Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for July 2013

Histori komunistesh- Vasfi Baruti: Nexhmija dhe Enveri vrane Qemal Stafen

by

Nga Fatmira Nikolli/

Vasfi Baruti e konsideron një “dekorim” të mbuluar me mister vdekjes e Qemal Stafës. Sipas tij, në studimin “Ever Hoxha në optikë të re” vjen një riparje disi ndryshe sepse krimi misterioz ndonjë gjurmë e la… “Atë po e sjellim, sido që e mbuluar me tisin e gati 70 viteve të shkuara. Shkrimtari Nasho Jorgaqi, në librin Qemal Stafa, ka një rrëfim të Nexhmije Hoxhës për natën duke u gdhirë 5 maj, kur u vra Qemali”.

RRËFIMI I NEXHMIJES 
Nexhmija e ka rrëfyer në dy mënyra natën e fundit të jetës së heroit. Sipas rrëfimit të parë, atë natë të fundit ajo ka qenë me të, dhe sipas rrëfimit të dytë, ajo ka qenë me të, jo më 4 maj, por në fillim të majit… Rrëfimi i parë:”Në mbrëmjen e 4 majit Qemal Stafa shkoi në shtëpinë nr. 66, në rrugën e Shën Gjergjit. Atë natë bëhej mbledhja e zakonshme e KQ të Rinisë dhe e Komitetit Qendror të Rinisë së Tiranës”. Sipas saj, gjatë orëve të territ, kalonin si shumë shpesh patrullat dhe mbledhja zgjati deri në mëngjes. Ishte 5 maj, dita që do të shkonte për në Vlorë Stafa”. Por, në ribotimin e tretë të librit “Qemal Stafa”, i përmirësuar, shkrimtari Nasho Jorgaqi vjen me tjetër rrëfim të Nexhmije H., e cila nuk është më me Qemalin bashkë natën e 4 majit duke u gdhirë 5 maj, ndryshe nga rrëfimi në botimet e mëparshme që natën e 5 majit deri në mëngjes e kaluan bashkë dhe në këtë rrëfim ndryshe është dyshimi.

“Aty nga fillimi i majit, Qemali bëri mbledhjen e zakonshme të Komitetit Qendror të Rinisë dhe të Komitetit Qarkor të Rinisë për Tiranën. Kishin ardhur të gjithë dhe ishin mbledhur në një dhomë të bazës ilegale…. Para se të fillonte nga puna Qemali, siç e kishte zakon, bisedoi e bëri shakara duke treguar ndonjë anekdotë që vinte në lojë fashizmin. [..j Atë natë, – tregon për këtë Nexhmije Hoxha, – kalonin si shumë shpesh patrullat dhe mbase nga zhurma e çizmeve të tyre të rënda, të shqetësuar lehnin qentë e mëhallës”….Sipas këtij rrëfimi, Stafa në mëngjes mësohet të ketë thënë se “kjo ditë s’është akoma e jona. E dini, – tha duke qeshur me entuziazëm, – kur të vijë dita jonë, ja kështu siç jemi do të dalim në bulevard e do të këndojmë e do të thërrasim deri në mëngjes”. Dhe më tej shkrimtari vazhdon: Mbledhja zgjati deri në mëngjes. Qemali atë natë nuk fjeti fare dhe kjo ishte e zakonshme në jetën e tij prej ilegali [ … ] Ditën e fundit, më 4 maj, ai u kthye në shtëpinë e patriotit Hysen Dashi, baza nr. 66 në Rrugën e Shëngjergjit. Këtu Qemali u takua me shokun Enver…

RRËFIMI I ENVERIT
Një tjetër version vjen nga bashkëshorti i Nexhmijes sipas Barutit. Studiuesi shkruan në librin e tij se Enver H. Në botimin “Kur lindi Partia”, dhjetë vjet nga botimi i librit “Qemal Stafa”, sjell për herë të parë kujtimet e natës së fundit, duke aguar dita e 5 majit, me përfundimin se ishte ai vetë me Qemalin natën duke u gdhirë 5 maji, kur do të vritej Qemali: “Dita e fundit e pjekjes time me Qemalin ishte më 4 maj. U poqëm në bazën nr.66, në rrugën e Shëngjergjit, në shtëpinë e Hysen Dashit. Me Qemalin ndenjëm tërë ditën brenda në dhomë dhe punuam. Unë po përgatitja një leksion për Ushtrinë e Kuqe, Qemali përgatitej se te nesërmen, në mëngjes, duke gdhirë 5 maj, do të nisej për në Vlorë. Ramë e fjetëm afër njëri-tjetrit, në një minder të mbuluar me batanije. Në mëngjes u përqafuam dhe u ndamë. Ai u nis për në Vlorë, unë për një mbledhje me shokë…”

Hoxha vazhdon duke u shprehur se si mund të mendonte se e puthi dhe e shtrëngoi për herë të fundit në kraharor shokun, nga më të mirët e Partisë, shokun dhe bashkëluftëtarin e tij të dashur Qemal Stafën?! “Në bazën ku isha erdhi një shok, dhe duke qarë më tha: Armiku na vrau Qemal Stafën. Vura duart në kokë dhe nuk i mbajta dot lotët. Ku e vranë, i thashë. Në Tiranë, më tha shoku, – në një shtëpi në bregun e lumit të Tiranës. U ngrita në këmbë dhe me shpresë i thashë: S’duhet të jetë e vërtetë. Qemali që në mëngjes u nis për në Vlorë. Për këtë jam i sigurt, mos e besoni se armiku hap parulla. Mjerisht, – më tha shoku, – kjo është e vërtetë. Qemali ra duke luftuar, ra heroikisht dhe mbrojti tërheqjen e shokëve që shpëtuan…”, shkruante Enveri.

E VËRTETA SIPAS BARUTIT
Studiuesi, pas krahasimit të këtyre versioneve, shkruan se kujtimet e Nexhmije H. për kalimin e natës së fundit me Qemal Stafën e që ishin bashkë deri mëngjes herët të datës 5 maj, janë po ato, por me një dallim në lëvizje në kohë. Në ribotimin e ri të Qemal Stafës (1983) Nexhmija s’është më me Qemalin natën e 4-5 majit, siç shkruhet në dy botimet para të Qemalit, por me Qemalin ka qenë bashkë katër-pesë ditë më parë se nata e 4-5 majit!

PYETJET 
Baruti vëren se në këtë ndërrim kohe ka një mister, Pse Enveri bën protagonistin e takimit me Qemal Stafën natën e fundit të jetës kur protagoniste e vërtetë atë natë 5 maji ishte Nexhmije H?! “Kjo është një nyje në historinë e krimit ndaj Qemal Stafës”,shkruan Baruti. Sa i takon shtëpisë ku Stafa kaloi natën e fundit të jetës, sipas vetë Hoxhës, ajo ka qenë shtëpi e vogël përdhese, me dy dhoma të ndara në mes nga një korridor i ngushtë. Ai ka rrëfyer se s’kishte as 5-6 ditë që ajo shërbente si bazë për shokët ilegalë. “Ishte një nga bazat e reja që qenë marrë pas zbulimit të bazave të vjetra. Po si bazë e re ishte akoma e pa provuar mirë. […} Qemali vinte për herë të parë në këtë bazë”, tregonte Enveri. Pas kësaj, Baruti shkruan se përgjegjësinë për sigurinë e bazave ilegale të Tiranës e kishte vetë Enveri, i njohur sekretar politik i Qarkorit të Tiranës dhe siguria e bazës ilegale ku do të ishte Qemal Stafa, nga e cila do të nisej për në Vlorë, pritej të ishte merak i madh i Enverit, por ja që gjendej një bazë e “pa provuar mirë” dhe kjo bazë assesi s’duhej zgjedhur për Qemal Stafën. “Gishti drejtohet tek Tarasi sepse vrasja e Qemalit ndodhi pikërisht në këtë bazë të paprovuar mirë ndaj dhe pyetja që rri gjithnjë pezull është: Pse Qemalit i caktohej kjo bazë e paprovuar mirë! Përse? Dhe përse-ja është për Enver H. po edhe për Nexhmije H.”, -shënon studiuesi në librin e tij “Enver Hoxha në optikë të re”.

Sipas Barutit, baza ilegale e zgjedhur për Qemal Stafën s’kishte asnjë element sigurie, ishte e pasigurtë për nga pozicioni ku ishte vendosur dhe mjedisi që e rrethonte atë. “… Por si bazë e re [ilegale] ishte akoma e paprovuar mirë. Për më tepër shtëpia ndodhej përballë kazermave italiane dhe në një vend të zhveshur”, thuhet në librin “Qemal Stafa”. Shtëpia e gjetur për bazë ilegale është në një vend të zhveshur, për rreth saj s’kishte asnjë kaçube, asnjë pemë, asnjë mur, asnjë shtëpi, që të mund të ishin si ndihmë. Nga pozicioni i bazës ilegale në rast rreziku gjendeshe në vend të hapur që kapej nga breshëria e parë e plumbave dhe vërtetë kështu ndodhi me Qemalin. “Me këtë pakujdesi zgjidhej baza ilegale e Qemalit – nga shokët më kryesorë të Partisë, Enveri vetë! Dhe vrasja e Qemalit erdhi pikërisht në këtë bazë ilegale të pasigurtë, “në një vend të zhveshur dhe përballë kazermave italiane, ndaj sërish pyetja: Përse bazë ilegale e Qemalit zgjidhej një bazë kaq e pasigurtë? Dhe përgjegjësinë e drejtpërdrejtë për këtë e ka Tarasi!”, konstaton Baruti. Sipas tij, me Qemalin në bazë ilegale ishte dhe Kristo Themelko dhe disa shoqe të tjera dhe të gjithë shpëtuan por Qemalin e rrëmbyeri plumbat. Shoqet u kapën nga karabinierët e Themelko mundi t’u shpëtonte plumbave dhe është shumë e dyshimtë si mund të shpëtonte në atë mjedis të hapur pa asnjë mbrojtje! Sigurisht që s’mund të shpëtonte!

TË DYSHUAR
Baruti shënon se Enveri dhe Themelko janë dy të dyshuar të mëdhenj! Ai ka vënë në libër edhe një dëshmi të Kiço Ngjelës, rrëfyer pak kohë para vrasjes. Sipas Ngjelës, Hoxha ishte gjithmonë i fshehtë dhe se në ato kohëra të vështira në Tiranë, ai (Enver H) asnjëherë nuk të shihte në sy, ose edhe po të shihte të këqyrte për të parë nëse mund të besonte ose jo, ndonëse ai kurrë … nuk besonte njeri. “Kishte një ngërç në të folur dhe bisedën e bënte me hope, por gjithmonë ishte shumë i vëmendshëm… I pari që ia kapi këtë natyrë ishte Qemal Stafa. Ai e kuptoi e muajt e fundit donte ti shmangej gjithmonë”, ka treguar Ngjela. Madje ai shprehej se “ka tepër mundësi që të kenë pasur ndonjë përplasje të ashpër me njëri-tjetrin (Hoxha-Stafa), sepse në këtë kohë, ndoshta një muaj para se të vritej, Qemali më tha: Kiço, unë jam i vetmuar dhe të gjithë jemi të rrezikuar […] Nuk e kuptova dot asnjëherë këtë bisedë të fundit me Qemal Stafën dhe, pas vrasjes së tij asnjë herë nuk e largova nga mendja”. Ndërkaq, sipas Barutit, për Stafën ka edhe një prurje tjetër nga Kastriot Myftaraj. Në librin e tij shumë vëllimësh ai vjen me burime arkivore se Qemal Stafa duket kishte rënë në kthetrat e OVRA-s sekrete fashiste dhe autori Enverin e trajton si protagonist në vrasjen e Qemalit. Familjarë të Qemal Stafës janë shprehur se Enver H. nuk vajti asnjëherë në ditën e dëshmorëve apo në kohë tjetër në shtëpinë e Qemal S. dhe kjo shpjegohet vetëm me një arsye të fortë.

PËRFUNDIMET
Ka disa pyetje që shtron në fund Baruti. Përse Nexhmija dhe Enveri ndërrojnë vend e kohë natën e 4-5 majit? Përse Qemalit i rezervohet një bazë ilegale e paprovuar mirë më parë? Përse Qemalin e dërgojnë në një bazë ilegale të pasigurtë për nga pozicioni? Përse Qemali nuk qëndroi në bazën e sigurt nr. 66, ku ishte Enveri? Përse e si shpëtoi Kristo Themelko, që as zogu s’mund ti shpëtonte plumbit të fashistëve në atë bazë të zbuluar? Përse Enveri s’shkeli asnjëherë në shtëpinë e familjarëve të Qemal Stafës, siç e kishte zakon që shkonte në familjet e dëshmorëve ditët e festave kombëtare? Dhe rastësi është që Enveri qe i fundit që ishte me Vojo Kushin në bazën ilegale të tij dhe fare pak kohë pas largimit të tij Vojo rrethohet e vritet me tre shokët e tij? Nga pyetjet e përgjigjet e tyre Enveri s’shpresohet të marrë certifikatë ndershmërie për vrasjen e Qemal Stafës.
(Kortezi: Gazeta Shqiptare/BalkanWeb)

RAUF FICO – SHQIPTARI I MADH I SHQIPERISE SE VOGEL

by

Shkruan Skënder Shkupi/Tirane/

E patën harruar komunistët!…. Sa fjalë zbutëse dhe mikluese pak a shumë si ajo që përdoret jo rallë nga nostalgjikë të maskuar të cilët “Diktaturën” tonë komuniste e quajnë thjesht “Monizëm”.

Nuk e harruan, jo, madje e njihnin mirë. Por ai i plotësonte të gjitha kushtet që ata ta urrenin: elegant, inteligjent, thellësisht perëndimor, patriot deri në vetmohim, diplomat i shkëlqyer, i ndershëm, poliglot, i dashur dhe popullor për të gjithë, si për elitën ashtu edhe për njerëzit e thjeshtë të popullit, por mbi të gjitha, antikomunist i vendosur. E si mund ta duronin ronxho-bonxhot e “botës së re” që mbante erën e mykut të Komunës së Parisit dhe të Grushtit Bolshevik të Shtetit që çuditërisht e quajtën dhe revolucion? Ishte ndofta një ndërhyrje providenciale që ai mbylli sytë në janar të vitit 1944, për të mos parë me sytë e tij gjëmën e tmerrshme që pllakosi popullin e tij vetëm ca muaj më vonë.

Lindi më 1881, në skajin më të largët të zotërimeve osmane të Lindjes së Afërt, në Sana të Jemenit, aty ku deri në vitet 50-të të shekullit të kaluar firmoste mbreti për shishet e bojës së shkrimit që merrnin katër shkollat fillore të vendit nga magazinat e mbretërisë. Ai ishte biri i një kadiu, profesion i parapëlqyer nga shumica e banorëve të qytetit të prejardhjes së prindërve të tij, të Gjirokastrës, qendër e përmendur për cilësinë e intelektualëve të saj të shpërndarë anekënd perandorisë. Fati i mirë e solli Rauf Ficon në moshë fare të vogël në Shkodër, ku qé transferuar i ati, duke i dhënë mundësinë të merrte një arsim fillor, vërtetë në një shkollë turke, por të paktën në një mjedis shqiptar. Etapa tjetër ishte Folksshule (gjermanisht: Volksschule – Shkollë elementare) në Vjenë, për të vazhduar shkollën e mesme në Stamboll, në kryeqendrën e perandorisë. Atje vijoi studimet e larta në të njohurën Mylkije (turqisht: Műlkiye – Shkollë e Shkencave Politike) të cilën e mbaroi me rezultate të shkëlqyera.

E shohim pas kësaj në Janinë, më 1903, ku qé dërguar si stazhier në rolin e sekretarit të valiut të Janinës. Pas këtij stazhi Raufi emërohet kajmekam (turqisht: kaymakam – nënprefekt) i Konicës për të vijuar në po atë detyrë në Himarë e më pas në Margëllëç të Çamërisë. Funksionar i lartë vendor në sanxhakun e sapokrijuar të zonës së Margëllëçit, Rauf Fico, me rastin e përurimit të kësaj ndarjeje të re administrative u mbajti çamërve një fjalim në gjuhën shqipe, fakt pa precedent që zëmëroi pa masë eprorët e tij në Stamboll.

Përfaqësues i Gjirokastrës në Kongresin e Alfabetit në Manastir, më 1908, pyetjes së Pashait të vilajetit se për cilin alfabet ishte Raufi, për shkronjat latine apo për ato arabe, ai iu përgjigj thjesht: “Unë si shqiptar jam për alfabetin shqip”. Kuptohet që kjo i kushtoi jo pak në marrëdhëniet e tij të vështira me hierarkët e lartë të Stambollit.

Me shpalljen e pavarësisë, Rauf Fico, si shumë patriotë të tjerë gjendet përkrah Ismail Qemalit në Vlorë. Atë e emërojnë këshilltar për administratën dhe punët e brendshme. Siç ishin të vrullshme ato kohë për Shqipërinë e sapodalë nga nata pesëqindvjeçare osmane, po të tilla qenë edhe për Rauf Ficon. Jeta e tij dhe ajo e popullit të tij ecnin paralelisht në gëzimet e pakta dhe hidhërimet e shumta, në kënaqësitë e ralla dhe vuajtjet e shpeshta, në fitoret e pjesshme dhe zhgënjimet mbisunduese. Por ai nuk u zmbraps, nuk u ligshtua, nuk u tremb. E shohim të shkojë në Vjenë me delegacionin shqiptar për të mbrojtur territoret dhe kufijtë e vendit të tij, të përpilojë thirrjen drejtuar popullit italian që të ndërgjegjësohet për padrejtësitë që po i bëheshin kombit të tij, t’i përvishet një pune të tejvështirë si nënprefekt i Tiranës më 1917 për të nxjerrë popullin e një qyteti të tërë nga letargjia mesjetare dhe varfëria e skajshme. Ai është nismëtari i të parës Strehë Vorfnore të Tiranës, i të parit gjimnaz dhe i të parit spital të qytetit, ai i shkund nëpunësit nga plogëtia osmane duke i detyruar forcërisht të flasin e të shkruajnë shqip nëpër zyrat e shtetit, ai nxit miqtë e tij patriotë për mbajtjen e Kongresit të Tiranës në dhjetor të vitit 1918 që i parapriu mbajtjes së Kongresit historik të Lushnjës pas katërmbëdhjetë muajsh.

Në këtë veprimtari të dendur, sa diplomatike përjashta aq edhe organizative e administrative përbrenda vendit, Rauf Ficoja, nuk nguroi të verë në rrezik deri dinjitetin vetiak për interesat e larta të kombit të tij. Gjatë vizitës së delegacionit shqiptar në Itali, më 1913, përballë sekretarit të shtetit për Punët e Jashtme të Italisë, Princit Scalea, ai iu ul në gjunjë duke iu drejtuar në gjuhën kryesore ndërkombëtare të asaj kohe, në frengjisht: “Excellence! Sauvez nous la Tchamerie!” (Shkëlqesi! Na e shpëtoni Çamërinë!)

Pas Kongresit të Lushnjës për organizimin e të cilit, krahas Aqif pashë Elbasanit, Ahmet Zogut dhe të patriotëve të tjerë, ai ka rolin e vet, Rauf Fico i ngjit me shpejtësi shkallët e angazhimit të tij politik: këshilltar i përgjithshëm i Ministrisë së Punëve të Brendshme, zëvendës ministër i Punëve të Brendshme, ministër i Punëve të Brendshme, dhe njëherësh deputet i parlamentit shqiptar.

Në janar të vitit 1924, në parlamentin e kohës, deputeti Fico lajmëron të pranishmit për vdekjen e ish presidentit Uillson, mbrojtësit historik të të drejtave të kombit shqiptar duke propozuar që të mbahen pesë minuta heshtje në nderim të mikut të shquar. Parlamenti e pranoi propozimin dhe salla e nderoi kujtimin e amerikanit të madh. Meqë ky propozim vinte nga krahu i djathtë i deputetëve, edhe të majtët kërkuan diçka të ngjashme. Më 21 janar kishte vdekur Lenini. Jashar Erebara propozoi të mbahej zi edhe për Leninin, nisur nga denoncimi i traktateve te fshehta të perandorisë cariste, ku përfshihej edhe ai i Londrës për copëtimin e trojeve shqiptare. Edhe ky propozim u miratua. Por për shumë vite me radhë historia marksiste e Shqipërisë afishoi kryesisht vetëm njerin nga të dy momentet veçse me një deformim të vogël: propozimin për Leninin ia vuri në gojë Avni Rustemit!….

Dhe pas këtyre posteve të rëndësishme Raufi kalon në diplomaci. Më 1926, ai bëhet i pari ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Turqi. (Në atë kohë përfaqësuesit diplomatikë quheshin ministra fuqiplotë ose të ngarkuar me punë sipas nivelit të marrëdhenieve ndërmjet shteteve). Është interesant fakti që cilësitë intelektuale dhe profesionale të Rauf Ficos ishin të njohura jo vetëm në Shqipëri por edhe jashtë vendit. Ismet Inony, presidenti i dytë i Turqisë pas Mustafa Kemalit, kishte qenë shok klase me Rauf Ficon në vitet studentore në Stamboll. Por Ficon e njihte edhe Ataturku. Ka një episod kuptimplotë: fillimisht qeveria shqiptare kishte dërguar disa emra kandidatësh për ministër fuqiplotë të Shqipërisë në Ankara. Por Raufi nuk figuronte ndërmjet tyre. Ka një regull në diplomaci – një përfaqësues titullar i një shteti të huaj nuk mund të emërohet në detyrë pa miratimin e vendit pritës. Ndërkohë që Ismet Inony ia paraqet listën shefit të tij, ky i fundit, disi i habitur pyet: “Pse, Raufi nuk qenka në Shqipëri?” Ky minidialog i bëhet injohur, gjoja rastësisht, Tiranës. Kryeministri Ahmet Zogu e korrigjon menjëherë gabimin dhe Rauf Fico caktohet si kandidat i vetëm në legatën shqiptare të Ankarasë.

Studiuesi i njohur turk, akademiku Bilal Shimshir, autor i veprës voluminoze “Ataturku dhe udhëheqësit e shteteve të huaja”,  ku kapitulli për Shqipërinë ka një shtrirje prej 80 faqesh të plota, dhe që pati mirësinë t’ia dhurojë një kopje të saj autorit të këtyre radhëve, shkruan: “Ky diplomat i shquar, i cili më pas do të bëhej ministër i punëve të jashtme, kishte për detyrë të forconte marrëdhëniet e miqësisë ndërmjet dy vendeve.” Dhe ai e plotësoi më mirë se kushdo tjetër këtë detyrë. Të mos harrojmë se nuk e kishte aspak të lehtë. Ato vite kur Zogu u shpall mbret nga parlamenti shqiptar, Ataturku, si mbështetës i zjarrtë i regjimit republikan, u zëmërua tej mase. Ai nuk kishte ndonjë informacion të hollësishëm mbi kushtet e ndryshme historike dhe diferencat ndërmjet Turqisë dhe Shqipërisë gjë që e bënte të vinte shenjën e barazimit midis dy vendeve. Qé diplomacia e Rauf Ficos, krahas hapave tejet të kujdesshme e të matura të mbretit Zog që pas dy tre vitesh zëmërate, marrëdheniet turko-shqiptare të ktheheshin sërish në normale, madje në të ngrohta e miqësore siç e dëshmon edhe akademiku Shimshir. Fico vepronte në dy plane – në pistën e përpjekjeve për përmirësimin e vazhdueshëm të klimës miqësore ndërmjet dy vendeve dhe në atë të mbajtjes së vigjilencës së lartë për të mos e lënë diplomacinë turke të bëjë, qoftë edhe rastësisht, kauzë të përbashkët me synimet djallëzore të fqinjëve tanë ballkanas. Në një intervistë të dhënë gazetës së madhe turke të krahut konservator, “Xhumhurijét” (turqisht: Cumhuriyet – Republika) ndaj devizës “Ballkani u takon ballkanasve” ai bën plotësimet vijuese: “Këtij slogani i duhet bërë një korrigjim i vogël, Ballkani u takon ballkanasve por me të drejta të barabarta dhe pa ushtrim dhune të një shteti ndaj një tjetri.”

Ishte koha kur me marrëveshje të veçanta dypalëshe turko-jugosllave dhe në zbatim të dispozitave të traktatit të Lozanës të vitit 1923 që regullonte marrëdhëniet e ndera turko-greke, dhjetëra mijëra shqiptarë të Kosovës e të Çamërisë po mbarteshin drejt zonave të largëta lindore të Anadollit duke shpopulluar nga shqiptarët krahinat përkatëse. Fico u ngrit fuqishëm kundër një eksodi të tillë të detyruar, kundër këtij dëbimi të pashembullt në kohë paqeje. Ai bëri demarshe të fuqishme diplomatike dhe njerëzore për ta ndalur këtë hemorragji të tmerrshme të popullsisë shqiptare nga trojet e veta, sidomos në kohën kur kryente detyrën e ministrit fuqiplotë të Shqipërisë në Beograd.

Mund të kujtojmë disa momente me interes nga vitet e përfaqësimit të Shqipërisë në mbretërinë jugosllave. Gjatë lëvizjeve me makinë për të ardhur në Shqipëri, Rauf Fico qëllimisht zgjidhte gjithmonë rrugët e këqia përmes Kosovës për të pasur mundësinë të valviste flamurin shqiptar të ngulur anës kófanos së veturës. Ungji i vëllezërve Myzafer e Telat Gostivari dëshmon se ai merrte vazhdimisht materiale propagandistike patriotike nga legata e Beogradit. Një ditë, dallon dy veta që po e ndiqnin. Ishte diku pranë godinës së përfaqësisë shqiptare. Meqë nuk kishte rrugë tjetër, për t’i shpëtuar arrestimit, hyri në legatë. Takoi ministrin Fico duke ia shpjeguar gjendjen e tij të pashpresë. Raufi e mori në makinën e legatës, e shtriu te këmbët e tij te sedilja e dytë dhe doli nga ndërtesa e përfaqësisë. Pas disa kthesash nëpër rrugë të ngushta të qytetit, e nxori jashtë makinës viktimën që shpëtoi nga përndjekja e agjentëve serbë.

Shqiptarët e Kosovës me banim në Beograd e donin ministrin e tyre dhe nuk nguronin ta shprehnin atë ndjenjë vazhdimisht. Pronari i një ëmbëltoreje, ngjitur me legatën shqiptare, me mbiemrin Pelivani, merrte regullisht literaturë të ndaluar në përfaqësi. Për festën kombëtare të 28 nëntorit ai përgatiste torta 1X1 m. për diplomatët shqiptarë dhe familjet e tyre dhe i sillte në legatë. Rauf Fico shfrytëzonte çdo mundësi ligjore për t’u ardhur në ndihmë shqiptarëve në ish Jugosllavi. Meqenëse ata kishin nevojë për mësimin e shqipes pasi shkollat shqipe qenë tepër të pakta por, nga ana tjetër, librat me përmbajtje kombëtare konfiskoheshin nga policia e fshehtë, ai shpërndau sasi të mëdha të Kuranit në gjuhën shqipe të Hafiz Ibrahim Dalliut, libër që nuk mund të përbënte objekt sulmi nga një shtet që e respektonte fenë.

Më 1930 Rauf Fico emërohet Ministër i Punëve të Jashtme. Për këtë ngjarje, sipas citimit të studiuesit Kopi Kyçyku, gazeta Poster Llojd shkruante: “…. Rauf Fico, njeriu më i kulturuar i Shqipërisë. Kur u desh të krijohej administrata e shtetit shqiptar, rreth tij u grumbullua grupi që organizoi Shqipërinë e sotme. Edhe në përmasa europiane Ministri Shqiptar është njeri me kulturë të spikatur, zotëron plotësisht gjashtë gjuhë të huaja, dhe është një nga diplomatët më të zotë të Ballkanit.” I njëjti autor citon në shkrimin e tij “Rauf Fico – besniku i vetësundimit tonë”, gazetën gjermane Diplomaten Caitung (gjermanisht: Diplomaten Zeitung – Gazeta Diplomatike): “Rauf Fico është një nga burrat më të aftë jo vetëm të Shqipërisë por edhe të Ballkanit.”

Megjithatë qëndrimi i Rauf Ficos në këtë post nuk vazhdoi gjatë. Pozicionimi i tij tejet antagonist ndaj presioneve të Italisë fashiste mbi qeverinë shqiptare, e detyroi të japë dorëheqjen, akt që u prit me dëshpërim nga shumica e patriotëve që e çmonin dhe e vlerësonin lart personalitetin e tij.

Emërohet ministër fuqiplotë në Athinë. Tema e njohur e reciprocitetit të munguar në marrëdhëniet greko-shqiptare u bë njëra nga pistat e përzgjedhura të veprimtarisë së tij. Ai kërkoi t’i kushtëzonte hapjen dhe funksionimin e shkollave greke në Shqipëri me të njëjtën politikë që ndiqte edhe qeveria greke për arsimimin e shqiptarëve çamë në Greqi. Si kudo ku përfaqësoi vendin e tij, edhe në Greqi, Rauf Fico, u prit dhe u përcoll me nderimet më të mëdha që mund t’i bëheshin një ambasadori të huaj për cilësitë dhe nivelin e tij të shquar profesional e njerëzor.

E shohim, së fundi, të transferohet në Gjermani, si ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Berlin. Ditën që i paraqiti letrat kredenciale kancelarit të Rajhut, Adolf Hitlerit, në nëntor të vitit 1938, në të njëjtën datë dhe pak pas tij u paraqit edhe ambasadori i Japonisë. Ka mbetur tanimë si kuriozitet komenti i Hitlerit pas atyre dy audiencave: “Sot kam takuar dy diplomatë, njëri ishte një diplomat i madh i një vendi të vogël dhe tjetri një diplomat i vogël i një vendi të madh.” Veprimtaria e tij në Berlin ishte aq e suksesshme saqë trembi edhe hierarkët fashistë të Romës se mos Fico mund t’i zhvendoste marrëdhëniet preferenciale të Tiranës me Romën drejt Berlinit, frikë që e demonstron qartë një telegram i nisur nga legata italiane në Tiranë drejtuar MPJ të Italisë në Romë në janar të vitit 1939.

Pushtimi i Shqipërisë e gjeti me detyrë në Berlin. Rauf Fico ka qenë një nga të paktët përfaqësues të Mbretërisë Shqiptare jashtë që protestoi energjikisht për pushtimin e vendit nga Italia fashiste. Ai kërkoi një takim me Hitlerin por e priti ministri i jashtëm Fon Ribentrop. Kuptohet vetë Gjermania ishte aleate e Italisë dhe demarshi i Ficos nuk kishte gjasa të nxiste ndonjë reagim anti-italian nga Berlini. Megjithatë ai u mbajt në detyrë nga pala pritëse deri në qershor të 1939-ës, kur MPJ e Shqipërisë u suprimua juridikisht nga italianët. Ai kthehet në Tiranë, por pas disa muajsh internohet në Itali. Rikthehet në atdhé në shtator të 1943-it, pas kapitullimit të Italisë.

Veprimtaria e gjithanshme në marrëdhëniet me vendet e huaja dhe përpjekjet e Ficos për një klimë miqësore dhe bashkëpunimi me të gjitha vendet ku ushtroi detyrën e përfaqësuesit të vendit të tij ndikuan në dekorata të shumta që iu akorduan atij nga sovranë dhe drejtues politikë të disa shteteve europiane. Ai është nderuar me urdhërat dhe medaljet që vijojnë:

*) Grand Kordon i Franc Jozefit, nga Austro-Hungaria.

*) Grand Kordon i Urdhrit Leopold të Belgjikës.

*) Grand Kordon i Rumanisë.

*) Grand Kordon i Kurorës Italiane.

*) Grand Kordon i Urdhrit Foiniks nga Greqia.

*) Grand Kordon i Kurorës së Luksemburgut.

*) Oficer i Legjionit të Nderit nga Franca.

*) Palma e Akademisë Franceze.

*) Urdhri i Borisit nga Bullgaria.

*) Doktor Honoris Causa i Akademisë së Napolit nga Italia.

Dëshpërimi dhe sëmundja që erdhi pas asaj fatkeqësie kombëtare si pasojë e pushtimit të vendit e shpejtuan fundin e Rauf Ficos. Ai vdiq më 23 janar 1944 në Tiranë. Vlerësimin e përgjithshëm për figurën e tij mund ta marrim nëpërmjet titujve të gazetave kryesore të Tiranës të atij janari të vitit 1944, – të cituara nga libri i Dr. Shyqyri Hysit me titull “Rauf Fico, shtetar dhe diplomat i shquar”, – të tillë si “Vdekja e një patrioti të shquar”, “Funeralet e patriotit të shquar”, “Rauf Fico, atdhetar i shquar”, “I ndieri Rauf Fico”, “Patrioti i Madh, Rauf Fico, ndërroi jetë”, “Një humbje kombëtare”, etj.

Përkushtimin e tij atdhetar Rauf Fico e tregoi në formë dhe në përmbajtje. Ka një përputhje interesante ndërmjet tij dhe një atdhetari tjetër po aq të shquar si Faik Konica. Ishin ata të dy të vetmit që për ditën e madhe të 28 nëntorit shfaqeshin në publik me kostume kombëtare. Dhe jo rastësisht qénë vetëm ata të dy që, si përfaqësues të Shqipërisë së pavarur në Gjermani dhe SHBA, protestuan ashpër për pushtimin e Shqipërisë nga fashistët, më 7 prill 1939, i pari në Berlin dhe i dyti në Uashington.

Ai kishte një patriotizëm dhe ndershmëri të përmasave proverbiale. Për ilustrim po përdor tre momente të ndryshme nga opinionet e shprehura për Rauf Ficon nga njerëz të ndryshëm, në rrethana të ndryshme, në kohë të ndryshme.

Në dhjetor të vitit 1924, kur kryengritësit e të ashtuquajturit revolucion të qershorit qenë grumbulluar në Vlorë gati për t’u larguar nga vendi, Fan Noli kishte një shqetësim të madh. Nga Tirana, për të shmangur ndonjë grabitje të mundshme të thesarit të shtetit nga individë apo grupe të palëve ndërluftuese, ai kishte marrë me vete të gjithë fondin e thesarit. Tani, para se të largohej nga Shqipëria, ai donte t’ia dorëzonte atë thesar një njeriu të besuar dhe absolutisht të ndershëm për ta rikthyer të paprekur në Tiranë. Pasi mendoi gjatë, Noli vendosi – njeriu më i ndershëm për ta kryer atë mision ishte nënprefekti i Vlorës, Rauf Fico. Midis tyre u bë një bisedë e shkurtër. “Zoti Rauf, i tha Noli, unë nga rrjedha e furishme e ngjarjeve, nuk kam marrë dy rrogat e fundit.” Fico ndau nga thesari shumën e caktuar dhe ia kaloi ish kryeministrit, kundrejt një dëftese. Dhe ashtu u ndanë, antagonistë në politikë por miq në jetë.

Në vitet ’30, Faik Konica shkruante: “Rauf Fico ishte shqiptar kur nuk kishte Shqipëri!”

Në vitet ’60, Jonuz Blakçori, një burrë i gjatë, me tipare të fisme, mik i tim eti, që banonte në rrugën e Fortuzit në katin gjysmë-përdhes (dritaret ishin në nivelin e rrugës) të një vile që dikur kishte qenë e tij, mbante në një dhomë që i shërbente si klasë për një kurs gjysmë-ilegal privat të italishtes, ndërmjet të tjerash, edhe një portret të Rauf Ficos. Jonuzi kishte qenë në rini të tij sekretar i Bajram Currit, pasi ky i fundit ishte analfabet. Më kujtohet që ishte një antikomunist i betuar. Kur binte fjala për Rauf Ficon, ai ngrihej papritmas në këmbë në shenjë nderimi, gjest që ndokujt i dukej disi teatral. Kur një vizitor e pyeti se pse e bënte këtë, Blakçori i qé përgjigjur: “Ai ka qenë njeriu më i ndershëm që kam njohur në të gjithë historinë politike të Shqipërisë”.

E ç’duhet më shumë për një shqiptar të nderohet me Urdhrin e Flamurit të Klasit I ?

ÇNDERIMI I FEMRËS SHQIPËTARE, SI ARMË LUFTARAKE, PSIKOLOGJIKE DHE E GENOCIDIT

by

ÇNDERIMI  I  FEMRËS  SHQIPËTARE, SI ARMË LUFTARAKE, PSIKOLOGJIKE DHE E GENOCIDIT KUNDËR POPULLIT SHQIPËTAR, NË  KOHË TË LUFTËS  DHE TË PAQES/

Duhet të vdesin disa gjenerata të shqiptarëve, që të harrohen ato, çfarë kanë bërë serbët ndaj tyre.” – ”Radniçke novine”, Beograd 22 tetor 1913./

 Shkruan: Fatbardha Demi/

Historikisht, çnderimi  i femrave gjatë luftrave pushtuese, quhej si një “trofe” dhe “e drejtë” e fituesit dhe kështu është trajtuar deri në kohët moderne. “Pavarsisht provave të dhunës seksuale gjatë Luftës së II Botërore -shprehet Anne Marie de Brower, studiuese në  Universitetin e Tilburgut në Norvegji – mungesa e dëshirës për të dënuar këtë lloj krimi, çoi në mos ndjekjen e autorëve në Proçesin e Nurenbergut” (1)

Të njejtin fakt e pohon edhe gjyqtari Richard Goldston, prokuror në Gjykatën Ndërkombëtare për ish Jugosllavinë, se “për krimin e përdhunimit, komuniteti ndërkombëtar nuk ka qenë kurrë i interesuar” (2)

Megjithatë që në vitin 1948, dhunimi i femrave gjatë konflikteve të armatosura, u përfshi në krimin e genocidit (“Konventa mbi parandalimin e krimit të genocidit” e Asamblesë së Përgjithshme të OKB më 1948). Në kreun e tretë të kësaj Konvente (pika “d” dhe “e”) si krime të genocidit përfshihej edhe bashkëpunimi dhe tentativa për genocid.  ( 3)

Në deklarimet e përfaqësuesve të politikës dhe në masmedia, këmbengulet se me krijimin dhe pasurimin e institucioneve shtetërore dhe ndërkombëtare me ligje dhe masa të shumta kundër llojeve të ndryshme të krimit, në shekullin që lamë pas, shoqëria europiane është zhvilluar drejt një botkuptimi më humanitar.

Por sipas Zyrës së statistikave të OKB (v.2000) dëshmohet se në shekullin e 20-të, ndërsa në Luftën e I Botërore  vetëm 5% ishin viktima nga popullsia civile, në Luftën e II Botërore arriti në masën 52%  dhe në vitin 1991,  90% e viktimave ishin nga popullsia që nuk ishte palë e luftimeve. (4)

Gjithashtu vihet re se, përshkallëzim nuk kanë patur vetëm numri i viktimave civile, por edhe shtimi i llojeve dhe egërsisë së krimeve, krahasuar me të gjtha epokat e historisë njerëzore. Për këtë arësye, studiuesit, shekullin e 20-të e kanë përkufizuar “shekulli i genocideve”.(5)  

Vërtetësinë e këtij fakti e dëshmoi veprimtarija e ish-shtetit Jugosllav, i cili e mbylli këtë fund shekull me një genocid të përgjakshëm ku 80% të viktimave civile në Kosovë ishin femrat dhe femijët. (6)

Shoqëria moderne europiane dhe botërore, pati mundësi të shikojë, se deri në ç’shkallë degradimi njerëzor, mund të arrijë një shtet dhe një popull. Them “mundësi” sepse, në opinionin europian dhe atë botëror, shumë pak u bë e njohur ajo çka ndodhi, sidomos mbi femrat shqipetare.  Dëshmitë e viktimave të gjallë (por edhe të vdekur dhe të zhdukur) faktojne se edhe pas 68 vjetëve të kapitullimit të nazizmit, rrënjet ideollogjike dhe institucionale të tij, vazhdojnë të mbijetojnë në Europën e shekullit të 21.

 

Kosova dëshmon:

R.N. nga Prishtina, në mbarim të luftës, ështe gjetur e lidhur, në lokalin e Fakultetit Juridik. Ajo kujton : “Njëri prej milicëve më ra me shuplakë dhe menjëherë më pëlciti gjaku nga buzët e shkrumuara. Tjetri vuri gishtin te buzët e mia, e ngjyu me gjak dhe tha: “Siç duket të gjithë shqiptarët e kanë gjakun e ëmbël dhe unë me këtë thikë do t’i shijoj të gjitha…Unë, Nenad Stojanoviq, do të ta lë një kujtim për tërë jetën. Ma afroi cigaren te gjitë e mi dhe e fiku atje. Mbi një paketë ka shuar në trupin tim për disa orë… Nuk e di se sa burra kanë luajtur me trupin tim,ende sot, kam  me qindra plagë cigaresh dhe thike. (7)

Ahmet Grajqevci (kryetar i shoqatës për hetimin e krimeve gjatë luftës dhe personave të zhdukur 1998-1999.): Në objektet e fabrikave, nëpër shtëpija, oborre, në spitalin e Prishtinës janë bërë vrasje, përdhunime dhe deshimtarët flasin edhe për autopsi të njerëzve të gjallë. Më 27.03.1999 Servete Halimaj nga fshati Shkabaj Dardhiç, shtatzanë me dy binjakë, kishte lindur femijën e parë dhe ja kishin vënë emrin Fitore. Në këtë kohë hyjnë kriminelët për t’i dëbuar dhe e shohin se ishte gjatë lindjes dhe i thonë se nuk ke për ta lindur… Ajo u përgjegj se do të lindin motrat e mija… trupin e saj e gjetëm të masakruar me duar të këputura. Ne nuk dimë se çu bë me binjakët. (8)

Më 25 janar 2001, në një transmetim radiofonik të një dokumentari në Radion Publike Nacionale të Shteteve të Bashkuara, të titulluar “Fshehja e krimit”, tregohej se forcat serbe e jugosllave transportonin në mënyrë sistematike trupat e shqiptarëve të vrarë në kompleksin e minierave të Trepçës pranë Mitrovicës, ku shndërroheshin në hí. Sipas raportit që citonte luftëtarë serbë dhe “një zyrtar të informuar mirë të shërbimeve sekrete serbe”, në Trepçë ishin kremuar 1 200- 1 500 kufoma… Burra të dyshuar për lidhje me UÇK-në, vriteshin aty për aty. Një dyshim i tillë mund të bazohej ndonjëherë thjesht tek fakti, që dikush kish moshën e një luftëtari. (19)

Shaip Vrellaku i zënë rob nga forcat sërbe pohon: “Me sytë e mi pashë policin duke i djegur vajzat që i kishin dhunuar në stacionin e trenit në Gllogoc. Edhe sot i dëgjoj ato britma të tmerrshme dhe trishtuese të vajzave që digjeshin.   (10)

 

Përse dhunimi seksual i femrave shqipëtare është akti më i rëndë kriminal, i luftës së Kosovës ?

Së pari: Sepse ky akt i forcave sërbe, nuk ka qenë i vetmi i ushtruar mbi viktimat, por i shoqëruar me krime të tjera të emërtuara dhe të dënuara nga Konventat Ndërkombëtare si ”Krime Lufte” dhe “Krim kundër Njerëzimit”. Për këtë arësye, autorët, ideatorët dhe bashkëpunëtorët në krimin e dhunimit seksual, duhet jo vetëm të trajtohen në kuadrin e krimeve të luftës, por të kenë peshën më të madhe të dënimit, për nga qëllimi dhe mënyra e kryerjes së tij.

Së dyti: Ka shërbyer si një mjet lufte gjatë kohës së konfliktit.  Ngjarjet e ndodhura në Kosovë dëshmuan se perdhunimi i femrave u përdor si një nga armët e çfarosjes dhe të zbimit masiv të popullsisë civile, e baraz-vlefshme me armatimin ushtarak,  kimik dhe të llojeve të tjera. Angela Minzoni-Deroche e emërton “një mënyrë e luftimit” (11).

Edhe Organizata Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut (Amnesty International) ka pohuar se dhuna seksuale sot përdoret me paramendim, si strategji ushtarake, në krahasim me të njejtat raste të shekujve të kaluar (12)

Siç u dëshmua edhe në Bosnjë, dhuna seksuale gjatë konfliktit të armatosur ishte urdhëruar nga komanda sërbe si pjesë e strategjisë së spastrimit etnik, për ta detyruar popullsinë të largohej nga vendi dhe banesat e tyre. (13)

Kriminelët serbë, shfrytëzuan dhunën seksuale dhe vrasjen e viktimave, deri edhe për të helmuar ujin e puseve “Në një fshat të rajonit të Drenicës u përdhunuan, u vranë e u hodhën në pus tetë gra. (14)

Së treti: Është përdorur duke patur parasysh pasojat (për të cilat ishte planifikuar) edhe mbas mbarimit të luftës. Viktimat (nënat, motrat, vajzat, fêmijet) vazhdojnë të jetojnë me krimin dhe rrjedhojat e tij fizike dhe psiqike. Ato humbasin aftësinë për të jetuar normalisht, duke ndikuar drejtpërdrejt në shëndetin mendor dhe fizik edhe të brezit të ardhshëm, rrethit familjar dhe ulin moralin dhe forcën për përballimin e pasojave si dhe vizionin për të ardhmen në shoqërinë ku jetojnë. Duke goditur femrën shqipetare, është goditur jo vetëm Kosova e luftës, por edhe shteti i Kosovës së mbas luftës.

Dhuna seksuale duke qenë një dukuri e njohur e shoqërisë edhe në kohë paqje, janë berë studime të shumta të shkaqeve dhe pasojave të këtij akti kriminal. Studimet kanë treguar se:

-1/3 e viktimave pësojnë depresion të rendë për një periudhë kohore dhe 17% e tyre vetvriten.

-Ruajnë përbrënda revolten dhe përjetojnë ndjenjën e turpit dhe të fajësimit të vetvetes qe i pengon të tregojnë për çka u ka ndodhur e për të marrë ndihmën e nevojshme mjeko-ligjore.

– Çfaqin mungesë dëshire për të vijuar jetën shoqërore dhe ndjejnë vështirësi në punë.

– Kanë probleme të natyrës së marrdhënieve seksuale etj.

Me kalimin e kohës dhe pa ndihmën e nevojshme, pasojat bëhen të pashërueshme si : ankthi, shqetësime në ngrënje, pagjumësi dhe rijetimin e ngjarjes, gjëndje të rëndë shëndetêsore ose sëmundje të natyrës psiqike, turpi dhe frika e përherëshme etj.

Në kohë lufte, dhuna seksuale ka pasoja shumë herë më të rënda se sa në kohë paqeje. Shkaku është se viktima përveç torturimit dhe vrasjes, ka përjetuar shokun e rëndë psikologjik, sepse dhunimi seksual është bërë nga grupe agresorësh, në prani të njerëzve më të afërt dhe të ambjentit ku jeton dhe shpesh i përsëritur në kohë.

Krimi ndaj tyre  është shoqëruar me tragjedinë e vrasjes apo torturimit të fëmijëve dhe familjes së tyre dhe në kushte të vështira të mbijetesës. Për këto pasoja të rënda për njeriun , për herë të parë, Gjykata Ndërkombëtare (për Krimet e luftës në Ruanda në v.1998) dënoi të akuzuarin (Jean-Paul Akayesu) per genocid, në ushtrimin e krimit të dhunës seksuale në kohën e konfliktit të armatosur, me aresyetimin “për shkatërimin shpirtëror dhe deshirës për të jetuar dhe vetë jetës! ” ( 15)

Ahmet Grajqevci dëshmon se çdo femër me të cilën është takuar, në fund i ka thënë: “Më mirë të kisha  vdekur se sa jam gjallë!..Kanë ndodhur shumë vetvrasje mbas lufte” (16)

Çburrërimi i shoqërisë dhe institucioneve shqipetare.

Për shqipetarët, çburrërimi ka lidhje me NDERIN e tij dhe sipas traditës mijëravjeçare “nderi i gruas, është pjesë e nderit të burrit”. (kap. II Kodi penal në Kanun pika b,a, përdhunimi i grave)

Ky kod, që ka drejtuar ndër shekuj Kombin arbër edhe sot na habit me drejtësinë dhe paanshmërinë në shqyrtimin e akteve të dënueshme në fis dhe jashtë tij. Ç’farë dënimi parashikohej në Kanun, për dhunën seksuale ndaj femrës? “Nëse merrej vesh se një grua ishte përdhunuar, përdhunuesi ndiqej dhe dënohej. Herët ose vonë, përdhunuesi duhej të paguante, me gjakun e vet, për aktin e tij” (17)

Dënimi me vdekje, nuk i jepej thjesht për aktin e çastit  të “instiktit mashkullor” të autorit, por për faktin se ishte kryer mbi gruan, motrën dhe vajzën, figura “të shenjta” për shqipetarët.

Sipas studiuesit Zef Ahmeti “Pushteti i nderit për shqipetarin ishte mbi pushtetin e faltores dhe të shtetit…Nderi bën shtëpinë, thuhet në Kanun…”. (po aty)

Përse sot e akuzoj (pa përgjithësuar) shoqërinë e shqipetarëve të Kosovës për “çburrërim”? Sepse sot, ata e përbuzën dhe e braktisën traditën mijëravjeçare “të nderit të burrit”, por dhe idealin e “humanizmit” që udhëheq shoqëritë më të përparuara europiane. Ata braktisën edhe nënën e femijëve të tyre, motrën, të afërmit femra dhe në përgjithësi, femrat, viktima të krimit seksual të hordhive sërbe dhe bashkepunëtorëve të tyre.

Si është e mundur, që një shoqëri e cila me shekuj e ka ndjerë genocidin, përbuzjen dhe mohimin e një jetese dinjitoze mbi kurriz, tani që e gezon lirinë qytetare, të përbuzë viktimat femra të një gjaku ?

Veprimtarja e palodhur në ndihmë të viktimave të dhunës seksuale, Behide Hasanaj, më ka dërguar një dëshmi tronditëse të njerës prej tyre : « Jam dhunuar nga forcat sërbe tre ditë me rradhë, motra ime po ashtu. Pasi na kishin dëbuar nga shtepitë tona, na grabitën nga kolona me shumë femra të tjera…Sa herë që kundërshtonim dhe mbroheshim, na hiqnin dhëmbët dhe thonjtë, një e nga një. Na detyronin të qeshnim me zor, na prisnin trupin me thikë dhe na kërcënonin se do të na nxirrnin sytë. Na kanë masakruar për së gjalli, si asht ma zi. Na kanë prerë kraharor dhe gjinj…Ah medet, që nuk kemi kujt me i besu, me kënd me fol. Kush do të na ndihmonte? Kush do të na përkrahte? Kush do të na kuptonte?! (dërguar dt 20.07.2013 nga Behide Hasanaj)

Kur i them Behides se më mjaftojnë dëshmitë që më ka dërguar, ajo më lutet “ prit, prit dëgjoje edhe këtë…edhe këtë tjetrën, kam aq shumë rrëfime që gratë i mbajnë përbrënda zemrës. Nuk ta merr mëndja se ç’farë kanë hequr dhe sot kurkush nuk i dëgjon, as nuk i sheh”.

Vetëm Organizata Joqeveritare e Gruas “Jeta në Kastriot”, e drejtuar nga Luljeta Selimi, ka nën përkujdesje 2 016 femra shqiptare, të përdhunuara nga forcat serbe. Njëqind e njëzet e katër (124) prej tyre kanë plagë të dukshme në trup (gjinj të prerë, gishtërinj të këputur, nëntë janë me nga një sy të nxjerrë dhe gjashtëmbëdhjetë me plagë të hapura në fytyrë), të cilat janë në gjendje të rëndë shëndetësore e psikike.  ( 18)

Në emisionin « Në kërkim…» emisioni 13, mars 2013, Nazlie Bala, aktiviste për të drejtat e grave prej 23 vitesh, pohon se “të gjitha institucionet i kanë patur dyert e mbyllura për këtë krim edhe pse viktimat janë të gjalla midis nesh. Vetë udhëheqësit e Shtetit të Kosovës e kanë trajtuar si turp”.

“Nderi-thekson studiuesi Zef Ahmeti-në të drejtën zakonore shqiptare është e kundërta e turpit. Po të krahasohen “zonat” e nderit dhe të turpit në kanun, del se hapësira e nderit ka qenë shumë e ngushtë dhe brenda kësaj hapësire njeriu shqiptar duhej të krijonte individualitetin e tij. Kjo sepse Kanuni përmban një varg të gjatë ndalimesh e tabush, që e mbronin njeriun prej “zonës së turpit”.  Një shoqëri, që është indiferente ndaj viktimave femra të dhunës seksuale, që nuk i dënon  autorët sipas ligjeve, jo më të Kanunit, por të shtetit të tyre dhe Gjykatave ndërkombëtare, që i shikon mosperfillëse se si vuajnë për mbijetesë, që nuk e vlerëson aktin e tyre heroik të përjetimit të krimit më të rënde të luftës dhe këmbenguljen për t’iu kthyer jetës normale, një shoqëri e tillë ndodhet pikërisht “NË ZONËN E TURPIT”!

Këtë fakt e dëshmojnë rastet e femrave të dhunuara seksualisht gjatë luftës në Kosovë, që jetojnë në vendet perëndimore. Si është e mundur që tek të huajt, kanë gjetur respektin ,vlerësimin dhe mbështetjen e gjithanëshme, ndërkohë që ju mohua nga familjarët (pa përgjithësuar), rrethi shoqëror dhe sidomos nga Institucionet e një shteti për të cilin ato “paguan” më shtrenjtë se bashkombasit e tyre meshkuj?

Ahmet Grajqevci: une e kam ngritur në qeveri. Pse nuk formohet një qendër me psikologë që të merren me këto raste, ne në Mitrovicë e kemi një qendër të tillë, me buxhet të vogël me sallë leximi, ngrënie. Asnjëherë nuk ka vajtur kush ta shikojë. Shokët më thonë : Leje këtë punë se s’duhet të merresh me këtë. Ata harrojnë se në karrigen që ulen ,është gjaku dhe eshtrat e viktimave… (19)

Juristja Sadie Bekiçi e revoltuar shprehet: “Në rast se bota mashkullore: burrat, baballarët vëllezërit tanë, nuk mundej të na mbrojnë nga përdhunimet gjatë luftës, si nuk po mund me na mbrojtë pas luftës?”   (20)

Turpi dhe papërgjegjshmëria më e madhe, që çfaqet sot në shoqërinë kosovare është FSHEHJA e krimit.  Ky veprim godet shëndetin fizik dhe psiqik të viktimës femër, sepse nuk i mundëson marrjen e ndihmës së gjithanshme, pa të cilën pasojat “pastraumatike” siç theksojnë mjekët, bëhen më të rënda dhe të pashërueshme. Heshtja, i lë të lirë autorët të cilët shoqëria moderne i shikon si rrezik të mundshëm për përsëritjen e akteve të tilla kriminale. Fshehja e krimit të dhunës seksuale e bazuar në një pseudo-moral të sëmure, të shoqërisë shqipetare dhe të Institucioneve të shtetit të Kosovës, nuk ka asnjë lidhje me Kanunin, ku dënohej autori dhe jo viktima.

Në mënyre të pandergjegjëshme i bën bashkë-punëtorë të strategjisë së makinës ushtarake sërbe të kohës së luftës, për të goditur popullin shqipetar dhe shtetin e Kosovës, mbas mbarimit të saj. Po aq armiqësor, ndaj viktimave shqipetare, është veprimi i mos përfshirjes në dokumentacionin për krimet e luftës, nga ana e Institutit të ngritur për këtë qëllim, të krimeve të dhunës seksuale për të cilat kanë patur dijeni edhe Shtetet perëndimore.

Njoftime për ekzistencën e kampeve të përdhunimit në Kosovë janë dhënë qysh gjatë ditëve të luftës nga Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Qeveria Britanike dhe NATO.(21)

Heshtet jo vetëm për dhunimin seksual të femrave shqipetare gjatë luftës, por nuk përmëndet  as ay i meshkujve. Në një studim të Lara Stemple ( 2009). (“Male Rape and Human Rights”. Hastings Law Journal 60 (3): 605. URL consultato in data 17 luglio 2011.) dëshmohet se 80% e të burgosurve meshkuj në kampet e Sarajevës janë dhunuar apo torturuar seksualisht. Autorja shprehet se “mungesa e vëmëndjes kundrejt abuzimeve seksuale të meshkujve gjatë konflikteve , është veçanrisht shqetësuese, për një dukuri shumë të përhapur”(22)

Pra nuk kish si të ishin kursyer as meshkujt shqipetarë, nga një ushtri që kishte humbur çdo tipar njerëzor. Është akt burrëror dhe në nderin e çdo shqipetari (femër apo mashkull), të dëshmojë aktet kriminale që përjetuan mbi trupin e tyre apo si dëshimtarë të këtyre akteve, për të bërë të mundur dënimin e autorëve, në emër edhe të atyre që sot nuk janë më gjallë apo të zhdukur pa lënë gjurmë.

Si pasojë e mosangazhimit nga ana e Institucioneve shtetërore të Kosovës, e sidomos të Republikës së Shqipërisë, anëtare e OKB-së dhe nënshkruese e Konventave për të drejtat e minoriteteve dhe mbi Krimet e Luftës, Organizmat ndërkombëtare nuk e njohin si Genocid (ku përfshihet edhe dhuna seksuale), krimet mbi popullsinë shqipetare në Kosove. Ky genocid mbi shqipetarët është ushtruar jo vetëm gjatë luftës së fundit të përgjakshme të shovenizmit serb(1989-1999), por gjatë të gjithë shekullit 20, në hapsirën e pesë shteteve ballkanike.

Sot në planin juridik, nga organizmat ndërkombetare të OKB-së, janë pranuar si genocide të shk.20 vetëm: masakrimi i popullsisë armeniane nga Perandoria Otomane(1915–1916), spastrimi etnik i çeçenëve urdhëruar nga Stalini(1944) i çifutëve nga nazistët (1945), i popullsisë tutsis në Ruanda 1994, popullsisë mysylmane në Serbrenicë, nga shteti Jugosllav (2004) (Génocide-Wikipedia).

Ja përse nuk duhet heshtur! Gjaku i derdhur gjatë shk.20-të, akti i fundit i të cilit u zhvillua në Kosovë DUHET TË NJIHET nga opinioni botëror.

Një femër e dhunuar gjatë luftës në Kosovë është martire e forcave të errëta dhe kriminale, që vijojnë të  kërcënojnë dhe të rrezikojnë ardhmërinë paqësore të Ballkanit.  Që të mos përsëriten krimet e shkuara dhe të sigurohet jetesa paqësore ndërmjet popujve, duhen dënuar ideatorët, hartuesit dhe zbatuesit e strategjisë së çfarosjes dhe racizmit.

Këtë “pushtet të Zeusit” e ka  në dorë Gjykata.

Krimet e Luftës në Kosovë dhe Gjykata Ndërkombëtare

Them “Gjykata Ndërkombëtare” sepse faktikisht në biografinë 14 vjeçare të Shtetit të Kosovës, për mirë apo për keq, vulën e kanë ndërkombëtaret. Nuk besoj se ka një popull aq mirënjohës, për ndihmën e dhënë nga forcat ushtarake të huaja, se sa shqipetarët. Kjo mirënjohje sipas traditës, do të përcillet brez pas brezi dhe do të zerë një vend të shënuar në historinë e Kombit tonë, për faktin, se ishte hera e parë, gjatë dy shekujve që kaluan, që në përpjekjet e tij kundër pushtuesve pati ndihmën e Fuqive të Mëdha.

Besoj gjithashtu, se nuk ka shprehje më domethënëse, se deri ku i kishte vajtur « thika në kockë » këtij populli, se sa kur pranoi edhe sakrifikimin e bashkë-kombësve civil gjatë bombardimeve të NATO-s. Siç është nënvizuar në një raport të Human Rights Watch të shkurtit të vitit 2000, të titulluar “Vdekjet e Civilëve gjatë Fushatës Ajrore të NATO-s”, bombardimi i NATO-s shkaktoi në të gjithë Jugosllavinë rreth 500 viktima civile. 55-60% e këtyre viktimave ishin kosovarë (23)

Të gjitha sakrificat, shqipetarët i kanë pranuar me krenari, vetëm e vetëm për të patur po ato të drejta dhe po atë liri që i gezojnë popujt e tjerë europianë. Në emër të këtyre « Të Drejtave të Njeriut » shqipetarët kërkojnë dënimin e autorëve, si për çdo vepër kriminale kundër jetës së njeriut (ku përfshihet edhe krimi i dhunës seksuale), një kërkesë që qëndron në themel të çdo Kushtetute të vendeve të BE-së.  Sot , si populli dhe viktimat shqipetare që i mbijetuan luftës së përgjakshme, ashtu edhe analistët ndërkombëtare, pranojnë se në këtë drejtim, sistemi gjyqësor në shtetin e Kosovës ka dështuar.  Njerëzit e ligjit dhe analistë të ndryshëm rradhisin një serë shkaqesh administrative, politike dhe të rrethanave të kohës.

Me qenëse tema që po trajtoj, lidhet me dukurinë më të rendë në Europë, që pas Luftës së Dyte Boterore, pa u zgjatur po përqëndrohem tek Raporti « Trajtimi çnjerëzor i personave dhe trafikimi i paligjshëm i organeve njerëzore në Kosovë »(Dok. 12462,  7 janar 2011) i prokurorit Dik Marty, në emër të Komitetit të Çështjeve Juridike dhe i të Drejtave të Njeriut.

Përse ky raport përfaqëson dështimin e drejtësisë në Kosovë dhe rrjedhimisht mosdënimin  (ndërmjet krimeve të tjera) të dhunës seksuale mbi femrat shqipetare, duke patur parasysh përmasat dhe pasojat e këtij krimi?  Sepse ky dokument ligjor i një Institucioni Ndërkombëtar, pasqyron disa tendenca në qëndrimin, veprimtarinë dhe ideollogjinë europiane ndaj “Çështjes shqipetare”, që  udhëhoqi veprimtarinë e gjyqësorit në Kosovë, nëpërmjet UMNIK-ut dhe sot EULEX-it.

Nuk e di, se si një sallë e mbushur me politikanë dhe përfaqësues shtetërorë të vendeve më të zhvilluara europiane, kanë pranuar të dëgjojnë një raport të bazuar mbi një platformë ideollogjike raciste për shtetin e Kosovës, Ushtrinë e saj çlirimtare dhe panoramën e ngjarjeve gjatë luftës. Siç dëshmon edhe vetë prokurori Dik Marty, nisma e tij mori shkas nga botimi i “kujtimeve” të ish Kryeprokurores së Gjykatës Ndërombëtare për krimet e luftës në ish Jugosllavi (GJPNIJ), Carla del Ponte (“La caccia – Io e i criminali di guerra”, prill 2008) mbi “trafikun e organeve” të robërve serbë.

Mbasi vë ne dukje “gabimin” e bombardimeve te NATOS, akuzon se: “përpjekjet për të nxjerrë në dukje faktet dhe për të ndëshkuar krimet e luftës ishin përqendruar sidomos në një drejtim, duke u mbështetur në prezumimin e nënkuptuar se njëra palë ishte viktimat, dhe pala tjetër, xhelatët”.

Sipas kësaj llogjike të prokurorit ndërkombëtar edhe Gjykata e Nurembergut, që gjykoi krimet e nazizmit, paska punuar padrejtësisht “vetëm në një drejtim” në dënimin e krimeve të nazistëve. Sepse nuk duket asnjë ndryshim në mes të këtyre dy agresioneve, si për nga qëllimi, mjetet e përdorura dhe rrjedhojave të tyre, përveç hapsirës gjeografike dhe konfliktit brënda një bashkësie politike shtetesh, nën emrin “Jugosllavi”.

Ku janë shkeljet e zotit Dik Marty?

Së pari: Sipas prokurorit: “GJPNIJ kishte kompetencë për ndjekje e gjykim të krimeve të kryera deri në qershor 1999. Veprimet me të cilat po merremi sot, pretendohet të kenë ndodhur sidomos duke filluar nga vera e vitit 1999”. Pra pjesa më e madhe e “akuzave” të përfshira në Raport, nuk mund të përcaktohen si “krime lufte” por “krime në kohë paqje”, të një organizmi shtetëror shqipetar nën mbikqyrjen e ndërkombëtarëve. Kjo “ngatëresë” në dallimin e periudhave kohore të kryerjes së “krimimeve” nga prokurori , i hap rrugën për ta fryrë raportin e tij me të gjitha aktet e kriminalitetit që sundojnë edhe sot e kësaj dite, jo vetëm në vëndet ballkanike, por edhe në ato europiane edhe më gjerë si, korupsioni, trafiku i njerezve dhe punëtoreve të seksit, pasurimi kriminal, aktiviteti mafjoz, vrasjet politike, etj.

Në Raportin special paraqitur në Këshillin e Europës (17.05.2013) « Mbi kriminalitetin e organizuar, korrupsionin dhe riciklimin e parave” (A7-0175/2013 – Salvatore Lacolino)

vërehet se 74% të qytetarëve (të BE-së) e quajnë korupsionin problemin themelor të vendit të tyre, po kështu edhe në nivel ndërkombëtar dhe se dukuri të korupsionit vërehen në të gjithë sektorët e shoqërisë… (24) Veprimet e një grupi individësh (qofshin edhe me biografi luftarake) nuk mund të kriminalizojnë një luftë heroike, të një populli të skllavëruar.

Ironija, disinformimi dhe përbuzja e prokurorit D.Marty, ndihen gjatë të gjthë “historikut” mbi luftën e UÇK-së, ku luftetarët, si “ushtarë   për kauzën e një atdheu nuk përbënin detyrimisht shumicën”, Adem Jashari “komandanti fshatar i UÇK-së”, “Shumë rekrutë që përbënin një ushtri fshatare… kanë kaluar në Kosovë armë kontrabande”, “kjo formë fillestare e UÇKsë mori fund përfundimisht dhe hyri në folklor si një shprehje romantike për çlirimin e Kosovës”, “se strukturat e njësive të UÇK-së i ishin përshtatur… një tërësi rregullash të njohura nën emrin kanun”, etj…

Dallimi midis popujve “të zhvilluar, të qytetruar dhe të fortë ushtarakisht” dhe popujve “të pazhvilluar-fshatar ” qëndron në themel të tezave raciste.

Së dyti: Përse për të gjithë të zhdukurit e etnisë sërbe fajësohet  UÇK-ja? Në Dosjen “Pandora” dëshmohen emrat e personave që kanë urdhëruar komandot (kriminale) për eliminimin e kundërshtarëve (shqipetarë) por edhe të bashkëpunëtorëve të tyre serbë… (25)

Së treti: Përse zoti D.Marty nuk ka marrë mundimin të interesohet për vijimin e genocidit sërb edhe mbas luftës në Kosovë, me qënëse pretendon një drejtësi ndërkombëtare “për të gjithë kriminelët”, por ka preferuar ta mbaje drejtimin e “rrufeve ndëshkuese të Zeusit” nga ana shqipetare, mbi të cilën vijon edhe sot genocidi i luftës? Në Kosovën e pasluftës, ka dokumentacion të bollshëm për fakte të kësaj natyre.

Dosja “Pandora”, që mban datën 14 mars të vitit 2006 përshkruan skemën e funksionimit të policisë serbe (MUP) që vepron sot në Kosovë,  e cila përbëhet dhe udhëhiqet nga të njëjtit persona, të cilëve dokumentet konfidenciale të NATO-s iu referohen si kriminelë, kapo të bandave dhe të krimit të organizuar në veri të Kosovës, që prej përfundimit të luftës, në vitin 1999.

Menjëherë mbas luftës, ndërmjet natës së 3 dhe 4 shkurtit të vitit 2000, 10 shqiptarë u vranë prej pjesëtarëve të formacioneve serbe, kurse 1.564 familje shqiptare me gjithsej 11.364 persona u dëbuan dhunshëm nga banesat e tyre në veri të Mitrovicës. (26)

Për këto vrasje dhe spastrim etnik, nuk është bërë asnjë proçes gjyqësor vendor apo nderkombëtar. Habija më e madhe qëndron në faktin se – siç pohon Halit Barani, shefi i KDMLNJ (Këshillit të së Drejtave dhe Mbrojtjes së Lirisë së Njeriut) në Mitrovicë – të gjitha këto vrasje janë bërë në prani të ushtarëve francezë të KFOR-it dhe të policisë ndërkombëtare. “Prej kujt mund të presim që t’i kryejnë hetimet, kur ata vetë nuk bëjnë asgjë që t’i parandalonin këto vrasje ?” pyet Barani. (po aty).

Së katërti: Përse prokurori për hir të “drejtësise për të dënuar krimin” nuk përfshin në raportin e tij, genocidin e shtetit të ish Jugosllavisë të viteve 1981- 1989? Lufta e përgjakshme e 1989-99 qe vëtem akti final i veprimtarise shtetërore sërbe kundër popullsisë shqipetare. A nuk u bë helmimi i mijëra fëmijëve shqipetarë me gaz helmues luftarak, pa përmendur aktet e tjera të dhunës dhe genocidit?

Së pesti: Për akuzën e “gjuetisë ndaj tradhëtarëve” dua t’i kujtoj prokurorit ndërkombëtar, një shprehje të Krishtit në Testamentin e Ri. Kur turma donte ta vriste me gurrë, një grua të akuzuar për shkelje të nderit, ai ju drejtua me këto fjalë: “Kush nga ju nuk ka asnjë mëkat, le ta hedhë i pari gurin kundër saj”  (Giovanni 8,7) (27)

Le të na binde prokurori me fakte, se gjatë Luftës së II Botërore dhe pas mbarimit të saj, partizanët dhe populli francez, italian, rusë dhe të vendeve të tjera, nuk kanë vrarë dhe nuk  janë hakmarrë ndaj agresorëve që i kishin lyer duart me gjak dhe bashkëpunëtorëve të tyre vendës.

Nuk po zgjatem më tej, sepse nuk është qëllimi i këtij shkrimi analiza e plotë e Raportit të Prokurorit ndërkombetar Dik Marty dhe as e “analizave” të pseudo-intelektualëve shqipetarë dhe shkrimeve në medjan e huaj, që zhurmojnë (“për hir të së vërtetës”!!!) në mbështetje të mendimeve të tij.

Duket sikur i jam larguar temës, por në fakt, ky Raport i Prokurorit Ndërkombëtar, dëshmon se nje ideollogji raciste që ju imponohet organeve të drejtësisë, nuk mund të dënonte autorët serbë për krimet çnjerëzore të dhunës seksuale.

Luljeta Selimi në librin e saj ”Rrëfimet e femrave të dhunuara gjatë luftës në Kosovë” pohon: Unë i kuptoj kosovarët pse nuk flasin, nuk shkruajnë dhe nuk bëjnë gati asgjë për ti zbuluar dhunimet! Por nuk i kuptoj ndërkombëtarët që veprojnë ne Kosovë dhe e di se marrin donacione të majme për këtë punë dhe nuk bëjnë asgjë as për ti zbuluar dhunuesit e as për ti ndihmuar femrat e dhunuara…

Arsyeja tjetër që me shtyri ta botoj këtë libër me rrefime tronditëse të disa femrave të dhunuara është sjellja e palejueshme e ayre që janë të thirrur të bëjnë diçka në këtë drejtim! Ata sillen sikur këtu nuk kanë ndodhur as luftë, as vrasje, as djegie e plackitje as dhunime, as asgjë prej gjëjë. Ose edhe më keq, sillen sikur dhunimet kanë ndodhur diku tjeter, e jo këtu, para syve tanë dhe të botës!!! (28)

(Shkrimi i pjerët në tekst u përket pjesëve të marra nga Raporti i D.Marty)

 1- Anne-Marie de Brouwer, Supranational Criminal Prosecution of Sexual Violence, Intersentia, 2005, 5–7. ISBN 9050955339,  it.wikipedia.org/wiki/Stupri_di_guerra‎

2- Simons, Marlise -giugno 1996. “For first time, Court Defines Rape as War Crime” it.wikipedia.org/wiki/Stupri_di_guerra‎

3- Prevent Genocide International info@preventgenocide.org

4- “Tratto da The world’s women 2000. Trends and statistics”, a cura dell’Ufficio statistico delle Nazioni Unite, New York 2000. Versione italiana a cura della Commissione nazionale per la parità e le pari opportunità.

5- it.wikipedia.org/wiki/Genocidio‎

6- “Tratto da The world’s women 2000. Trends and statistics”, a cura dell’Ufficio statistico delle Nazioni Unite, New York 2000.

7- www.pashtriku.org/?kat=63&shkrimi=139‎

8- “Ne kerkim…”Episodi 16 TV Kosova

9- [PDF] Michael S. Miller – Human Rights Watchwww.hrw.org/sites/default/files/reports/Under_Orders_Al_Combined.pdf)

10- 22. 05. 2013 pashtriku – krimet – fetntete ramosaj: pËrdhunimet si krime lufte www.pashtriku.org/?kat=63&shkrimi=1630‎)

11- Angela Minzoni – Deroche. Rape as a tactic of war – Advocacy Paper (PDF). Caritas France, novembre 2005

12- Laura Smith-Spark, How did rape become a weapon of war?, BBC News, 8 dicembre 2004. URL consultato in data 28 luglio 2008, it.wikipedia.org/wiki/Stupri_di_guerra‎

13- Human Rights News Bosnia: Landmark Verdicts for Rape, Torture, and Sexual Enslavement: Criminal Tribunal Convicts Bosnian Serbs for Crimes Against Humanity 02/22/01

14- [PDF] Michael S. Miller – Human Rights Watch

www.hrw.org/sites/default/files/reports/Under_Orders_Al_Combined.pdf

15- it.wikipedia.org/wiki/Stupri_di_guerra‎

16- “Ne kerkim…”Episodi 16 TV Kosova

17- “E drejta penale ne Kanunin e Leke Dukagjinit” Zef Ahmeti ,Univ St.Gallen, Zvicer –www.forumishqiptar.com/threads/88484…i…/page9‎

18- 22. 05. 2013 www.pashtriku.org/?kat=63&shkrimi=1630‎

19- “Ne kerkim…”emisioni 16 TV Kosova

20- « Tribuna :Krimet e heshtura te Serbise » e organizuar nga levizja Vetvendosja me rastin e 8 marsit.                                                   http://www.youtube.com/watch?v=1FUhKHNHpzk

21- 22. 05. 2013 pashtriku – krimet – fetntete ramosaj: pËrdhunimet si krime lufte www.pashtriku.org/?kat=63&shkrimi=1630‎

22- Stemple, p. 612. dhe Will Storr, The rape of men, 17 luglio 2011.it.wikipedia.org/wiki/Stupri_di_guerra‎

23- sq.wikibooks.org/wiki/NËN_PUSHTETIN_E…/13‎

24- www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=CRE&reference=20130611&…

25- dosja Pandora pashtriku.org

26- Dokumenti sekret i NATO’s që inkriminon Oliver Ivanoviçit http://www.lajmeshqip.com/

27- La pena di morte  www.raffaellosanzio.ct.it/progettolegalita/2M.pdf · Fichier PDF

28- Rrefimet e femrave të dhunuara gjatë luftës në Kosovë – videoweb.kosovalbaner.com › Hyrje › Lajmet › Reportazhe)

FUND

Dëshmitë, torturat ndaj femrave në burgjet dhe kampet komuniste

by

Kalvari i grave në burgjet e komunizmit” një botim me dëshmi nga rrëfimet e grave që vuajtën në burgjet dhe kampet komuniste/

Nga Valeria Dedaj/

-“Kalvari i grave në burgjet e komunizmit” e autores Fatbardha Saraçi (Mulletin), një botim që përfshin rrëfimin e grave që vuajtën në kampet dhe burgjet komuniste. Fatbardha Saraçi vendos kontributin e jetës së saj për 20 vite radhazi duke zbardhur dëshmi në rreth 600 faqe libër. Ngjarje të vërteta që i japin jetë mijëra vajzave dhe grave që mbajtën të fshehura vuajtjet në kampet e diktaturës. Saraçi sjell shifra konkrete rreth këtyre ngjarjeve.  Në një intervistë për “Shekullin”, Fatbardha Saraçi tregon se me apo pa gjyq për motive politike janë pushkatuar 450 gra, janë burgosur 7367, janë internuar 20,000 familje, kanë vdekur në internim 7022 qytetarë, që nga fëmijë deri të moshuar. “Vetëm në qytetin e Shkodrës janë 4000 familje që nuk i kanë gjetur eshtrat e të pushkatarëve kjo domethënë se nënat e tyre nuk e kanë pasur mundësin të vendosnin një lule, në një varrë”, thotë Saraçi.

“Kalvari i grave në burgjet e komunizmit” një botim që përfshin tre vëllime me dëshmitë dhe rrëfimet e grave që vuajtën në burgjet dhe kampet komuniste. Më çfarë materialesh arkivore keni punuar për realizimin e këtij libri?

Libri ka lindur që nga fëmijëria ime. U rrita me të ndër vite, ashtu sikurse u rrita me dhimbjen në këtë luftë. Fillimisht shkruaja në zemrën time, në trurin dhe shpirtin tim, brenda vetes për çdo moment, ngjarje, dhimbje dhe vuajtje. Këtu e zuri zanafillën libri me ngjarje nga jeta e të presekutuarëve. Jeta jonë përjashtonte çdo logjikë njerëzore, ishte ferri Danteskë me rrathët e tij të tmerrshëm në realitetin komunist. Mbasi fituam të drejtën e fjalës dhe të shprehjes, arrita të shkruaj. Kam 20 vjet që punoj për të. Femrat e shtresës së të presekutuarëve politike kanë vuajtur shumë. Ato vuajtjen e morën me vete në përjetësi, por lanë pas dhimbjen e madhe dhe pa pakufi. Në libër tregoj jetët reale të nënave, grave, vajzave, fëmijëve dhe foshnjave që e përjetuan deri në palcë luftën e klasave, që unë e quaj racizmin komunist shqiptar “sui generis”, se është më i veçanti nga vendet e tjera të kampit socialist. Kur shteti s’mundi t’ia dilte me burrat u kap me familjet e tyre, me gratë dhe fëmijët. Shumë prej tyre i mbajtën në internim deri me rënien e regjimit komunist.

Në libër prezantohen fakte reale të ndërthurura nëpërmjet zhanrit letrar. Përse keni zgjedhur këtë trajtë rrëfimi?

Nëse do të shkruaja një roman të mirëfilltë mbi këtë temë, lexuesit nuk do të më besonin, mund të mendonin se i kam shtuar ngjarjet nga mendja ime. Librin e kam punuar që të jetë i kuptueshëm për brezin e ri, prandaj përdora histori reale të grave që kam njohur në fëmijërinë time. Kam përdorur dialogun si një mënyrë të tërthortë të të shkruarit, ku dhe e vërteta del nga goja e tyre, në vetën e parë. Në këtë mënyrë mendova se bëhet më i besueshëm duke e shoqëruar dhe me fotografi.

Cila ka qenë historia më e rëndë nga materialet që keni botuar?

Çdo ngjarje përbën një histori tronditëse me vete. Vajza të reja të torturuara nëpër hetuesi, ku përdorej dhunë fizike, elektroshok etj, gra që u janë dënuan apo u janë burgosur burrat, vëllezërit, djemtë (që u ndoqën me vite nëpër kampet e punës skllavërore). Për mua historia më e rëndë nga të gjitha ngjarjet që kam përfshirë në libër është një natë e fundit të gushtit1949 ku në kampin shfarosës të Tepelenës vdiqën 33 fëmijë, duke u ndarë nga jeta në mënyrën më të padrejtë. Të shumtët ishin mirditorë. Ç’kishin bërë ata fëmijë, ato foshnje që prisnin të pinin qumësht nga gjiri i nënës?! Ç’pati shteti komunist me ta që nuk i konsideronte shtetas shqiptarë? Por pjesa më e dhimbshme është zemra e atyre nënave që pranuan vdekjen e foshnjave.

A mund të flasim me shifra reale rreth ekzekutimeve, keqtrajtimit, apo dënimeve të llojeve të tjera që ka pësuar femra shqiptare gjatë periudhës së komunizmit ‘44-‘90?

Në një nga faqet e librit kam shkruar bilancin për egërsinë e krimit komunist. Për motive politike me apo pa gjyq janë pushkatuar 450 gra, burgosur 7367, internuar 20,000 familje dhe kanë vdekur në internim 7022 qytetarë, fëmijë e të moshuar. Vetëm në qytetin e Shkodrës 4000 familje nuk i kanë gjetur eshtrat e të pushkatarëve, nënat e tyre nuk e kanë pasur mundësin të vendosnin një lule ne varrë…Shifrat janë të paimagjinueshme për mënyrën sesi lufta e klasës u zhvillua në vendin tonë. Nëse ishte dënuar një nga familjarët, pasojat duhej t’i vuante gjithë fisi. Gratë u kujdesën për burrat e tyre nëpër burgje, duke i ndjekur nëpër kampet e punës, duke u dërguar ushqime dhe mjekime. Ato iu kushtuan vetëm familjes, rritën fëmijët dhe i edukuan, aq sa harruan se ishin të reja dhe të bukura. Kjo është gjëja më e bukur e këtyre nënave që kaluan sakrifica, por dhuruan shumë dashuri aq sa mbetën në zemrën tonë si heroina të pavdekshme.

Nga ishin dhe çfarë shtrese u përkisnin këto vajza dhe gra?

U dënuan femra të shkolluara që përfaqësonin opozitën. Si shembull për tu përmendur mbetet shkrimtarja Musine Kokolari, ajo ishte një ndër ato që ndihmonin rezistencën antikomuniste. Gjithashtu dënoheshin vajza që nuk pranonin idetë komuniste dhe ateizmin, dënoheshin mësuese, gjimnaziste për agjitacion dhe propagandë. Persekutimi ishte për të gjitha shtresat e shoqërisë, vetëm sepse nga partia në pushtet ishin cilësuar familje reaksionarësh. Së fundmi partia shtet dënoi dhe femra të kastës komuniste, familjarët e tyre u cilësuan revizionistë. Vajza që ishin rritur dhe në bllokun e udhëheqësve provuan internime, dënime, ndarje nga burrat dhe rritën foshnjet në internim.

Cilat kanë qenë arsyet pse një femër mund të dënohej asokohe?

Janë vrarë dhe dënuar femra që nuk iu nënshtruan sistemit të ri komunist, janë dënuar pa bërë krime, por vetëm për agjitacion dhe propagandë politike etj. Për shembull biologen Sebika Kasimati e kanë vrarë pa gjyq dhe e kanë varrosur në një gropë, së bashku me burrat në shkurtin e vitit 1951.

Përveçse hulumtuesja e kësaj teme, ju jeni dhe pjesë e “kalvarit të përgjakshëm” që kaloi mbi “shpin” familja juaj…Çfarë kujtoni nga ajo kohë?

Unë jam pjesë e kësaj shtrese, por librin se kam bërë vetëm për familjen time. Familja ime, Mulleti u etiketua shumë rëndë dhe kjo e ndoqi gjatë gjithë sistemit komunist. Libri përshkruan të gjitha kampet e internimit, në veçanti kampin  e Tepelenës. Në vitin 1992 djali i xhaxhait Reshit Mulleti u kthye nga internimi. Ajo “Zonja Hajrie” që në Shqipëri gajaseshin së qeshuri me të, përjetoi vuajtje pafund në internim, por qëndroi një grua besnike e ndershme, punëtore, e papërkulur dhe në veçanti një nënë e mrekullueshme për djalin e saj të vetëm. Dhimbje të madhe kam përjetuar kur shkova në Savër të Lushnjes, kur ajo ishte e sëmur. E gjeta në një dhomë të vogël me llamarina, dërrasa e kashtë, vuante në mes të llucës së Myzeqesë. I kishte mbetur në kujtesë shtëpia e babait të saj, plot dritë dhe me shumë lule apo dhe jorganët e bardhë të atllasit. Me imagjinatë ishte në Tiranën e saj, mbante mend adresën e shtëpisë në Vjenë, (domethënë atje ku kishte martesën e saj) etj. Por tashmë çdo gjë ishte fashitur, ajo në vitin 1980 u nda nga jeta në moshën 70 vjeçe, në një kasolle. Kjo komedi tek ne në Shqipëri ka fituar çmimin “Nobel”, e quajnë vepër arti dhe është shpërndarë në kaseta në të gjithë rruzullin tokësor, e kanë marrë me vete emigrantët që të qeshin, por djali i xhaxhit që fëmijë, deri sa vdiq u “sha” prej saj, me emër real. Sistemi komunist u hakmor me një fëmijë, i “dhunoi” të drejtat e tij. Këto janë vepra të realizmit socialist që janë trumbetuar. Ndërsa familja ime nuk u lejua të jetojë në shtëpinë tonë në Tiranë, të cilën e kishte ndërtuar babai. Na u grabit çdo gjë, mbetëm pa një të ardhme jetike, na dërguan në Kavajë ku provuam vetëm baraka, kasolle dhe ahure. Kemi provuar luftën e klasës në të gjitha aspektet e jetës… u rritëm, u shkolluam, punuam dhe na dëbuan. Por ne u rrahëm me jetën, u forcuam dhe nuk u dorëzuam asnjëherë, na shoqëroi dashuria për njëri-tjetrin. Mirësia e familjes së mamasë nga Shkodra na dhuroi shumë dashuri dhe na dhe mundësi shkollimi. Më shumë më dhimbset jeta e babait, nënës dhe motrës Donikë që vdiq në maturë të vitit 1951.

Me botimin e këtyre librave a mendoni se keni arritur që të transmetoni tek brezi i ri fakte mbi një të vërtetë, që deri më sot as historianët nuk e kanë bërë?

Ky libër është me vërtetësi të pamohueshme, të pakundërshtueshme për të gjithë shqiptarët kudo nëpër botë. Është befasues për ata njerëz që se kanë provuar apo se kanë besuar se kanë ndodhur këto gjëra në Shqipërinë tonë. Ky libër është një pikë ujë nga gjithë ai oqean vuajtjesh, sepse nëpërmjet tij mund të njihesh me plagët e mëdha që u krijuan në diktaturë. Ky libër është kundra harresës, është mbijetesë, kujtesë, dëshmi dhe shkrimi i saj. Mbijetesa nuk është vetëm akt personal, por dhe detyrë mision për të dëshmuar. Është detyrë shoqërore fisnike, unë plotësova një detyrim kombëtar të domosdoshëm, sepse kujtesa është pavdekësi, por njëherazi dhe histori që të mos harrohen sesi u mohuan të drejtat dhe liritë e njeriut, sepse harresa ka fatkeqësinë e përsëritjes së të keqes, në forma të ndryshme. Është një libër shuplakë për ata që nuk na dhanë drejtësi. Jetët e tyre ishin tmerr dhe torturë që u kishte thurur shteti i tyre. Ishte heshtja e madhe ndaj së keqes, zëri i vuajtjes, i dhimbjes i shëmtimit, ishte periudha e tronditjes e vdekjes. Ishte brenga e madhe, sepse ishte burgosur fjala e zemrave. Egërsia e këtij dënimi kishte verbuar vetë drejtësinë dhe vdekjen. Se sa do të transmetohet tek brezi i ri, atë nuk e di!! Unë e kam botuar librin për kujtesë, por sa do të lexohet nuk e di!! Kjo i përket qytetarëve të mësojnë ose jo të vërtetën.

Çfarë mendoni se duhet bërë ende për këtë shtresë të shoqërisë? Mendoni se kjo periudhë ka nevojë dhe për forma të tjera që të demonstrojë faktet reale të kësaj periudhe? Për shembull sikurse është ndërtuar Muzeu i Krimeve të Komunizmit në Shkodër.

Pas 22 vitesh është shumë vonë të mendohet se ç’mund të bëhet për ata që vuajtën, shumë prej tyre e lanë këtë botë. Te ne nuk është dëshmuar krimi komunist, por është hedhur manteli i heshtjes dhe i harresës. Nuk është kërkuar falje nga ata që i kanë bërë këto krime, sepse ishin krime shtetërore që drejtoheshin nga kreu i aparatit të KPPSH, domethënë nga diktatori dhe shkonte tek të gjithë diktatorët që drejtonin shtetin, Shqipërinë time. Diktatura hoxhiste zgjati 46 vjet, ishte një holokaust i vërtetë. Efektet e këtij holokausti që zgjati prej pesë dekadash janë të paimagjinueshme. Kjo kohëzgjatje e bëri tek ne komunizmin shumë çnjerëzor. Unë thashë të vërtetën me anën e penës sime, domethënë në libër, por format e transmetimit të kësaj të vërtete janë të shumëllojshme me anë të filmit, muzikës, pikturës, skulpturës, etj.  Në veçanti media është ajo që punon për të shëruar shoqërinë shqiptare, kurse muzeumet janë të domosdoshme kur për to punohen nga njerëz dhe njohës të mirë të kësaj shtrese. Mendoj se duhet të përfitojmë nga eksperienca gjermane, hungareze, çeke etj. Unë do doja që shumë piktorë dhe skulptorë të arrinin ta përjetësonin vuajtjen mbijetesën, shpresën që nuk vdes kurrë apo dhe lirinë kur heshtjes ndaj së keqes i thotë ndal.

Sipas jush cili ka qenë fati i gruas në diktaturë?

Në diktaturë femrat kanë studiuar, përparuar, emancipuar dhe kanë dhënë ndihmesën e tyre në shoqëri. Shoqëria jonë ka qenë e indokriminuar. Në çdo aspekt të jetës janë detyruar të përdorin luftën e klasës, se nuk mund të bëhej asgjë nëse nuk do t’i bëhej biografia çdo njeriu që do të punonte apo të studionte. Në përshkrimin biografikë futej dhe gjyshi kur donin të të fundosnin, kurse kur donin të lëshonin pe i mbyllnin sytë, por e përdornin për një kohë tjetër. Në diktaturë femrës i mohohej shkolla e lartë, vendi i punës zgjidhej me vështirësi në distanca të largëta dhe përveçse me pagesë minimale, shikohej dhe me sy të keq. Epitetet për to ishin nga më ofendueset, s’ishin të mirëpritura për të formuar familje, s’kishin të drejtën e lavdërimit, të shpërblimit, dënoheshin për një fjalë goje. Në rastet që u jepej mundësia për të punuar dhe për t’u shkolluar, sapo egërsohej lufta e klasës ato i largonin nga puna në mënyrën më të shëmtuar.

Po sot si e shikoni përdorimin e lirisë prej femrës shqiptare?

Liria?! Kur fillon liria? Liria fillon në një familje, me edukim, shkollë, studim etj. Por sa kjo liri çmohet dhe se si përdoret? Në rinin time e çmoja shumë lirinë, por nuk kishim të drejtën e fjalës së lirë, të shprehjes, besimit për miqësinë, shoqërinë, lirinë për të dashur etj. apo të kishe mundësinë për të gjetur shokun e jetës, të dëgjoje muzikën që pëlqeje, të lexoje libra që nuk lejoheshin etj. Të gjitha këto mundësi vajzat, sot i kanë. Por vajzat që të fitojnë lirinë duhet që të studiojnë, të përparojnë në ngritjen intelektuale duke vlerësuar më shumë mençurinë dhe jo të mbiçmojnë bukurinë se është shumë e përkohshme. Duke studiuar vajzat bëhen më të zonjat e vetes, duke punuar fitojnë pavarësinë e tyre ekonomike që u sjell pavarësinë dhe lirinë.  Liria fitohet, nuk dhurohet. Kjo është madhështia e lirisë, shërbimi ndaj së vërtetës, të mos heshtësh ndaj së keqes dhe të kundërshtosh shtypjen.

Si nënë dhe si femër, cili është mesazhi juaj për gruan shqiptare?

Si nënë u uroj të gjitha nënave të punojnë pa u lodhur, me përkushtim që fëmijët e tyre të marrin edukimin e mirë, me norma të moralit njerëzor, t’i mbajnë sa më afër dhe t’u dhurojnë shumë dashuri, sepse vetëm me dashuri arrihet e mira. Nënave u uroj të shkollojnë fëmijët që të marrin drejtimin e duhur, të mos e ndiejnë veten vetëm dhe të shkojnë në rrugë të gabuar. Për të gjithë femrat uroj suksese në punë, në studime të arrijnë majat më të larta, të bëhen krijuese dhe të suksesshme se janë baza e familjes, e ardhmja e shoqërisë sonë, përparimi ynë.

Gjyzepina Androkio (Çoba,1925 )

Vajzë e familjes Çoba, motër e monsinjor Ernest Çobës. E martuar me italian, kishte dy djem. E futën në burg sepse shkoi në konsullatën italiane të merrte pensionin e burrit të saj (italian). E dënuan 18 vjet burg, me heqje lirie nga viti 1957  deri në vitin 1975. ia dënuan djalin e madh me 7 vjet burg, ndërsa djalin tjetër ia internuan. Mbas vitit 1991 u largua familjarisht për në Itali.

Sadije Kazazi

Vendosja e diktaturës në fund të vitit 1944 e gjeti në vejë, me katër fëmijë (tre vajza dhe një djalë). Për të dhe për të gjithë fisin Kazazi erdhën kohë të vështira, jo vetëm nga ana ekonomike (që iu grabit çdo gjë), por Kazyzët i kishin vu në shënjestër dhe komunistët i ndiqnin, sepse ato ishin atdhetarë…Ajo në shtëpinë e saj për afër dy vjet strehoi nipin e burrit të saj dhe bënte lidhjen e Saitit me të vëllain e Jup Kazazit. Ajo në shtëpinë e saj për afro dy vjet strehoi nipin e burrit të saj dhe bënte lidhjen e SAitit me të vëllain e tij Jup Kazazin. Agjentët e sigurimit arritën me e zbulue ku ndodhej, Sait Kazazi. Shtëpia u rrethua, e torturojnë nanë Sadijen, bashkë me vajzën e sa të madhe Syrihanëm por ato qëndrojnë heroina, nuk tregojnë. Por zgjedhjen tragjike e bëri vetë Saiti, që në pamundësi për rrugëdalje, vrau veten, nuk pranoi t’i dorëzohej kriminelëve të kuq, ishte 6 tetor 1946. për këtë qëndrim Sadijen e dënojnë me 15 vjet burg, por bën 5 vjet, por sa doli nga qelitë e burgut komunist, ndërroi jetë…Fëmijët e saj e vazhduan jetën plot me vuajtje…

Dhurata Sokoli

Shqipëria e rrethuar me tela, ushtarët tabu ruanin kufirin. Ishte viti 1990, trumbetohej me të madhe se nuk do të kishte vrasje e në kufi, e shumta do të dënoheshin me 5 vjet burg ato që kapeshin në kufi. Shumë të rinj dhe të reja e morën parasysh rrezikun dhe tentuan të kalojnë kufirin shtetëror, shumë prej tyre u vranë si në veri dhe në jug të vendit. në muajin prill 1990 u vra një çift, një vajzë e një djalë. Po pse? Ata ishin një çift që duheshin, por mentaliteti primitiv-komunist nuk i lejonin të realizonin ëndrrën e tyre, martesën, kështu që vendosën të kalonin kufirin Bunë-Ulqin…Por rojet i diktuan. Vajza doli me trup përpara djalit që e desh më shumë se veten, por rojet shqiptare gjuajtën mbi ta, i vranë, i zvarritën dhe i groposën të dy. Të mbështjellur në një batanije, i varrosën natën, që të mos i shikonte kush…në vitin 1991 në gazetën “Republika” një inxhinier, që ishte roje nate në nënstacionin e Koplikut, vuri re ushtarë që hapën gropën. Këtë ngjare e publikoi guximtari në gazetë. Me këtë artikull motra e djalit gjeti varrin.

Fetije Fuçiterni

Motër e Sheuqet Mukës, gruaja e Sali Vuçiternit, ministër në kabinetin e Mbretit Zog. Saliu z dënua nga komunistët me burgim të përjetshmen. Nën Fetijes iu konfiskua pasuria, u nxor nga shtëpia, e përzunë nga Tirana. U vendos në Shkodër. Muaj për muaj e ngarkuar nisej drejt Burrelit për të parë burrin dhe vëllain. Provoi shtegtimet e rrugëve. Burri i vdiq në burg. Ja treguan të vdekur mbas murit të burgut. Mbeti e vetme me një të vdekur përpara. E mbështolli dhe e lidhi mirë për ta transportuar në një makinë të  ngarkuar me gëlqere për ta dërguar në Tiranë. për tre ditë nuk e lejuan që ta varroste.  Jetoi me shpresë se mos takohej ndonjë herë me djalin e vetëm të familjes Vuçiterni, 52 vite pa e parë. Mbylli sytë si një halle e teze e nderuar, me nipër e mbesa.

 

KUJTESE- PJETER DOMETHANË…GUR

by

25 vjet ma pare ka nderrue jete Pjeter Meshkalla/

Nga Fritz RADOVANI/

Shkoder, 28 Korrik 1988.

25 vjet ma parë…Një ditë krejt e veçantë në qytetin ku Pjetri, u kishte tregue “dyerve të ferrit” forcen e Gurit në Shkoder, të vendosun që në vitin 65 mbas Krishtit, në Kështjellen “Rozafat”. Dielli ishte marrë dhe dukej krejt qyteti në pragun e një eklipsi, kur “gjysëhana” po i merrte driten e frymen… Vapa kishte kalue kufinin, frymëmarrja e njeriut ishte randue, sa dukej se je në një gropë të thellë ku ngjet edhe shembja!

Fjala u hap si rrëfeja e mori dheun… Ka vdekë At Pjeter Mëshkalla S.J…Vetem termet nuk ra…atë ditë! Muret e Gurit të skalitun të Kështjellës ishin trandë me kohë! Pikë shiu nuk binte…

Vorret e Rrëmajit, jo ma larg se 200 ml. larg shtëpisë së Tij, ishin mbyllë që në vitin 1970… At Pjetri do të vorrosej në vorrezat e Stom Golemit… Edhe atje kishte nevojë per Prift!..

Në vitin 1967, kur Nana ime e takon në rrugë P. Mëshkallën, i cili e thirri në shtëpi dhe i dha me vedi disa skica që kisha fillue me ilustrue vjershat e Tija tue i thanë: “…Merri me vedi mbasi unë nuk do t’i mbajë ma, sepse mund të më arrestojnë e nuk due me m’i gjetë kush skicat e Fritzit këtu!..”, Nana e pyet nëse kishte dëgjue gja në lidhje me arrëstimin, Ai i tha: “Jo!..por, kjo do të ndodhë, mbasi para pak ditësh jam ulë në gjunjë para statujës së Zojës (aty ku Ai thonte meshën çdo ditë në dhomën e Tij) dhe i kërkova Asaj me më mësue se shka me ba në këte kohë kaq të vështirë. Zoja ma shndriti mendjën dhe unë i shkrova një letër Mehmet Shehut, kështu kjo letër do të bahet shkak me më arrestue; njëkohësisht këta do të më dënojnë për përmbajtjën e letrës që i kam shkrue atij dhe nuk kanë me më pyet se shka kam bisedue sa në një shtëpi e sa në një tjetër, mbasi unë ashtu do të marr në qafë gjithë njerëzit, sepse unë kam hy e dalë në të gjitha shtëpijat e Shkodrës. Mbasandej, ajo që ka randësi asht se edhe ndonjë meshtar që ka pasë kenë në burg, ka vdekë, e asht e nevojshme me hy dikush prej nesh mbrendë, se aty ka shumë nevojë për meshtar, mbasi ndër burgje janë shumë të rijë dhe njerëz që janë dëshprue nga mërzia dhe vuejtjet e randa, që janë tue kalue tash sa vite. Asht e nevojshme prania  jonë aty...” Mandej i kishte lexue letrën që i kishte dërgue xhelatit …

At Pjeter Mëshkalla asht arrestue me 21 nandor 1946, dhe ka ba 15 vjet burg në Burrel…

Me daten 29 Prill 1967, At Mëshkalla u arrestue per të dyten herë…dhe, ka ba 10 vjet burg.

Imz. Mikel Koliqi, ka thanë: “Ai e meriton me u dekorue, mbasi Ai nuk asht arrestue kur i ka ra ndër mend atyne, por me punën e palodhun të Tijën në drejtim të Fesë dhe të Atdheut, ua ka shti Ai ndër mend atyne arrestimin, gja të cilën na të tjerët nuk e kemi ba.”  (1992)

Ja dhe disa kujtime nga bashkvuejtësit e At Mëshkallës:

●Prof. Arshi Pipa: “ …në kjoftë se kam shpëtue nga burgu i Burrelit e jam sot i gjallë, i detyrohem lutjeve të njerëzve si Padër Meshkalla e të tjerëve, të cilët kujtoj se kanë kontribue në determinimin e fatit tem.” (Intervistë e dhanun për revistën “Kumbona e së Diellës” Shkodër, 1993).

●Xhemal Alimehmeti, bashkvuejtës i Tij në Burrel: “Drejtori i burgut të Burrelit, njëfarë krimineli i regjun, Njazi Tunxhi, po u fliste të burgosunve për disa rregulla në lidhje me rininë… Pader Mëshkalla nga rreshti i kërkon me hapë shkolla në burg për të rijtë, por drejtori e ndërpret: -Të qanë zemra ty për rininë, ke për ta parë sonte shkollën atje poshtë në birucë! Pader Mëshkalla qeshet. Ai nervozohët dhe i thotë: – Ç’e ke atë buzëqeshje, or jezuit i poshtër?….Pader Mëshkalla i thotë: -Unë po qeshi me ty! Ende nuk e keni kuptue, se unë do të ishe i lumtun  me vdekë i kryqëzuem si Zoti  em, Jezu Krishti! Ende nuk e keni kuptue? E çka ke me më ba ti ma shumë se aq sa i kanë ba shokët tuej Krishtit?”…

●Zotni Pjeter Dedë Deda, i pranishem në gjyqin e parë tregon: “Ai, nga i akuzuem u kthye në akuzues, dhe mund të themi në kuptimin e plotë të fjalës, e mbërtheu me shpatulla për muri trupun gjykues… At Meshkalla u përgjegj, se dy letra i kishte dërgue Enver Hoxhës, tue ia vu në dukje këto shkelje të lirisë së fesë e të mendimit, por asnjë përgjegje nuk kishte marrë as nga ai…Unë nuk dij kujt me i shkruar më nalt, tha Ai…” (1947)

●Zotni Agim Musta, bashkvuejtës i At Mëshkallës, shkruen: “Padër Mëshkalla ishte kthyer në një mësues shpirtëror i të gjithë bashvuajtësve të çdo Feje. Atë e respektonin të rinjtë, pleqtë dhe e adhuronin të gjithë për forcën e Tij shpirtërore”.

● Zotni Leka Toto, shkruen: “Ai të tëra gjërat që kishte, i ndante me të burgosurit e varfër, pa bërë asnjë dallim. Ai i ndante ato, siç do t’i ndante vetë Jezusi!”.

●Zotni Riza Kuçi, shkruen: “Në vitin 1972 ra një epidemi e rendë gripi në kampin e Ballshit. Në një moment, tek shtrati ku lëngoja unë, u afrua Pader Mëshkalla dhe më dha një gotë çajë të ngrohtë, të përgatitur nga Ai vetë. Mund të merret me mend se çfarë emocionesh shkaktoi në përsonin tim vëprimi njerëzor i Padër  Mëshkallës…”

●Kryeministri Mehmet Shehu ishte në burgun e Burrelit me gjeneral Gjin Markun, dhe tue vizitue të burgosunit e ngucën At Mëshkallën, për me pa a ia ka dobësue guximin vuejtja, e Ky u tha atyne:  “Na jemi nën dhé e ju mbi dhé, por na jemi ma të fortë se ju!”.

●Tregon një plakë në Gjuhadol (Shkoder): “Ishte tue kalue rrugës Dava, një murgeshë që ka shkue ndër dyert e të gjitha burgjeve e kampëve  të shfarosjes së komunizmit, mbasi ndër të gjitha e gjithnjë kishte priftën. Ajo lypte ndihma nga të vorfnit për me ushqye të uritunit… Në kthesë të rrugës ajo takon  P. Mëshkallën dhe i tregon se mbas pak ditësh donte me shkue në një kamp pune, mbasi kishte grumbullue paksa të holla e ndonjë plaçkë… P. Mëshkalla, menjëherë, i thotë Davës me e pritë një minut aty dhe drejtohet nga plaka që ishte në derë të oborrit… Ajo habitet për një çast, kur Ky hyn mbas kapakut të derës që nuk hapej, i jep asaj xhaketën me ia mbajtë, çveshë një xhup që kishte të veshun dhe mbi këmishë veshë xhaketën, e ashtu në atë natë të ftohtë vjeshte del dhe drejtohet nga Dava, tue i thanë: “Sa mirë që të takova para se me ikë ti atje, na këte xhup dhe nepja X, se ai nuk ka shka me veshë e po afrohet dimni!..”.

● Prof. Arshi Pipa, shkruen këto fjalë me rastin e vdekjës së At Pjetër Mëshkallës, viti 1989: “Çka i ndriste syni, ia shkrepte gjuha…”.

***Disa thanje të At Pjeter Mëshkallës: (Dosja 4191|1 Arkivi M. M. Tiranë, 1998)

●”…Këtu, në Shqipni, jo vetëm që nuk lejohet asnjë parti politike opozitare dhe asnjë shtyp opozitar, por për një fjalë të vetme në kundërshtim me vijën e partisë komuniste, arrëstohesh dhe të sjellin para gjyqit, siç keni veprue me mue.”(1946).

●“Pushtetin komunist e kam luftue në të gjitha predikimët e mija… unë nuk jam pajtue me komunistët… Aktivitetin propagandistik kundër Partisë Komuniste Shqiptare e kam fillue në vitin 1943. Kjo parti atëherë drejtonte Luftën N.Çl., por unë, tue kenë kundër komunizmit, kam luftue edhe punën e tyne… Mendimi em ishte se, në Shqipni, Pushtetin nuk duhet ta marrin komunistët, mbasi nuk do të na ndihmojnë shtetet e Europës.”

●“Sidomos pjesa e friksueme me kërcnime, presione, premtime e pushime nga puna, pëson torturën ma të madhe, sepse e lidhun nga kafshata e bukës, shtërngohet me mohue me gojë atë që beson; dhe kështu fushata që po bahet synon me formue një brezni pa kurajo civile, pa burrëni, opurtuniste, servile, tue prishë karakterin e Shqiptarit në dam t’Atdheut”.

●“Unë them se, me këte luftë kundra fesë neve, edhe po diskreditohemi faqe botës, së cilës i kemi dhanë premtime solemne për liritë dhe të drejtat njerëzore në Shqipni.”

●“Unë jam Katolik dhe besoj në Zotin! Po më vjen mirë, që po flas prej një vendi ku kam mundësi me iu drejtue popullit tem, që më ka nderue, me ka respektue, me ka ndigjue fjalën teme dhe, më ka pritë e përcjellë në shtëpijat e veta me dashni të madhe. Qellimi em ka kenë gjithmonë i mirë…me predikue fjalën e Krishtit dhe dashninë ndërmjet të të gjithë njerëzve, të të gjithë njerëzve pa dallim Feje!… Këte kam folë në të gjitha shtëpijat ku kam shkue, ndër Katolikë e Muslimanë, mbasi jemi vëllazën dhe besojmë në një ZOT, jemi të një gjaku, sepse, jemi të gjithë Shqiptarë… Ka shumë njerzë që kërkojnë me na shkatrrue, me na përça e nda, me zhdukë traditën, me prishë besimin, me mohue Krijuesin tonë, me rritë një rini servile e hipokrite, që nesër nuk do t’u durojnë ma as ju, do të ju shporrin qafët, e një ditë ka me ju hangër kryet… Ka këtu në sallë që nuk lanë gja pa shpifë kundër nesh edhe pse me të gjitha forcat kemi punue për Shqipni… Unë e kuptoj mirë që ata sot ashtu do të flasin, mbasi ba mos me folë ashtu si ua kanë dhanë të shkrueme në letër, nesër pushohen nga puna e në darkë nuk kanë shka me u vu fëmijëve para me hangër, sepse, të gjithë njerëzit janë të lidhun për kafshatën e gojës…”

●“Kjo asht arësyeja për të cilën i kam shkrue udhëheqësit të Shtetit, kjo më ka detyrue, mbasi Populli Shqiptar asht popull besimtar dhe nuk asht vullneti i tij me prishë atë që ka ndërtue ai vetë me ndërgjegjën e tij… Kurrë nuk asht Populli shkatrrues i Kishës e i Xhamisë, kurrë nuk ka nxjerrë jashtë populli priftin e hoxhën nga katundi… Ju i përgjithësoni veprimet, ju flitni për Inkuizicionin e Shek. XV, por ju harroni se shka jeni tue ba në Shek.XX…Njerëzit i dinë të gjitha, por nuk guxojnë me folë se nuk ka liri fjale e tashti nuk ka as liri feje e ndërgjegje….Unë po ju them këtu se Populli nuk asht dakord me shka jeni tue ba ju, ai ka besue dhe do të vazhdojë me besue në Zotin edhe pa Kisha e Xhamija.”

●“Ky veprim që bani ju sot asht vetëm turp para Zotit e para Popullit, asht turpi juej para gjithë vendeve të Europës, mbasi kjo që bani ju sot  këtu bahet në pragun e 500 vjetorit të vdekjës së Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, Mbrojtësit të Krishtënimit! Vetëm këte mendoni, shka ka me thanë Europa për ju! Ajo e njeh Popullin Shqiptar dhe e di se ka 2000 vjet që Populli ka ndjekë e do ta ruej në zemër Fenë e Krishtit!”

●Kishin hy në zyrën e drejtorit te kampit dy oficera nga Tirana dhe kanë kërkue nga             Padër Mëshkalla mos me shkue ma në punë tek kryporia, por me u angazhue me përkthime në një dhomë të veçantë, sigurisht mbrenda kampit. Materiali që do të përkthente Ai aty ishte në gjuhën gjermane dhe do t’i sillej nga Tirana. Bahej fjalë për veprat origjinale të materializmit… Por P. Mëshkalla, i fortë, i palëkundun dhe trim si gjithmonë, nuk i le me vazhdue bisedën tue ua ndërpre fjalën: “Nuk pranoj me u marrë me këte punë mbasi nuk i jap as rinisë, as pleqëve, të përkthyem me dorën teme helmin e marksizëm – leninizmit, atë helm  kundër të cilit jam kenë gjithë jetën teme!”. Atëherë, ata e pyesin: “Çfarë punët tjetër di me ba ti?” –Ai u përgjigjët: “Vetëm Meshtar!”.(1968)

●“Po të shprehin lirisht mendimët e tyne (njerëzit), ky Pushtet nuk ka për të zgjatë shumë.”(1967)

●“JU MË DËNONI SA TË DONI, MBASI MUE NUK KENI SHKA MË BANI, UNË PRAP SE PRAP DO TË DAL, SEPSE JU, SHPEJT KENI ME MBARUE, MBASI SHOSHOJNË KENI ME HANGËR E ATY ASHT FUNDI JUEJ!

FEJA E KRISHTIT NUK MBARON KURRË!” (Fjala e fundit në gjyq, 1967)

***

●“VËLLAZEN ME TË GJITHË!

Kësodore kemi me provue me fakte se, asht e mundun bashkëjetesa ma paqësore e ma e frytëshme, me besime të tjera: Pa kenë nevoja me e mënjanue Fénë tonë, madje, ma shumë tue e ndjékë  besnikrisht.”

•At  Pjeter Mëshkalla thonte: “Asnjëherë Shqipnia nuk asht kenë e pergatitun për një parti demokristjane, mbasi kleri nuk duhet me u përzi ndër parti politike, ndërsa brezi i inteligjencës, ishte ende në formim. Partia nuk bahet me aq pak njerëz të pergatitun sa kishte ajo kohë. Duheshin edhe pak vite, por komunizmi kje një shkatrrim për të gjitha fushat, sëpse, as që, mund të bahej ma fjalë për qeverisje demokratike. Shkollat marksiste-leniniste kanë me e pengue demokracinë e qeverisjen demokratike edhe mbas përmbysjes së komunizmit. Shkaqet dihen!”

 ●Prof. Arshi Pipa, shkruan për Padër Mëshkallën: “…Por, 25 vjet burg ndër burgjët staliniste, peshojnë ndoshta edhe ma randë në kandarin e martirizimit, se pushkatimi”. 

***●Ata gurë po mbroheshin nga Pjetri, që tha: “Ju, Kishat rranoni, por Toka nuk lot! Ju, prishni  Kisha e Xhamija, por Ata, do të ndërtohen prap njëditë!..”(1967)

•Ky klerik… “Nuk asht vue në listë… per Shejt” !!

Melbourne, Korrik 2013.