Archives for December 2012

NJE TAKIM I GËZUESHËM

December 7, 2012 by dgreca

Nga Luan Çipi/

Ishte e papritur thirrja telefonike për një takim ne “Hotel Rogner”. Bashkë me shkrimtarin vlonjat Lame Fandi u ftuam për një bashkëbisedim me vlonjaten e famshme, hebreje-amerikanen Ana Xhon Kohen dhe kaluam këndshëm me të për gati dy orë.

Është rasti të shkruajmë pak fjalë për këtë figurë të shquar të gruas shqiptare në diasporë, që prej shumë vjetësh është Presidente e Shoqatës të Grave Shqiptaro-Amerikane, me emrin “MOTRAT QIRIAZI”.

Ajo ka lindur në qytetin e Vlorë, ne vitet e para pas Çlirimit dhe atje kaloi vitet plot gjallëri të fëmijërisë dhe adoleshencës, duke kryer me rezultate të mira edhe Gjimnazin “Halim Xhelo”.

Nisi edhe studimet e larta në Tiranë, por u largua nga Shqipëria në vitin 1966, së bashku me prindërit dhe anëtarët e familjes e saj dhe shkoi në Greqi, ku përfundoj studimet për mjekësi dentare në Universitetin Ethnikon dhe Kapodistriakon të Athinës, në vitin 1970. Pas kësaj u shpërngul në Shtetet e Bashkuara, ku vazhdoi studimet në Shkollën Dentare të Universitetit të Nju Jorkut dhe mori një diplomën për DDS Dentare në vitin 1976. Fillimisht u emërua si Asistent Profesor në një klinik të stomatologjisë të NYU ku qëndroj për dhjetë vjet dhe praktikoj po atje stomatologji të përgjithshme pa ndërprerje.

Në vitin 1990, me ndihmën e disa organizatave herreje të Amerikës, ajo solli 37 hebre shqiptarë (dhjetë familje) në SHBA, dhe i ndihmoj ata në procesin e integrimit.

Në vitin 1991, ajo u ftua në Shqipëri për të festuar formimin e Shoqatës shqiptaro-izraelit, ku ajo ka qenë zgjedhur si anëtare nderi.

Dr. Kohen ka manifestuar qysh herët shpirtin e saj human e bamirës. Ajo arriti të ndihmojë shumë njerëz, duke u lidhur me partnerë analog dhe me organizatat jo fitimprurëse që kanë pasur një vizion të ngjashëm me të sajën. Kështu gjatë viteve të fundit, në partneritet me Fondin “Ajri i Pastër”, Dr Kohen ka arritur të dërgojnë fëmijët nga familje të varfra (kryesisht të emigrantëve shqiptar) në kampe verore. Ajo gjithashtu ka punuar me vullnetarë në mënyrë që të sigurojë falas aftësimin për burra dhe gra shqiptare, për të trajnuar e licencuar si ndihmës e shoqërues në shtëpitë për të moshuarit, etj. Nëpërmjet shoqatës së vet të grave ka kontribuar për të evituar e lehtësuar rastet e dhunës në familjet shqiptare dhe për kujdesin shëndetësor të tyre, deri në shërbime mamografie dhe të specializuara. Kjo ndihmë falas ka raste që ka kaluar deri te disa fëmijë dhe gra nga Kosova, çka mendohet te zgjerohet për raste emergjente në dhe në Shqipëri.

Dr Kohen shpesh viziton shkollat me nxënës shqiptarë në Bronx, duke i mësuar fëmijët si të kujdesen për dhëmbët e tyre dhe për të ruajtur higjienë e mirë orale. Ajo merr pjesë në jetën e komunitetit ne vazhdimësi dhe ka kontribuar në mbështetje morale, emocionale dhe financiare për pjesëtarët e familjeve shqiptare. Ajo është vazhdimisht atje për të ndihmuar njerëzit në nevojë. Këto janë arsyet pse për pesëmbëdhjetë vitet e fundit gratë shqiptare e kanë nderuar atë me zgjedhjen e saj për çdo vit si President i AAWO Motrat Qiriazi “, organizata më aktive në komunitetin shqiptar të Amerikës.

Ana Kohen është e martuar me një intelektual hebre të mbijetuar nga Holokaustit, me origjinë nga Polonia dhe ka dy fëmijë mirë të arsimuar dhe te suksesshëm në profesionet e tyre, djali si financier dhe vajza në veprimtari mode.

Dr. Ana Kohen çmohet dhe vlerësohet jo vetëm nga shqiptaret e Amerikës, po dhe nga Shteti i Izraelit dhe sidomos nga Shteti Shqiptar dhe Bashkia e Vendlindjes. Ajo është dekoruar nga Presidenti Mojsiu me medaljen “Për merita të veçanta civile” në vitin 2004 dhe është shpallur nga Bashkia e Vlorës “Qytetare Nderi”, në korrik të vitit 2006.

Ana Kohen ka popullaritet, afeksion e dashuri nga çdo qytetar që e ka njohur ne Vlorë dhe ka ndjekur me tej jetën e saj. Ajo konsiderohet si simboli i hebrenjve shqiptar, që siç dihet, u mbrojtën me kujdes e ngrohtësi prej shqiptarëve dashamires nga rreziku i asgjësimit nazist. Sipas shkrimtarit dhe studiuesit Mojkom Zeqo, pjesë të objekteve personale të saj do vendosen në Muzeun Historik, krahas dokumenteve strehues të Anshtajnit të madh, (që dihet se u strehua për pak kohë në Shqipëri) si simbole të mbrojtjes dhe bamirësisë shqiptare ndaj hebrenjve.

Poeti i madh Xhevahir Spahiu, gjithashtu e njeh dhe e simpatizon humanisten e bukur, ndaj thotë për te: “E njoh Ana Kohen, është rritur në Vlorë, ka ngrënë bukë Vlore”. Ai vazhdon të tregojë; “E mbaj mend të bukur, simpatike, e inteligjente. Bëmat e saj në Amerikë, në ndihmë të Shqiptarëve, janë të panumërta. Ajo ka ndikuar në krijimin e shoqatës së miqësisë mes dy popujve tanë. I takonte t’a bënte këtë punë të nderuar, siç i takon dhe nderimi që i bën shteti dhe shoqëria shqiptare, duke e dekoruar për meritat dhe veprën e saj. Ana mund të ndikojë shumë jo vetëm në gjallërimin e marrëdhënieve kulturore midis shqiptarëve dhe izraelitëve, por dhe mes shqiptarëve dhe izraelitëve që jetojnë në Amerikë. Letërsia jonë është shumë pak e njohur në Izrael, Ana mund të jetë një ambasadore e shkëlqyer, pasi është tepër bindëse si emër”.

Duke biseduar gjatë me vlonjato-izrailito-amerikanen Ana Koheni, në radhë të parë si vlonjat, shoqe klase me vajzën time dhe motrën e Lame Fandit, si mik i afërt me babin e saj, të ndjerin Xhon Kohen, ne kujtuam me nostalgji ngjarje të 40 vjetëve më parë dhe konstatuam se kjo dashuri ka ngelur e pa shlyer në kujtesën tonë, çka na shtyn, siç thotë ajo “ta duam më shumë Vlorën, Shqipërinë dhe Shqiptarët dhe të bëjmë sa më shumë përpjekje për forcimin e kësaj mirënjohje, dashurie dhe miqësie tradicionale”.

Gjatë bisedimit mësuam se me kontributin e saj në qytetin e Vlorë, rruga ku kanë banuar pjesa me e madhe e izraeliteve është restauruar dhe Bashkia si çdo rruge i kane vene dhe asaj një emër. Mendimi ishte ta emërtonin “Rruga Ana Kohen”, po kur e mori vesh ketë ajo protestoi dhe propozoj, ti a vinin emrin, ashtu si dhe u vendos përfundimisht “Rruga e Hebrenjve”. Ky gjest altruist modestie na i rriti dhe më shumë respektin për të.

Ana Kohen është e ftuar në Shqipëri personalisht nga Kryeministri Berisha për festimet me rastin e 100 vjetorit te Pavarësisë dhe në agjendën e saj janë vizitat ne Vlorë dhe Tiranë, sipas Programit Qeveritar.

Unë dhe miku im Lame Fandi që ishim në bashkëbisedim, ndjemë kënaqësi të veçantë se e pamë Ana Kohen ashtu të bukur, si ishte para 40 vjetësh. Ne, gjithashtu, u larguam me besimin se dr Ana Kohen ishte entuziaste e optimiste dhe me program të kthjelltë për ta gjallëruar dhe me tej veprimtarinë e Shoqatës të grave shqiptaro-amerikane “Motrat Qiriazi”, në dobi të Shqipërisë dhe Kosovës, si dhe për rritjen e forcimin e miqësisë të popullit tonë me popullin Amerikan dhe Izraelit.
Tiranë,Nëntor 2012

NGA BERISHA DHE RAMA VJEN SHOW POLITIK DHE INFANTILIZËM SHTETFORMUES

December 7, 2012 by dgreca

Nga ELIDA BUÇPAPAJ/

Festimet e 100 vjetorit të pavarësisë ishin organizuar me vetëdije shtetërore. Por nderim dhe respekt meritoi kombi shqiptar për nivelin e kulturës demokratike dhe ekuilibrin. Megjithëse ishte një festim fitimtar pas një shekulli tragjik, shqiptarët nga të gjitha trojet demonstruan pjekuri dhe një gëzim legjitim. Sepse përballë të djeshmes së kallur në luftra, konflikte, genocid, dëbime masive, shqiptarofobi dhe diktatura, tani kombi shqiptar i ndarë në pesë shtete ndodhet në prag të integrimeve Euro-Atlanike.
Mrekullia e këtij festimi ishte se Shqipëria në paradën ushtarake parakaloi bashkë me 12 vende aleate të NATO-s, si vend anëtar i Aleancës ushtarake, garanci kjo, për të mos lejuar më trazira dhe turbullira në dëm të shqiptarëve. Ka ardhur koha që shqiptarët të jenë të barabartë mes të barabartëve të integruar në NATO dhe BE. Ky është objektivi që duhet të arrijnë shqiptarët dhe drejt këtij objektivi duhet t’i drejtojë klasa politike, e cila në vend të përgjegjshmërisë karakterizohet nga arrivizmi politik, ku etja për pushtet është kthyer në paranojë. Për të gjithë, papërjashtim.

Në festimet e 100 vjetorit, paçka se pati lëvizje të madhe, dhe prurje të madhe festuesish nga të gjitha trojet shqiptare dhe diaspora gjithçka shkoi për mrekulli, nuk pati asnjë incident që të prishte shijen e festimeve, përveçse u nderuan simbolet e kombit dhe gjithçka u vesh me flamuj të kuq me shqiponjën e zezë dykrenore. Kaq. Fqinjët u irrituan edhe nga kjo, por le të irritohen dhe le të shërohen nga albanofobia që në dekadën e fundit prodhoi të paktën tri konflikte, ai i Kosovës, Maqedonisë dhe Luginës së Preshevës. T’i falesh flamurit të kombit dhe të nderosh Isa Boletinin, Ismail Qemalin apo Hasan Prishtinën bën veç detyrën ashtu si veprojnë francezët, italianët, amerikanët, gjermanët, polakët, çekët. Nuk po i marr assesi si shembull fqinjët sepse ata kanë dëshmuar përherë shqiptarofobi dhe nacionalizëm të sëmurë.

Dhe do të thuhej se gjithçka shkoi ashtu si e dëshironte zemra e çdo shqiptari, sikur të mos përballeshim me shijen e hidhur të konfliktualitetit midis palëve edhe në ditën e madhe, me sjelljet vulgare për të festuar veç dhe ndarë dhe që u kulmuan me retorikën e Berishës e cila vazhdon prej 28 nëntorit. Nuk do ta „fajësoja“ për rastin „Preveza“ sepse Berisha iu referua kontekstit historik. Në këtë rast, po të kishte mendësi shtetformuese, do të duhej të dilte Ed Rama e ta mbronte, si do të duhej të vepronte Berisha nëse do të„shkiste“ Rama. Por në politikën shqiptare ekziston ligji i xhunglës, që do të thotë se kur je duke rënë nuk të japin dorën por shkelmin për të rënë sa më poshtë që të jetë e mundur, mundësisht në greminë.

Kur u mendua se u tejkalua incidenti diplomatik, dhe pala greke u sqarua, Majlinda Bregu doli e lajmëroi se qeveria shqiptare do të mblidhet pas festimeve në Vlorë, atje ku mblodhi qeverinë e parë Ismail Qemali.

Kur Berishës do t’i duhej t’i largohej euforisë së festimeve, e cila gjithësesi ishte legjitime, për t’iu afruar realitetit, Berisha bie në një tjetër eufori, ku nga kryeministër vetëshpallet aktor dhe bën show në nivel amator dhe infantil.

Sot, kryefjala e klasës politike shqiptare, kudo qofshin, është integrimi sa më i shpejtë i shqiptarëve si komb në NATO dhe BE sepse jemi të fundit në rajon.

Çfarë kërkon kjo? Përgjegjshmërinë dhe sjelljen e shtetarit për të ndërtuar shtetin e të drejtës. Kurrsesi provokime që bien erë destruktivizëm.

„Shteti i së drejtës“ është një doktrinë me origjinë nga drejtësia gjermane, që po ta pëkthejmë shqip do të thotë „shteti i bazuar tek drejtësia dhe integriteti“, ose „shteti ligjor“. „Shteti i së drejtës“ është një shtet i mbështetur tek kushtetuta, ku pushteti ekzekutiv ushtron pushtetin e tij përmes ligjit. Sipas konceptit Anglo-Amerikan „shteti i së drejtës“ lidhet me konceptin e „rule of law“ – „sundimi i ligjit“, që do të thotë me fjalë të tjera sundimi i drejtësisë në të mirën dhe për të mirën e qytetarit.

Që do të thotë se nëse klasa politike shqiptare arrin ta ndërtojë shtetin e së drejtës, kombi shqiptar integrohet në Europë. Gabim i secilës palë penalizon shqiptarët si komb, i dënon shqiptarët si komb, pa asnjë faj, për fajin e vetëm se vazhdojnë e besojnë tek këta politikanë.

Pas 22 vitesh tranzicion, Berisha deklaroi nga Vlora: „Shtetësi shqiptare pa kushte për çdo shqiptar kudo ndodhet“, kur do të duhej që nga selia e Ismail Qemalit, vajti që vajti, ta kishte ftuar edhe liderin e opozitës dhe prej andej të deklaronin bashkë, se të gjitha energjitë do të shkojnë për ndërtimin e një strategjie kombëtare për krijimin e shtetit të së drejtës, i cili do ta bëjë qytetarin shqiptar të ndihet i barabartë në kontekstin e integrimeve europiane. Ky është objektivi, ky është qëllimi.

Sepse ajo që e shpalli Berisha me daulle dhe me trumpeta, që nuk ka asnjë lloj efekti për shqiptarët, përveç retorikës dhe fuqizimit të fqinjëve tanë me „fakte“ kundër „Berishës nacionalist“, do të mund të arrihej ashtu si e kanë arritur fqinjët tanë me pakicat e tyre. Në Kosovë, çdo serb, ka shtetësi të dyfishtë, atë të Serbisë dhe të Kosovës. Po ashtu çdo kroat, boshnjak apo turk. Edhe në Maqedoni, sllavët e Maqedonisë kanë dy pasaporta, atë të Maqedonisë dhe të Bullgarisë, si shtet në BE dhe anëtar i NATO-s. Po shteti i Shqipërisë ku është? Po shtetarët e Shqipërisë ku janë? Duke u përleshur me njëri-tjetrin.

Politikanët e Shqipërisë janë në udhëkryq dhe në konfliktet partiake, të cilat janë kthyer në gangrenë për shtetin e së drejtës, i cili duket se është në fund të tunelit. Pasi niveli i korrupsionit, i mungesës së integritetit tek politikanët dhe i lidhjeve të politikës me të shkuarën diktaturiale po e minojnë stabilitetin e vendit. Bashkë me retorikën, shown politik që bën Berisha dhe qëndrimin antagonist të opozitës në raport me shumicën.

Askush nga palët nuk i falet vendit dhe flamurit, por flamur për ta janë vetëm interesat për pushtet. Mjerisht, ky është realiteti.
Kështu, ndërsa Sali Berisha bën show politik, duke luajtur me kartën e nacionalistit të thekur dhe të paekuilibruar, opozita vazhdon me politikën e drejtëzave paralele ku nuk gjen asnjë pikë të përbashkët me maxhorancën. E gjitha kjo prodhon destruktivitet, infantilitet shtetformues dhe aventurizëm. Sa ndryshe janë këta burra me ata burrashteti që e krijuan shtetin shqiptar një shekull më parë. Janë 180 gradë ndryshe. Sepse aspiratat madhore të një kombi arrihen me projekte të përbashkëta, bashkuese dhe integruese.

PERCILLUNI BREZAVE TRASHEGIMIN TRIMIJE VJECARE SHQIPTARE

December 6, 2012 by dgreca

Eksperienca e Kalueme dhe Hymja ne Shekullin e Dyte/

Nga Prof. Sami Repishti/

Dedikim: O Plang , ku zanat bajne Kuvend/ Ku çerdhen Shqipja ngrehe pernjimend.? O dheu im e i t’pareve,/ O Nder e te gjithe Shqiptareve:/ Fale te kjofsha sot,/ E per gjithe mot!- /Imzot Vinçens Prennushi/

– Sot 28 Nandor 2012, mbushen plo 100 vjet nga dita e shpalljes se Pavaresise se Shtetit Shqiptar ne Vlore, nga babaj I kombit tone , Ismail Kemal Bej Vlora.Vllazen, motra shqiptare: Urimet e mia ma te ngrohta per nji shekull te ri shqiptar te vllaznuem e ne liri, demokraci dhe perparim.

Prej Tivarit deri ne Preveze , kushdo qe buken e quen buke dhe besen e mban bese, asht shqiptar! Kete dite te madhe e festojne ma shume se dhjete miljone shqiptare dhe shqiptare. Urimet e mia per te gjithe ju arbereshe ne itali, arvanitas ne greqi, arnaute ne Turqi.

Urimet e mia per te gjithe ju vellazen e motra shqiptare qe moret rruget e kurbetit me shpetue nga tirania dhe vorfenia dhe jetoni sot ne te gjithe kontinentet, sidomos ne Europe, ne Amerike e Kanada , dhe ne Australi.

Shqiperia juej dhe e jona asht per te gjithe ne Nana Shqiperi qe na jep nder, na frymezon, na jep emnin shqiptar dhe qe kerkon nga te gjithe ne te mbajme nalt kete emen dhe ta nderojme kudo qe jetojme. Dhe ashtu duhet te veprojme.

** *

Nji vale entuziasmi dhe krenarie ka perfshi sot te gjithe shqiptaret kudo qe jetojne. Njiqind vjet pavaresi: nji shekull perpjekjesh, luftash, invazionesh te hueja, diktaturash ekstreme e autoritare.

Megjithate , Shqiperia fitoi; ajo mbi jetoi! Vitaliteti i saj dhe dashunia e shqiptareve per liri siguruen nji Shqiperi shtet shekullor e jo krijese te rastit.

Akoma ma shume! Sot, shqiptaret ne Shqiperi kane themelue nji republike demokratike, megjithese anemike; nji Republike te Kosoves se lire dhe te pavarun, me shume I preobleme por me prespektive europiane; nji grup te madh etnik me pemasa shtet-formuese ne Maqedoni dhe ne rrugen e emancipimit demokratik; nji pakice kombetare autoktone ne Kosoven lindore (Lugina e Presheves) dhe ne Mal te Zi, me te drejta te kufizueme , por me prespektive europiane.

Fatkeqesisht , Nana shqiperi gjithashtu vajton bijen e saj, Çamerine, te vrame, te masakrueme akoma nen çizmen ushtarake greke.

***

Perkujtimi i “28 nandorit 1912” na gezon te gjitheve, dhe ngjall shpresa te reja se lidhjet vellazerore te ketij grupi etnik, te “lagjeve shqiptare” ne Ballkan, dhe pertej, qe perbejne “Kombin Shqiptar” do te rriten, dhe se nji afrim i deshirueshem kulturo-edukativ, ekonomiko –financiar, dhe politik-modern, asht jo vetem i deshirueshem por edhe i mundshem gjate viteve te shekullit te dyte te Pavaresise se shqiperise. Une besoj me bindje se kjo ashte perspektiva shqiptare e shekullit 21, qe na duhet te ndjekim me kembengulje dhe te plotesojme.

Vllazen, motra shqipatro-amerikane! Mos harroni Shqiperine, dashunine per vendin e prinderve tuej. Bani perpjekje me i kalue breznise se re kete trashegim tremije vjeçar. Asht detyra e juej. Asht nji çeshtje krenarie kombetare. Perkrahni shkollat shqipe, dhe çdo veprimtari qe synon ruetjen e dashunise per token tone shqiptare dhe trashegimine e saj.

Dhe bahuni qytetare te ndershem te Amerikes, ketij vendi te bekuem qe hapi deren ne ditet tona te veshtira.

Rrofte Shqiperia! Rrofte Kosova! Rrofte Amerika! Rrofte paqa ne bote!

Vellaznisht,

Sami Repishti

28 Nandor 2012, Ridgefield, CT. USA,

SHENIM:

Kjo ishte pershendetje qe Prof. Sami Repishti i dergoi Konferences qe organizoi Akademia Shqiptaro-Amerikane me dt. 27 Nentor ne Staten island, NY. Pershendetjen ia dergoi redaksise se Diellit, z. Bajram doka.

MREKULLIA KOSOVE

December 6, 2012 by dgreca

Mbresa Udhetimi/
Nga Bardhyl & Eduard M. Dilo/

Me emocion pa fud u nisa drejt Atdheut. Kohë të gjatë, vite të tërë pa shkuar. Kisha një jetë.Në Aeroprtin “Nënë Tereza” emocine pa fund përjetova. Lotët nuk i permbajta në ato momente. Oficeri, duke parë emocionet e padurimit për të dalë nga dogana, gjithë mirësjëllje , buzëqeshje dhe edukatë më uron mirseardhjen. Kaluam doganën, nga larg dalluam tanët, ata që kishin dalë të na prisnin… U përqafuam gjithë mall …, ah cfarë do te thotë mall mergimtari! Ne mjediset e aeroportit tepër komod, të pastër e modern, shikojmë jashtë në sfond përmëndoren e Nënës Terezë, e cila ashtu qetë e thjesht sic ishte ne te vërtet lutej në heshtje për mbarë kombin, mbarë njerëzimin, lutej për vizitorët e ardhur në Shqipëri..Kudo ndryshime, ndërtime te bukura e plot jetë, kudo rregullime, bukuri kudo… Tirana jonë krejt ndryshe, e bukur, e mirë, e pastër, moderne… Ndryshime të pa besueshme! Edhe në Durrës, Kavajë, Lushnjë, …, kudo vetëm ndryshime, ndërtime, ndërtime, kudo punohej…

Me emrat e lokaleve që shifje buzë rrugës ne Durrës të dukej se ndodheshe ne Kosovë. Mbritëm ne Fier, qytet ku kam jetuar disa vite…nuk orjentohesha dot nga ndërtimet e shumta gjigande, te bukura. Rrugët plot makina e këmbësorë, …, disi calonte aty vetem infrastruktura brënda në qytet.

Tregu bollëk, prodhime fshati speciale; të freskëta, të pastërta, të mira.Rruga për Vlorë, një pjesë si dikur, pjesa tjetër autostradë moderne; e se mos ish vetëm kjo e tillë, edhe nga Levani deri afër Memaliajt një mrekulli po e tillë. Vlora sikur ish në festë; parapërgatitje kudo për festën jubilare të 100-t vjetorit të Pamvarsisë. Nje takim shume mbreselenes ne Tirane me ish te burgosurin e ndergjegjes Zotni Reshat Kripa dhe Zj. Drita Mark Shyti, nje studente e shkelqyer qe premton prt te ardhmen.Intersant dhe shume produktativ ishte takimi ne Lushnje me Prof. Engjell Zerdelia, nje studjues shume i apasionuar, botues i librave monografike qe kane te bejne me ngjarjet e medha te historise sone Arsimore Kombetare.Gjirokastra, e bukur dhe gjithmonë tërheqëse për këdo. Nga larg na pershendeste Kalaja. Kosto e jetesës pak më e lartë aty…Shkova në fshatin tim të lindjes, aty ku Cajupi shkroi për “baltën më të ëmbël se mjalta”. Ndërtime të bukura dhe aty, dhe pse popullsia e paktë, por viti nga vit sjell ish origjinasit që vetëm ndërtojnë. Asfaltimi i rrugës deri ne perlen kombetare”Pllajën e Cajupit”- cuditerisht ende pa vënë dore në të,në shfrytëzim të një turizmi fitimprurës. Këtë mendim ndamë dhe ne një bisedë me nje biznesmen të sukses-shëm zagorit, Andon Pangon, i cili me përkushtim e vetmohim po bën shumë për Zagorinë. E përshëndes me shumë respekt.Sheperi, fshati im i lindjes, një fshat historik me një të kaluar të lavdishme, fshat që nga gjiri i saj ka lindur patriotë dhe luftetarë të vendosur të cështjes sonë kombëtare. Kalojmë dhe bejmë homazhe e vendosim lule tek bustet e Andon Zako Cajupit dhe Ilia Dilo Sheperit, tek lapidari i Pano Xhamballos. Shkojmë në vorrezat e fshatit dhe përulemi me respekt, krenari e mirënjohje para varrit të pionerit te arsimit shqip, patriotit të shquar, shkencëtarit Ilia Dilo Sheperi, tani së fund “NDERI I KOMBIT”, së bashku me kunatin e tij, firmëtarin e pamvarsisë patriotin Aristidh Ruci. A nuk do të ishte më bukur e më mirë, qe Komuna Zagori të vëndose në një vend të dukshëm bustet egzistues te Cajupit e Ilia Dilo Sheperit si dhe të marrë vendim per të ngritur bustin e Aristidh Rucit e trimit legjendar Pano Xhamballo? Ka dhe të tjerë që shquhen nga ai fshat, por ende nuk ka ardhë koha të vihen në dukje vlerat e mëdha të tyre…Mall i pa treguar për gjithshka në vëndlindje: mora pak baltë prasne varreve ku pushojne Prinderit dhe dy gurë të vegjël për të ndjerë në cdo moment aromën e saj.Erdhi casti që sëbashku me një nga vëllezërit e mi Bardhyl Dilo-n të realizojmë një ëndërr: të vizitojmë Dardaninë, Kosovën, “djepin e shqiptarizmës”.Qysh në vogëli jemi rritur me një dashuri të madhe sa për ato vënde me një bukuri të rrallë natyrore aq dhe për banorët e asj krahine tërësisht shqipëtare që ruan si askush virtutet më të mira të Shqiptarizmës. Jemi rritur me ndjenjë të tillë që tërë kohën në shpirt jemi ndjerë Kosovar.Cuditërisht edhe linja e autobuzave kishte të shkruar “ZAGORIA TRAVEL”, e kjo na i bëri edhe më të bukur udhëtimin. Sa emocione e padurim na pushtoi.”Rruga e Kombit”, me atë tunel gjigand model për nga ndërtimi, ishte një mrekulli tjetër në këtë rrugëtim. Kjo rrugë ësht një dëshmi e gjallë e triumfit të demokracisë në një vendtë dalë nga diktatura më e egër në rruzull.Një mrekulli rrugë, bukuri të rralla të shoqërojnë për krejt rrugëtimin , ndrtime krejt të bukura, makina plot rrugës, anës rrugëve plot prodhime të fermerëvë shqiptarë!Një ndalesë e domosdoshme. Një restorant tejet të pastër e komod, me gatime tradicionale, në Kastriotaj, Repsin e dikurshëm. Kujtime të trishta për Repsin e Spacin, ku unë ende femije vija burgjeve për të takuar njërzit e mi ngujuar në ato varre të të gjallëve …Kuksi, një bukuri e rrallë, dukej nga autobuzi. Afrohemi në Morinë, një kufi “ndarës”, krejt formal, ku “ndahen” shqipëtarët nga shqipëtarët. Diku larg e lart në mal, një vend i “qethur”, dëshmi e kufirit të dikurshëm. Pas kontrollit hymë në Dardani, Kosovën time, tuajën, tonën, Kosovën qe qysh fëmijë jam ushqyer me dashuri të pa fund për të. Emocione pa fund pushtuan zemren tone.. Të njëjtën gjë më thotë dhe Bardhyli, vëllai që shoqërojmë njëri- tjëtin në rrugëtim. Me radhë, plot bukuri, shfaqet gjithshka në Kosovë: rrugët e mrekullueshme, tamam si në perëndim…. Ecim, ecim,… lexojmë tabelat rrugëvë ku jepen drejtimet e qyteteve dhe komunave :.. Prizren, Pejë, Drenicë, Kumanove, Mitrovicë, PRISHTINË, ….Sa të gëzuar, sa krenarë që ndihemi. Jemi në KOSOVË!Pas një udhëtimi të gjatë, që na u duk fare shkurt mbrijmë në mbrëmje në Prishtinë. Telefonat tanë që kishim nuk punonin, (një e metë kjo, mendoj duhet të bëhët unifikim me telefonat cel. të tokes Amë). Ndalim një djalë, i lutemi të na ndihmojë për t’i telefonuar Silva Tërnavës, poetes emigrante ne New Zeland, nje nder aktivistet me te palodhura shqiptare aty, këto ditë ardhë në Kosove për tu stabilizuar e mos marre me rrugen si mergimtare.

I gatshëm e plot mirësjëllje, Iliri- kështu na tha se quhej-, na ofroi ndihmën që i kërkuam, na shtërngoi dorën fort kur mbaruam telefonatën duke na thënë: “Mirseardhët vëllezërit e mi, mirseardhet ne Kosove”!

Takimi i befasishëm, por i shumëpritur me poeten Silva Tërnava, ishte tejet i ngrohtë e miqësor, një motër e jona dardane që padrejtësisht koha na kish ndarë na priti si dinë të presin motrat tona.

Vite të tërë pa u parë, asnjheherë pa u takuar më parë, por tani realitet, në zemër të Prishtinës fillimi i një vzite tejet mbreslënese. Ajo sëbashku me mbesën e saj Djellzën dhe nipin Enisin- na shoqëruan e shëtitën kudo në krejt Kosovën.

Djellza dhe Enisi, mbaruar e diplomuar me nga dy universitete, pergatiteshin për Dr. Sa mirë kështu rinia e Kosovës. Sa miqësorë, sa të sjellur e të dashur ishin të gjithë me ne.U sistemuam ne Hotel “La Corte”- një hotel komod, me një shërbim model. Vone, deri vone shetitëm në Prishtinën e bukur, në Prishtinën në rindërtim, në Prishtinën ku Dr. Rugova pushon ne Paqen e Përjetëshmë, në qetësineë e ZOTIT!.Sa bukur ngrihej përmendorja e Gjergjit tonë të madh SKENDERBE, dhe në ndertim e sipër ishte dhe Katedralja e Nenës Terezë… Sa e bukur Prishtina! Sa e mrekullueshme Kosova, e cila 13-të vjet pas luftës nuk gjen gjurmë të saj. Populli, me përkushtim pas fitimit të luftës nga NATO, plot dashuri e këmbngulje u kthye dhe ju përvesh rindërtimit e bëri këtë që shikojmë.Mëngjesi tjetër na gjen në Prishtinë, pas një nate krejt të bukur, ku na presin supriza të reja. Takimi i planifikuar nga grupi ne fb “Vatra Jonë”, për në Prizëren, bëri që pasi hëngrëm mëngjesin, pimë kafen, të nisemi për aty.

Na shoqëroi një mik kroat, i cili plot mirësjellje, ishte i gatshëm e i pa përtuar.Prizreni! Prizëreni, kryeqyteti i patriotizmës shqipëtare, na mahniti me bukuritë që ofronte.Ura të vjetra, kalldrëme, kalaja, ndërtesa që kur i shifje të dukej sikur ishe në Berat. Kisha e Xhamia fare pranë njëra- tjëtrës(dëshmi e dashurisë dhe tolerancës Fetare). Në rrugë kaloshina të zbukuruara me kuaj, që të conin kujtesën e të dukej sikur ishe në Paris apo Central Park(NY)… Kudo cezma me uje te rrjedhshem.Edhe pse të pa njohur ishim krejt të njohur e si miq të vjetër me pjestarët e gjithë grupit, me R. Eminin, V. Markgjonin, R. Asllanin, L. Dukagjinin, J, Xhelilin, S. Zajmin, H Haskon, A. Lila, Gzim Cekun, E. Reken, Floren, Margareten, Hasnije Beqirin, S. Tërnavën, D. Xhemilia etj..U grumbulluam rreth pesedhjete vete. Në një lokal tejet natyral ku të dukej se ishe mes gjelberimit e gurgullimit të burimeve, pushuam e morem si grup pije freskuese e kafe…Biseda krejt të lira, të ciltëra, të sinqerta, të gëzueshme, shtërngime duarsh, përqafime, fotografi, shkëmbime dhuratash e librash, …. vetëm gëzim, e dashuri… Sa bukur në Prizëren!

Gjithë bashke filluam shakarat, recitimet, ecjen rrugeve si grup, ku na përshendetnin edhe fëmijët kur na shikonin.

Shkuam e vizituam Shtëpinë Historike të Lidhjes Shqipëtare të Prizërenit, një muze tepër i bukur, perkushtuar e ruajtur cdo gje orgjinal si dikur…Sa krenarë e ndjemë veten une dhe vëllai, Bardhyli kur në stendat e Muzeut, na “priste” e na “pershendeti” edhe fotografia e Patriotit zagorit Mihal Harito, nje nder kryesoret e asaj Beslidhjeje historike. Fotografia e poetit tone te madh sheperjot Andon Zako Cajupit gjithashtu….

-Eshtë nder që kemi sot juve këtu, nipër të ILIA DILO SHEPERIT, të përkushtuarit me jetë të gjuhës amëtare, na tha Poeti e Studjuesi Prof. Ramadan Asllani, i cili thekësoi se Gramatiken e Ilia Dilos e ruan si liber te Shejte per Gjuhën Shqipe. Ne po përpiqemi dhe do kërkojme qe ky emer të përjetësohet si i takon dhe në Kosovë… -Ai ka bërë shumë për Kombin, për Gjuhën Shqipe, – e me të qeshur vazhdoi:- Nuk është më Ilia Dilo Sheperi, Gjyshi juaj, por ësht i gjithe Kombit, nuk u perket më juve…” . Vllazenit Dilo – na thoshte shpesh Silva Tërnava, a ju besohet se jeni në Kosovë, jeni në Prizëren, a ju besohet që ndarje mes nesh nuk ka më – jemi një gjak, jemi nje Komb, jemi motra e vëllezër. Shiko nga cdo anë si vjen erë vëtëm SHQIPERI! Le ta quajmë këtë takim ketu në Prizërenin historik si rrugënisjen e bashkimit kombëtar. E bejmë ne që jemi thjesht popull, që jemi motra e vëllezër, qe jemi e do të jëmi të pa ndarë sa të jetë jeta”

Të gjithe me një shkelqim e gëzim të pa përshkruan i përjetonim ato orë aty. Sa bukur kalonte koha. Një drekë madhështore nën përkujdesjen e të pa lodhurve Lek Dukagjini e Ramadan Emini, shtruar në një lokal madhështor, plot ushqime të bollëshmë tradicionale, ku nuk mungonte muzika, vallja e kenga e gjithë trevave…

Cfarë gëzim e kënaqësi në takimin vatran…

Hasnije Beqiri, një cikë e mrekullueshme, tepër e talentuar si poete, me plisin e bukur vendosur ne koke, qe dukej si Shota Galica, merr mikrofonin dhe ben një përshendetje në poezi tejët të bukur, përshëndetje që u duartrokit hera herës gjate leximit. Njëri pas tjetrit, lirshëm, krejt lirshëm, përshendeti dhe poeti vargje – mjaltë, Hyqmet Hasko, përshëndetën gjithashtu Vlash Markgjonaj, Enver Reka (i cili recitoi krijime te mrekullueshme të bëra vetë), Poetja Mirvete Kabashi, Leke Dukagjini, Silva Tërnava, ndërkohë që poeti V. Mato recitoi një poezi prekëse për Nënën. E kështu plot gjallëri, gëzime, fotografi, vallzime e dolli, përfundoi takimi vatran i planifikuar në fb., takim që në në kujtesën e të gjithëve do ngelet i pa harruar. Ky takim në mënyrë simbolike sic cilësoi poetja Silva Tërnava bashkoi trojet – se pjesmarrja ishte thuaj nga cdo trevë shqiptare. U ndamë si motra me vëllezërit, duke premtuar se përsëri do festojmë…, mbrëmja persëri mbuloi Kosovën. Ditë e vecantë kjo, e pa harruar. Dita tjetër e vizitës nis me vizita e takime nga më të papritura…: I gëzueshëm ishte takimi me poeten e mrekullueshme Sevdije Rexhepi, një shqiponjë dardane e cila ishte për vite me radhë në forcat paqëruajtëse në Irak. Sëbashku me Shaban Qehaja dhe Poeten Silva Tërnava, shkuam e bëmë homazhe tek vigani i shqiptarizmës, hartuesi dhe projektuesi i pavarsisë së Kosovës, Dr. Ibrahim Rugova. Një ndjenjë krenarie na përshkroi në kodrën ku Ai pushon në përjetësi. Në Familjen Xhemalia, një mikpritje tejet bujare dhe e ngrohtë. Sikur ishim njohur prej vitesh dhe pse shiheshim për të parën herë.E sëandejmi nisëm rrugetimin nëpër Kosovë… Shkuam kudo : u inspiruam shumë kur në Drenicë e më pas në Prevaz, në Kështjellën e Lirisë të Fam. Heroike Jashari, shikuam krejt historine e dhimbëshme por të lavdishme të Kosovës sonë.Një qëndresë heroike e kësaj Familjeje; një sakrificë sublime e pa shembëllt në historine botërore, një krim i makinës -shtet gjakatar serb-, karshi një familjeje në të drejtë të saj, ku nuk u kursyen as foshnjat, gratë, pleqtë e fëmijët…Në heshtje vizitojmë gjithshka, nën emocionet pa fund. Bëjmë homazhe, fotografi, nuk duam të ndahemi nga ai mjedis legjendar historik. Vendosem dhe ne nje dedikim ne librin e pershtypjeve. Gjithë mjedisi i ndërtuar shumë thjesht, por tepër madhështor të inspironte dhe të impononte një respekt të jashtëzakonshem. Gjithshka e bardhë si ishte dhe zemra e ndjenjat atdhetare të krejt familjes Jashari. Flladitej e të përshëndeste kudo Flamuri kuq e zi, Flamuri nën të cilin u flijuan ata Heroj legjendarë.

Një fis i masakruar në emër të Lirisë.

Largohemi andej, duke marrë me vete emocione tejet të mëdha…Vizita tjetër ne Mitrovicë. Nga vorrezat e dëshmoreve ku bemë ndalesën e parë, dukej jë pamje madhështore e ndiheshe shumë krenar se kudo shikoje te valvitej lirshëm e plot krenari Flamuri kuq e zi.

Hymë në Mitrovicë, kudo qetësi e normalitet. Forcat e pakta paqeruajtësë italiane na përshëndetën, na u afrua e na takoi dhe bisdoi me ne një polic shqiptar, i cili na uroi mirseardhjen.

-Ura Problematike e Mitrovices, aty – thote Silva Tërnava, është kufiri ndarës i shqipëtarëve mes shqipëtarëve. Një pirg i madh dheu bllokonte uren e bukur mbi lumin Ibër. Kaluam tej urës, aty ku serbët kishin vendosur dhe flamujt e tyre… Qetësi kudo…

Bëmë disa regjistrime dhe fotografi kujtim.

Së bashku kaluam mbrëmjen në Restorantin luksoz, “La Piano”- ku vërtet të dukej se ndodheshe në një mjedis natyral tejet orgjinal. Shërbimi i përsososur, ushqimet tradicionale po ashtu…,vere kosove, birre nga me e mira “BIRRA PEJA”. Vec ushqimit që porositëm, sa muarën vesh se vinim për të parën herë vizitë nga toka Amë, na sollën një dhuratë të mrekullueshme për te na kënaqur dhe më shumë. Drejt Prishtinës nen mbrëmjen që kish mbuluar kudo, afrohemi për ti dhënë fund udhëtimit tonë të planifikuar .Një takim dhe përcjellje deri tek autobuzat e kthimit nga Zotrijte Mevladin Mazreku dhe Mehdi Krasniqi, duke u pershëndetur me motrën dardane Silvën e pa përtuar dhe tejet miqësore e dashamirëse.Ndersa autobuzi po merrte rrugën nëpër natë, kthenim kokën mbrapa, e duke përshëndetur thoshnim ” LAMTUMIRE KOSOVë! Do shifemi përsëri.

FIQIRI DINE, KRYEMINISTRI I 30 I SHQIPERISE

December 6, 2012 by dgreca

Shkruan: Eugen SHEHU/

Si një lum madhështor që ngarend të derdhet në det,ashtu edhe istoria e trevës së Dibrës,kërkon të zgjohet nëpër kohë.Ky zgjim,ndonëse i dhimbshëm,ndonëse me të vërteta befasuese,kurdoherë është i mirëpritur prej shqiptarëve,kudo ku ato gjallojnë.Ky zgjim klith jo vtëm histori por na sjell në kujtesë të ditëve të sotme edhe emra të bijve të shquar dibran,Fiqri Dine e meriton të kujtohet përherë me nderim. I lindur në marsin e vitit 1898,Fiqiriu do të ishte një ndër djemt e shumtë të kësaj familjeje të njohur në krejt Maqellarën.Dine Maqellara,miku i ngushtë i Elez Isufit,Sufë Xhelilit,Sadulla Strazimirit e Nazif Grazhdanit,u shqua sidomos në lëvizjen e madhe kombëtare shqiptare për shpalljen epavarsisë.Një varg betejash në vitet 1910-1911,provuan jo vetëm trimërinë e Dine Maqellarës,por edhe urrejtjen shekullore të tij ndaj serbosllavëve.Mendoj se është me vend të kujtojmë se qeveritë shqiptare të pas viteve 1915,disa herë e patën kërkuar Dine Maqellarën në Durrës e Tiranë,duke i bërë propozime për poste e funkdione konkrete,por burri trim u mjaftua me detyrën provinciale të kryetarit të komunës së Maqellarës,detyrë të cilën e mbajti deri ditën që vdiq.

Më i madhi i djemve të tij,Fiqiriu,mbaroi në vitin 1914,shkollën e mesme,në Dibër të Madhe ku edhe u shqua ndër shokët për rezulltate të larta në mësime.Është kjo arsyeja që Dine Maqellara,ndërhyn tek disa miq të tij në Austri dhe Fiqiriu tanimë 17 vjeçar,merr rrugën për në akademinë ushtarake në Austri.Këtu,bien në sy zgjuarsia dhe talenti i spikatur ushtarak i fiqiriut i cili ndonëse arrinte rezulltate të larta në mësime,mendjen e kish në turbullirat ballaknike të viteve 1915-1918 e sidomos në Dibrën eshtrenjtë të tij. Me të mbaruar akademinë ushtarake,në vitin 1919,Fiqiri Dine kthehet në atdhe.Në fillim ai punon për disa muaj në funksionin e nëntogerit,në Shkodër e madje,me formimin e Qeverisë atdhetare dalë prej Kuvendit të Lushnjës,Fiqiriu inkuadrohet në radhët e xhandarmërisë së Ushtrisë Kombëtare Shqiptare,me gradën e togerit.Arma e xhandarmërisë shqiptare,e ndihmuar edhe nga disa misionarë angleze e hollandeze,njohu përparime të shpejta në vitet 1919-1924.Është e kuptueshme që në këto zhvillime,ndërthuren edhe talenti,trimëria,dhe ndershmëria e kuadrove shqiptare ndër të cilat militonte edhe Fiqiri Dine. Ngase shihnin në personalitetin e Fiqiri Dines,ushtarakun e rreptë por të ndershëm,komandantët direkt të tij dërgojnë relacione të njëpasnjëshme në zyrat eprore duke e propozuar ate në funksione të larta. Kështu në vitin 1920, e shohim birin e Maqellarës në funksionin e qarkomandantit të qytetit të Shkodrës.Orvatjet serbo-malazeze në fundvitin 1920,për të shkelur territoret shqiptare,kanë dështuar disa herë radhazi,falë organizimit luftarak të persosur të xhandarmërisë dhe ushtrisë kombëtare shqiptare në qarkun e Shkodrës.Janë dhjetra burime arkivore të xhandarmërisë shqiptare të cilat na bëjnë me dije mbi veprimtarinë atdhetare dhe ushtarake të Fiqri Dines.Flitet mbi operacione të shumta dhe dalin në pah,trimëria e birit të Maqellarës.;”Mbramë,rreth mesnatës, në vendin e quajtur Tamare,forcat tona janë përpjekë me disa çetnikë serb të armatosur që patën shkel kufirin shqiptar.Reparti ynë asht rrezikue se tepërmi por asht dash ndërhyrja e kapiten Fiqri Dines i cili ka drejtumun me sukse operacionin ku kan metë të vramun 4 ushtarë serb e janë plagosur disa të tjerë”.( Arkivi Qendror i shtetit-Tiranë.Fondi Qeveria e Lushnjës,dokumenti 37/a fleta 13 ).

Në fund të vitit 1921,janë forcat serbe të ndihmuara nga bjellogardistët rus,të cilët mësyjnë në malësitë e Mirditës gjoja për të ngritur aty flamurin e pavarsisë së shqiptarëve.Ahmet Zogu,(ate kohë në detyrën e ministrit të mbrendshëm shqiptar) njofton pos të tjerave edhe Fiqri Dinen i cili në krye të 300 burrave niset drejt Mirditës.Ai lufton trimërisht në krye të xhandarmëve shqiptarë duke vënë në vend nderin e qeverisë shqiptare të dalë nga Kuvendi historik i Lushnjës.Të nxitur nga ky qëndrim,në një prej luftimeve të kryera në Dibër,forcat serbe i djegin shtëpinë Dine Maqellarës dhe ngase burrat ishin të gjithë nën armë për mbrojtjen e atdhut,serbët i marrin gratë dhe fëmijët e Dinajve dhe i internojnë në Manastir.Fatmirësisht,në gjoja kryengritjen e Mirditës,ushtria kombëtare shqiptare zuri mjaft robër si serb,ashtu edhe bjellogardist.Me urdhër të Ahmet Zogut,robërit serb u ndëruan me familjet dibrane të internuara në Nish dhe Manastir,me ç’rast përfitoi edhe familja e Dine Maqellarës.Në fillim të viteve-30-të,Mbreti i shqiptarëve Ahmet Zogu,u përpoq të luaj një politikë sa më të hapur në ballkan e më gjërë,por duke bërë gjithmonë kujdes të vazhdueshëm si më parë për sigurimin e tërësisë tokësore shqiptare politike.Duke mos haruar rrezikun nga fqinjët,ai vazhdonte gjithmonë me reformimin të ushtrisë kombëtare shqiptare,ai mundi të modernizojë ate si në koncepte edhe në armatime.Mendoj se ka qenë vlersimi i drejtëpërsëdrejti i tij,i cili në krye të katër grupimeve më të mëdha ushtarake vendosi , Muharrem Bajraktarin,Preng Previzin,Fiqiri Dinen dhe Hysni Demën.Në komandën e grupimit të vet ushtarak,Fiqiri Dine u shqua jo vetëm si prijës ushtarak i rreptë por edhe politikan shumëdimensional.Ashtu sikundër bëri përpjekje të gjithanshme për ruajtjen e kufijve detare e tokësore,ç’prej Shëngjini deri në Lurë,ashtu ndërmori edhe mjaft veprime politike për të lejuar që shqiptarët e këtej kufijve politke të vitit 1913 të mundenim të gjenim ngrohtësi në vatrat tona, në pronat tona,kur shkonin ktej në shtetin amë,të ndjekur prej forcave pushtuese serbosllave,kullat e tij në Maqellarë,por edhe shtëpitë ku banonte në Shkodër,Burel e Tiranë,ishin oda që rrinin kurdoherë të mbushura plot e përplot me trima.E vërteta është se Ushtria Kombëtare Shqiptare,nën komandën e Fiqiri Dines,Muharrem Bajraktarit,Hysni Demës dhe Preng Previzit,jetoi jo vetëm me shqetsimin e mbrojtjes së kufijve të shtetit amë,por ndërmori nisma konkrete ushtarake në disa raste,edhe në mbrojtje të shqiptarëve të trevave të tjera etnike.”Askurrë na nuk e kena pranue Shqypninë e ndame,ka thënë Fiqiri Dine më 28 nëndorin e vitit 1938,në fjalën e mbajtur përpara efendive të garnizonit të Dibrës,…se ajo asht ndamun jasht vullnetit të popullit tonë dhe çka bahet e vendoset jashtë këtij vullneti,nuk reziston dot gjatë”.

Pushtimi fashist i Italisë,do të brengoste burrin e mençur të Maqellarës,por gjithsesi nuk do ta mposhte.Të katër Kolonelët e Ushtrisë Kombëtare Shqiptare,të lidhur me njeri tjetrin në besë malesh,vijuan luftën e tyre kundër okupatorit italian.E vërteta asht se Fiqiri Dinen,ashtu si kundër edhe miqtë e tjerë të tij,komanda e lartë ushtarake e thiri disa herë duke i premtuar grada e detyra më të larta.Por biri i Maqellarës asesi nuk pranoi.Përgjigja e tij,ishte krijimi i çetave nacionaliste dhe lufta me armë kundra çdo okupatori. Përkundër asaj çështë thënë e shkruar për “tradhëtarë” Fiqiri Dine (prej historiografisë komuniste enverotitiste),misionarët anglez që ndiqnin me sy luftimet në Shqipëri,në vitet 1943-1944 shprehen ; “Gjithashtu tre krerë fisnorë kishin ngritur qendra rezistence kundër italianëve.Fiqiri Dine në Dibër,në kufirin me Jugosllavinë,Muharrem Bajraktari në Lumë,në luginën e thyer të Drinit të Zi dhe pas arratisjes nga burgu italian, kryezinjtë në Kosovë”.( Julian Amery “Kujtime që nuk shlyhen “ Tiranë 1995, fq 80 ).

Janë me dhjetra beteja madhore të zhvilluara në Malet e Dibrës,të cilat,të udhëhequra nga Fiqiri Dine,përcaktuan fatet e mëtejshme jo vetëm të Dibrës por krejt trevave veriore të Shqipërisë.Në këto beteja të pakompromis,biri i Maqellarës ishte kurdoherë në radhët e para,i heshtur por tepër i dashur me bashkëluftëtarët e vet,rreptë me ata që shfaqnin mendime anarkike dhe tepër largpamës në politikat ballkanike që luheshin në kuriz të shqiptarëve.Në vitet 1942-1943,ai gjithashtu u shfaq hapur kundër komunizmit sllav,mandej jo rrallë në malet e Dibrës pat qarkulluar simbolika e shprehjes së tij se ;”Kryet e Dibranëve s’ka mujt me i ul kurrë serbi e malazezi,por po don me i perkulun komunizmi”.

Në korrik-gushtin e vitit 1943,lidhjet e Fiqiri Dines me Organizatën e Ballit Kombëtar janë tejet interesante.Burri i maqellarës,ushtaraku vizionar,politikani me prirje perendimore,parashihte tek ky grupim politik një relizim konkret të aspiratave shekullore të shqiptarëve.Për më tej ideja e Shqipërisë Etnike e cila gjallonte në konstitucionin moral të krejt popullit tonë, e ftonte Fiqiri Dinen të bashkëpunonte realisht me këto forca politike.Kështu në korrik 1943 me porosi të Mit’hat Frashërit,Fiqiri Dine mbledh në katundin Homesh të Dibrës,krejt prijësat e Veriut.Në këtë tubim,pos të tjerave merrnin pjesë edhe Ali Këlcyra,Hasan Dosti,Isuf Luzaj të cilët në fjalën e tyre u ndalën rreth bashkimit të formacioneve nacionaliste të kësaj treve në një komandë të vetme.Më pas,ka qenë vetë apsotulli i shqiptarizmës,Mit’hat Frashëri,i cili ka propozuar në krye të komandës ushtarake,Fiqiri Dinen.Burime relevante flasin për ate,se ndërsa në Homesh zhvillohej tubimi i krerëve nacionalistë,forca të shumta italiane marshuan drejt Maqellarës dhe pas rreprezaljeve të shumta në popull,bënë shkum e hi,shtëpinë e Fiqri Dines.Ky me të marrë vesht lajmin,në krye të 700 dibranëve,rrethon Maqellarën dhe pas dy ditë luftimesh të rrepta e çliron plotësisht ate.

“Përsa u përket forcave italiane,ato të sulmuara nga forcat dibrane të Fiqri Dines,u detyruan të tërhiqen në lagjen e tyre,në qytetin e Dibrës.Pa humbur kohë komandanti i Divizionit italian, gjenerali Diaz,dërgon me mision në Maqellarë prefektin e Dibrës Mehmet Hoxhën (ky ishte nga Gjakova.Prej një burimi të sigurt është njoftuar se ishte në shërbim të komunizmit serb.Më vonë u emërua ministër në qeverinë federative të titos)Prefekti në fjalë,i garantonte Fiqiri Dines se gjenrali Diaz do t’ia paguante gjthë vlerën e shtëpise në napoleona flori.Fiqiri Dine,i indinjuar për këtë propozim provokues,i thotë të dërguarit të gjeneralit se ai nuk ishte një njeri që mund të blihej me para dhe se nuk do të bëhej kurrë tradhëtar i atdheut”.(L.Radi “Rëfime për Dinejt e Dibrës” fq.46).Edhe në muajt gusht shtator 1943,forcat nacionalsite dibrane,të udhëhequra nga Fiqiri Dine,zhvilluan me sukses disa luftime,kundër divizionit italian të komanduar nga gjenerali Diaz. Ndonëse italianët përdornin rëndom artilerinë e rëndë si edhe teknikën luftarake moderne,nacionalistët duke shfrytëzuar maksimalisht terrenin,të prirë trimërisht prej Fiqiri Dines,në mjaft luftime ngadhnjyen kundër forcave italiane.Lidhur me aftësitë e larta organizuese të birit të Maqellarës,misionarët anglez do të shkruanin tekstualisht : “Njeriu më i fuqishëm i Dibrës,ishte Fiqiri Dine,dikur pasues i Ahmet Zogut.Fiqiriu kish udhëhequr kryengritjen e famshme dibrane më 1943 dhe kishte dëbuar italianët nga Dibra… Fuqia e tij vinte jo nga numëri i pushkëve,por nga ndikimi i tij,mbi krerët më të mëdhenj,të cilët i admironin cilësitë e tij si burrë shteti.Kudo që shkonin në Dibër,ne ishihnim shenjat e ndikimit të tij të fuqishëm”.( Julian Amery. “Kujtime që nuk shlyhen “ Tiranë – 1995, faqe 104 ).

Kapitullimi i italisë,solli konfiguracione të reja politike në Shqipëri.Tashmë ishte konturuar një vijë e ashpër demarkacioni midis forcave nacionaliste shqiptare të udhëhequra prej Ballit Kombëtar dhe forcave partizane komuniste të udhëhqura prej komunistëve të Beogradit.Kjo vijë e ashpër demarkacioni,u shëndrrua në dimërin e egër 1943-1944 në një luftë të dhimbshme vëllavrasëse e cila frymëzohej prej guzhinave të ndyra serbosllavo ruse.Për të vërtetën historike duhet thënë se në fillim të vitit 1944,qeveria angleze pranoi që Hungraia,Rumunia dhe Bullgaria,të hynin në sferën e ndikimeve Sovjetike.Ata tërhoqën misionin e tyre ushtarak edhe nga beogradi,me çrast u kumtuan jugosllavëve se për ta,do të kujdesej Baba Stalini.Ky fatalitet,do të mbështillte më pas edhe tokat shqiptare,kur aty të lulëzonte terrorizmi bollshevik.

Misioni Anglez në Dibër,i përfaqsuar nga Peter Kamp,që në fillimet e veta të veprimtarisë u bashkua me forcat nacionaliste të udhëhequra nga Fiqiri Dine.Anglezët kërkuan prej Fiqiri Dines që forcat e tij të vireshin në front për të luftuar kundër gjermanëve.E vërteta është se burri i mençur i Maqellarës pranoi këtë ide të anglezëve,vetëm nëse këta do të plotsonin kushtet e tij siç ishin furnizimi me veshëmbathje,armatime e municione të luftëtarëve si edhe zhvillimin e luftimeve larg zonave të banuara ku gjermanët të mos kishin mundësi të kryenin reprezalje në popull apo të digjnin qytetet shqiptare.Peter Kamp,në kujtimet e veta,flet pos të tjerave për vizionin e qartë të Fiqiri Dines i cili rrezikun më të madh për ardhmërinë shqiptare e parashihte tek vendosja e komunizmit dhe jo kalimi i përkohshëm në këto troje i forcave gjermane.Ka vizion,kjo ndjenjë e përgjegjsisë për fatet e vendit të vet,do të bënte që në fillim korrikun e vitit 1944,të pranonte besimin që Këshilli i Naltë i Shqipërisë,i dha,për të drejtuar shtetin shqiptar.Shumë është përfolur në 50 vitet e diktaturës komuniste,kjo përgjegjsi e madhe morale e Fiqri Dines.Shumë lart është hedhur mbi ato ditë kur ndritte si xhevahiri,mendimi nacionalist shqiptar,ai mendim i thellë që buronte prej dëshirës së shqiptarëve,për të jetuar kurdoherë së bashku në trojet e tyre etnike.Më poshtë, do desha t’u jap lexuesve të mij,vetëm disa rreshtat e parë që burri i Maqellarës,trimi i Dibrës,Fiqri Dine,mbajti në ceremonin e marrjes së detyrës së vështirë të kryeministrit shqiptar ;

“Zotnij të ndershëm ! Bashkë me shokët e mij,me të cilët sot kam nderin të paraqitem para Zotnisë suaj,mora përsipër në këto kohra kaq të vështira këtë barrë të rëndë që i shkëlqyeshmi Këshill i Naltë pati besimin e ma bani nderin të ma ngarkoje.

Para se t’u lutem me ma dhanë votëbesimin tuej,me lejoni të parashtroj në vija të përgjithshme,mendimet themelore që do të udhëzojnë veprimet tona në lidhje me mundësitë e dhanuna prej gjendjes së kesaj lufte që gjigandët po zhvillojnë ndërmjet tyre e që drejtazi apo terthorazi kanë prek thellësisht edhe vendin tonë qoftë në fushën landore apo në ate shpirtërore. Ideali Kombetar mbi gjithshka.

Mbi gjithshka Zotnij Deputet,qëndron Ideali Kombetar,kombi shqiptar,tanesia etnike shqiptare,vllaznimi shqiptar n’emnin e Atdheut,të rendit publik dhe të përparimit.Është detyrë e gjithsecilit prej nesh dhe e të gjithëve së bashku t’ia pershtasim metodikisht veprimet tona ketij ideali të perbashkët po deshëm t’ shmangemi çdo mosmarveshjeje që ven në rrezik gjendjen tonë të sotme dhe ate të një të nesërme më të bukur e më të shkëlqyeshme që e kemi për detyre e të drejtë ta parashikojmë.E nesërme që për ne asht Shqipëria Etnike,Shqipnia në sherimin e saj nga plagët e rënda shpirtërore e landore,Shqipnia në ndertimin e saj kulturor,shoqënor,ekonomik e financiar mbi themele më të shëndosha e më të sigurta. Tue pas gjithë këtë qëllim,na do t’i qendrojmë besnikë vetes sonë e njeni-tjetrit, e terthorazi do t’i qendrojmë besnik kushteve të shteteve të medha nder luftuese dhe do të jemi korrekt me fqinjët tanë.Gjithashtu,do të mundim te marrim,të pranojmë e të durojmë çdo barrë e çdo therrori qe na paraqitet,të kryejmë çdo veprim e detyrë që te na kërkohet”.

( Gazeta “ Bashkimi i Kombit “ më 21 korrik 1944 ).

Që në ditët e para të qeverisjes,Fiqiri Dine mori një varg masash me të cilat donte të parandalonte luftën vëllavrasëse midis shqiptarëve të grupuar në dy formacione politike me kahje të kundërt.Në fjalimet,bisedat si edhe urdhërat e dhëna ato ditë,burri i Maqellarës ky antiserbosllav i lindur,u përpoq me çdo kusht të denonconte komunistët serb,për çorbën e hidhur që po gatuanin në Shqipëri.Ai vendosi qëndrime tejet korrekte me gjermanët mandej hyri në bisedime konkrete lidhur me fatet e trevave shqiptare në Kosovë e Maqedoninë perëndimore.Autoritar në vendimet e marra,Fiqiri Dine ka urdhëruar një pjesë të Ushtrisë Kombëtare Shqiptare,të luftonin në kufijtë etnike shqiptare si kundër serbo-malazezëve,ashtu edhe kundër bullgar e sllavomaqedonasve. Madje një tjetër vlerë e pamohueshme e Fiqri Dines,gjatë periudhës së shkurtër të qeverisjes së tij,ishte pakti antikomunist që ai lidhi me Ismail Golemin në Jug,Abaz Kupin në Shqipërinë Mesme dhe Gjon Marka Gjonin e Preng Previzin në Shqipërinë e Epërme.Mik e bashkëluftëtar i ngushtë i tij mbeti deri në fund edhe Muharrem Bajraktari.Ndonëse lufta vëllavrasëse dukej se po shuhej,këtë gjë nuk mund ta pranonin komunistët.Herë herë,rrugicat e qyteteve kanë qenë mbushur me traktet e tyre duke sharë e fyer burrin e maqellarës i cili duke e kuptuar qëllimin e tyre provokues,nuk ka ndërmarrë asnjë aksion kundër bazave komuniste.Duke parë këtë qëndrim të matur të nacionalistëve shqiptarë,në ate qerthull të rrezikshëm ngjarjesh,nacionalçlirimtarët shqiptarë të përzier me serb,nuk kanë vonuar të shpallin luftën deri në vdekje midis shqiptarëve.Në një udhëzim të klikës komuniste të Tiranës pikërisht në gushtin e vitit 1944,është thënë ;

“Të hidhen menjëherë trakte nga ana e korpusit,e divizioneve,ku përveç tjerave të thuhet edhe kjo,e cila të jetë kryesorja ; Mehdi Frashëri,Lumo Skendo,Ali Këlcyra,Fiqri Dine,Lef Nosi dhe gjithë bashkëpuntorët e tyre kuilinge,janë tradhëtarë të popullit,si të tillë do të shkojnë në gjyq për tradhëti,çdo manovër e tyre dhe e kujdo tjetër do të jetë e kotë.Të gjithë krerët e tjerë do të shkojnë përpara gjyqit…”( Dokumente të Shtabit të Përgjithshëm të UNÇSH. Udhëzimi dërguar shtabit të korp armatës I-rë më datë 5-9-1944.Vëllimi II , faqe 145 ).

Në gushtin e vitit 1944,Stalini pat filluar kundërofensivat e mëdha.Tashmë ai nuk mund të pyeste për milionat e ushtarëve të rënë por kërkonte lavdinë e rrënuar nëpër gërmadhat e qyteteve që digjeshin.Fitoret e bollshevikëve po rrisnin radhët e nacionalçlirimtarëve në krejt Evropën Lindore,popujt e të cilës as nuk mund të imagjinonin,terrorin e kuq,ndarjet e përçarjet,që do të vinin paskëtej.Edhe në trevat shqiptare,ky ogur i zi,do të nderej përmes luftës vëllavrasëse.Tërheqja e Ushtrisë Kombëtare Shqiptare prej kufijve etnike,mësymja e formacioneve komuniste në Kosovë e Maqedoninë shqiptare,eleminimi i egër fizik që pat nisur ndaj figurave madhore nacionalsite,bënë që Fiqiri Dine të jepte dorëheqjen.E shoh me vend,tju rikujtoj,ato fjalë të mençura,që ky burrë pat thënë shtatë decenie më parë,ndërsa linte postin e kryeministrit shqiptar.

“Shkëlqesa ! Qeveria që kam nderin të kryesoj,ka ardhë me besimin tuaj në fuqi,me një program që në pikat e tij kryesore asht përmbledhë në programin që parashtruam përpara parlamentit më 24 korrik 1944.

Sikurse asht në dijeninë e Zotnisë suej,pikat esenciale të ketij programi parashifnin mbrojtjen e tanësisë së kufijve t’Atdheut dhe sigurimin e rendit publik.Per me ia arrijtë ketyre qelimeve Qeveria mbështetesh në fuqitë e armatosura të Shqipnisë,ne vullnetin e mirë të popullit dhe në shpresën e pajtimit shpirtëror të të gjithë shqiptarëve.

Mjerisht,rrethanat e jashtme dhe ngjarjet e trishtueshme të mbrendshme gjatë këtij muaji të veprimtarisë qeveritare,i kanë dhënë qeverisë provën e hidhët se nuk mundet ma të shpresoj me i dal per zot këtyre pikave kryesore të programit të sajë.Fuqitë e armatosura për mbrojtjen e Atdheut,të shkatëruara nga trashëgimitë e pushtimit të huaj,nuk janë e nuk mund të vihen në gjendje për me e plotsue këtë detyrë.Sigurimi i rendit botëror i rrënuar nga propaganda e jashtme antikombëtare,nga kryengritjet dhe shkatërimet e shkaktueme nga vrasja,nuk mundet ma të vendoset me mjetet qe ka në dispozicion.Qeveria,vullneti i mirë i një pjese të popullit,për qetsimin e shpirtërave e për bashkimin e të gjithë shqiptarëve në këto çaste fatkeqe për Atdheun,ka munguar fare.Para këtyre fakteve Qeveria që kam nderin të kryesoj dhe une vet,nuk mundemi mjerisht të vazhdojmë me mbajt barrën e përgjegjsisë të një gjendjeje që asht shkaktue jashta vullnetit ton e qe asht trashigimi i fatkeqsive,i mosmarveshjeve,i vullnetit të keq dhe i fuqive të huaja qe janë mbi mundesitë tona rregulluese.

Per te mos i ndalue eventualisht ato fuqi kombëtare që e ndjejnë vendin më të zotit per me shpetue Atdheun nga rreziqet qe po e kercnojn sot e neser,Qeveria ua kthen mandatin qe Shkelqesia e juaj patët mirësinë me nga ngarkue”. Me nderime te nalta :

KRYEMINISTRI

FIQIRI DINE

( Gazeta “ Bashkimi i Kombit “ më datë 29 gusht 1944 , ditë e martë ).

Pas kësaj tavolina dhe zyra e tij e punës,do të ishin,Nëntë Malet e Dibrës.Gur më gur e kep mbi kep,në krye të 400 trimave dibranë,pushka e Fiqiri Dines do të këndonte vetëm kundër komunizmit sllavoshqiptar,të kësaj pjelle të urryer.Bashkëpunon me ONDSH si edhe me “Lidhjen e Maleve” dy organizata që mbajtën të ndezur,përmes dhimbjesh të mëdha,shpresën dhe ëndrrën e shqiptarëve për bashkimin e trojeve etnike.Në vitin 1946,së bashku me vëllanë dhe bashkëluftëtarin e vet Dilaverin,le viset e shenjta të vendlindjes për të vazhduar në Botën e Lirë,luftën antikomuniste.Një varg takimesh,me personalitete të huaja,bisedat me ta,na bëjnë me dije se Fiqiri Dine kishte kurdoherë shpresa të mëdha në ardhmërinë e vendit të vet.Ai i gjendur përballë privacioneve të mëdha askurrë nuk u mposht e gjunjëzua,përkundrazi gjente forca të ngrihej duke luftuar për Dibrën dhe Shqipërinë.Fjala e tij zgjonte respekt. Ai do të duartrokitej në Bruksel më 28 nëndorin e vitit 1959,në festën madhore të flamurit shqiptar,ku pos të tjerave do të kumtonte : “Motra e vllazën : Mbani lart moralin ! Kini kurajo e durim se dita e përmbysjes së komunizmit do të vije,asht vetëm çashtje kohe.Na do ta ngermë lart përsëri flamurin kuq e zi pa shenja të hueja në atdheun tonë”.

( L. Radi , “Rrëfimi për Dinejt e Dibër” faqe 92 ).

Ndërsa një vit më pas,më 28 nëndor 1960,ndërsa varrosej po në Bruksel,bashkëluftëtari i tij Muharrem Bajraktari në fjalën e lamtumirës për Fiqri Dinen ,do të thoshte se “mbylli sot përgjithmonë,sytë e menduar të tij,dishepulli i Shqipërisë Etnike”.Kështu shkonte një trup i madh i Atdheut tonë Etnik,por mbetet amaneti i tij,në botën shqiptare,ata që Atdheun e vënë mbi gjithshka.

Së fundmi me këtë rast,shprehi dhe ngushllimet e mia personale dhe mbarë familjes Shehu,për shuarjen e jetës të birit të Fiqri Dines,Xhelal Dines,familjarëve të tij dhe mbarë fisit Dine,si në SHBA ashtu dhe në Shqipëri.(NE FOTO: Nga e majta) – Fiqiri Dine – Preng Pervizi – Muharrem Bajraktari – Hysni Dema)

Bern-Zvicër