• Home
  • Politics
  • Opinion
  • Culture
  • Sports
  • Economy
  • Interview
  • Reporting
  • Community
  • Vatra

Dielli | The Sun

Albanian American Newspaper Devoted to the Intellectual and Cultural Advancement of the Albanians in America | Since 1909

Archives for August 2014

PËRKATËSIA E VEPRIMTARIA SHQIPTARE, E VETMJA PENGESË PËR INVESTIMET TONA NË QYTETIN E GUCISË

August 30, 2014 by dgreca

* Reagim ndaj gazetës “Dan” të Podgoricës/
*Vllaznit Mehaj, biznesmenë në Amerikë, kanë investuar mbi një milionë dollarë USD në pesë vite në motelin “Santea” në vendlindjen e vet në Guci dhe kanë pengesa të mëdha e të shumta nga struktura të shtetit malazez në vazhdimësinë e aktivitetit të tyre-/
Shkruan: SADRI MEHAJ-GUCI/
Ju, e përditshmja “Dan”(Dita) online e letër e Podgoricës, e dyta gazetë për nga tirazhi i botimit në Malin e Zi euro-atlantik, nuk duhet të jeni peng apo këmbanë e asnjë strategjie të errët, të hershme apo të sotme, të fshehtë apo të hapur, të shenjestruar keq kundër investimeve të drejtpërdrejta e institucionale të shqiptarëve të diasporës në vendlindjen e vet. Një rast ekstrem kundërshqiptar është sulmi i porositur, sa politik e shoven, me plot të pavërteta, edhe tendecioz e kërcenues, me anë të artikullit tuaj të botuar më 13 gusht 2014 në gjuhën boshnjake “Grupa gusinjana ljuta zbog adaptacije objektiva u komsiluku” drejtuar ndaj vllaznëve Mehaj, ndaj Sadri e Shaban Mehaj, që prej tre dekadash jemi shtetas shqiptaro-amerikanë në Nju Jork dhe prej pesë vitesh kemi investuar në motelin “Santea” në qendër të qytetit të Gucisë.
Ne, pa vullnetin tonë të lirë po të detyruar nga vet regjimi i asaj kohe, pas daljes time nga burgu politik i Jugosllavisë së Dytë (1983-1986), si familje 12-antarëshe (prindërit, 4 vllazën e 6 motra) ikëm emigrantë prej nga trolli ynë etnik i lashtë, nga Hoti i Plavës për në Nju Jork të Amerikës dhe, pas 24 viteve, (verë, 2009) u rikthyem të investojmë në komunën e Plavës (sot–Guci) një pjesë nga kapitalet tona të fituara bashkarisht e gradualisht, ndershmërisht e me sakrifica tejet të mëdha. Së parit, për familjen tonë me brezni e dhjetra antarë e ngritëm nga themelet një shtëpi të madhe në bashkësinë lokale të Gucisë. Së dyti, blemë sipas rregullave shtetërore të Malit të Zi një pronë të re (me tokë e godinë, etj.) në qendër të qytetit historik të Gucisë: motelin e vjetër “Santea”.
Ne, Vllaznia Mehaj, kryehere ishim të vetëdijshëm se në Gucinë e varfër nuk mund të bëheshim të pasur, se investimi i kapitaleve tona në Guci ishte i pakthim. Në SHBA-në e fuqishme progresi financiar i investimeve është i shpejtë, i lartë, ripërtëritës. Sikurse ndodh edhe në firmën tonë në Nju Jork. Mbi të gjitha, kryesore, në investimin tonë shumëvjeçar në motelin “Santea” ishte dashuria genetike për vendlindjen, për të kontribuar në rimëkëmbjen e zhvillimet e saj ekonomike, kulturore, turistike.
Vetëm për ta blerë këtë pronë shtetërore nga kooperativa shtetërore “Ali Hoti” në Guci dhe për ta privatizuar si pronë tonën motelin “Santea” me 420 m2sipërfaqe, për ta kthye këtë objekt pothuaj i rrënuar në një lokal (bar-kafe e hoteleri) me mjedise bashkëkohore sa më të kulturuara, u deshën mbi një gjysëm milionë dollarë amerikanë. Pas tre viteve nga marrja në pronësi e tij (2010-2013) kur unë, Sadri Mehaj, i kërkova leje-ndertimi Sekretariatit për Urbanizim më lypën si kusht autorizim nga pronari i tokës për të krye rikonstruksion e rinovime të motelit, etj.
Në përgaditjen sipas legjislacionit në fuqi të dokumentacionit të plotë e të sakt të motelit tonë “Santea” në qytetin e Gucisë si: a) kthimi tërësor i tokës së duhur e të mundshme të motelit në pronësi të vllaznisë Mehaj; b) për projektin e rinovimit të motelit me anekse të tij; etj. mua, Sadri Mehajt, m’u desht’ mbi një vit humbje kohe, nga maji i vitit 2013 e deri më sot (gusht 2014), duke pasë paragjykime, pengesa, ecejake, kërkesa vargavijë, etj. në gjithato zyra të shtetit nga Plava në Bijello Polje e deri në Podgoricë. Pothuaj gjithkund. E pabesueshme dhe e jashtëzakonshme. Në Amerikë kaq punë zyrtare do ta përfundoja në disa ditë apo më e shumta për një muaj. Nëse do të punoja për mbi një vit (2013-2014) në angazhimet e mia të përditshme në firmën tonë në Amerikë do të siguroja fitime të mëdha monetare dhe nuk do të kisha si në këtë rast të qëndrimit në Plavë-Guci një fitim të madh të munguar në qindra mijë dollarë amerikanë. Pasuria më e madhe që ka njeriu në administrimin e tij të drejtpërdrejt është koha, të cilën këtu në Malin e Zi ta humbin pa asnjë kriter, ta rrëmbejnë me burokraci, dhe nuk të thonë as ”Më fal!”.
Në motelin “Santea” në Guci në këto pesë vite në pronësi tonë (Vllaznëve Mehaj), nga blerja e rikonstruksioni i tij i pjesshëm i fillimit deri tek rinovimi i tij i plotë i sivjetëm, kemi investuar mbi një milionë dollarë amerikanë (mbi 1.000.000 USD).
Në se do t’i kishim investuar këto në Amerikë fitimi ynë do të ishte i madh, ndërsa këtu në Guci jo vetëm është i mangët, por dhe të ardhurat e këtij investimi milioner në USD në kushte ideale pune duhen të paktën tri dekada të na rikthehet kjo shumë e investuar prej nesh. Ndoshta, vetëm pas kësaj kohe tepër të gjatë mund të mendohet e punohet për fitime sado të pakta nga moteli ynë. Në realitetin praktik në Guci ndodh ndryshe: Në pesë vite moteli “Santea” ka mbet’ i mbyllur në ma shumë se dy vite, si në fillim të blerjes nga rikonstruksioni jo i plotë dhe tani nga ndjekja e proçedurave dhe rinovimi tërësor i tij.
Ky artikulli kundërshqiptar i “Dan”-it (13 gusht 2014) në mes fjalëve e rreshtave të tij i dëshmon qartë qëndrimet e veprimet politike e shovene kundër shqiptarëve etnik në Malin e Zi, kundër investimeve të tyre në vendlindjen e vet, etj. Kjo duket edhe ndaj nesh, vllaznëve Mehaj, investitor në qytetin e Gucisë. Sikur të mos mjaftonin ndërhyrjet proceduriale gjyqësore, kontrollet e shpeshta të inspektorëve të ndryshëm, të punonjësve të policisë e sigurimit të shtetit, etj. tek moteli ynë “Santea” në Guci po hidhet në ofensivë sulmesh edhe kjo gazeta juaj “Dan” e Podgoricës(!) Kjo duket qartë tek fjalathëniet krejt habi e plot mllef antishqiptar ndaj nesh: “Ata ecin me krenari…”(!) “…Ata ende vazhdojnë punën”(!) Etj.(!) Edhe inspektorët e lartë të Shtetit Malazez gjuajnë me kalkulimet e tyre kohë tejet të qëllimshme e krejt të veçantë për kontrolle rutinë tek moteli ynë “Santea”. Ata, fjala vjen, mund t’i kryenin të tilla kontrolle në çdo ditë e stinë të vitit 2014, por jo të na thërrasin pikërisht në kryefestën shqiptare ma të madhe të krahinës së Plavë-Gucisë, në orën e Manifestimit tradicional “Alpet Shqiptare. Vuthaj – 1 gusht 2014”(!) teksa ndiqnim koncertin tematik sëbashku me pjestarë të familjes tonë të madhe, me miq të ardhur nga diaspora si Amerika, etj. apo nga Shqipëria e Kosova, në mes tyre edhe politikanë, diplomatë, veprimtarë të shoqërisë civile. Në rastin që më thirrën në telefon isha me drejtorin e Qëndres Shqiptare të Studimeve Amerikane e Britanike në Tiranë.
Në këtë artikull, të përkthyer prej nesh nga gjuha boshnjake edhe në gjuhën tonë shqipe, shohim disa fokusime e spektrime të sulmeve kundërshqiptare ndaj neve – pronarëve të motelit “Santea”, si kur flitet për deklarata e apelime të komuniteteve të tjera etno-kulturore në Plavë-Guci për “proçese gjyqësore”, ”jemi ankuar në polici dhe tek inspektorët”, t’iu ndalet puna me motelin, etj. Apo, fakti tjetër: “ka ardhur grupi i inspektorëve nga Bijelo Polje” (komunë larg Plavë-Gucisë, krejt në veri të Malit të Zi), etj. Sulmet e të shpeshta e të mëdha po vijnë direkt edhe nga institucione të ndryshme shtetërore të Podgoricës, kryeqyteti zyrtar i Malit të Zi.
Gazeta juaj “Dan” në këtë artikull me plot ngjyrime, tone e frymë antishqiptare shkel edhe etikën e gazetarisë botërore: atë si e sheh me dyshim vetë mos ua jep të tjerëve për të vërtetë. Pra, iu shmangeni saktësimeve dhe publikoni të pavërteta, kundërthënie fjalësh, etj. Aty thuhet se “komuna ka lëshuar një liçensë…” sipas “kushteve urbane-teknike”, etj. Pra, deklarohet, gjithnjë sipas komunës së Plavës se Vllaznit Mehaj për motelin e tyre “janë të liçensuar dhe kanë të drejtë për të punuar”, etj., ndërsa nga ana tjetër gazeta juaj del me kundërthëniet se “puna duhej të ishte pezulluar”, se “duhet të kryhen proçedura ligjore”, etj. Në krye të artikullit shpiket e pavërteta tjetër se “ata kanë korruptuar dikë për të marrë atë leje”, ndërsa teposhtë, në rrjedhë të rradhëve të shkrimit, argumentohet fakti se “bazuar në kushtet urbane-teknike”, kjo, “komuna lëshoi një leje ndërtimi për të cilën një ndërtues apo kontraktor është i obliguar të veprojë”, etj.
Ne, vllaznit Mehaj, kemi investuar mbi një milionë USD në qytetin e Gucisë, kemi kontribuar me dhjetra mijëra dollarë amerikanë për lirinë e Kosovës, kemi financuar për historinë e kulturën shqiptare në Amerikë e në Shqipëri, kemi ndihmuar me 23.000 USD për hapjen e rrugës së Hotit (gusht-shtator 2010), etj. Edhe unë, ma i madhi në moshë ndër vllaznit Mehaj, Sadri Mehaj, ish i burgosur politik (1983-1986) i prangosur qyshse në moshë mbi 16-vjeçare në birucat e policisë në Bijello Polje e në burgun e Valevës në ish RSFJ për pjesmarrje në grupin “Besa” në shkollën e qytetit Guci, për Flamurin Kombëtar Shqiptar, etj., ndihem krenar për pjesmarrjen në luftën për çlirimin e Kosovës si luftëtar i Batalionit “Atlantiku” të Amerikës, ndihem i angazhuar në veprimtaritë kombëtare, kulturore e humanitare si antar i Bordit të Fonadacionit Plavë-Guci në Nju Jork, ndihem i lumtur tek marrë pjesë në lobingjet për rrugët Plavë-Deçan e drejt Prishtinës e Shkupit, Guci-Vermosh-Han i Hotit e drejt Shkodrës e Podgoricës, Plavë-Çerem-Bregut Drinit drejt portit të Shëngjinit. I permenda edhe përtej modestie disa nga veprimtaritë tona kombëtare, kulturore, humanitare, etj. për të treguar faqe botës euro-atlantike, se përveçse qënies tonë genetike si shqiptar etnik në shtetin e sotëm të Malit të Zi dhe investimeve si biznesmenë shqiptaro-amerikanë në Guci, edhe këto kanë ndikuar fuqishëm për të na vendos pengesa të gjithfarshme, të pandalshme, pothuaj të pakapërcyeshme nga strukturat shtetërore jo vetëm të urbanistikës, etj. po edhe të inspektoriateve të ndryshme, të policisë e sigurimit të shtetit, të gjyqësorit malazez, të disa individëve e përfaqësuesve me ekstremitete politike e shovene kundërshqiptare të komuniteteve etno-kulturore në Plavë-Guci, etj. dhe së fundit edhe gazeta juaj e përditshme “Dan” e Podgoricës.
Çështja shtrohet hapur, ballas kohës e botës: Mali i Zi teksa ecë në udhën e tij drejt integrimit në strukturat euro-atlantike në BE e NATO duhet të heqin dorë nga praktika të tilla tipike të udbashëve të vjetër antishqiptarë të Jugosllavisë së Parë e të Dytë, që nuk të çojnë në Europën e Bashkuar po në Mesjetë. Shpresojmë se ka ardhë koha që shqiptarët veprimtarë apo biznesmenë, si në rastin tonë të Vllaznëve Mehaj, të mos përndiqen me shantazhe e presione nga ma të ndryshmet, të mos diferencohen, pengohen e sulmohen në investimet e tyre në vendlindjen e vet për shkak të nacionalitetit të tyre shqiptar. Ky rasti ndaj ne, vllaznëve Mehaj, tregon se ende shtetit të Malit të Zi i duhet punë e madhe që të jetë faqebardhë si një vend euro-atlantik, që të jetë shtet i gjithë shtetasve të vet, edhe i shqiptarëve etnik.
Shumëkush na thotë të heqim dorë nga investimi ynë mbi një milonë dollarë amerikanë, ta shesim motelin tonë që të mos kemi probleme të tilla në Guci, të merremi me bizneset tona në Amerikë. Po ne iu themi: Jo dhe vetëm Jo. Nuk kemi ardhur për të ikur nga vendi ynë, pasi vendlindja ka nevojë edhe për investimet tona dhe ne kemi lidhje genetike gjaku shqiptar në breza jete me vendlindjen, me historinë e kulturën, me varret, djepet e kullat e tij shqiptare, me gjuhën shqipe e gjithçka tjetër që frymon shqip, mendon e vepron shqiptarisht në vendlindjen tonë të bekuar, që së shpejti dëshirojmë të jetë e integruar edhe në Europën e Bashkuar.

Guci, gusht 2014

Filed Under: Analiza Tagged With: Montenegro, replike me Gazeten-Dan, Sadri mehaj

A mund të harrohet Korifeu i Lumës Miftar Spahia!

August 30, 2014 by dgreca

nga Beqir SINA, Nju Jork/
Bethlehem, Pennsylvania: Kanë kaluar, 10 vjet prej se kur nderroi jete ne nje spital te Pensilvenias ne moshen 91- vjecare Prof Miftar Spahija. Ose,- Korifeu i Lumes, që u nda prej nesh ku qendronte i shtruar për një kohë të gjatë ne spitalin St. Luke’s Hospital (Spitalin St. Luke) ne Bethlehem, Pennsylvania.
Sipas nje amaneti te lene per se gjalli prej te ndjerit, familja Gashi( Mithat Gashi me babën dhe vëllezërit, dhe të afërmit trupin e te te ndjemit do te dergonte në Shqipni per tu preh ne token qe e lindi dhe që ai e donte aq shume.
Vdekja e tij u përjetua si një humbje e madhe për diasporën – nacionalizmin shqiptarë në mërgim . Diasporës do t’i mungonte gjatë simboli i luftës anti komuniste – intelektuali patriot dhe njeriu që i dha aq shumë Kosovës dhe çështjes së saj.
Kur u çlirua Kosova në qershor 1999 – duke biseduar me këtë intelektual të vërtet patriot i shquar ai do të më thoshte ” Tani edhe në se vdes – nuk jam pishman për asgjë se Kosova u çlirua dhe është e lirë, Serbia nuk është më nën Serbi – një ëndër e kahmotshme kjo që na bën si me le” thoshte Prof Miftar Spahija. Ose, – Korifeu i Lumes,
Aktiviteti politik i prof. Miftar Spahise eshte shpaluar sidomos ne vepren e tij “About Kosova” (1998) botuar ne shqip nje vit me vone. Ketu autori ka permbledhur nje numer te madh letrash, memorandumesh, protestash, derguar burrave me te fuqishem te kohes si presidentit te SHBA Bill Klinton, presidentit te Frances François Miterrand, presidentit te Rusise Boris Jeltzin, kryeministrit britanik John Major, Zhak Shirakut, Al Gorit, kancelarit Helmut Kohl, Felipe Gonzalesit e shume e shume te tjereve, duke paraqitur me besnikeri gjendjen e rende te popullit te Kosoves dhe duke mbrojtur me argumente bindes te karakterit diplomatik e historik kombin shqiptar.
Sidomos protestat e kerkesat e prof. Miftarit jane fokusuar ne Kosove ku rezistohej e luftohej kunder Beogradit, por edhe ne Çameri, popullsia shqiptare e se ciles u shkaperderdh e u perzu sidomos pas Traktatit te Lausanne-s 1923, por veçanerisht nga bandat e Zerves me 1945, duke iu mohuar deri ne ditet e sotme e drejta mbi pronat stergjyshore, dhe ajo e kthimit ne trojet e tyre te lashta.
Ne qershor 1992 “me syte qe i shkrepnin xixa te nji zjarri te motshem, tue denese imtas, tue u shkllahe se qami” ky lumjan i mire, krenaria e krahines se tij u perqafua me te vetet ne Tirane, ne Laç, ne Kukes e ne Kolesjan duke puthur me permallim token ame, mbas rrëzimit të komunizmit.
Kush ishte Miftar Spahija (Thaçi) shkruar nga Dr. Shefqet Hoxha
Ka lindur ne mars 1914 ne Kolesjan te Lumes, 2 vjet pas betejes se famshme midis malesoreve te kesaj krahine, e hordhive serbe ku mbeten disa qindra armiq (nentor-dhjetor 1912). Ne shkollen fillore te fshatit pati mesues patriotin Riza Spahija. Gjimnazin e Tiranes e mbaroi shkelyqeshem (me 1935) duke jetuar ne konviktin Vaso Pasha. Si kreu edhe shkollen e plotesimit (1936) u regjistrua ne Universitetin e Torinos ne fakultetin Letersi-Filozofi, dega e letersise, te cilin e kreu ne qershor 1939, dy muaj pasi Italia fashiste kishte pushtuar atdheun e tij.
Pas disa diteve qe kthehet ne vendlindje, ndalohet nga karabineria e Bicajt per dy jave. Ne nentor te atij viti arrestohet serish dhe dergohet ne Tirane dhe prej andej ne burgjet dhe kampet e internimit ne Itali. Si ndenji per do kohe ne burgjet e Barit e te Manfredonias, dergohet ne ishullin e gurte San Nicola di Tremiti ku qendroi per 2 vjet e 3 muaj. Ketu u njoh me te internuar te tjere shqiptare si Halim Begeja, Sulejman Lleshi, Petraq Vuçani, etj. Edhe pse i internuar, ne vjeshten e vitit 1941 doktorohet per letersi. Pas nje qendrimi ne Sinalunga te Toskanes, lihet i lire per t’u kthyer ne atdhe. Ne Tirane takon Anton Krajnin, funksionar ne Ministrine e Arsimit dhe me ndihmen e tij caktohet profesor ne gjimnazin e Prishtines ku per nje vit (1941-1942) jep lendet e historise dhe gjeografise. Ne kete qender arsimore te rendesishme per popullin e Kosoves, jepnin mesim edhe patriote e antikomuniste te njohur si Rexhep Krasniqi, Vasil Andoni, Ymer Berisha etj..
Ai largohet nga vendlindja fillim te shtatorit 1944, i ndjekur kemba kembes nga Sigurimi dhe forcat e ndjekjes, ndersa familja i internohet ne Berat ku i vdes edhe vajza 15-muajshe. Ne gusht 1946 largohet nga Shqiperia se bashku me nje shpure nacionalistesh ku bente pjese edhe Muharrem Bajraktari dhe vendoset ne Greqi. Ne kampet greke jetoi deri ne vitin 1952 dhe pastaj kaloi ne Rome ku qendroi deri ne vitin 1956. Ne ate vit pat vdekur ne duart e tij intelektuali antikomunist, ish prefekti i Tiranes Qazim Mulleti (ne Rocca di Papa).
Ne nentor 1956 Miftar Spahija emigron ne SHBA ku jetonte deri në ditën e vdekjes, ne nje moshe te thyer, por i lidhur me vendin dhe njerezit e vet. Ne SHBA per 16 vjet rresht (1964-1980) qe profesor i asociuar ne James Madison University ne Harrisonbourg dhe ne Mansfield University te Penssylvania-s. Ne 1980, pensionohet dhe vendoset ne North Bergen te shtetit te New Jersey-t. Ne qershor 1992 “me syte qe i shkrepnin xixa te nji zjarri te motshem, tue denese imtas, tue u shkllahe se qami” ky lumjan i mire, krenaria e krahines se tij u perqafua me te vetet ne Tirane, ne Laç, ne Kukes e ne Kolesjan duke puthur me permallim token ame.
Ka shkruar e botuar qindra artikuj politike, historike, gjuhesore e letrare, ne shqip e ne anglisht, si edhe vepren “About Kosova” (Rreth Kosoves) dhe romanin “Hasimja” (1990), “Arbanet e Curranet” (1998), “Taf Bardheti” (2000), “Met Malushi” (2001). Shume vepra te tij jane ende te pabotuara.
Aktiviteti politik i prof. Miftar Spahise eshte shpaluar sidomos ne vepren e tij “About Kosova” (1998) botuar ne shqip nje vit me vone. Ketu autori ka permbledhur nje numer te madh letrash, memorandumesh, protestash, derguar burrave me te fuqishem te kohes si presidentit te SHBA Bill Klinton, presidentit te Frances François Miterrand, presidentit te Rusise Boris Jeltzin, kryeministrit britanik John Major, Zhak Shirakut, Al Gorit, kancelarit Helmut Kohl, Felipe Gonzalesit e shume e shume te tjereve duke paraqitur me besnikeri gjendjen e rende te popullit te Kosoves dhe duke mbrojtur me argumente bindes te karakterit diplomatik e historik kombin shqiptar. Sidomos protestat e kerkesat e prof. Miftarit jane fokusuar ne Kosove ku rezistohej e luftohej kunder Beogradit, por edhe ne Çameri, popullsia shqiptare e se ciles u shkaperderdh e u perzu sidomos pas Traktatit te Lausanne-s 1923, por veçanerisht nga bandat e Zerves me 1945, duke iu mohuar deri ne ditet e sotme e drejta mbi pronat stergjyshore, dhe ajo e kthimit ne trojet e tyre te lashta.
Ne nje leter qe i ka shkruar Boris Jeltzinit (25 korrik 1993) Miftar Spahija eshte shprehur: “Te gjithe shqiptaret kudo qe jane ndihen thellesisht te fyer, te plagosur nga vendimi juaj per te mos e njohur pavaresine e Kosoves. Vendimi juaj eshte normalisht i gabuar, indinjues, sepse shperblen pushtuesin, i padenje, sepse buron nga filozofia e agresionit, e shtypjes, e imperializmit, kolonizimit, serbizimit te afer 4 milion, po te 4 milion shqiptareve ne Jugosllavine e vdekur.”
Miftar Spahine e kane karakterizuar ne vijimesi bindjet monarkike e antikomuniste. Ne nje leter qe i ka shkruar nje bashkekrahinari me banim ne SHBA (23 shtator 95), Miftari eshte shprehur: “Ti thash keto mendime, jo se jam apologjist i Ahmet Zogut dhe as me qellime polemizuese, por i shfaqa mos me mohue vetveten ku qendroj.
Miftar Spahia i eshte kushtuar edhe qemtimit dhe shpalimit te vlerave gjuhesore te kombit. Ne nje sere artikujsh dhe ne vlerat letrare te tij ai ka zbuluar fjale e frazeologjizma thjesht shqipe, duke ngulmuar si nje rilindas i vertete per pastrimin e gjuhes nga lenda e huaj dhe duke gatuar fjale te reja me burim vendas, mbeshtetur ne modelet e gjuheve klasike, sidomos te latinishtes qe e njeh mire. Ne kete leme ky zen nje vend te veçante, te merituar. Ai e sheh gjuhen si nje element ne zhvillim e ne perfeksionim, prandaj ka shkruar: “Gjuha si kombi asht e gjalle, i gjalle kombi, e gjalle gjuha. Kombi nderron, gjuha nderron; kombi para, gjuha para. Na duhet te herrim gjuhen, ta qerojme.”
Dhe pastrimit te saj i pati hyre qe heret. Teza e doktoratures qe mbrojti para Bartolit, albanolog i njohur italian, 1941, mbante titullin “Elemente te huej ne gjuhen shqipe”. Ai me pas, e ka deshmuar veten jo vetem si qemtues i zellshem i vlerave me te mira gjuhesore te shqiptareve, por edhe si purist i tejskajshem, nje rilindes i shquar i koheve moderne qe kerkon qe bashkekombesit te hyjne ne Europen e bashkuar me fytyren e vertete te tyre si shqiptar.
Fjalet e krijuara prej tij, prof. Miftari i ka jetesuar ne veprat e tij letrare dhe nje pjese e tyre jane bere apo mund te behen mish i shqipes. Ashtu si rilindesit e shekullit XIX, ky lumjan i ditur me horizont te gjere ne shume fusha dhe me vullnet te pamposhtur, ne hulline e tyre, por me ndjesi bashkohore vazhdon luften per dekada te tera per t’ia arritur synimeve te tij te formuluara kthjelltas edhe kunder moskuptimit e mosdurimit te disave, qe te ruhet kombi e gjuha e tij para rrezikut te sigurt te zdrodhjes, te bjerrjes nga proceset konvergjente europiane dhe te globalizmit.
Mbi te gjitha Miftar Spahija mbetet nje krijues i perkushtuar, nje letrar idealist, nje romancier i plleshem. Veprat kryesore te tij jane romanet voluminoze: “Hasimja” botuar ne Kanada 1990 (728 faqe); “Arbanet e Curranet”, Tirane, 1998 (966 faqe); “Taf Bardheti, Tirane 2000, (1046 faqe). Nderkohe ka botuar edhe novelen “Met Malushi”, Prishtine 2001. Romani “Arbanet e Curranet” siç e ka pare nje studiues, – eshte nje nder veprat me perfaqesuese te shkrimtarit. I shkruar para viteve ’80-te te shek.XX, ai u perket veprave psikologjiko-filozofike, eshte nje pasqyre e zakoneve, sjelljeve, normave e dokeve, si edhe e menyres se te jetuarit ne malesite shqiptare, me te mirat dhe te keqijat e tyre, te cilat i ka vene ne site te komte autori.
Ne vijen e dy romaneve te para shkon edhe “Taf Bardheti”, prandaj mund te thuhet pa medyshje se te trija keto vepra formojne nje te tere ne permbajtje e ne forme e veç vlerave letrare. Ne kete veshtrim veprat letrare te Miftar Spahise duket se vijne per te plotesuar nga kendveshtrimi i nje vendasi, kerkimet e Nopçes, Durhamit, Hasllekut si dhe pershkrimet dhe mendimet historiko-letrare te Pashko Vases, Ndoc Nikajt, Shtjefen Gjeçovit. Sepse ne çdo faqe te romaneve te prof.Spahise gelon fryma e Rilindjes kombetare dhe ajo e Kanunit te Maleve, ketij korpusi vigan qe eshte krenaria e shqiptareve. Megjithese nje veper jo e karakterit letrar, por e gjinise se kujtimeve, “Intervista” e gjate qe i pat dhene Miftari shkrimtarit kosovar Hasan Hasani, mbetet nje gur themeli per te njohur jeten, veprimtarine politike, bindjet dhe formimin e gjithanshem te profesorit (Hasan Hasani, “Miftar Spahija – Korife i Lumës”, Prishtine 1995).

Filed Under: ESSE Tagged With: 10 vjet nga vdekja, Beqir Sina, korifeu i Lumes, Miftar Spahia

JETON KELMENDI SJELL NE SOFREN POETIKE TE DIELLIT POETIN ARMEN, EDURD HARENS

August 29, 2014 by dgreca

Eduard HARENS, Armeni/
Përktheu nga Anglishtja Jeton Kelmendi, Bruksel/
Biografia/
Eduard Harens, u lind me 27.08.1982 në Armeni/
Studioj në Universiteti Shtetëror Armenian (Fakultetin e Studimeve Orientale), Yerevan Armeni
Në Universitetin e Kajros (Fakulteti i Studimeve Orientale), Kairo Egjipt.
Debutimi letrar: E përditshmja “Aliq” Teheran, Iran 100 kopje me 14.05.2000
Aktualisht ka gradën master.
Çmime vjetore dhe periodike: “Greters” 2007, 2009, 2011 dhe me 2013 çmimin vjetore përkthyesi më i mirë në poezi.
Çmimin e parë për të rinj të quajtur Irina Gyulnazaryan (Libri më i mirë i vitit) për librin “Vigjilenca lëkurake”, Yerevan 2013.
Festivalet
Konferenca e shkrimtarëve të rinj Panarmenia 2007-2014, Tsaghkadzor, Armeni.
Konferenca Ndërkombëtare e shkrimtarëve të rinj Tsaghkadzorian 2012, Tsaghkadzor Armeni.
Festivali Ndërkombëtar Letrar “Lierary ark” 2012, Yerevan-Dilijan, Armeni.
Festivali Ndërkombëtar Letrar “Lierary ark” 2013, Yerevan-Dilijan, Armeni.
Festivali i parë Ndërkombëtar i Yerevan-it 2013, Yerevan, Armeni.
Konferenca e 5-të Shkrimtarët Armen që shkruajnë në gjuhë të huaj 2013, Tsaghkazor, Armeni.
Forumi i 6-të i përktheve dhe botuesve të CIS dhe vendeve të Baltikut 2012, Yerevan, Armeni.
Forumi i 7-të i përktheve dhe botuesve të CIS dhe vendeve të Baltikut 2013, Yerevan, Armeni.
Festivali Ndërkombëtar “Poesia di Genova”, Gjenovë, Itali me 2014.
Festivali Ndërkombëtar “Netët e Poezisë në Kurtea de Argjesh” Rumani 2014.

Revista ku janë botuar poezitë
• «Литературная Армения» (2012, Armeni), – në gjuhën Ruse
• «Юность» (2009, Rusi), – në gjuhën Ruse
• «Zagros» (2011, Armeni), – në gjuhën Kurde
• «Литературный Кавказ» (2011, Rusi), – në gjuhën Ruse
• «Русское поле» (2012, Moldavia), – në gjuhën Ruse
• «Di tutti i colori» (2012, Itali), – në gjuhën Frënge
• «Современная поэзия» (2012, Rusi), – në gjuhën Ruse
• «ODA» (2013, Gjermani), – në gjuhën Gjermane
• «Gazeta Shqiptare» (2013, Shqipëri), – në gjuhën Shqipe
• «Словото днес» (2013, Bullgari), – në gjuhën Bullgare
• «Листо.К. АБГ» (2013, Gjeorgji), – në gjuhën Ruse
• «Poezia» (2014, Rumani), – në gjuhën Rumune
• «45-я параллель» (2014, Rusi), – në gjuhën Ruse
«Ителлигент» (2014, Rusi), – në gjuhën Ruse
Antologji
– “Poezia armene bashkëkohore” 2012 Armeni, në gjuhën Angleze
“Poezia armene bashkëkohore” 2012 Armeni, në gjuhën Gjermane
“Poezia armene bashkëkohore” 2012 Armeni, në gjuhën Frënge
«Буквы на камнях» (2013, Rusi), – dygjuhësh: Armenisht-Rusisht
“Në fillim ishte fjala” 2013, Armeni dygjuhësh: Armenisht-Anglisht
“çereku i poetëve botëror” 2014, në gjuhën Kineze
“POESYS 18 në lutje të bukures”, volumi 2, Antologji poetike në Kurtea de Argjesh, Rumanisht-Anglisht, Rumani.
Bibliografia

. “Një Ëndërr e humbur” Zangak-97, shtëpia botues Yerevan 2000
. „Ëndrra të Lodhura“ Zangak-97, Shtëpia botues Yerevan 2002
. “Gjysëmrrëfimi i tregimeve” Zangak-97, Shtëpia botues Yerevan 2004
. “Shiu karafilave” Zangak-97, Shtëpia botues Yerevan 2005
. “Vigjilenca Lëkurëtarie” Zangak-97, Shtëpia botues Yerevan 20
***
Jeta jeton në mua me të gjitha detajet e mia,
dhe i kthehem përreth saj
si ngjyra e brushës tjetër.
Kavanozat e mia kanë vrima
si një monedhë japoneze,
përmes të cilës një nga një
të gjitha dashuritë e mia lirojnë veten e tyre
nga unë, gjithmonë jashtë
ikja e tyre
kumbuese për humbjen time të mrekullueshme …
Dhe duartrokitjet e mia
peshojnë rëndë si unë bëj.
Kështu që kam mbledhur ato
në dorën time
si para letre paluar
për ti mbajtur ato
për fund – për vdekjen
për të rindërtuar maskën e saj,
që do të jetë vrimë e një ditë,
siç janë kanvacet e mia.
Dhe unë do të thërras jashtë përgjithmonë,
e jeta do të vazhdojë të jetojë me mua
me të gjitha të dhënat e mia …
Jam duke shpupluar tani
qerpikët e heshtjes një nga një
ta ndreqë lutjen time,
i cili ka qenë e shqyer nga nuancat e fjalës …
Tani nuanca është më shumë se e zërit …
Dhe tani hyjë
Në kishën e Shpresës zbathur,
kështu që hapat e mi nuk do të pikturojnë zërat mbi pasurinë time.
Sa gjurmët e këmbëve janë të ndarë veç e veç nga pëshpëritja…
Ndërsa gjurma ime
është lutja ime e dashurisë,
e cila kurrë nuk mbaron,
si kurrë nuk ngjyrosë vetën në fjalë …
dhe tani
ngjyra kryesore është e vërteta,
se dashuria është poezi e ndjenjës …
Këto Muza nuk kthehet në gra …

Unë jam biografi e
Keqardhjes Perëndisë.
ai shpesh rrëshqiti gjurmëve fatin tim.
Dhimbje e ujit-nimfës
ishte ndryshuar në zogj
dhe çukat portokallin
në rrokje fatit tim …
Pastaj Zoti po kërkonte për molla në pëllëmbët e mia,
duke mbajtur solemnisht
rrezen e pendimit
dhe përvjetori im ishte duke u festuar kësi soji,
për shkakun
Unë jam biografi
e keqardhjes Perëndisë …
Por …
Molla nuk bie nga brinjët e mia të degëzuara.
ai lënë trashëgim ato
në gjarpër, Eva dhe Adami
të cilin e përjashtuan nga Xheneti atëherë.
Dhe harroi për të marrë
disa fara …
Jashtë parajsa
trajektorja e frutave ishte zhdukur
si
përfundimi vertikal i meteorit …
Sikur engjëjt,
nuk ishin në gjendje t’ia falin Perëndisë
kështu
vendosën për të më harruar mua,
shkaku Unë jam biografi
e keqardhje të Tij …
Fjalim Nobel
Armeni i këngës u çmend
sepse ai nuk e kishte mendjen.
Vetë Perëndia ishte vendi i mendjes.
dhe njerëzit
këtë herë përsëri nuk kryqëzuan Perëndinë,
por
kryqëzuan këngë për Perëndinë.
Lutja është neurozë engjyrës.
Dhe kur mbaroi ngjyra e saj e fundit,
Perëndia vendosi të ngjitet …
Njerëzit e panë të gjitha ato gjëra, perceptuar,
kujtuan,
por
nuk besuan …
Dhe ja pse ata menduan
që
Orhan Pamuk … u çmend …

******
sot,
më shumë se kurrë,
fillova
të kem nevojë për ekzistencën e Zotit.
Por nëse ai ekziston,
në këtë rast
sot
më shumë se kurrë
gradualisht, kam filluar të besoj
për këtë legjendë të shenjtë,
se djali i tij
ishte një njeri i thjeshtë si unë,
edhe pse ai mund të mbajë
valët e detit nën këmbë …
Për shkak se
sa vjet,
Unë jo vetëm që jam duke ecur,
por jam duke vrapuar
në oqeanin e
Dhimbjes dhe Dashurisë …

Urdhërimi i njëmbëdhjetë

Kur ju le Dashuria shkojë prej duarve tua,
japë një duartrokitje për
Dobësinë e shpirtit tënd.

Dhe për faljen e dritës që fluturoi
nga qepalla tua
jap një duartrokitje –
me shuplakë në faqen tuaj
nga e cila ju grisi fyelli i aromës.
Bëje një duartrokitje për fyellin …

Një dorë jepe një duartrokitje shumë ..

E diel akuzuese

Trëndafilat e natës janë të bardhë
si gjuha hebraike.

E doja lutjen e humbur e hënë harkore.

Në mëngjes … ndjenja e erë
ishte Armenishtja
si e kuqe …

Lutja

Perëndia ju sheh në ëndrrën e tij.
Biseda mes miut dhe zogut …

***
Pas aq shumë devotshmërie,
netë pa dashuri,
Nuk kam asnjë ide nga të cilat
muskujt të kohës,
por stuhitë po kumbojnë nga vetja ime
me sa duket duke rrëmbyer të gjithë merzitw
e mia, të cilat
mbetën grushta si kjo
deri tani
si këpucë
nga një student medalist i artë …

interesante:
se sa i pasur, aq kumbues,
për të cilin portat
në mbrëmjen tim – një ditë –
hapen?

Dëshirë e zjarrtë

Hija e ngjyrës
është shkallë
e plagës së ditës;
duke ecur qetësisë
së një ëndrre të hasur …

Lulja është fshehtësi
e dhimbjes;
një buzëqeshje medituese.
Pasardhës emri mëkatar.

Përtej zakoneve personale
të lutjes,
vetë-mohimi i një pemë
është po aq i ndritshëm
sa të ngrohta janë duart
e natës.

Po ngrij … emrin tuaj.

Magdalena

Kthej mbrapa gurët
që hodhi në ju:
ka vrima të zbrazëta në muret e
dhomës time …

***
E di, unë do të zgjohem një ditë
nga darka mistike,
do veshi gjurmët e dëmtuara
të babait tim
xhepat e vegjël
mbushur me dashuri pafund …
Munden ditët e mia -mendoj-
shkalla që shumë e padurueshme
mendjelehtësi?

***
Emri im
është një gur në ëndërr Perëndie,
me gdhendje zbukuruese
pasqyra e shtrembër.
Nëpërmjet kockave të brinjëve
të dritës
kataraktet e babait tim
është tingëllim në gjuhën time.

***
Të dua, baba,
sepse trëndafila
e fatit tënd
po sëmbon këmbët e mia.

Linjat e mia janë lumenj të kuqe
poshtë ferrave
përmbyten rrënjët
e dashurisë time …

Odiseja

Ne atë poezi,
heshtja tymosur
me një filxhan kafe,
kemi marrë larg nga vdekja
ngjyra përtypet,
por ende ne jemi duke vështruar
në fjalën …

***
Verërat po shkatërrohen duke u shtjer,
si Rodin-së «Danaide-së» membranat e trurit …
Vjeshta është këtu lodhur çrregullimit nga fati,
nga ngjyrë e tyre –
si jelek- piktori shpërndarë në stilin barok …
Dimrat janë pistil vetë-hedhur poshtë
zgjatja zbehet
nga ëndërr-gjelbërta e engjëjve …
Por ende jam pranverë
e dashurisë njëanshme …

Flat B

Lotët e nënës sime si një lule
bien nga mendja e Perëndisë.
Hemiparesis në anën e djathtë,
ju jeni grua pa sytjena …
Ju jeni nata e besim-gjelbërimit tim.
Merrni dorën time të majtë si një sytjena për qumësht gjiri juaj
për të mos u turpëruar,
të mos kenë frikë,
jo për të humbur kauzën e qumështit të ftohtë!
Merrni dorën time të majtë si një sytjen për gjinjtë tuaj
për të mbrojtur nga të ftohtit!
Nuk dua lotët e nënës sime të dridhen.
Prandaj, le pikëllimin e nënës sime
të bjerë në duart e mia.
Siç tërheq lule-molës në sytjen ju nuk keni.
Lotët e nënës sime si një lule
bien nga mendja e Perëndisë

***
Ka gra të tilla,
që
pas humbjes virgjërisë
po qëndrojnë më shumë se virgjëresha…
Gratë e tilla janë
të gjitha qirinj …

Kuq,
kuq,
ndër betimet tuaja të kuqe
ngjyrat e engjëjve
janë me gjysmë zemre shi;
shiu po fiksonin klithmat
në shpirtin e trotuarit tim;
të cilin po e thithni
frymëmarrje
tani-
si një poçe-këndojë …

Kairo

Ti je një grua-qyteti me gjinj piramidal,
përkulur në shtyllat kurrizore e mijëra viteve.

Ti je një grua me kupolë harkore,
si një pasdite myslimane;
ti je një grua me nikabin,
si zëri i Ibna-l-Qulsum-it;
ju ëndërr duke shikuar në pasqyrën e thyer mijëvjeçare,
si hieroglifet e fundit.

Ti je një qytet që ka sharmë,
si netët e rrumbullakëta arabe.
Dhe ju buzëqeshje aq të madhe sa piramidat juaja egjiptiane,
errët dhe shënuar.

Ti mbjell një lule-Fairuz
për çdo ditë pas mesditës,
si një tym nargjile,
në fytin tuaj të hollë
si numri dhe renditje e faqeve Kuranore,
si një këngë ninullë.

Ti nuk ke të drejtë, të kesh një fund të shkurtër,
dhe të dalësh jashtë, apo të ecësh nëpër shtëpi.
Dhe sidomos të shtrihesh anësh-kockave të shekujve,
duke shikuar në qiell.

Ti nuk ke të drejtë,
por, edhe, nuk ke dert,
se era e shekujve
linde
nën fustanin tënd të shkurtër, –
nga quka jote anash.

Ti je aq të qetë,
qetësisht si mumiet,
që do të japin gjak për ADN
në mbrëmje …

Edhe, ti nuk je e turpëruar për këmbët tua
të bardhë dhe blu.
Për këmbët tua, që humbin forcën e tyre shkaku i verës, përgjithmonë
si një gjarpër – vajzë në këtë papirus.

Jubran Khalil Jubran

Një zemër Arabi e stilit rokoko,
çdo ditë,
pas çdo valë e nëntë të diellit të çmendur,
bën molesin libanez
në zemër të gjigantit Nju Jork.

Poezi

Poshtë në rruazë të kërcenit të shekujve,
pasuar nga bie në sytë e gjinjve dashamirës,
të ziera
prej syrit të Ma’arrit,
nga veshi i Beetovenit,
prej frikës sw Dantes,
nga zëri i Kalas
dhe
nga truri i çmendur i Chanents “, –
një koktej qejf …

***
Në atë ditë e kuqe
megjithatë gjyshet pagane të muzës time,
me votim të fshehtë e të mbyllur,
kishin vendosur që
pas nëntë muajsh
nën këngët e fazanit Bakun
duhet të lindte poeti i mbesave të tyre.
E, ndërsa ata ishin të frikësuar prej Zotit,
prandaj vendosen-
mollën e fundit të pemëve Qiellore,
e cila nuk i është dhënë rëndom- çdo mjeku
ta fshehin atë nën prehrin e nënave të mia me kujdes …

Në gusht të 1981s
babai im ishte distilimi vodka e manit …

***
Nën dritaren e poezisë
nga çdo fund deri në fillim të shekullit
harxhova serenatat e dehura …
Dhe deri rreth meje membranat përtypen
herë prostitutë,
për joshje zemrës time,
po ndryshimi i ngjyrave të
vdekjes tyre për ndërresa shterpë, –
ngjyra ime e dashur në botë
është poezia …

***
Le të dihet.
Mbiemri im është Dashuria,
dhe emri im – puthja.
Unë kam sytë e gjelbër
dhe hënën blu
e universin-venë –
me gjak dhimbjeje.
Dhe kështu që unë jam lindur në fillim të shekullit të Përjetshëm –
në muajin të çastit
të vitit të gëzuar –
në natën e Sekreteve të
Ditës mitike –
në dashurinë e nevojshme dhe Kthimit,
me trupin e misterit …
E pra, do t’ju them një gjë më shumë,
Unë i dua ata,
emri i të cilëve është Dashuria,
Dhe mbiemri – puthja …
Le të njihen.

***
Kjo poemë,
e cila më quan baba,
që sytë janë plot qeshje pafund,
ajo tingëllon sikur në momentet e mia të trishtim,
si buzëqeshja ime
është lodër e humbur …
Ajo gjithmonë fiton në çdo lojë,
Po rrëfen në lidhje me vajzat e dashura,
dhe para gjumit
ai më urdhëron,
për të rrëfyer tregime e
fëmijërinë sime …
Dhe si një vjeshtë e pamend
shkërmoqet para mrekullisë time …
E merr britmat e fëmijës tim në pëllëmbët e mia
Unë jam duke pëshpëritur:
– Ju vetë jeni matuf- përrallë
Dhe … e kënaqësisë,
që unë nuk mund të kujtoj
çdo përrallë-zanash në asnjë mënyrë,
ai është duke qeshur me mua
gjithë Natën-
deri në agim …
atëherë
gërvisht Gëzimin mbajtur mes qepallash-
hyn në një tabernak mer një sy gjumë.
Nëse kënga ime është duke fjetur, – hapja sytë …

***
E në qoftë se ti mund ti përkthesh ngjyrat,
lexo letrën dhe dëgjimin e shpendëve;
mund t’ia hiqni lutjes baltën
në trotuar gdhendjen e fateve?

E atë që mund ta pini të vërtetën
përtyp fajin dhe … trete të vërtetën,
kur jo larg ju përgënjeshtruan se engjëjt
për të pikturuar u rritën, e vrarë namazin? –

Kur ju rrethon vdekja dhe helmi,
dhe kur trupi juaj është tepër ditues
e kur në vend të infermieres shqisat tuaja
jetojnë duke u përpjekur për të qethur zemrën tënde …

Kur syllobusi emëron fatin tuaj
intrigat pinë gjakun tënd të shndritshme;
kur me trishtim tënd kudo thonë mirëdita
ata që më parë do të urrejnë …

Nëse ju mund të … atëherë ta dredh n’ emrin,
për tradhti në të pasur emocion,
dhe për gjakun tënd, në rritje deri,
zhdukjen e mëkatit të vajzave të fatit tuaj!

***
Çfarë është e tillë si, sikur – pse,
ajo është misteri që shfaq dritë;
ankthi – pa buzë, buzë – ozel
duke çuar shumë buzëqesh në krahët e tij.

Dhe çojë qiellin që kishin vjedhur:
si – çfarë dhe pse – si;
taketukja nuk na pëlqen në errësirë
Shpend-keqja luan cirk, oh!

Këto janë recetat e çmuara të vdekjes
vënë në lotari, sidomos të lirë,
por kjo nuk pritet këndshëm nesër:
pse – si, çka – ¿Kur POR?

Pastaj poshtërimin ja kalon se njëjtës
së shpejti do të përfundojë rolet e vdekjes.
Megjithatë – çfarë, pse dhe si:
të shfaqet mister dritë përsëri …

Filed Under: Sofra Poetike Tagged With: Eduard Harens, Jeton Kelmendi, Poeti Armen

IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR

August 29, 2014 by dgreca

Nga Nikë Gashaj/*
Një ndër faktorët më me rëndësi të përcaktimit të identitetit kombëtar është përdorimi i gjuhës amtare ( private, publike dhe zyrtare) dhe arsimimi kombëtar. Njohjet historike tregojnë se themelimi i shkollave në trojet shqiptare u bë gjatë mesjetës me nismën e urdhrave kishtarë, sidomos të urdhrit dominikan. Një aktivitet i këtillë filloi së pari në Ulqin rreth vitit 1258, në Kotorr më 1266, në Durrës më 1278, në Shkodër më 1345 dhe në Tivar nga gjysma e dytë e shek.XIV.
Gjuha shqipe, si gjuhë e shkruar, në këtë kohë ende nuk ishte në gjendje t’i bënte ballë shkrimit greqisht, latinisht dhe sllavisht, gjuhë kishtare me rendësi, të cilat për më tepër kishin mbështetjen e institucioneve të administratës shtetërore. Ajo shërbente si gjuhë e komunikimit të përditshëm si për shtresat popullore, ashtu dhe për fisnikërinë e klerin vendas. Kështu, në shek.XIV shqipja përdorej në administratën e bashkësisë qytetare të Ulqinit, ku në mbledhjet të Këshillit të Madh ajo ishte gjuha e shërbimit.
Një ndryshim me rëndësi shumë të madhe për historië e kulturës shqiptare shfaqet në gjysmën e parë të shek.XIV, kur dokumentohet për herë të parë se shqipja, përdorej si gjuhë shkrimi. Ky ishte një hap i rëndësishëm për identitetin kombëtar shqiptar, sepse me përdorimin e gjuhës shqipe si gjuhë shkrimi, viheshin bazat për zhvillimin e mëtejshëm të saj si gjuhë e kulturës dhe e letërsisë shqipe ( Historia e Popullit Shqiptar I, Akademia e Shkencave e Shqiprisë- Instituti i Historisë, f.354, Tiranë, 2002. ).
Institucionet kryesore arsimore që u ngritën në periudhën e sundimit osman në Shqipëri, ishin shkollat e komuniteteve myslimane, me mësim në gjuhë turko-osmane dhe arabe.
Shkollat e komunitetit ortodoks, që funkciononin në Shqipëri qysh nga shek.XVI-XVII ishin nën mbrojtjen Patrikanës së Stambollit. Mësime në këto shkolla jepej greqisht, në gjuhën e kishës.
Shkollat katolike ishin nën drejtimin e kishës së Romës dhe kishin si detyrë të përgatisnin mësues-klerikë. Kur misionarët e Romës vunë re se veprimtaria e tyre në Shqipëri nuk po jepte rezultatet që priteshin, për shkak se zhvillohej latinisht ose italisht dhe jo në gjuhën e popullit. Roma filloi të përdorte edhe gjuhën shqipe në shkollat fetare katolike. Në këto rrethana u hapën disa shkolla të tilla, ku mësohej edhe gjuha shqipe dhe ku shërbenin si tekste mësimore katekizmat e hartuar nga shkrimtarët klerikë si Pjetër Budi. Këto ishin ngritur kryesisht pranë famullive dhe manastireve. Një shkollë e tillë funksiononte në vitet 1628-1675 në Pedhanë dhe po në atë kohë edhe në Blinisht(të dyja në rrethin e Lezhës ), si dhe në Kurbin ( rrethi i Krujës ) . Në 1669-1670 funksiononte një shkollë katolike në gjuhën shqipe edhe në Himarë. Në Pedhanë e në Blinisht u krijuan më vonë edhe shkolla më të larta, gjimnaze, ku përdorej gjithashtu gjuha shqipe. Këto shkolla u ngritën nga murgjit françeskanë. Shkolla të mesme shqipe katolike u hapën edhe në Janievë të Kosovës (1671), në Velje të Mirditës (1699), në qytetin e Shkodrës(1699). Në këto shkolla të mesme nxënsit, që ishin destinuar për t’u bërë klerikë, studionin teologjinë, gjuhët latine e italiane dhe disa prej tyre dërgoheshin për studime më të larta në itali.

Mësimi i gjuhës shqipe në këto shkolla, ishte në interes të popullësisë vendase, që i përkrahte ato. Kështu gjimnazi i Blinshtit u ngrit me kërkesën e krerëve të vendit dhe kur në vitin 1648 shkolla e Pëdhanës u rrafshua nga një ekspeditë ndëshkimore osmane, banorët e fshatit e rindëruan atë përsëri.
Në vitin 1622 kisha katolike krijoi institucionin me emrin”De Propaganda Fide”me qendër në Romë. Ky ngriti disa shkolla për përgatitjen e klerikëve shqiptarë, si Kolegji ilirik i Femos(1633 ), që drejtohej nga misionarët jezuitë, shkolla e Montorinos në Romë, nën drejtimin e misionarëve françeskan etj.
Rrethana më e favorshme për arsimin shqip u krijuan, kur në fronin e papës hipi Klementi XI, me origjinë shqiptare. Me nismën e tij u mblodh më 1703 Koncili i peshkopëve të Shqipërisë, që njihet me emrin”Koncili i Arbërit”, i cili vendosi të përhapte letërsinë fetare në gjuhën shqipe. Tetë vjet më vonë, më 1711, në shkollën e Montorinos në Romë u hap katedra e gjuhës shqipe ( Historia e Popullit Shqiptar, tomi I, Akademia e shkencave e Shqipërisë- Instituti i Historisë, faqe, 704-706, Tiranë, 2002. ).
Në bazë të dhënave të lartpermendura, si dhe të njohjeve tjera historike mund të konstatohet se një rol të rëndësishëm në veprimtarin arsimore dhe kultuore në gjuhën shqipe në mesjetë tek shqiptarët e ka luajtur kisha katolike. Ajo pati në dorë përgatitjen e inteligjencës së kohës. Shumica e njerëzëve të kulturës, veçenarisht në shekujt e mesjetës së herët, ishin thuajse pa përjashtim klerikë. Në duarët e tyre ishin filozofia e letërsia, arsimi dhe artet. Si qendra të arsimit dhe të veprimtarisë kulturore-artistike shërbyen manastiret fetare. Në shkollat pranë manastirave, mësohej kursi tradicional mësimor që jepej edhe në shkollat e vendeve perëndimore. Ai përbëhej nga cikli i ulët që përfshinte lëndët letrare (gramatikë, retorikë, didaktikë ) dhe cikli i lartë me lëndë shkencore (aritmetikë, gjeometri, astronomi e muzikë ).
Në shek. XIV e në fillimin e shek. XV numri i intelektualëve klerikë shqiptarë ishte mjaftë i madh. Ata gjenden të përhapur edhe jashtë Shqipërisë, në shumë qytete dalmatine ku kryenin funksione kancelarësh, mësuesish, famulltarësh etj.
Po ashtu në atë kohë shënohej një rritje e zgjerim në përdorimin e shkrimit dhe në zhvillimin e letërsisë e të arsimit në tokat shqiptare. Megjithatë, që veprat letrare ishin të shkruara në një frymë teologjike, këto prodhime përbëjnë hapat e para të historiografisë në trojet shqiptarte, sepse pikërisht një pjesë e këtyre është hartuar nga autorët shqiptarë.
Shkputjen nga ndikimi kishtar dhe kalimi në historiografinë laike, këtë hap në historinë e kulturës shqiptare, e bënë humanistët shqiptarë në fund të shek. XV e në fillim të shek. XVI, por tanimë në kushtet e pushtimit osman të vendit, jashtë Shqipërisë.
Gjatë kohës së sundimit osman në trojet shqiptare shkollat ishin të ndara veç për popullsin myslimane dhe veç për atë të krishterë. Përveç shkollave turke, ishin hapur dhe në numer i madh i shkollave private: greke, serbe, bullgare, austriake e italiane. Në ato shkolla mësimi zhvillohej në gjuhë të huaja, ndërsa gjuha shqipe ishte e përjashtuar nga mësimdhënia, çka rrezikonte që të zhdukej pa nam e pa nishan me kalimin e kohës.
Perandaoria Osmane nuk njihte në zotërimet e veta kombësi, por vetëm komunitete fetare: myslimanë, ortodoksë dhe latinë (katolikë ). Rrjedhimisht edhe shqiptarët ishin grupuar në këtë tri komunitete fetare dhe nuk njiheshin si një njësi kombëtare më vete.
Përveç kësaj, komunitetet e tyre fetare ishin të varura nga tri qendra të ndryshme të huaja kishtare e kulturore. Sistemi arsimor i kohës ishte shëndërruar në një mjet të fuqishëm ndikimi politik e kulturor si të sundimit osman, ashtu edhe të shtetëve të tjera.

Një pjesë e atyre shkollave kishin një dimension të propagandave të shteteve të huaja për asimilimin e shqiptarëve. Prandaj rilindësit i trajtonin ato si një pengesë në lëvizjen për çlirimin kombëtar të popullit shqiptar dhe kërkonin mbydhjen e tyre ose kthimin e tyre në shkolla shqipe.
Ndryshe nga autoritetet osmane që e përkufizonin kombin mbi bazën e fesë. Intelektualët e Rilindjes kombëtare shqiptare mendonin se kombi ishte në radhë të parë gjuha. Në themel të kombit shqiptar ishte gjuha. Ajo u kishte bërë ballë të gjitha përpjekjeve për asimilim, që nga koha e pushtimit romak. Ajo duhej të ishte njëzëri gjuhë letërsie të shkruar dhe gjuhë arsimi.
Duhet thënë se, deri në mesin e shekullit XIX, librat në shqip ishin shumë të rrallë dhe se nuk kishte normë shkrimi mbi bazën e një alfabeti të veçantë. Tekstet e botura ishin nxjerrë pikësëpari për qëllime fetare dhe alfabetet e përdorura ishin grek, por edhe arab. Mungesa e një drejtshkrimi të njësuar dhe numri i paktë i botimeve në shqip shpjegohen me faktin se, qysh nga koha e pushtimit romak në shekullin e II para erës sonë, shqiptarët
(ose paraardhësit e tyre ilirët, dardanë apo epirotë ) nuk kanë qenë kurrë përnjëmend zot të vetes. Po të veçohet mënjëanë episodi i Principatës shqiptare të Gjergj Kastriotit Skënderbegut në shekullin XV, ata kanë qenë gjithmon të sunduar: nga romakët, bizantinët, sllavët dhe osmanët. Natyrisht, as që kanë mundur për t’iu kundërvu fuqive të mëdha. Andaj dhe gjuha administrative ishte një gjuhë e huaj, por edhe shqipja e përjashtuar nga liturgjia. Tek Shqiptarët qe i ngadalshëm e i vonë ndërgjegjësimi se përbëjnë një komb. Ai zuri fill nga mesi i shekullit XIX me shenjat e para të një lëvizje kulturore që u quajt Rilindja Kombëtare. Lindja e vetëdijes kombëtare lidhej me idenë se gjuha shqipe ishte një pasuri, në trashigimi prej të parëve, që ishte e udhës të mbrohej.
Rrahja e mendimeve për një normë shkrimi të shqipes, beteja për arsimin në këtë gjuhë, shpinin në një kërkim identiteti. Ndjesia e shqiptarëve se i përkisnin një populli shumë të lashtë, u përforcua nëpërmjet përcjelljes së miteve dhe kultit të heronjeve.
Patriotët e Rilindjes kombëtare punuan me përkushtim për zhvillimin e arsimit kombëtar. Mirëpo, në atë drejtim krahas pengesave të regjiimit osman, i cili ishte përpjekur gjithë një t’i mbante shqiptarët në errësirë e në padituri, si dhe faktorvë të jashtëm, ata hasën dhe në pengesa dhe për shkak të përçarjes së shqiptarëve nga pikëpamja fetare.
Karakteri i përçarë i fesë në tri besime kryesore: islame, katolike e ortodokse, si dhe i tri shkollave fetare me ndikim financiar dhe programor nga të huajit vuri në rrezik veprimin e bashkuar të shqiptarëve në luftën e tyre për liri. Mu për këtë arsye patriotët e parë nisën të nxisnin shqiptarinë mbi të gjitha fetë. Gjatë luftës për pavarësi nga Turqia Pashko Vasa një patriot dhe poet kombëtar nga Shkodra, shkruente:”Çoniu, o shqiptarë, prej gjumi çoniu, /të gjithë si vllazën në një besë shtrëngoniu, /edhe mos shikoni kisha e xhamia, /fe e shqyptarit asht shqypria….”.
Një nga udhëheqësit e shquar të Rilindjes kombëtare, Sami Frashëri, kishte shkruar më 1899: “Shqiptari është shqipëtar përpara se të jetë mysliman a i kreshtenë. Besa s’e ka ndruarë fare edhe kurrë, se kombësia ashtë përpara besës…”.
Një vazhdim të së njëjtës ide, një vjershator popullor thoshte: “Besa juaj sot/ s’është as kishë as xhami / por Nëna Shqipëri ! / Kur të fitojmë lirinë / do të kujdesi për kishën e xhaminë. Nëse kisha ka një këmbanë / njëqind të varni anembanë. / Nëse kini në fshat vetëm një xhami / ndëtoni edhe njëzet e tri. / Por feja jonë tani / është Nëna Shqipëri”.

Edhe pas fitores së pavarësisë së Shqipërisë, patriotët shqiptar kishin bindjen se e vetmja zgjidhje për dyzimin e përçarë midis islamizmit dhe krishterimit ishte zëvendësimi i tyre me shqiptarinë. Kështu, Andon Zako Çajupi në librin e tij Mëmdheu, përfshiu në të një poemë për Malin e Tomorit. Në majën e malit ndodhej një faltore, ku shqiptarët e lashtë shkonin të këshilloheshin me orakullin për të ardhmen e tyre. Poti shkruente:”Baba Tomor, kishë e Shqipërisë, /mal kryelartë, fron i Perëdisë, / tek ti kanë ardhur njerëzia që në lashtësi, /për të mësuar atë që urdhëronte Zoti”. Më tej shtonte:”… kombi juaj s’vete mbarë, / se betë u kanë ndarë. / … të krishterë e myslimanë, / gjithë një perendi kanë; / jini një gjak mor të mjerë, / se një vend kini lerë, / jini gjithë shqiptarë”.
Në pajtim me këtë atmosferë mbizotëruese elita politike e shtetit shqiptarë të kohës vëndosi që shteti të ishte asnjanës, pa fe zyrtare, dhe që ushtrimin e lirë të besimit duhet ta gëzonin të gjitha fetë. Ata vun si fe shqiptarinë, duke i quejtur nëpunësit dhe mësuesit”apostuj” dhe “misionarë”. Në tëra aktivitete shoqërore publike, si dhe në fushën e arsimit dhe kulturës shprehej një shqiptari e zjarrtë që kishte për qellim të eklipsonte dasitë fetare dhe të bashkonte popullin shqiptar.
Shqiptarët kanë pasur një vonesë në zgjimin e ndërgjegjes kombëtare shqiptare e cila ishte kryesisht pasojë e përçarjes fetare: nën sundimin osman, dy të tretat e popullsisë shqiptare ishin kthyer në fenë islame, ndërkohë që një e treta që mbetej ishte edhe ajo e ndarë në të krishterë katolik në Veri dhe ortodoksë të ritit grek, në Jug. Të mbëshetur në këtë përçarje autoritetet osmane e mohonin ekzistencën e një kombi shqiptar. Ata e pëkufizonin kombin në bazë të fesë – parimi i miletit ( Studiuesi Serge Metais, Histori e Shqiptarëve- nga Ilirët deri te Pavarësia e Kosovës, f. 16, Tiranë, 2006.).
Si pasojë e zgjimit të vonë të vetëdijes kombëtare te shqiptarët dhe të mungesës së përkrahësëve të tyre jashtë Perandorisë Osmane, Bismarku tha në Kongresin e Berlinit më 1878 se Shqipëria nuk ishte veçëse një shprehje gjeografike dhe se nuk ekziston kurrëfarë kombi shqiptar. Dhe jo vetëm Bismaku si kryesues i Kongresit por asnjë prej fuqive të mëdha nuk i njishin shqiptarë si kombë, e kjo ka qenë fatale për zgjidhjen e drejtë të çështjes shqiptare. Sepse si parim i njohjes dhe i formimit të shteteve europiane dhe ballkanike ishte parimi kombëtar. Shqiptarët me vonesë të madhe bëjnë përpjeke që prej horizonteve politike osmane të dalin në horizonte evropiane. Në lidhje me këtë çështje profesor Rexhep Qosja, ndër të tjerat shprehet:”Në Kongresin e Berlinit përfaqësuesëve shqiptarë nuk u lëjohet në marrin pjesë në cilësi zyrtare në punimet e tij, sepse në Kongresin e Berlinit trojet shqiptare trajtohen”zotërime turke”, kurse shqiptarët nënshtetas të Turqisë”! Vetëm pse rreth dy të tretat e tij e kishin pranuar fenë myslimane, shpallej kështu popullë i paqenë ! Më tutje Qosja shton:”Shqiptarët kanë pësuar dëmtim të rëndë, tragjik, prej politikës së Fuqive të Mëdha evropiane… për arësye se dy të tretat e tij i takonin fesë myslimane dhe pse ishin nën pushtimet e një perandorie që këtë fe e kishte përhapur me shpatë dhe zjarr. Në kohën kur për Evropën e krishterë feja dhe kombësia ishin njësh, shqiptarët e gjetur në gjirin e një perandorie, pothuaj, islamike, s’kishin se si të shikoheshin veçse si dikush që nuk i takon Evropës as me fenë, as me etninë, prandaj as me fatin, si dikush që prej Evropës trajtohej i përjashtuari i Evropës!”
( Rexhep Qosja, Studimi: Çështja Shqiptare-Historia dhe politika, faq. 8 dhe 47, Instituti albanologjik, Prishtinë, 1994 ).
*( Autori është politikolog, kryeredaktor i revistës për kulturë, )
shkencë e çështje shoqërore “Malësia”dhe Këshilltar i
Avokatit të Popullit në Mal të Zi

Filed Under: ESSE Tagged With: IDENTITETI, KOMBËTAR SHQIPTAR, Nike Gashaj

KOSOVE- GJYKATA SPECIALE NUK ËSHTË RASTËSI

August 29, 2014 by dgreca

NGA Avdyl Gërvalla/ Gjenevë/
Në Kosovë kanë ndodhur shumë vrasje politike pas luftes. Shumë prej tyre i kanë bërë të burgosurit me dënime të gjata për krime të ndryshme. Atyre Drejtësia e Kosovës ua mundëson të drejten për week-ende të lira, çfarë absurdi!?! Week-end, për mua është fund-java, e shtuna dhe e diela… Për këta vrasës week-end janë edhe ditët tjera të javës. Pas kryerjes së detyrës kthehen lirisht nëpër burgje dhe askujt s’i shkon as mendja t’i fajsojë ata kriminelë. Pra krimet i ndihmon edhe vet policia, ministria e drejtësisë dhe qeveria… Për këtë arësye të gjitha ato krime deri më tani ende nuk janë zbardhur… Por do të zbardhen, me Gjykaten Speciale, hiç mos u bëni merak… Në një dhomë të dëshmive, të mbrojtur nga policia zhduken dëshmitë, armet e përdorura gjatë likuidimeve të shqiptarëve… zhduket droga… zhduken para, shumë para… Sa qesharake!… bajram rexhepi shefi i policisë urdhëron keqtrajtimin e studentëve që demonstruan kundër plagiaturës… e në fund dëshmohet ky plagiat… dorëhiqet i apostrofuari… A mund të tërhiqet brutaliteti i policisë gjatë ndërhyrjes ndaj studentëve?… këtë do ta sqarojë bajram rexhepi… të gjitha këto paudhësi ndodhin në një vend, fatbardhësisht në sy të aleatëve… Eulexi dhe KFOR-i i dinë të gjithat dhe do të veprojnë… Krijimi i Gjykatës Speciale nuk është rastësi…

Avdyl Gërvalla
Gjenevë, më 26 gusht 2014

Filed Under: Opinion Tagged With: Avdyl Gervalla, GJYKATA SPECIALE, NUK ESHTE, RASTËSI

  • « Previous Page
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4
  • …
  • 59
  • Next Page »

Artikujt e fundit

  • NJЁ SURPRIZЁ XHENTЁLMENЁSH E GJON MILIT   
  • Format jo standarde të pullave në Filatelinë Shqiptare
  • Avokati i kujt?
  • MËSIMI I GJUHËS SHQIPE SI MJET PËR FORMIMIN E VETEDIJES KOMBËTARE TE SHQIPTARËT  
  • MES KULTURES DHE HIJEVE TE ANTIKULTURES
  • Historia dhe braktisja e Kullës së Elez Murrës – Një apel për të shpëtuar trashëgiminë historike
  • Lirizmi estetik i poetit Timo Flloko
  • Seminari dyditor i Këshillit Koordinues të Arsimtarëve në Diasporë: bashkëpunim, reflektim dhe vizion për mësimdhënien e gjuhës shqipe në diasporë
  • Ad memoriam Faik Konica
  • Përkujtohet në Tiranë albanologu Peter Prifti
  • Audienca private me Papa Leonin XIV në Selinë e Shenjtë ishte një nder i veçantë
  • PA SHTETFORMËSINË SHQIPTARE – RREZIQET DHE PASOJAT PËR MAQEDONINË E VERIUT
  • “Ambasador i imazhit shqiptar në botë”
  • “Gjergj Kastrioti Skënderbeu në pullat shqiptare 1913 – 2023”
  • Albanian American Educators Association Igli & Friends Concert Delivers Electrifying Evening of Albanian Heritage and Contemporary Artistry

Kategoritë

Arkiv

Tags

albano kolonjari alfons Grishaj Anton Cefa arben llalla asllan Bushati Astrit Lulushi Aurenc Bebja Behlul Jashari Beqir Sina dalip greca Elida Buçpapaj Elmi Berisha Enver Bytyci Ermira Babamusta Eugjen Merlika Fahri Xharra Frank shkreli Fritz radovani Gezim Llojdia Ilir Levonja Interviste Keze Kozeta Zylo Kolec Traboini kosova Kosove Marjana Bulku Murat Gecaj nderroi jete ne Kosove Nene Tereza presidenti Nishani Rafaela Prifti Rafael Floqi Raimonda Moisiu Ramiz Lushaj reshat kripa Sadik Elshani SHBA Shefqet Kercelli shqiperia shqiptaret Sokol Paja Thaci Vatra Visar Zhiti

Log in

This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Cookie settingsACCEPT
Privacy & Cookies Policy

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT