit të vitit 1451”, vazhdon më tej Alberto Torra. Kur Mbreti Alfons V vdiq më 27 korrik të vitit 1458, mori fund edhe marrëdhënia mes Spanjës e Shqipërisë. Politika e jashtme e nisur prej tij u vazhdua prej trashëgimtarit të tij të jashtëligjshëm, Ferrantes. Mes dokumenteve të nxjerra nga arkiva e Aragonës, nga Alberto Torra sjellë kohët e fundit në Tiranë ndodhet edhe një dokument të pabotuar më parë, ku Mbreti Alfons i drejtohet djalit të tij, Dukës së Kalabrisë, duke iu lutur atij të mbronte familjen e Skënderbeut në rast se ai vdiste në luftë kundër turqve. Me shume se do vend tjetër i Ballkanit, atëherë Shqipëria ishte pjese përbërëse e Evropës Perëndimore dhe ne atë kohe u forcuan marrëdhëniet e shqiptareve me popujt e shteteve italiane dhe veriperëndimore. Prandaj edhe pjesëmarrja e Skënderbeut në këtë urdhër nuk është një gjë e pamundur mjafton të hulumtohet më thellë siç sugjeron dhe kjo gravurë e kohës për Skënderbeun. Por sidoqoftë  Skënderbeu ishte thjesht Dragoi e Shqipërisë, e cila është një zgjedhje interesante për një nofkë duke pasur parasysh se flamuri i betejave ishte shqiponja me dy koka  dhe në të nuk ka asgjë prej dragoi.

Literaturë

https://napolihistory.com/vlad-iii-dracula-in-naples/

Huizinga, Johan (1983), L’autunno del medioevo, Milano, Sansoni, pp. 111-146.

From The Order Of The Dragon To Dracula

Trow, M.J. (2003), Vlad the Impaler, Glouchestershire.

D’Arcy, Boulton (2000), The Knights of the Crown: The Monarchical Orders of Knighthood in Later Medieval Europe, 1325-1520, Woodbridge, Boydell Press.

Trow, M.J. (2003), Vlad the Impaler, Glouchestershire.

D’Arcy, Boulton (2000), The Knights of the Crown: The Monarchical Orders of Knighthood in Later Medieval Europe, 1325-1520, Woodbridge, Boydell Press.

Babinger, Franz.  Mehmet the Conqueror and His Time.  Princeton Univ. Press, 1992.

Butterworth, John.  God’s Secret Listener.  Monarch, 2011.

Gibbon, Edward.  The History of the Decline and Fall of the Roman Empire.  Penguin, 1996.

Schwander-Sievers, Stephanie.  Albanian Identities.  Indiana Univ. Press, 2002.

  1. N Hillgarth, The Spanish Kingdoms. ISBN 0-19-822531-8
  2. N. Bisson, The Medieval Crown of Aragon. ISBN 0-19-820236-9

From Cronica de Juan II by Alvar Garcia de Santa Maria

 

Gjergj Kastrioti Skenderbeu i lavdise se perjetshme

by

1 SkenderbeuReflektim ne pervjetorin e vdekjes se Heroit tone Kombetar, Gjergj Kastriot – Skenderbeut (1405 – 17 janar, 1468)/

Nga Sadik Elshani*/1-Sadik-ElshaniMe 17 janar te vitit te larget 1468, Skenderbeu, Heroi yne Kombetar i mbylli syte pergjithmone per te kaluar ne boten e lavdise se perjetshme. Historia e nje vendi, kombi eshte jeteshkrimi, bemat e njerezve te tij te medhenj. Skenderbeu me bemat e tij e shkroi kapitullin me te ndritur, me te lavdishem te historise sone kombetare. U hapi shqiptareve dyert e historise boterore, i futi ne faqet me te lavdishme te saj. Nga largesia shumeshekullore, ne ate erresire shumeshekullore, Skenderbeu perhere i ndricoi rrugen popullit tone. Ishte dhe gjithmone mbeti ylli yne polar qe na orientonte, na drejtonte, na tregonte rrugen e drejte. U be flamur, burim frymezimi per te gjitha brezat e shqiptareve, misherim, personifikim i vlerave tona te larta kombetare e njerezore: trimerise, burrerise, nderit, beses. Skenderbeu simbolizon bashkimin kombetar, synimet e popullit tone per liri e pavaresi. Hapi i pare i rendesishem qe Skenderbeu ndermori pasi y kthye ne Kruje me 28 nentor te vitit 1443, ishte perpjekja e tijper t’i bere se bashku te gjithe princat shqiptare ne Kuvendin e Lezhes me 2 mars te vitit1444, i njohur ne histori si Beselidhja e Lezhes. Ai si nje strateg ushtarak i pashoq, nga me te medhenjte qe ka njohur historia e njerezimit, e dinte mire se bashkimi ben fuqine. Tani jane bere legjendare shtate thuprat e Skenderbeut. Pastaj lidhi aleanca me shume vendet tjera, fuqi te asaj kohe.

Per 25 vite Skenderbeu i beri balle the e shpartalloi ushtrine turke qe ishte shume here me e madhe dhe me e pajisur se ushtria e Skenderbeut. Por Skenderbeu me shkathtesite luftarake perdorte taktika, bente  manovrime qe i fuste ushtaret turq ne kurthe per t’i shpartalluar me lehte. Qendresa e Skenderbeut ne Shqiperi ia ndali hovin pushtues ushtrise otomane dhe ne njefare menyre e shpetoi qyteterimin europian.

Poetet dhe shkrimtaret e Periudhes se Rilindjes sone Kombetare e ngriten lart figuren e Skenderbeut per t’ia ngjalle ndjenjat atdhetare shqiptareve, per t’iu dhene zemer per ta ringjallur kohen e lavdishme te Skenderbeut, per t’u treguar shqiptareve se edhe pse jemi popull i vogel, mund ta clirojme dhe ta mbrojme vendin tone. Dikur kete e ka bere Skendrbeu. Edhe nga varri Skenderbeu u printe shqiptareve: “Nje ze i larte qe dolli nga varri i Skenderbeut/Kerkoni ju shqiptare lirine e Memedheut”.

Dita e kthimit te Skenderbeut ne Kruje me 28 nentor te vitit 1443 u be nje dite qe e pershkoi tere historine tone, dite qe perkon edhe me shpalljen e pavaresise se Shqiperise, pikerisht me 28 nentor te vitit 1912. Edhe zgjimi, ringjallja atdhetare e shqiptareve te Kosoves lidhet me emrin e Skenderbeut. Ishte pikerisht manifestimi madheshtor i shenimit te 500 vjetorit te vdekjes se Skendrbeut ne Kosove qe i dha hov levizjes per liri e pavaresi. Keto ngjarje po ndodhnin vetem dy vite pas renjes se Rankoviqit, ministrit famekeq te Puneve te Brendshme te Jugosllavise. Ate vit mori hov edhe botimi i nje vargu te veprave letrare e historike, nder te tjera: “Historia e Skenderbeut” e Marin Barletit, “Historia e Skenderbeut” e Nolit, “Bashkeluftetaret e Skenderbeut” e Ali Hashorves. Keto libra dhe shume te tjera ngjallnin ndjenjat, krenarine kombetare qe kulmuan me demonstratat e studenteve ne Prishtine ne nentor te viti 1968. Dhe 40 vite me vone, me 17 shkurt te vitit 2008 Kosova u shpall shtet i pavarur.

Nuk ka shembull ne historine e kombeve tjera (me ndonje perjashtim te rralle) qe nje figure si Skenderbeu qe ka gati 550 e vite qe nuk eshte ne kete bote e te jete mjaft i pranishem edhe sot ne jeten tone te perditshme. Skenderbeu me teper se nje emer, nje njeri, eshte nje vizion, eshte nje epoke. Skenderbeu nuk simbolizon vetem forcen e muskujve, por edhe mencurine, zgjaresine, urtesine, intelektin. Ishte nje figure interesante qe ka gezuar adhurimin e figuarave te njohura jo vetem te kohes se tij, por edhe koherave te mevonshme dhe vazhdon edhe ne ditet tona. Shkrimtare e filozofe i kushtuan vepra, poetet i thuren vjersha e poema, piktoret ia pikturonin portretin, kompozitoret I thuren vepra muzikore, opera (Vivaldi)

Ne Kohen e Skendrbeut ishte Europa ajo qe i kishte drejtuar syte kah Shqiperia, shpresat per mbriojtjen e saj i kishte mbeshtetur te Skenderbeu. Shqiperia e kohes se Skenderbeut i ofronte Europes vlera te larta morale, qendrese, mbrojtje. Edhe sot Shqiperia duhet te shkoje ne Europe duke i ofruar asja vlerat tona kombetare e njerezore dhe jo duke iu lutur, duke iu perkulur asaj. Kjo eshte ajo porosia e madhe e Periudhes se Lavdishme te Skenderbeut qe vjen ne ditet tona. Kur shqiptaret e ndjekin shembullin, rrugen e Skenderbeut, atehere jane ne rruge te drejte, rruge te mbare. Skenderbeu na ka treguar se edhe nje vend sado i vogel qofte, kur udhehiuqet nga nje udheheqes kembengules, largepames me dinjitet e karakter te forte, atehere edhe ai vend mund te behet nje vend i rendesishem qe gezon autoritet ne arenen nderkombetare.

Kur e shoh gjithe kete anarki, plogeshti qe i ka kapluar dy shtetet shqiptare, udheheqesit e pavendosur e te korruptuar, me vjen te bertas deri ne kup te qiellit: Zgjohu, o Gjergji yne! Ku je, o Skenderbe?

Sadik Elshani eshte doktor i shkencave te kimise dhe veprimtar i bashkesise shqiptaro – amerikane.

Filadelfia, 16 janar, 2017

 

AGIM LEKA, DOKTORI QE KORRIGJOI ENCIKLOPEDINE BRITANIKE

by

Doktori që korrigjoi  Enciklopedinë  Britanike të vitit 1961 për vërtetësinë historike të Skenderbeut/

Nga Pertefe Leka/2 Agim Leka

 

   Dr. Agim Leka  është i mirënjohur dhe i vlerësuar në komunitetin shqiptaro-amerikan për kontributin në fushën e mjekësisë.Tek doktori janë mishëruar humanizmi dhe atdhetarizmi si një e pandarë që janë pasqyruar në veprimtarinë bashkohore të tij edhe në publicistikë.Është me interes të njihen dhe të studiohen shkrimet e Dr.Lekës,për vetë tematikën që ka trajtuar.Me që në muajin Janar është përvjetori i vdekjes së Skenderbeut, për të cilën figurë ka luftuar me një këmbëngulje dhe vullnet të papërshkruar,që të shkruhej korrekt origjina  shqiptare e Heroit Kombëtar,ku përveç dokumenteve origjinale, ka edhe më shumë në memorjen e tij brilante.Edhe pse këte muaj  është  93 vjetori i lindjes se Doktorit, studiusit kanë fatin të kenë  lidhje e të marrin të dhëna për çfarë ju intereson.

Cilat janë ngjarjet që e frymëzuan.

Fillimisht publicistika e të riut Leka është bashkudhëtare me moshën e edukimit dhe formimit të tij intelektual në shkollat më të mira shqiptare dhe të Europës.

I edukuar në një familje intelektuale me tradita patriotike dhe arsimdashëse dhe i investuar nga babai,Av.Rakip Leka,(student i Zosimeas dhe i Jurisprudencës në Universitetin e Stambollit), me prioritet, arsimimin dhe ndriçimin e mendjeve të të rinjve për dituri.Kështu i Riu Leka, ishte nxënës në Liceun e Korçës,në Liceun shtetëror të Tiranës, në Prato të Firencës,  në Salcburg të Austrisë deri në Universitetin e Romës ku u diplomua në fushën e mjekësisë. Kështu  erdhi në rritje  personaliteti dhe formimi i tij si intelektual me kulturë të gjerë dhe njohës i shumë gjuhëve të huaja. Edhe pse në moshë shumë të re, kishte formuar në vetvete bindjet e tij ku ai vetë e pohon:”Në një kohë me të cilën, shumica e shokëve të mij në Liceun shtetëror të Tiranës,me idealizmin e tyre të pamohueshëm për çlirimin e Atdheut tonë dhe për ndërtimin e një “shoqërie të re”kishin përqafuar një ideologji të huaj pse gjoja”Internacionale do të jetë bota e re”,unë fillova të zhvilloja dyshimet e mija të përforcuara nga im atë,se asgjë e mirë nuk do t’i vinte kombit tonë nga bota sllavo-komuniste.”Dr.A.Leka

Me këte vendim, i Riu Leka bashkoi pikëpamjet e tij me ideologun e lëvizjes nacionaliste,Mit-hat Frashëri dhe mori pjesë aktive në demonstratat e para kundër pushtonjësit.

Në moshën 18 vjeçare,konstatoi se qëndresa e hapur kundër pushtonjësit italian filloi edhe nga penda shqiptare,nga Shkodra e Teutës,nga Dom Nikollë Mazrreku, i cili i dha përgjigjen e merituar priftit Italian Fulvio Kordiniano.

Kur prifti Italian sulmoi dinjitetin e popullit shqiptar në të përkohshmen famëkeqe”Revista d’Albania”të muajit mars 1941,e detyroi moralisht, Dom Nikollë Mazrekun,me pseudonimin,Nikë Barcolla, të shkruaj”Skandali Kordinjano dhe mbrojtja e Kombit Shqiptar”e nënshkruar edhe nga profesorët shkodranë”Kordinjano në gjyq përpara botës”

Ky qe edhe fillimi i shkrimeve të Dr.Lekes me përkthimin italisht të librit të Dom Nikollë Mazrrekut, kujtimin e të cilit e ruan me krenari edhe sot në moshën 93 vjeçare.Aty Dom Nikollë Mazrreku ka ngritur lart trimërinë dhe urtësinë e popullit shqiptarë duke kundërshtuar Kordinjanon dhe ata që e kishin nxitur  për të justifikuar pushtimin e Shqipërisë si një mision “qytetërues”.

Edhe pse priftin shqiptar e internuan në fshatrat e malësisë dhe librin ia sekuestruan,Dr.Leka në moshën e guximit nuk e ndali përkthimin dhe këmbënguljen për ta botuar në italisht me titullin “Risposta a Cordignano sui suoi giudici nei riguardi degli Albanesi”që do të thotë “Përgjigje Kordinjanos përmbi gjykimet e tij mbi Shqipërinë”.Pas shumë mundimesh përkthimi i Dr .Lekës e pa dritën e botimit nga shtypshkronja Kastrioti në 2000 kopje.Përkthimi doli më i zmadhuar nga 36 faqe në origjinalin shqip në 42 faqe, ku u inkluduan në parathënie edhe disa fragmente nga botimi i protestës të profesorëve të Shkodrës.Kopjet e librit u shpërndanë si trakte ndër konsullata të ndryshme dhe ndër italianë.Këte eksperiencë,Dr.Leka e ka paraqitur me detaje në  artikullin”Nikë Barcolla dhe profesorët e Shkodrës në mbrojtje të Kombit Shqiptar”.Përveç brendisë, Dr.Leka i ka dhënë gjithashtu vlerë titullit kushtrimdhënës të librit të Nikë Barcollës, duke vënë në dukje edhe  një fjalë të urtë të Aristotelit, që autori e kishte shkruar mbi kopërtinë,”Mos me u idhnue kur lypet, asht marri”.  Kjo vepër e parë, me pendë, e qëndresës antifashiste, në shtator të vitit 1941,meriton t’i nënshtrohet një studimi të veçantë,së bashku me parathënien e gjatë të shkruar nga përkthyesi.

Për këte Dr.Leka shkruan:”Takimi im i vetëm në fillim të vitit 1942 për t’i marrë leje Dom Nikollë Mazrrekut për botimin e librit të cilin e kisha përkthyer në italisht pa ditur se do të lejohesha ta botoja, ishte për mua një çast mallëngjyes, pse këtu isha ulur unë, një student 18 vjeçar dhe përpara meje një burrë i gjatë,i veshur me petkun e thjeshtë fetar,që me penden e tij kishte nxitur mijëra student të demonstronin për liri.Fjala e ëmbël e tij dhe idealizmi i tij për atdheun tonë të shtypur, ishin mbizotërues në bisedimin tonë. Menjëherë u kuptuam se cila ishte detyra e çdo qytetari shqiptar,cilado qofshin pasojat nga pushtuesi fashist.Asnjeri nga ne nuk kërkonte famë ose ndonjë përfitim material, ishte vetëm detyrë misionari që kërkonte vetëmohim.Siç shkrova në parathënien për lexuesit italianë me 1942,(Prefazione traduzione di Agim Leka Borshi) përkthimi i këtij libri në gjuhën italishte nuk kishte tjetër forcë shtytëse, përveç dashurisë së thjeshtë për Atdhe.”Dr.A.Leka

Me këte forcë shtytëse Ai vazhdon.

Në pranverën e vitit 1943,kur i Riu Leka  ishte në malet e Skraparit me çetën e Prof. Abaz Ermenjit, takohet me kryetarin e misionit Anglez në Shqipëri,Kolonel Mc Lean,me të cilin biseduan në frëngjisht për lëvizjen e rezistencës në Shqipëri.Më vonë  pjesëmarrja e të Riut Leka në “Konferencen e Mukjes” në Gusht të vitit 1943,është një histori e gjatë të cilën e rrefen edhe sot me një kujtesë të kthjellët,sepse tashmë është i vetmi dëshmitar i gjallë i kësaj ngjarje  të madhe,po aq edhe  tragjike nga tradhëtia komuniste.

Takimi në malet e Krujës i të rinjëve nacionalistë me heroin e rezistencës së 7 Prillit,Major Abaz Kupi me 28 Nëntor 1943,ishte bashkëpunues.Fjalimin e rastit për bashkimin e nacionalistëve shqiptar në një front të përbashkët e mbajti i Riu Leka,me këte fitoi admirimin e Majorit.Fati i bashkoi edhe në Amerikë, kur Z.Kupi ishte në fund të jetës, kërkoi asistencën e Dr.Lekës dhe në krahët e tij dha frymën e fundit.

Të gjitha këto që u shkruan më sipër,si edhe takimet me ideolog dhe personalitete të tjera nacionalistë, u bënë burim frymëzimi për të paraqitur protestën dhe rezistencën e popullit shqiptar nëpërmjet shkrimeve të tij, të cilat i botonte te gazeta “Zëri i Lirisë”që drejtohej nga Musine Kokalari.

Gjithë kjo veprimtari binte në sy të lëvizjes komuniste,ku e vunë në shenjestër për ta eliminuar,siç u bë me vrasjen e Besnik Çanos.Urtësia e babait të tij e shmangu këte katastrofë, duke e dërguar për studime në Vjenë së bashku

me 100 studentë shqiptarë.

Kjo hapi rrugën për studime universitare  të cilat i përfundoi kur ishte student në Itali.

           I diplomuar në fushën e mjekësisë në Romë,Dr.Leka afirmohet jo vetëm në fushën e mjekësisë por edhe si një intelektual me kulturë përendimore.

I ndarë prej shumë vitesh nga vendlindja, i lidhur me shumë atdhetarë në SH.B.A.vazhdoi të luftojë për të drejtat e shqiptarëve në Shqipëri,Kosovë e Çamëri. Në shtator të vitit 1957 boton në “The New York Times” me pseudonimin ,ILLYRIKUS,artikullin “Për lirinë shqiptare kërkohet një politikë pozitive Amerikane”.

Artikulli në fjalë është nxitur nga vizita e Harrison Salisbury në Shqipëri dhe intervista me kryeministrin,Mehmet Shehu.

Ja disa fragmente të shkëputura dhe të përkthyera nga Dr.Leka.

“Si amerikan me prejadhje shqiptare,e ndiej veten të gëzuar për interesimin që New York Times tregoi duke tejshpuar pjesën më të fortë të perdës së hekurt  tamam në brigjet e Detit Adriatik e cila ka qenë e mbyllur për opinionin publik përendimor për më shumë se një 10 vjeçar….Integriteti territorial dhe pavarësia e Shqipërisë, ishin ndër tiparet  themelore të politikës së shteteve të Bashkuara të Amerikës  në kohën e Woodrow Wilson,emri i të cilit simbolizon përpjekjet pionere amerikane për demokraci dhe drejtësi nepër botë,me interesim të veçantë për mbijetesën e kombeve të vogla….Kritika e Z.Shehu ndaj një miku kaq të sinqertë të popullit shqiptar,Z.Harry T. Fultz,ish anëtar i Misionit Amerikan dhe ish-drejtor i Shkollës Teknike Amerikane në Tiranë,ku Z.Shehu pati privilegjin të arsimohej,është një trillim fund e krye.Kjo është tipike e demagogjisë komuniste dhe tregon një mospërfillje të turpshme të mirënjohjes tradicionale dhe të përhershme shqiptare, ndaj miqëve të saj të huaj.”Dr.A.Leka

 Kurse në artikullin “Letter to the New York Times”1969,në të cilën proteston kundër qeverisë Jugosllave për represionet që ata kryejnë ndaj demonstruesve Kosovarë.Ky artikull është shkruar nga autori edhe në gjuhën shqipe dhe është botuar në gazetën “Dielli”me 5 shkurt 1969.

Nga mund të citojmë:“Kërkesa e kosovarëve,që të lartësojë pozitën,nga një “Krahinë Autonome” brenda Republikës Serbe me një Republikë të plotë është një kërkesë e arsyeshme,e drejtë dhe e merituar,pse populli Kosovar ka vuajtur dekada nën sundimin serb.Në publicistikën e Dr.Lekës, është për t’u vlerësuar përpjekja e gjatë në lidhje me kapitullin e Skenderbeut në Enciklopedinë Britanike,që mbahej më e madhja e asaj kohe.Maratona e letërkëmbimeve, fillon me përgjigjen që merr me 21 gusht 1961 nga Fan Noli i cili e mirëpret kërkesën e Dr.Lekës  për të bashkëpunuar në korrigjimin e origjinës serbe të Skenderbeut në ate Enciklopedi.(Nga letra origjinale e Nolit:”I enclose  a copy of these two pages.As you may know,”The story of Scanderbeg”was my dissertation for my Ph.D.Degree at Boston University.It was published in 1947 by Vatra,30 Hutington Ave.,Boston 16 Massachusetts.

Another book in which the question is discussed is by Fr.Athanase Gegaj,”L’Albanie et l’InvasionTurque au xv-e Siecle.” It was a doctoral thesis,published by the University of Louvain, Belgium,in 1937.All you have to do is call the attention of the editors of the Encyclopedia Britanica to these two books,which are the latest on the subject,both of them based on archival material”.)

Me këte letër orientuese të Nolit ku përfshihet vepra “Histori e Skenderbeut”,me të cilën kishte mbrojtur disertacionin në Universitetin e Bostonit dhe vepra e Fr Athanase Gega,”Shqipëria në invazionin Turk te shek.15” me të cilën kishte mbrojtur tezen e Dokturaturës në Universitetin Louvain,Belgium,1937,Dr. Leka i drejtohet Editorit të Enciklopedisë,Nov. 13. 1961.

Në letër kërkohet korrigjimi sa më i shpejtë i këtij gabimi duke e zëvendësuar me një fakt historik,sipas orientimit të letrës së Nolit…

(“I am the subscriber of the Encyclopedia Britanica and open going over volume 20,page 726 on the topic of Skanderbeg,the national hero of the Albanias,I was surprised to read the assertion that Skanderbeg was of “Serbian origin”…)marrë nga letra origjinale e Dr.Lekës

Në Janar.8. 1962,Dr.Leka merr pergjigje nga Leona B. Kraus,Editorial Assistant ku pranohet kërkesa për ta shqyrtuar artikullin në fjalë.(”We appreciate your writing us concerning the origin of Skanderbeg in the Britannica article Skanderbeg or George Castriota (volume 20,page 726)…)

Jan.22.1962 Dr.Leka e njofton Peshkop Nolin për përgjigjen që mori nga Editori, duke inkluduar edhe letrën përkatëse.

Nov.8.1966 pas një pritje të gjatë,Dr.Leka i drejtohet përsëri editorit:Dear Miss Kraus…..duke i shprehur shqetësimin e vonesës së korrigjimit sipas letrës së Peshkop Nolit i cili kishte ndërruar jetë nje vit më parë me 1965 dhe mund t’i shkaktonte ndonjë vështirësi Dr.Lekës në zgjidhjen e problemit.

Nov.18.1966 Dr.Leka merr leter nga HelenL.Carlock,Editorial Assistant se artikulli për Skenderbeun është rishkruar,por do të botohet në janar të 1967 me autor Tajar Zavalani,(former Program Assistant,Albanian section,B.B.C.)ku është cituar the libri i Metropolitan Noli në bibliografi.(Dear Dr,Leka/ The rewritten article on SKANDERBEG has not yet been published.It will appear in our 1967 edition,to be published in January 1967, and we enclose a tearsheet of the page.The autor is Tayar Zavalani…)nga letra origjinale

Kjo e bëri krenar Dr.Lekën që realizoi të vërtetën historike të Heroit Kombëtar,Skenderbeut.

Gjithë këte letërkëmbim,Dr.Leka ia dërgon Prof.Aleks Buda,Kryetar i Akademisë së shkencave të R.P.S.SH. Duke i shkruar ndër të tjera:Kam lexuar me interes letrën tuaj në gazeten”Liria”me të cilën i bënit thirrje bashkësisë shqiptare në Amerikë në lidhje me mbledhjen e dokumenteve të jetës së Hirësisë së tij, të ndjerit Peshkop Fan S.Noli.

Unë kam patur një letërkëmbim me Peshkop Nolin në lidhje me një protestë që i bëra “Encyclopedia Britannica”Edicioni i vitit 1961,në të cilën autori e quante Skenderbeun me prejardhje serbe…..”

Letra është e gjatë dhe kërkon studim më vete,ashtu si gjithë dokumentacioni i dorëzuar nga Dr.Leka këtij institucioni, për t’i shërbyer studiusve në vazhdimësi. Me shumë interes është artikulli “Dilema Greke e Shqipërisë” botuar anglisht në gazeten “Illyria” të N.Y.dhe përkthyer e botuar në shumë gazeta shqiptare.

Artikulli në fjalë është një përgjigje dhënë Nikolas Gage,i cili botoi në “Washington Post” me 2 Prill 1995,artikullin “Kosova  fuçi baroti”.Nikolas Gage kondiciononte rivendosjen e Autonomisë së Kosovës,me dhënien e një autonomie paralele,minoritetit grek në Shqipëri.

Ndërsa Dr.Leka tërheq vëmendjen,në artikullin “Dilema Greke e Shqipërisë” se  N.Gage kur flet për minoritete etnike të Ballkanit, nuk përmend minoritetin Shqiptar në Çamëri që sistematikisht po helenizohet.Është edhe ky një studim shumë intresant dhe kurajoz për t’i shërbyer të vërtetave historike të popullit shqiptar të nëpërkëmbura.Të bukura dhe të rëndësishme janë edhe letrat dhe korrespondenca me autoritet shqiptare pas 90-tës si edhe me personalitete amerikane siç është, letra drejtuar. Ambasadorit të parë amerikan në Shqipëri Ryerson ku shpreh entuziazmin dhe shpresën  e ndryshimeve të mëdha demokratike në shqipëri.

Për kontributin e Dr.Lekës,në fushën e arsimit dhe të mjekësisë pas viteve 90 në Shqipëri kanë shkruar shumë autoritete shqiptare pa dallim ngjyre politike sepse detyrën e tij e ka drejtuar logjika e shëndoshë për t’i shërbyer popullit të shumëvuajtur.

Dr.Leka pati fatin ta përjetojë dhe gëzojë rezultatin e kontributit të tij modest që dha për pavarësinë e Kosovës,dhe kohët e fundit me një shkrim të gjatë për pafajësinë e R.Haradinajt.Kështu,Dr.Leka e ka  lartësuar veten si atdhetar i shquar në mbrojtje të çështjes kombëtare dhe të ëndërres rinore për Shqipërinë Natyrale.

Skënderbeu, Nënë Tereza dhe Kadare – triumvirati i krenarisë kombëtare

by

Nga:Suzana Tahiri/
Çdo komb ka simbolet dhe njerëzit e vet të shquar, të cilave u referohet në ditë të mira dhe të këqia. Edhe shqiptarët, si kombi më i lashtë në Europë dhe më gjerë, përveç që kanë dhënë shumë për qytetërimin botëror, kanë edhe tri figura të spikatura që vlerësohen gjatë të gjitha kohërave.
Gjergj Kastrioti Skënderbeu lindi më 6 maj 1405 në Dibër. U mor peng si nizam nga Sulltan Murati më 1421. Pas shkollimit kreu detyra ushtarake në Ballkan dhe Azinë e Vogël dhe iu dha titulli fisnik. A ishte organizatori i kryengritjes antiturke, së bashku me 300 kalorës shqiptarë dhe më 28 nëntor 1443 shpall rimëkëmbjen e principatës së Kastriotëve. Ai ishte organizatori i Kuvendit të Arbërit. Vdiq me 17 Janar 1468 në Lezhë duke i siguruar vendit 25 vjet liri. Skënderbeu u bë frymëzues për shumë autorë shqiptarë, mes të cilëve Dhimitër Frangu, Marin Barleti, Gjon Muzaka, Naim Frashëri, Fan Noli e deri te Kadare e Godo. Por po aq frymëzues ai u bë edhe për mjaft autorë të huaj, qindra libra u shkruan për të për më shumë se 5 shekuj. Ndër librat e para spikat “Historia de Vita et gestis Scanderbegi, Epirotarum Principis (Romë, 1508-1510), ndërsa libri i Barletit në latinisht u përkthye rrufeshëm në gjermanisht, italisht, portugalisht, polonisht, frëngjisht, spanjisht, anglisht dhe në shumë gjuhë të tjera në 5 kontinetet. Me frymëzim nga Skënderbeu, Volteri shkroi “Marrja e Konstandinopojës”, ndërsa autorë brtianikë shkruan në shek.18 tri tragjedi. Heroi shqiptar u bë frymëzues për Ronsarin (shek.16), Longfelloun, Gibonin, Paganelin, Bajronin, për shkrimtarin danez Ludvig Holberg, për kompozitorin italian Vivaldi dhe shumë autorë të tjerë.
Gonxhe Bojaxhiu, e njohur botërisht si Nënë Tereza e Kaluktës lindi në Shkupin e asokohshëm shqiptar më 26 gusht 1910 dhe vdiq më 5 shtator 1997 në Kalkuta të Indisë. Ajo konsiderohet si humaniste më e amdhe në shkallë botërore, fituese e çmimit Nobel për Paqen dhe e shpallur e bekuar nga Selia e Shenjtë në Vatikan më 19 tetor 2003. Një nga presdientët më të shuar amerikanë që ka bërë shumë edhe për çështjen shqiptar, Klinton ka pohuar se “Nënë Tereza, ishte e para që më bëri ta dua kombin shqiptar; ndihem krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe ndaj vlerave të lirisë”.
Ismail Kadare, ndër shkrimtarët më gjenialë botërorë, ka thyer të gjitha rekordet e nominimit për çmimin “Nobel” në letërsi duke spikatur për novelat e romanet, por edhe përmbledhjet me poezi, poema dhe ese. Nisi të shkruajë kur ishte 16 vjeç dhe veprat e tij janë përkthyer në mbi 50 gjuhë të botës, përfshi gjuhët kryesore të OKB. Në 1992 u vlerësua me “Prix Mondial Cino Del Duca”, 1996 u bë anëtar për jetë i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike në Francë, në 2005 fitoi “Man Booker International Prize” duke mposhtur edhe disa titanë të Nobelit për letërsinë, në 2009 mori çmimin “Prince of Asturias për Artet”, në 2015 u vlerësua me “Çmimin e Jerusalemit”, ndërsa në 2016 mori “Kalorësin e Legjionit të Nderit”.