Ndersa nostalgjia ritet per lindjen e larget e Genkis Kahn/

Putini harton perandorine e tij./

Perktheu nga Wall Street Journal; Abdyl Ali Koprencka/Nju Jork/

Me 16 Korrik do takohet Presidenti Trump me Vladimir Putin në Helsinki. Ky President humbi zotërimin që nga Mongolia deri në Filand. Dikur nën Perandorija Ruse ndërmjet kufijsh te ndryshëm, duke mos lënë jasht BS që kishte nën pushtim nji te gjashtën e botës. Putini konsideron këtë situatë si humbje e kësaj Perandorije e cila ndodhi diku ne mesnatën e një dite gjatë muajit Dhjetor të vitit 1991. Kjo është konsideruar si humbja më kastatrofike gjeopolitike e shekullit njizet. Kjo situatë deri atëhere kishte bllokuar me miljona njerëz që flisnin Rusisht jashte kufive tashma të tkurrur. Dhimbja fantazmë për madheshtine e zhdukur të Rusisë kolektive akoma po gryen ndërgjegjen e tyre. Në këto ditë qëllimi i të ashtuquajtur i padrejtësisë historike na ripërcakton kuptimin e Rusisë ku me të vërtetë i takon qyteterimi saj. Ne këtë mënyrë duke menduar për të rishikuar si e ka ndjerë vehten vendi në të kaluarën e saj.
Me pak se nje dhjetë vjeçar Rusia me gjithë ndryshimet kulturale politike pretendon me të drejt të plote se i përket pjeses përëndimore te ruzullit. Në nji gazete Gjermane në një pjesë Z. Putin shkruante se Europa përfshihet nga Lisbona deri ne Vladivostok. Kjo shtirje aspiron shkëmbimin e lirë dhe ndan vlera të përbashkëta.
Tashti oreksi Rusisë është ngritur në drejtim te lindjes në nji aleance jo të kollajshme me nji vënd  shumë të fuqishëm por shume mëndje ngushte sikur është Kina. Njikohësisht edhe ne lidhje me vëndet Muslimane si Turqia dhe Irani. Por mund të theksohet më së tepërmi se Rusia në ndjenja e vetme në pafundesi, mund te qëndrojë e vetme dhe mos ketë familjaritet me askërkënd. Kjo eshte motoja e shpikur e Car Aleksandrit III, njiqind vjetë përpara duke u mbështetur vetëm në dy aleatët e saj Ushtrija dhe Marina. Rusia nuk është i vetmi vënd në botë që mbështetet në të kaluarën e lavdishme në Nacionalizem dhe për ta rifituar atë. Kjo imagjinate ja ka ngritur shume oreksin, nga Breksiti Englez te Z. Trump “ Amerika mbi te gjitha” deri te Kina e Xing JU Pingut e trimëruar tashma nga rregullat këtij të fundit që përcakton rregullin nacional ne institucionet e tij duke u bazuar ne bashkëpunim dhe kompromis e duke u ndihmuar në mase te madhe nga SH.B.A. dhe aleatët e tyre, të cilët po luftojnë për ta mbajtur. Koncepti i vërtetë i Perëndimit asht tashma në pikë pyetje. Kjo ide shpërthyese ka ngritur nji situatë dramatike se si e ndjen Moska pozitën e saj në këtë rruzull. Rusia ka rreth dyqind vjete që tenton ti afrohet Perëndimit. Në referencat e saj ka rrugët pozitive dhe negative thotë Fjodor Lukanov Kryetari këshillit për punët e jashtme dhe të mbrojtjes, këshill ky që lajmëron Kremlinin. Sot kjo nuk përkon me realitetin sepse perëndimi është duke u larguar nga pikpamja për të qënë në qëndër e këtij rruzulli tokësor. Këto ndryshime po ndodhin edhe sepse në Rusin e sotme stili i jetes po ndron në pikpamjet dhe drejtim të influencës përëndimore. Ky fenomen evidentohet gjate kampionatit te fundit botëror të futbollit. Tashti vizitoret hasin biçikleta të ndara , vegan kafene hipsters me mjeker që shërbejnë në shumë raste krikllat e birrës.
Akoma e ndjejnë që kanë nji drejtim tjeter dhe të rrethuar nga armiqt megjithatë me këto premisa kane mbajtur shoqërinë Ruse. Invazioni i zotit Putin drejt Ukrainës në vitin 2014 dhe sanksionet ekonomike nga ana e shteteve Përëndimore e shtyne shtetin Rus ne reçesion ekonomik dhe ne një krizë financiare e cila e detyroi këtë të marë nji kthesë me përmasa historike.
Deri ne 2014 Rusia e ndjente vehten si më e preferuara e Perëndimit thotë Dimitri Trenin drejtori Operës te Moskës. Qysh atëhere ka tregues që tregojnë se Rusia është kthyer mbrapa. Elita Ruse me Putinin në krye kanë arritur konluzionin se të tentosh për tu bërë pjestare e Perëndimit  nuk është më resultative dhe njikohësisht e pa frytëshme.
Çfarë po ndodh me Rusinë sotme jo vetëm qe po tradhtohen idete e lirisë të Gorbaçovit dhe te presidentit Jeltsin , shton Z.Trenin, por po shkon drejt shkaterimit frymës Përëndimore qe dominoi Shtetin Rus deri në atë kohë, por po ecën akoma më poshtë në të gjitha drejtimet. Ajo po shkon shekuj mbrapa duke kërkuar ti përshtatet Carit Rusise Pjetrit Madh, i cili jetoi treqind vjet përpara. Për disa Rusë ata shofin akoma më larg kërkojnë kohën e Golden Horde deri në trashëgimnin e Perandorit Mongol Genghis Khan i cili sundoi Muscovin që nga fillimi i shekullit trembedhjet deri nga fundi i shekullit pesëmbëdhjet.
Disa Nacionalist Rusë shkojnë deri aty që shteti Mongolo Turk i drejtuar nga pasardhesit e Ghengis Khan që vazhdonte me djalin e madh te tij si bazen themelore te gjithë perandorise Ruse. Megjithëse ka kaluar kohë shumë e gjatë Horda është duke u rifreskuar perseri nepermjet TV dhe filmave te rinj. Temat e filmave kujtojnë dikur kryeqitetin e Hordes Sara Batu i rrafshuar në shekullin e pesëmbëdhjet. Nji nga filmat e fundit ngre nostalgjin për atë kohë duke treguar pallatet e mëdha të shoqëruara nga Xhamitë ku vizitorët kanë hypur mbi kameliet, praktikojnë gjuetjet me shigjetë dhe bëjnë fotografi me veshje Mongole.
Historianët e sotëm Rusë të shoqëruar nga Kisha Orthodokse e konsideron për nji kohë të gjatë sundimin e Hordes mbi Rusinë si nji kohë barbare që e la këtë vënd të pa zhvilluar duke e krahasuar me perëndimin. Studimi historisë saj është ndaluar nga Kremlini që në vitin 1944. Por revizionistët modernë të frymzuar nga ideologjija Euroaziatiste vuri Rusinë kundër Perëndimit duke e konsideruar shtetin Rus si trashigimtare e Perandorise Mongole. Ata admirojnë centralizmin e pamëshirshëm. Kjo është dëshira e tyre për të pushtuar dhe me aftësinë e tyre për të mbajtur nën kontroll rregullin dhe ligjin nën tolerancën e fesë, e cila lejon Kristianizmin dhe Islamizmin te bashkë egzistojnë.
Në realitet, Shteti mesjetar Rus ka adaptuar shumë nga sistemi admistrativ i periudhës të Golden Horde. Fjalët Ruse si para(dengi), thesar(kazna) dhe doganë(tamozhnia) jane me origjinë Mongolo Turk. Sistemi Mongol postar dhe rjeti transmetimit i Yam(patate e ëmbël) asht shtylla e Perandorisë Ruse. Por mbasi mundën pas ardhësit e Hordës Rusët mbuluan shumë gjurmë të egzistencës të atyre. Dikur Qyteti i Sara Batut ishte më i madh se Parisi dhe Londra. Sot ështe nji fushë gjigande e mbushur me qeramikë të hedhur dhe xhamitë, pallatet të përbëra dikur me tulla po zhgaterohen. Me keto materiale po fortifikojnë(ndërtojnë) Kishat dhe keshtjellen e Astrakanit te shekullit gjashtëmbëdhjet te shtrira gjat Lumit Vollga.
Udhëheqësi kryesor i lëvizjes Euroasiste sot është filosofi Aleksander Dugin. Filozofia e tij kombinon admirimin e Hordës me të djathtën extreme Amerikano Europiane dhe me lëvizjen e neo fashiste. Për më tepër cilson: “Ne Rusët jetojmë nën hijen Genghis Khan. Ai na solli ne jo vetëm nënështrimin e Lindjes por edhe lirinë e pendës Përëndimore.” Ai vazhdon të shkruaj se: “ Rusët përpara Genghis Khan ishin nji periferi e Bizantit dhe Europës. Këta mbas Genghis Khan janë bërthama e Perandorisë Botërore , mbas Romakes, qëndra absolute për betejen gjeopolitikale per të përcaktuar fatin e rruzullit.”
Z Dugin ka nj dalje frekuente në mediat Ruse. Zyrtarët Rusë nuk duan ta përmëndin publikisht por ai ushtron influencë nepër korridoret e fuqise politike.
Këtë e cilson Andrei Kortunov drejtor i Keshillit të Çështjeve Internacionale. Ndër të tjera shton se magjepsja e re në drejtimte Golden Hordë është plotësisht e qartë se ka qëllim politik. “ Kjo është dëshirë për të treguar historinë Ruse por jo për të pércaktuar thjesht Kristianizmin ose Kristian Muslimanizmin kur dihet se ne Rusi jetojnë njizet miljon Muslimanë.” Z. Kortunov vazhdon:” Këtu është nji dëshirë për të shpjeguar se orientimi Përëndomor nuk është e vetmja trajektore por ka altenanativa të ndryshme nga ajo.”
Impulsi për të abandonuar orientimin Përëndimor Rus është theksuar nga Vlladislav Surkov nji nga këshilltarët më të afërm gjatë krizës Ukrainës. “ Rusia harxhoi katërqind vjet me sy nga Linja dhe katërqind vjet nga Perëndimi pa zënë rënjë në asnjërën anë. Gjatë muajit Prill nëpër artikujt akademik Z. Surkov shkruan se qysh tashti e tutje Rusia, nji gjysem race e përjetëshme , do përplaset me vetminë dy tre qind vjeçare gjeopolitike.
Dizilusioni i thelle buron se nga dështimi politik i Rusisë për të ju afruar Perëndimit mbas thyerjes të B.S. Ky dështim tashma është i pranushëm nga Perëndimi por jo nga zyrtarët e Moskovit. “ Perëndimi nuk është sufiçent imagjinativ ose krijues që ne ta përqafojmë në nji moment kur Rusia ka qëllim të kthehet në nji vënd normal.” Cilson Vygaudas Usackas ish mininistri i jashtëm i Lituanisë. Sherbeu deri ne vitin e fundit ambasadori i Moskës në UE. Tashti drejtues ne Institutin e Europës të mendimit. “Si rezultat ne përfundimisht shohim se Rusia po kërkon indetitetin e saj midis Evropës dhe Azisë. Ndërkohë që Rusia është bërë nj forcë agresive shumë e qëndrueshme për të deskretiuar dhe për të minuar burimet Perëndimore demokratike.
Ndërsa forcat e largojnë Rusin nga Perendimi , të cilët e pëshpërisin nën tavolinë. Pika e thyerjes arriti konkretisht me vendimin e Putinit me pushtu Ukrainën( ku shumë politikanë mendojnë që Rusia kryesisht mos të jetë nji vënd i ndarë) dhe aneksimin e Kirmes. Në krizën e Ukrainës të vitit 2014 dhe reaksionit te Perëndimit, Mr. Surkov shkruan:” Stop qëndrimi i Rusisë drejt Perëndimit nji udhëtim me shumë perpjekje të pa frutëshme për tu bërë pjesë e civilizimit Përëndimor.
Sanksionet ekonomike Përëndimore të vendosura që nga viti 2014 paksoi shkembimin tregtar investimin e shumë kompanive, njikohësisht preku intersat e oligarkis e sidomos për të bërë pushime Europiane. Me zgjedhjen e Mr. Trump e deshirën e këtij të fundit për të ngrohur lidhjet me Z. Putin dhimbjet e këtij janë shumë fishuar. Administrata e Z. Trump ka forcuar sanksionet kundrejt kompanive dhe individualëve Rusë. Në kundërshtim me President Barak Obama ku i friksoheshte antagonizmit me Rusinë si nji hap i rezikshëm. Z. Trump i ka dërguar armë vdekje prurëse ushtrisë Ukrainase.
Në realitet dinakëria Ruse kundrejt Perëndimit është ritur ne mënyrë të konsiderushme nepermjet TV duke e konsideruar si mik Z. Trump e duke e quajtur ose thirur herë pas here nash(i joni). Në nji kohë që diskutohen projektet nukleare për të sulmuar qytetet e Amerikës. Propoganda Ruse shpesh i barazon vëndet Perëndimore me Hitlerin e Gjermanisë, premton se do ti mund ato sikur B.S. Gjermaninë ne vitin 1945.
Nuk është plotësisht e qartë se çfare shtrirje ka politika e Kremlinit në propogandën e saj. Objektivi i Putinit është zvogëlimi i fyerjes ndaj Shtetit Rus, ndërkohë që Rusia po ecën drejt oportunizmit dhe drejt civilizimit. “ Nuk mendoj se Putini mendon drejt mithologjis historike “ thotë Mr. Kurtov antar I Keshillit Internacional Rus. “Nuk mendoj se ai dëshëron nji bazë ideologjike për politikën e tij”
Akoma ekspansionismi Rus nuk është e gjitha që pushton ambicjen e tij personale. Perandoria e tij ndertohet(bazohet) si nji pjese e DNA e Rusisë me historine Sovjetike, thotë Alina Polyakova nji eksperte në Institutin e Brooklinit. B.S. i Stalinit po ashtu edhe Rusia e Z. Putin, thekson ajo, lëvizin drejt për të ripushtuar pjesët e humbura të Perandorisë Ruse që ishte shumë e fortë duke arritur me aneksu shtetet Baltike duke mos harruar edhe pushtimin Filandës. Politika e Z.Putinit nuk është e veçuar prej kësaj.” Këtu është nji ndryshim midis Rusisë dhe Perandorive të tjera sikur Perandorive Angleze ose Franceze. Këto dy Perandori e kanë humbur sensin për vazhdimin e pushtimeve të reja, por sensi i humbjes i Rusisë kur nuk ka humbur ose ideja për te qënë viktimë e botës nuk është e shëruar akoma.
Z. Putin nënvizon se janë viktimë përsëri e thyerjes të B.S. Vëndi humbi 23,8% të territorit, 48,5% të popullsisë dhe 41% të ardhurave. Simbas territorit Rusia është ndër vëndet më të mëdhaja por kjo nuk është rjeshtuar në dhjetshen botërore ekonomike. Të ardhurat e saj barazohen me ato të Koresë Jugut ose të provincës Guandongut të Kinës. Klasa politike Ruse shef me nostalgji kohën kur Moska nga frika respektoheshte si nji nga dy kryeqytetet e supërfuqisë botërore.
Sot Rusia nuk ka ideologji ose alternative per ndonji model eksporti ose tregëtije por ka ideollogji ushtarake me deshirë për ta vënë në përdorim si në Siri, Gjeorgji dhe Ukraine.
“Autoriteti dhe pozicioni Putinit asht i qartë: “ Çdo gjë është mbresë lënës nga e kaluara, duke i hedhur sytë nga Perandoria Ruse edhe nga B.S. ne duhet të kthehemi në këto kohë të lavdishme.” Thotë historiani Rus Aleksej Maleshenko antar i organizates jo qeveritare Dialogu Qytetar. “Por çfarë madhështije?” Pyet ai. “Nuk është mendimi i Rusisë Nacionaliste në se njerzimi kanë frikë nga ne. Kjo ideologji asht huligane. Ne nuk imagjinojmë të arthmen tonë që kështu duhet te mbajmë të shtrëmbëruar të kaluarën.
Kështu Rusia ,shton ai, duke rishkruar të kaluarën që i përshtatet nevojave ideologjikale te kohës, tashma është nji nder tradicional. “Çdo gja asht oportune. Kur unë isha student ishte nji penë Tartare Mongole e cila u kthye në penë Mongole, ne vazhdim u kthye Golden Horde penë dhe tashti u kthye ne nji penë që nuk egziston më aspak dhe kjo aspak është nji bashkëveprim midis Lindjes dhe Rusisë.

Marrë nga Wall Street Jurnal date 7 Korrik 2018
Me rastin e takimit Trump Putin.
Perkthyes Abdyl Ali Koprencka
Germantown NY 13 Korrik 2018